Varri i stilit romak, ne rrugen Girokaster-Tepelene

[BARAT]

Nis "zhvarrimi" i varrit

Bllokohet vendi ku u gjet një varr romak, në krah të autostradës Gjirokastër-Tepelenë. Urdhri është dhënë nga drejtori i Trashëgimisë Kulturore në Ministrinë e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, profesor doktor Vasil Tole dhe drejtori i Institutit Arkeologjik në Tiranë, profesor doktor Muzafer Korkuti. Ata kanë rekomanduar ekspertët e Muzeut Arkeologjik të Butrintit, Drejtorisë Rajonale të Monumenteve dhe Zyrës së Administrimit dhe Koordinimit të Parkut Arkeologjik të Antigonesë për fillimin e punës mbi një projekt studimi dhe kërkimi më të plotë shkencor.

Pas këtij rekomandimi, ekspertët së bashku me një grup studentësh të departamentit të historisë të Universitetit të Gjirokastrës, kanë rrethuar territorin përreth varrit, zbuluar rastësisht nga mjetet e firmës që ndërton autostradën e jugut.


Konstatimet e para të arkeologëve

Sipas tyre, gjatë vëzhgimit të varrit dallohen qartë dy tjegulla romake të tipit solen, të vendosura në formë çatie dhe pjesë të pakta eshtrash që ndihmojnë për idenë e një varri me orientim lindje-perëndim. Në kontekst të pikave dhe siteve të tjera arkeologjike, ky objekt ndodhet rreth 100 metra në perëndim të shtratit të lumit Drino, në krahun e majtë të rrjedhës së këtij lumi dhe rreth 3 km në veri të fortesës së Paleokastrës. "Nga ky objekt i zbuluar rastësisht ruhen këto dy tjegullat solen me gjatësi 0,52 metra dhe trashësi 2,5 centimetra në qendër të tyre dhe 4,5 centimetra te të dyja buzët e ngritura të tjegullave. Të dyja tjegullat ndodhen rreth 0,5 metra poshtë nga niveli aktual i relievit të fushës", thekson eksperti. Për nga madhësia tjegullat janë përafërsisht të njëjta, por për nga brumi i përpunimit të tyre ato ndryshojnë. Nga vrojtimi i pjesëve të thyera të tjegullave arkeologët vërejtën se njëra prej tjegullave është punuar me baltë të pastër, me ngjyrë okër në të kuqërremtë dhe të pjekur fort. Ndërsa tjegulla tjetër, duket se është me brumë në ngjyrë okër, por me përzierje shamoti.

Të dyja tjegullat formojnë gjerësinë e varrit, që sipas matjeve në terren rezulton 0,7 metra e gjerë, ndërsa gjatësia nuk mund të kapet, pasi tjegullat janë ende të zhytura në brendësi të tokës dhe nuk mund të verifikohen pa vazhduar gërmimin arkeologjik. Të dyja tjegullat e bashkuara në një kulm të vetëm krijojnë lartësinë e varrit, që sipas matjeve shkon deri në 0,4 metra.

Gërmimi që është realizuar në vazhdim nga punimet në të dy krahët e autostradës, nuk jep shumë gjurmë dhe elementë të tjerë arkeologjikë, duke krijuar idenë e një varri të vetmuar. Fillimisht arkeologu Vladimir Qirjaqi, që shkoi më parë në vendndodhjen e varrit dhe më pas arkeologu Dhimitër Çondi, që bëri matje dhe një vëzhgim më të plotë, kanë arritur në përfundimin se bëhet fjalë për një varr të periudhës romake të shekullit II-III pas Krishtit. "Duke mos realizuar gjetjen e ndonjë objekti tjetër që të ndihmonte të datimin e saktë të këtij varri, duke u nisur nga tipi i tjegullave të përdorura të ngjashme në një masë të madhe me ato të gjetura në Nekropolin (varrezën) e Shën Mitrit pranë Butrintit, me inventar të pasur ndërmjet tyre edhe monedhash, ky varr vlerësohet nga ana ime i njëkohshëm me nekropolin e lartpërmendur dhe datohet në shekullin II-III pas Krishtit", thekson Dhimitër Çondi.

Për zbulimin e plotë të këtij objekti arkeologjik është i nevojshëm realizimi i punimeve dhe gërmimeve të mëtejshme arkeologjike me studentët e degës së historisë në Universitetin e Gjirokastrës, që do të ndihmonte në identifikimin e plotë të këtij objekti dhe si një praktikë mësimore për përgatitjen e arkeologëve të ardhshëm.

Vlera të lashtësisë në luginën e Drinos

Zbulimi i këtij varri, sipas arkeologëve vendas Qirjaqi dhe Çondi, jep një konceptim akoma më të gjerë për vlerat e lashtësisë në tërë luginën e lumit Drino, një territor gjeografiko-historik, i cili konsiderohet nga më të pasurit në Shqipëri për sa u përket qendrave dhe objekteve arkeologjike që nisin nga periudha prehistorike dhe vijnë deri në mesjetën e vonë. "Gjetjet e mëparshme arkeologjike kanë evidentuar në këtë rajon disa tumba, si ajo e Çepunës, që i përket periudhës së bronzit dhe që ndodhet rreth 3 km larg varrit të porsazbuluar në autostradë, tumbë e pasur me mjaft objekte arkeologjike, tumbat e Kakavijës, Vodhinos dhe Bodrishtës, që ndodhen në pjesën e sipërme të luginës", nënvizon Çondi. Elementë mjaft me vlerë për gjenezën e kësaj lugine konsiderohen edhe elementët që kanë dalë nga gërmimet e mëparshme në autostradën Gjirokastër-Kakavijë, ku u zbulua pothuajse në të njëjtën mënyrë rastësore një varr monumental që i përket shekullit IV-III para Krishtit, që është varri më jugor në Shqipëri dhe i ngjashëm me shumë varre të tjera, sidomos me ato të zbuluara në Matohasanaj Tepelenë dhe varre të tjera me orgjinë maqedonase, me një shtrirje në territoret të gjera të Ilirisë dhe Epirit, të përdorur nga fisnikë dhe ushtarakë. Qendrat e tjera arkeologjike nga më të rëndësishmet e periudhës antike për arkeologjinë shqiptare në këtë luginë janë qyteti i sfidave të mëdha i Antigonesë, që duke u shpallur park arkeologjik pritet të kthehet së shpejti në një qendër të rëndësishme të turizmit historik dhe mjedisor, është qyteti dhe kështjella antike e Melanit, teatri i Hadrianopolit në Sofratikë, kalaja dhe kisha e Labovës së kryqit, rrënojat e qyteteve dhe kështjellave antike të Selosë, Pepelit dhe Leklit, që janë vendbanime të konsiderueshme antike në këtë luginë që përfshiheshin në Koinonin e Foinikes së Kaonisë.

"Kryeqendra e kësaj zone të pasur arkeologjike është pa asnjë dyshim qyteti antik i Antigonesë, i pozicionuar në një vend strategjik paksa larg luginës dhe rrugëve për t‘iu shmangur sulmeve eventuale. Ky qytet, që mundi të jetojë rreth 150 vjet, është i ndërtuar me një sistem bashkëkohor për epokën e lulëzimit të tij, pasi ngjan dhe krahasohet me qytetet më të rëndësishme të botës antike për sistemin e tij urbanistik hipodomik", nënvizon arkeologu. Ndërsa në periudhën romake, kryeqendra zbriti në fushë pranë fushës në Adrianopol, një qyteti të rrallë me dy emra perandorësh, Adrianit dhe Justinianit, vend ku kalonte rruga e vjetër antike që lidhte Ilirinë Jugore me Epirin dhe Greqinë. Në periudhën romake u rrit numri i banorëve në luginë dhe u vu re një zhvillim më i madh i ekonomisë. Ky zhvillim solli krahas qytetit Adrianopol edhe ngritjen e disa vendbanimeve fshatare në të dy anët e luginës dhe më në jug në një pikë strategjike. Në pikën ku takohen lumi Drino me Kardhiqin, ngrihet fortesa e Paleokastrës, një vendqëndrim ushtarak i garnizoneve romake që mbronin krejt luginën. Një sërë ngjarjesh historike përmenden nga autorë antikë, sidomos disa konflikte dhe luftëra mes romakëve, maqedonasve dhe epirotëve.

[Dorontina]

Nis "zhvarrimi" i varrit

Bllokohet vendi ku u gjet një varr romak, në krah të autostradës Gjirokastër-Tepelenë. ekspertët e Muzeut Arkeologjik të Butrintit, Drejtorisë Rajonale të Monumenteve dhe Zyrës së Administrimit dhe Koordinimit të Parkut Arkeologjik të Antigonesë për fillimin e punës mbi një projekt studimi dhe kërkimi më të plotë shkencor.

Pas këtij rekomandimi, ekspertët së bashku me një grup studentësh të departamentit të historisë të Universitetit të Gjirokastrës, kanë rrethuar territorin përreth varrit, zbuluar rastësisht nga mjetet e firmës që ndërton autostradën e jugut.



Gërmimi që është realizuar në vazhdim nga punimet në të dy krahët e autostradës, nuk jep shumë gjurmë dhe elementë të tjerë arkeologjikë, duke krijuar idenë e një varri të vetmuar.

Për zbulimin e plotë të këtij objekti arkeologjik është i nevojshëm realizimi i punimeve dhe gërmimeve të mëtejshme arkeologjike me studentët e degës së historisë në Universitetin e Gjirokastrës, që do të ndihmonte në identifikimin e plotë të këtij objekti dhe si një praktikë mësimore për përgatitjen e arkeologëve të ardhshëm.



Zbulimi i këtij varri, sipas arkeologëve vendas Qirjaqi dhe Çondi, jep një konceptim akoma më të gjerë për vlerat e lashtësisë në tërë luginën e lumit Drino, një territor gjeografiko-historik, i cili konsiderohet nga më të pasurit në Shqipëri për sa u përket qendrave dhe objekteve arkeologjike që nisin nga periudha prehistorike dhe vijnë deri në mesjetën e vonë. "Gjetjet e mëparshme arkeologjike kanë evidentuar në këtë rajon disa tumba, si ajo e Çepunës, që i përket periudhës së bronzit dhe që ndodhet rreth 3 km larg varrit të porsazbuluar në autostradë, tumbë e pasur me mjaft objekte arkeologjike, tumbat e Kakavijës, Vodhinos dhe Bodrishtës, që ndodhen në pjesën e sipërme të luginës", nënvizon Çondi.

Elementë mjaft me vlerë për gjenezën e kësaj lugine konsiderohen edhe elementët që kanë dalë nga gërmimet e mëparshme në autostradën Gjirokastër-Kakavijë, ku u zbulua pothuajse në të njëjtën mënyrë rastësore një varr monumental që i përket shekullit IV-III para Krishtit, që është varri më jugor në Shqipëri dhe i ngjashëm me shumë varre të tjera, sidomos me ato të zbuluara në Matohasanaj Tepelenë dhe varre të tjera me orgjinë maqedonase, me një shtrirje në territoret të gjera të Ilirisë dhe Epirit, të përdorur nga fisnikë dhe ushtarakë.


në periudhën romake, kryeqendra zbriti në fushë pranë fushës në Adrianopol, një qyteti të rrallë me dy emra perandorësh, Adrianit dhe Justinianit, vend ku kalonte rruga e vjetër antike që lidhte Ilirinë Jugore me Epirin dhe Greqinë. Në periudhën romake u rrit numri i banorëve në luginë dhe u vu re një zhvillim më i madh i ekonomisë. Ky zhvillim solli krahas qytetit Adrianopol edhe ngritjen e disa vendbanimeve fshatare në të dy anët e luginës dhe më në jug në një pikë strategjike.
Në pikën ku takohen lumi Drino me Kardhiqin, ngrihet fortesa e Paleokastrës, një vendqëndrim ushtarak i garnizoneve romake që mbronin krejt luginën.

Një sërë ngjarjesh historike përmenden nga autorë antikë, sidomos disa konflikte dhe luftëra mes romakëve, maqedonasve dhe epirotëve.

---------------------
Si duket ende ka gjera per tu zbulu ne troje shqiptare ....paska puen per arkeollogji ....