Zgjidhje, apo sërish pseudozgjidhje?

[Borix]

Artikulli i meposhtem i dates 30 mars eshte botuar ne gazeten Shekulli. Edmond Cata eshte profesor i shkencave politike ne Northern Kentucky University (te pakten qe heren e fundit kur kam biseduar me te). Artikulli eshte shkruar bukur, per mendimin tim, dhe drejte. Si mendoni rreth ceshtjes, duke u nisur nga ky artikull?

---
Zgjidhje, apo sërish pseudozgjidhje?

Nga Edmond Cata
30-03-2007

Më datën 14 mars, Këshilli i Ministrave aprovoi projektligjin e ri për Arsimin e Lartë, të formuluar dhe propozuar nga MASH. Meqë, që nga vënia e z.Pollo në krye të MASH-it ka kaluar afro një vit dhe, meqë ky projektligj përfaqëson materializimin e konceptimit që qeveria Berisha ka pasur për politikë-bërjen dhe reformimin e Arsimit të Lartë, është tejet e rëndësishme të ndalet dhe pyetet: A sjell ky projektligj vërtet ndryshime për Universitetin në veçanti dhe Arsimin e Lartë në përgjithësi?

Çështja nuk është nëse z.Pollo dhe Berisha, arrijnë apo jo të na bindin se ligji i tyre jep e konsolidon autonominë e universiteteve, se ai është produkt i mendimit universitar vendas e ekspertizës ndërkombëtare, apo se ligji përshtat shkollat tona të larta me Procesin e Bolonjës. Politika atë punë ka: t'i mëshojë retorikës! E ka bërë më parë këtë ish-ministri i Arsimit, tashmë zë e vulëhumbur, z.Memushi, i cili nuk linte vend pa llokoçitur si top çamçakëzi togfjalëshin "Procesi i Bolonjës"; në gjurmë të tij po ecin tani z. Berisha, i njohur edhe më parë për broçkullat që këput vend e pa vend, dhe z. Pollo, krejt i padëgjuar më parë të artikulojë publikisht idera apo prononcime për çështje të Arsimit të Lartë, në veçanti. Çështja, po ashtu, nuk është as edhe nëse z. Pollo dhe Berisha suksesojnë në kthimin e tij në ligj; në Parlament kanë jo vetëm numrat, por edhe të paditurit që duhen për ta kaluar atë. Çështja është: Sa jetëgjatësi do të ketë ligji "Pollo-Berisha"? A është ai vërtet një ligj cilësor?

Përse ky ligj nuk sjell një cilësi të re dhe mund të mos e ketë jetën të gjatë? Sepse jetëgjatësia e një ligji, ka të bëjë me tri gjëra: E para, sa arrin ligji të vërë realisht gishtin mbi problemin e vërtetë? E dyta, sa ofron ligji zgjidhje reale të problemit të vërtetë? E treta, produkt i ç'know-how është zgjidhja që ofron ligji. Ligjbërja,në esencën e vet, është produkt dhe dëshmi gjithashtu e dy gjërave: largpamësisë së ligjbërësve; cilësisë së mendimit e vizionit të tyre. Krahasuar me shumë Kushtetuta të tjera, Kushtetuta Amerikane ka pësuar më pak ndryshime e shtesa dhe mbetet një dokument po aq vital, sa edhe në ditën që u shpall. Pse? Pikërisht sepse ata që e hartuan atë, "Founding Fathers" siç i quajnë amerikanët "Baballarët e Kombit", ishin jo vetëm vizionarë, por edhe largpamës; jo vetëm largpamës, por edhe të ditur; jo vetëm të ditur, por edhe dijesaktë!

Z.Pollo është mburrur disa herë, se projektligji i tij është produkt i pjesëmarrjes dhe bashkëpunimit mes përfaqësuesve të universiteteve, i mendimit të specialistëve apo institucioneve të huaja, që nga Banka Botërore e deri tek Këshilli i Evropës. Se sa këta aktorë kanë qenë në gjendje të kontribuojnë realisht, kjo mbetet e diskutueshme. Por se ç'rëndësi kanë për një zgjidhje reale dhe afatgjatë jo vetëm vullneti politik, por edhe know-how e dija e saktë, këtë pakkush mund ta vërë në dyshim.

Në procesin reformë-konceptues, elementi shqiptar ka dëshmuar jo pak herë një karakter lokalist të horizontit të vet, udhëheqje jo nga idealizmi, por nga rendja pas parasë së rastit e paragjykimet, dhënie zgjidhjesh jo mbi modele e dije të sakta, por mbi baza intuitive. Nuk janë të pakta rastet kur si garantues cilësie sillen edhe emra institucionesh të huaja. Banka Botërore mund të ketë financuar hartimin e projektligjit, por kjo nuk do të thotë se edhe ia ka vënë vulën ligjit, sepse misioni i saj nuk është ky. Po, brenda kontekstit të procesit reformë-konceptues, eksperti i huaj jo pak herë ka rezultuar se e ka gjetur më të lehtë t'u hapë rrugë presioneve të elementit shqiptar dhe "shqiptarizohet" sesa t'i qëndrojë besnik know-how të vet. Ky kompleks mund të shpjegojë ndoshta, përse reformat në Shqipëri as fillojnë, as mbarojnë; as prekin problemet reale, as çojnë në zgjidhje afatgjata të problemeve. Të maturit e ndryshimeve jo me modelin e dijen e saktë, por me hijen e vetvetes, më shumë se në zgjidhje reale të problemeve, ka çuar në konsolidimin e kulturës së paternalizmit etatist dhe mballosjes.

Shumë mendje, nganjëherë vërtet ndihmojnë për bërjen e më të mirës. Por shqip, nganjëherë themi "shumë, e për lumë!". Kjo do të thotë se nuk ka rëndësi numri, por se sa "know-how" i famshëm udhëheq veprimin: Mund të jenë të shumtë ata që thirren të gatuajnë në magje, por produkt i kujt është brumi? I intuitës personale, d.m.th., të bërit të gjërave me si të ta marrë mëndja? Apo i dijes së saktë? Ajo që mund të thuhet me siguri është kjo: Se sa cilësor është një ligj, se sa ndryshime sjell ai dhe se sa ndryshimet që mund të sjellë ai, janë në përputhje me kërkesat dhe shpresat, kjo nuk varet as nga numri i emrave, as nga titujt para tyre, as nga ekspertët apo institucionet e huaja, që thuhet se kanë ofruar mendime apo financime, as nga të thënurit se ky ligj është "bekuar" edhe nga të huajt. Ç'ndryshime sjell një ligj, sa cilësor është ai varet vetëm nga sa ai bën tri gjëra: sa vë realisht gishtin mbi problemet reale, sa ofron realisht zgjidhje të problemeve, ç'know-how qëndron pas zgjidhjeve që ofron! A karakterizohet ligji "Pollo-Berisha" nga këto tri elementë?

Nota që mund t'i vihet ligjit "Pollo-Berisha" dhe jetëgjatësia e tij mund të shihet, mjafton të pyetet: Ky ligj, a identifikon problemin e vërtetë dhe a vë realisht gishtin mbi problemet të mbajnë peng Universitetin dhe Arsimin e Lartë shqiptar? Ky ligj, a ofron vërtet zgjidhje reale të problemeve ekzistuese? Ky ligj, në zgjidhjen që ofron, është mbështetur mbi know-how të vërtetë apo është udhëhequr nga paragjykime, zgjidhjet intuitive, modele e praktika të bastarduara dhe shqiptarizuara në mënyrën më të keqe dhe pseudo know-how?

---