Kjo teme hapet duke dashur te vihen ne dispozicion te lexuesve te forumit gjithshka media shkruan e flet per Islamin
Nga Gazeta "Shqip" 12.01.2007
Evropa, nė tavolinė me Kuranin
Nga rregull fetar ėshtė kthyer nė njė biznes prej 15 miliardė dollarėsh. Te ushqimet e papastra bėjnė pjesė mishi i disa kafshėve dhe veēanėrisht ai i derrit
Evropa, nė tavolinė me Kuranin
Bum ushqimesh "hallall", qė sipas islamit do tė thotė ushqime tė ligjshme. Njė treg qė rritet me 15 pėr qind ēdo vit
Evropa kohėve tė fundit ka hasur njė bum ushqimesh "hallall" qė do tė thotė ushqime tė lejuara nga islami. Dita-ditės po shtohen faqet e internetit dhe dyqanet e specializuara nė shitjen e ushqimeve pa pėrbėrės "tė papastėr" si produktet qė pėrmbajnė mish derri. Nė 2003-in, tregu evropian i produkteve "tė ligjshme" pėr islamin ka faturuar rreth 15 miliardė euro, njė treg i cili rritet me 15 pėr qind nė vit. "Prodhimi i sotėm ushqimor na e bėn tė vėshtirė qė tė kuptojmė se ēfarė ushqimi konsumojmė. Sigurisht qė etiketa ndihmon, por jo gjithmonė: e dimė qė nuk duhet tė hamė mish derri, tė pimė alkool dhe xhelatinė. Por si tia bėjmė me glyceryl stearate?
Mirėserdhėt nė kuzhinėn e ushqimeve hallall: pėr kėtė ekzistojnė faqe nė internet dhe dyqane tė specializuara pėr shitjen e ushqimeve tė lejuara nga ligji islamik.
Njė urdhėr fetar qė nė Evropė ėshtė transformuar nė njė fushė qė ka njė sukses tė vėrtetė. Hallall nga arabishtja do tė thotė "ligjore": tė hash sipas kėshillave tė Kuranit. Shpeshherė pėr myslimanėt evropianė bėhet shumė i vėshtirė evitimi i pėrbėrėsve haram(tė papastėr) si p.sh. yndyrnat dhe produkte tė cilat vijnė nga mishi i derrit.
Ja pse produktet hallall po ēmendin tregun evropian. Psikologėt belgė e komentojnė kėtė si: "Ėshtė njė nga sektorėt mė premtues nė nivel planetar edhe sepse qė nga viti 1998 shohim njė rritje vjetore rreth 15 pėr qind. Franca ėshtė vendi i parė i cili mbahet pėr cilėsinė ushqimore dhe pėr shitjen e ushqimeve, ilaēeve dhe kozmetikės hallall. Kėshtu qė ka filluar dhe lulėzimi i dyqaneve, tregjeve, supermarketeve, fast food-eve dhe faqeve tė internetit ku mund tė porosisėsh mish dhe sallam tė prodhuar nė Evropėn Lindore "me teknologji dhe receta italiane", por nė mėnyrė rigoroze janė ushqime hallall". Nė nivel global bėhet fjalė pėr njė fitim qė sapo vjen e rritet. Deri mė tani ka kapur shifrėn e 150 miliardė dollarėve nė vit.
"Ashtu siē do Zoti, unė ha hallall sa herė qė mundem", shpjegon njė studente e re, e cila studion nė njė universitet belg. "Ėshtė shumė i shėndetshėm dhe tretet lehtė", thotė njė burrė, i cili ėshtė konvertuar para disa vjetėsh nė fenė islame. Mund tė themi se ajo qė konsiderohet si "halal business" ėshtė nė rritje. Janė shtuar edhe guidat online, tė cilat ju ndihmojnė qė tė gjeni lehtėsisht njė restorant nė ēdo vend tė botės ashtu siē kėshillohet edhe nė Kuran. Nga kjo gjė kanė pėrfituar restorantet dhe shtėpitė e mėdha ushqimore, tė cilat kanė krijuar linjėn e tyre tė produkteve hallall me njė marketing shumė specifik. Njė tendencė nė rritje, e cila nuk vjen vetėm nga klientėt, por edhe nga ushqimet e kėrkuara. Nė Francė p.sh., tė rinjtė islamikė kanė tendencėn qė tė ndjekin mėnyrėn e ushqyerjes si bashkėmoshatarėt e tjerė qė nuk i pėrkasin kėtij besimi. Shpeshherė, atyre u ka ndodhur tė dalin jashtė loje pėr shkak tė ushqimeve tė papastra, tė cilat serviren nėpėr pjata. Kėshtu qė nė vitin 2005 u krijuan picat dhe lazanjat hallall. Nė Belgjikė, shkollat dhe spitalet e lagjeve ku jetojnė emigrantė myslimanė shėrbejnė vetėm pjata me ushqim hallall.
Por sigurisht qė ka edhe probleme. I pari dhe mė i dėgjuari nga ana e konsumatorėve ėshtė ai i certifikimit shėndetėsor dhe fetar. Jo nė tė gjitha vendet evropiane ka njė sistem etiketimi tė besuar mbi autenticitetin e ushqimit hallall. Nė Belgjikė, sipas sondazhit tė Universitetit Gand janė vetė myslimanėt, tė cilėt kėrkojnė qė rregullat tė jenė tė qarta: njė i intervistuar nė katėr preokupohet pėr mungesėn e informacionit dhe kontrollit, ndėrsa njė nė tre flet pėr mungesėn e higjienės. Njė grosist nė Bruksel pranon: "Pa njė pėrcaktim unik tė certifikuar hallall i lėmė vend ēdo abuzimi". Por, ndėrkohė halal economy ka krijuar tashmė njė degė me njė sukses tė padiskutueshėm nė treg.
Ndalimi qė dallon pastėrtinė nga papastėrtia
Ushqimet e ndaluara janė njė komponent kryesor nė universin fetar. Ato pėrcaktojnė identitetin dhe kulturėn. Kush nuk kalon pėrpara dyqaneve ose supermarketeve nė zemėr tė vendeve evropiane dhe nuk lexon nė arabisht fjalėn "hallall"? Ky term ka domethėnie tė ndryshme, por mė e rėndėsishmja ėshtė ajo e purifikimit. Nė fakt, Islami bėn njė pėrcaktim shumė tė qartė tė pastėrtisė dhe papastėrtisė. Antonimi i fjalės hallall ėshtė termi
haram (i ndaluar, i papastėr, papastėrti). Nė islam, njė kafshė e ngordhur pėrfaqėson papastėrti dhe Kurani ndalon nė mėnyrė kategorike konsumimin e kafshėve tė ngordhura. Mishi i kafshėve mund tė konsumohet vetėm nėse kafsha ėshtė vrarė sipas njė rituali tė caktuar si pėr shembull therja. Therja e kafshėve korrespondon me pastrimin, duke e kthyer mishin e papastėr nė hallall, domethėnė nė ushqim tė ligjshėm dhe tė pastėr. Pėrse kafsha duhet tė pastrohet nga gjaku i vet? Ka dy mundėsi: i pari ėshtė se gjaku, edhe ai njerėzor, pėrfaqėson papastėrti: pėr shembull gratė, kur janė me ciklin menstrual nuk mund tė preken, sepse konsiderohen si tė papastra. Ndėrsa arsyeja e dytė ėshtė se nė psikologjinė myslimane kafsha pėrfaqėson sferėn joperfekte. Tė konsumosh gjakun do tė thotė qė tė prekesh edhe ti nga kjo joperfekshmėri dhe nga kjo papastėrti. Regjistri i ushqimeve tė ndaluara gjendet nė librin e Kuranit; shembulli mė i njohur ėshtė ai i mishit tė derrit, qė ėshtė cituar nė suren e 16-tė. Origjina e ndaluar e mishit tė derrit ka interpretime tė ndryshme, por ai mė i mundshmi ėshtė se derri ėshtė koprofag dhe kėshtu, pėr myslimanėt, kjo konsiderohet papastėrti shumė e madhe. Pėr sa i pėrket ndalimit tė verės, ėshtė sepse kjo pije pėrmban alkool dhe ky i fundit bėn pjesė nė listėn e gjėrave tė ndaluar nė Kuran.
INDUSTRIA
Hallall, pėrveē sektorit ushqimor u intereson edhe sektorit farmaceutik dhe kozmetik
Myslimanėt nė Evropė
FRANCE 3500000(5,78%)
HOLANDE 975000(5,72%)
GJERMANI 3400000 (4,12%)
SPANJA 1000000(2,63%)
BRITANIA E MADHE 1500000(2,62%)
Haram
Ndryshe nga hallall, do tė thotė "e ndaluar"
Ndėr ushqimet e ndaluara bėjnė pjesė:
Derri
Derri i egėr
Gomari
Qeni
Gjarpri
Majmuni
Zogjtė shtegtarė
Pijet alkoolike
Hallall
Do tė thotė "e ligjshme" nė arabisht
Nėse i referohemi ushqimit pėrshkruan tė gjithė ushqimet e lejueshme
Nuk ka njė listė, por njė procedurė qė duhet tė ndiqet pėr tė zgjedhur ushqimet e duhura
Ėshtė e vėrtetė se kohėve tė fundit edhe pica dhe lazanja bėjnė pjesė nė ushqimet hallall
Krijoni Kontakt