Për rilindjen e shpirtit

[RTP]

PER RILINDJEN E SHPIRTIT


Të nderuar miq



Edhe pse të panjohur për mua, vijoj tju admiroj për mënyrat tuaja iluministe në trajtimin e fenomeneve postkomunise.

Dikur mbaj mend të kem lexuar në një antologji engleze, se pas revolucionit të Kromwellit në Angli gjëndja në këtë vend qe aq kaotike në lidhje me mendimet dhe sjelljet e njerëzve, sa që thuhej se njerëzit jo vetëm shkelnin hapur ligjet e moralit, por edhe nuk kishin idenë e tij.

Ç’mund të thuhet për ditët e sotëshme? Nuk dua të shfaqem konservator apo një moralist i bezdishëm, ndonëse, nëse ka diçka që njeriu duhet të mbetet fanatik e metafizik deri në vdekje, ky është pikërisht morali apo më mirë admirimi i tij për edukatën, për të ndershmen, fisniken, të bukurën, madhështoren....

Sigurisht sot kanë ndryshuar normat që përcaktojnë moralin, mbasi gjithshka është në zhvillim e sipër. Por ç’mund të thuhet për njerëzit që porsa kan ë dalë nga Shpella Komuniste?... Gjëndja është tmerrësisht më diabolike, nga ajo për të cilën ankoheshin dikur në Angli. Me plot gojën mund të thuash se sot mungon, shumë më tepër, jo vetëm morali por edhe koncepti i tij. Shumica e shkrimtarëve me ato që thonë e shprehen, të japin përshtypjen se nuk dinë se ku kan ë kokën. Çuditërisht jo vetëm ata që jetojnë brënda mureve të Jaltës së dikurëshme, por edhe ata që jetojnë në zemrën e civilizimeve perëndimore. Që mbi të gjitha quhen intelektualë.

E megjithatë nuk mund të ofendojmë askënd. Duhet të shfaqim dashuri e mirëkuptim për të gjithë.

Veç kujtdo që drejton shpirtin për rilindje apo të paktën sado pak për zbutjen e tij, do ti rekomandoja zgjedhjen e modeleve më të bukura të Historisë Botërore... Të atyre njerëzve që, sipas një përralle ruse, çajnë gjoksin për të nxjerrë sandejmi zemrën, duke e shndërruar atë në pishtar për popullin e tyre. Qoftë edhe sikur të mos besojmë në Historinë e Krijimit të Botës, por thjesht ti referohemi teorisë së Darvinit, mjafton të kujtojmë se njeriu nga majmun u ngrit gradualisht në këmbë, bile drejtoi sytë nga qielli, ngaqë nuk mund të duronte dot erën e rëndë të jashtëqitjeve dhe fëlliqësive të tokës.

Habitem se si ca njerëz pa karakter, si ata që dikur ftonin diktatorët për ngritjen e gijotinave në sheshet kryesore të vendit, për të vrarë bashkatdhetarët e tyre në mënyrë masive, mund të zgjidhen e mbahen për modele të një vendi.

Në se zgjidhen modele të tilla, kjo thjesht do të thotë: “Buona notte popolo”

“ (Natën e mirë o popull!)”



ROBERT MARTIKO

[RTP]

TICIANI DHE KARLI I PESTE



Piktori i famshëm italjan, Ticiani qe duke punuar një ditë në ateljenë e tij, kur e lajmëruan se i kishte ardhur për vizitë vetë perandori Karl i Pestë. Ngaqë vizita qe krejt e papritur, ai për një çast u ndie i tronditur. Rendi me një frymë për të pritur atë vizitor të rallë, që në vijim u bë miku i tij. Veç nga nxitimi atij i ra peneli nga dora, para këmbëve të mbretit.

Ky i fundit pati modestinë e rrallë për një monark, të përkulej në tokë dhe ti jepte në dorë pinelin piktorit të famshëm.

r.martiko

[Brari]

Ora e shqiptarit


Gojëtaria e syve nëpër filizat e dhimbjes për Kosovën


Ylli XHAFERRI


Qafa e Prushit lartësohej para nesh si një kapërcyell gjigand, aty lidheshin gërshet zgjatimet e rrugëve që bashkonin Kam Tropojën dhe Hasin e Thatë me Gjakovën, Shkodrën me Prishtinën, shtrihej shtrati kalldrëm i magjistralit antik Via de Zenta që lidhte Veriun ilirik, Kosovën me Egnatian e së bashku përmesonin perandorinë e dikurshme të Romës me Kostandinapolin. Qafa e Prushit është një nyjë nevralgjike gjeografike dhe historike, instikam i qëndresës, emër simbol që prushon energji të pashtershme dhe rrezaton patriotizëm e shqiptari. Pasi kaluam pikën tonë kufitare, rruga zbriste butë e lakueshëm si udhëtim nëpër dhimbje. Toka amtare është si kocka nën lëkurën tënde. Pylli prej dushku kishte filluar të lëngëzonte e plaste gjethin e ri që zgjatej si qerpik i lagur nga lotët e ndarjes së trojeve që zoti dhe të parët na i kishin krijuar dhe lënë trashëgimi. Gëmushat e thanave prafllonin e zverdhëllonin mezhdave si buqeta homazhesh për aktin trimëror të ushtarëve të UÇK-së, që si Mic Sokolin mitik rilindën Adem Jasharin, promovuan pavarësinë aq shumë të dëshiruar për trevën që e kishin djep dhe varr, urim dhe mallkim, nënë dhe atë, përjetësi të orës shqiptare që matet me krisma. Poshtë në luginë shpalosej Gjakova, me një vezullim të florinjtë në muzgun e mbrëmjes, përmes së cilës nanuriste ëmbël lumi i Erenikut. Pikërisht mbi të ngrihej një urë e lashtë, dëshmi e bashkimit, paqëtimit të brigjeve, një harmoni shplodhëse midis tokës, qiellit dhe njerëzve, hapi madhështor i harkut të mesit e ngrinte në një lartësi ku nuk e arrinin vërshimet e forta të dimrit alpin. Ajo kishte ngrirë në eter si ylber hiperbolik, si të qe brezi legjendar i Azem Galicës, nga i cili Shota kishte nxjerrë orën, tik-takun e së cilës e mpiksi në trimëri. Gjakovë! Mpiksja e gjakut në emërtimin që valvitet si simbol nga shekulli në shekull, nga koha në kohë, nga e djeshmja në të nesërmen, në pavdekësi. Gjakim, shtonat e gjakut të Arbërit nuk kanë kurrë shterim e mpirje. Burojnë e gjallojnë mot e jetë. Ora shqiptare nuk ka të ndalur. Mbi urën e gurtë me shtatë harqe që ka një hijeshi të guximshme dhe të kujton arkitekturën e simotrave të saj, Urës së Mesit në Shkodër, Urën e Vezirit në Kukës, Urën e Tabakëve në Tiranë, Urën e Ali Pashës në Tepelenë, rridhte lëvizja. Kohët e reja dhe ngricat e genocidit serb nuk e kishin ulokëzuar, ngrihej pozante dhe monumentale, vazhdimësi e etnopsikologjisë mbarëkombëtare. Fati e deshi të shihja mbi të një çift pleqsh me një mbesë të vogël për dore. As vetë nuk e di, por në çast mendova, se një pamje të tillë kishte soditur nga afër "Piktori i Popullit" Abdurrahim Buza, kur kishte skalitur në përjetësi tablonë "Refugjatët". Por, ajo kohë e përzishme zije kishte perënduar një herë e përgjithmonë për Gjakovën, Prizrenin dhe Kosovën në përgjithësi.

Miku im, Halit Shamata, zëvendësministri i MASH doli nga stofi i detyrës, hyri natyrshëm në hapësirat shpirtërore dhe intelektuale, morale dhe kombëtare, krijuese dhe studimore, nuk mungoi të më kujtonte se, mbi këto kalldrëme kishte shkelur Gjon Nikollë Kazazi, mendimtari gjakovar që zbuloi në Bibliotekën e Vatikanit, "Mesharin" e Buzukut. Mbi çatitë e qytetit valviteshin flamujt shqiptar, shqiponja e zezë rrihte flatrat në horizontet e kuqe spërkatur me gjakun e freskët të rinisë së lirë të Kosovës martire… Më tej, dallohej kubeja e një teqeje, mbase ishte Medreseja e vogël, aty ku Tahir efendi Gjakova më 1835, shkroi veprën "Emni Vehbijje" (Blatim) me 328 vargje në alfabetin arab, ku përmblodhi këshilla në frymën islame, por që fituan vlera universale se dokumentuan gjuhën gjakovare të kohës. Pëllëmbë e histori, plis e lavdi. Në sy e mend m'u shfaq grafika "Tokë e kuqe" e piktorit kosovar Mirsad Lushtaku, një zemër e mbjellë në tokën amanet, vetëm aty munda ta kuptoja dhe zbërtheja mesazhin e asaj tabloje që më kishte munduar gjatë, kuptimshmëria e së cilës shpërfaqej vetëm mbi Rrafshin e Dukagjinit, mbi rrënjët që vinin nga e ardhmja. Gjakova aq shumë e përmendur për përpunimin e shajakut, cilësinë e të cilit ia njihte edhe kryeqendra e perandorisë, Stambolli, që prodhimet ia kishte pagëzuar me emrin "arnaut kebesi", nuk e kishte harruar zejen e vjetër…

Dolën nga Gjakova. Syri vraponte nëpër pllajën pjellore, ku fshatrat ndeheshin si tesha të lara për t'u tharë horizonteve. I kishin dalë atdheut nga një këndvështrim i ri, Haliti pas Majës së Hekurave, ndërsa unë pas Koritnikut. Rruga ishte e mirë, në dy anët e saj palëtoheshin rrasa guri të kuqërremta, gri dhe të zeza, që i përdornin për të veshur artistikisht muret, por edhe për të mbuluar çatitë. Na bëhej si të përmesonim Tepelenën me Gjirokastrën, ku pushteti i gurit ishte kudo i pranishëm. Pyesnim për çdo gjë, kishte shumë mall, dashuri, dije dhe njohje, që duheshin krahasuar dhe plotësuar. Mendimet rridhnin vetiu, si t'i tërhiqte drejtë derdhjes në Bunë Drini i Bardhë, me andrrat e të cilit shkëndijonin si argjend në krahërorin e Rrafshit të Dukagjinit. Në të derdhej Bistrica e Pejës. Rashë në mend, Bistrica e Sarandës. Qerreti i Kosovës. Qerreti i Kavajës. Qerreti i Pukës. Shkumbini i Tetovës. Shkumbini i Librazhdit. Morava e Gjilanit. Morava e Korçës. Kuçi i Kosovës. Kuçi i Vlorës. I njëjti emër në dy e tre vende, si dhe dy kokat e shkabës së zezë dykrenore në flamur. Vëllezër të ndarë nga një zjarr. Kishin marrë me vete emërtimet e vendeve si lugët e sofrës, si kularët e parmendës, si barutin e vezmeve. Përderisa zoti nuk i ndau, as koha nuk pranonte t'i ndante. Bri rrugës ngriheshin madhështorë memorialët për viktimat civile dhe të rënët e UÇK-së në luftën kundër ushtrisë kriminale serbe, ku dhe NATO-ja luftoi krah për krah me shqiptarët. Një borxh i kahmotshëm, kthyer vonë, shumë vonë, stërnipave të "mbrojtësit të krishtërimit", Skënderbeut, pa shpatën shpëtimtare të të cilit Europa dhe Bota nuk do ta mahnitej as para "Mona Lizës" së Davinçit, as para "Pranverës" së Botiçelit. Obeliskë, lapidarë, gurë të gëdhendur diku, syri më zuri një imitacion simbolik të Portikut të qytetit të lashtë të Apolonisë së Fierit. Ndaluam. Haliti u përkul si para një altari shenjtërie, m'u bë se pëshpëriste lutje, ndërsa veten e kapa, duke cituar vargjet e një poezie të tij për Kosovën, botuar në vëllimin "Moshë e pa kohë": "Koha e shpështjellë/ përreth qafës/ shkon kaluar./ Një rrugë, rri ulur/ këmbëkryq/ në mes të katër rrugëve./ Shtegton në fytyrën prej loti/ pështillet e shpështillet/ përreth plagëve tona/ të ulura këmbëkryq". Arti ishte Kur'ani ynë, vargjet lutja për t'iu bërë i lehtë dheu i vendit…

Teksa udhëtonim nëpër Rrafshin e Dukagjinit, në posterat bri rrugës syri haste në simbolin e Ramush Haradinajt. "Me Ramushin!" shkruhej ngado. Kosova përkulej me respekt përpara veprës heroike të këtij Anteu të lirisë së saj, i cili nuk u fsheh vrimave të mykura të minjve çetnikë si Karaxhiçët dhe Mlladiçët, por shkoi si trim, vullnetarisht, në Hagë, atje ku po gjykohet padrejtësisht. Nuk mund të mos sillja në mend ciklin me etyde në teknikën akuantintë-bakërshkrim të piktorit Gjilanas, Artan Hajrullahu "Hetimet vazhdojnë", ato hetime që Gjykata Ndërkombëtare i shtynte për në kalendat greke, kryqëzonte Ramushin, mbrojtësin e lirisë dhe linte të lirë vampirët modernë të hijeve ogurzeza të çetnikëve serbo-sllavë.

Diku u kryqëzuam me rrugën që shkonte për Prizren. Kalëroja me mend nëpër të, për të shkuar tek miku im Bujar Puka, mësuesi i letërsisë në Pedagogjiken e qytetit të Lidhjes së Parë Shqiptare, me të cilin në vitin 1999, kishim dhënë mësim në shkollën verore për nxënësit kosovarë, në qytetin tim të Rrogozhinës. Atje ishte edhe Elez Kryeziu, kolegu fjalëartë që më dhuroi kolanën e plotë të veprave të shkrimtarit Vehbi Kikaj. Elezi më kishte thënë atëherë, se kishte një punishte zdrukthtarie…Isha i sigurtë se me duart e tij të arta do t'i mbyllte më shpejt dhe pa dhimbje plagët e Kosovës. Homazh për dy sivëllezërit e mi, për të cilët më kishte marrë malli, por herë tjetër do të çmalleshim…

Rrugës kishte shumë trafik. Karvane makinash ktheheshin nga festa e zjarreve që ndizeshin në Kullën e Jasharajve në Prekaz, kësaj kështjelle të shqiptarizmës…Po hynim në Prishtinë. Kishte rënë një muzg intrigues e mikpritës. Dritat e qytetit tundeshin si shami mirëseardhjeje. Isha i emocionuar, po hyja në Prishtinën, për të cilën kisha shkruar vargje herët, shumë para luftës. Me të drejtën e autorit me zë të lartë nisa të recitoja: "Kosën e dëgjoja shpesh/ Kosovën rrallë/ djegur në mall/ emrin kosa ia la/ mpiksur me gjak e fjalë./ një hata, mënxyrë, rrënimë/ apokalipsia Prishtinë/ në gji ngroh stuhinë."

Hymë në rrugët që i kisha përcjellë me ankth gjatë demonstratave të studentëve. Më bëheshin të njohura, të dashura, të shkelura dhe rishkelura, me trup dhe me shpirt. Para nesh shfaqeshin RTK, Hotel "Grand", e sa e sa kujtime kronikash të fiksuara nga bilici i kohrave…

Na priti përmallshëm Arben Çejku, përfaqësuesi i misionit tonë diplomatik në Prishtinë. I qeshur, plot humor e me një mendim të thellë që rrezatonte seriozitet. Morëm rrugën e godinës së përfaqësisë. U përqafuam vëllezërisht me Bujar Muharremin, Xhevatin, shoferin, mustaqet e të cilit më kujtonin valltarin ciklonik, Besim Zekthi. U mblodhëm rreth sofrës së fjalës, ndenjëm gjatë. Shqetësimi ulengrihej sa andej-këndej. Statusi i Kosovës, paketa e Ahtisarit, qëndrimi i Rusisë, protestat e Vetëvendosjes, etj…

E nesërmja zbardhi shpejt. Mezi prisja të dilja rrugëve të lavdishme të Prishtinës, ku ishte shkruar me gjak të freskët epopeja e lirisë. Mbeta pa frymë para Bibliotekës, arkitekturës së saj elitare, ku plisat kosovar stilizonin trurin njerëzor, simbolizonin pasurinë e mendjes që ruhej në etazherët dhe raftet e tejmbushur me libra. Më tej, Skëndërbeu e merrte Krujën kudo me vete. Apo Shqipëria ishte kudo Krujë, kudo Prishtinë, kudo Prekaz, kudo Barmash, Kaçanik...

Dita ishte e ngjeshur me takime vëllazërore. Ministri i Arsimit, Agim Veliu, rrezatonte buzëqeshje. Teksa shtrëngonte duart me zëvendësministrin e MASH, Halit Shamata, nuk mungonte të shprehte kënaqësinë e bashkëpunimit që aq natyrshëm e shfaqte edhe zëvendësministri Fevzi Berisha. Në zyrën e tij shqetësimet ishin të përbashkëta, pa vizë ndarëse, këndej dhe andej kufinjve, ishte Shqipëri, flitej gjuha shqipe, lulëzonte dhe zhvillohej shkollimi shqip. Mendimet ishin të përbashkëta, si dhe rrahjet e zemrave, Matura Shtetërore, liberalizimi i teksteve, pagat e arsimtarëve, godinat, hapësirat për frymë-nxënës, interneti, drejtshkrimi, pranimet në universitete, pavarësia, legalizimet e banesave, zgjedhjet…Koha rridhte pa u ndjerë. Në ndarje foto, buzëqeshje, premtim për t'u parë në Tiranë. Dhurimi i veprave të Presidentit Rugova…

Në orën dhjetë, Haliti kishte takim me zëvendëskryeministrin Lutfi Haziri. Takim konfidencial, miqësor dhe vëllazëror. Një nisje e përmallshme në kohëra. Nga Kavaja e Halit Shamatës, një bashkëqytetar, me emrin Indrit Cara, kishte luftuar krah për krah UÇK-së, ku kishte dhënë edhe jetën. Bustin ia kishin gëdhendur mjeshtërisht në qendër të qytetit të lindjes…

Në sofrën bujare të Fehmi Bytyçit kujtuam të thëna e të pathëna, rikrijuam historinë, zakonet, urimet, krijimet. Ngritëm dolli për pavarësinë, njëri-tjetrin, të njohurit e lashtë dhe të rinj, deri për vende, relike arkeologjike dhe kujtime betejash. Herë pas here nga Tirana telefononte vëllai i Fehmiut, Nazmi Bytyçi, që nuk e di përse më kujtonte Gjok Mokrarin. Respekt e mirënjohje për Nazmi Shqiptarin, i cili pyeste deri në detaje dhe imtësi për gjithçka, meraku i tij i ndershëm për respektimin e miqve, vëllezërve të gjakut, gjuhës dhe tokës…Ikëm pa lamtumirë, frymëmerrnim tek njëri-tjetri. Përmesuam Fushë- Kosovën që ngjante aq shumë me Myzeqenë. Diku në Komunën e Vitisë, ndalëm. I bëmë falë me shëndet trojeve të bacës Ismet Ferizaj, mikut tonë Kavajas, që kishte dy zemra për Kosovën. Iknim, por koka na mbeti pas… Ora e Shqipërisë ishte kurdisur drejtë ardhmërisë.





Rd

[Dorontina]

PER RILINDJEN E SHPIRTIT

Të nderuar miq

Dikur mbaj mend të kem lexuar në një antologji engleze, se pas revolucionit të Kromwellit në Angli gjëndja në këtë vend qe aq kaotike në lidhje me mendimet dhe sjelljet e njerëzve, sa që thuhej se njerëzit jo vetëm shkelnin hapur ligjet e moralit, por edhe nuk kishin idenë e tij.

haha qfar kohecidence ke marr shembull emrin e Buldingut ku banoj ....

Sigurisht sot kanë ndryshuar normat që përcaktojnë moralin, mbasi gjithshka është në zhvillim e sipër.

Gjëndja është tmerrësisht më diabolike, nga ajo për të cilën ankoheshin dikur në Angli. Me plot gojën mund të thuash se sot mungon, shumë më tepër, jo vetëm morali por edhe koncepti i tij. Shumica e shkrimtarëve me ato që thonë e shprehen, të japin përshtypjen se nuk dinë se ku kan ë kokën.
Çuditërisht jo vetëm ata që jetojnë brënda mureve të Jaltës së dikurëshme, por edhe ata që jetojnë në zemrën e civilizimeve perëndimore. Që mbi të gjitha quhen intelektualë.

E megjithatë nuk mund të ofendojmë askënd. Duhet të shfaqim dashuri e mirëkuptim për të gjithë.

Veç kujtdo që drejton shpirtin për rilindje apo të paktën sado pak për zbutjen e tij, do ti rekomandoja zgjedhjen e modeleve më të bukura të Historisë Botërore... Të atyre njerëzve që,
sipas një përralle ruse, çajnë gjoksin për të nxjerrë sandejmi zemrën, duke e shndërruar atë në pishtar për popullin e tyre.
Qoftë edhe sikur të mos besojmë në Historinë e Krijimit të Botës, por thjesht ti referohemi teorisë së Darvinit, mjafton të kujtojmë se njeriu nga majmun u ngrit gradualisht në këmbë, bile drejtoi sytë nga qielli, ngaqë nuk mund të duronte dot erën e rëndë të jashtëqitjeve dhe fëlliqësive të tokës.

hahahahh beson ti ne Darvinin dhe njeriu qe vjen nga majmuni ? hala skan ardh te gjith

Habitem se si ca njerëz pa karakter, si ata që dikur ftonin diktatorët për ngritjen e gijotinave në sheshet kryesore të vendit,

sikur sot

për të vrarë bashkatdhetarët e tyre në mënyrë masive,





mund të zgjidhen e mbahen për modele të një vendi.

Në se zgjidhen modele të tilla, kjo thjesht do të thotë:

“Buona notte popolo”
Bonne nuit, goude nakt....

“ (Natën e mirë o popull!)”



ROBERT MARTIKO

me pelqei pershkrimi yt ketu ....

[RTP]

LAKURIQET E NATES



Kohë më parë zoqtë ishin në luftë me minjtë. Një herë fitonte njera palë dhe një herë pala tjetër. Lakuriqët e natës e ndiqnin luftën nga larg. Porsa dallonin fitimtarin, fluturonin menjëherë pranë tij dhe fillonin të bërtisnin: ‘’Fituam. Fituam. Siguruam me të vërtetë një fitore të madhe, të jashtëzakonshme...’’

Kështu vepronin me të dy palët.

Kur erdhi dita që lufta mbaroi, ndërmjet zogjve dhe minjve u vendos paqja. Atëhere ata patën rastin të zbulojnë hipokrizinë e lakuriqve të natës. I diskredituan keq ata dhe i ndoqën larg nga shoqëria e tyre.

Nga ajo ditë lakuriqët e natës rrojnë vetëm, të abandonuar prej të gjithëve. Dalin vetëm natën: për të mos i parë njeri.



Eshtë historia e të gjithë njerëzve pa karakter.

ROBERT MARTIKO

[RTP]

FRIEDRICH NICHE

KESHTU FOLI ZARATHUSTRA

(duke iu drejtuar njerëzve)



“Unë ju mësoj Mbinjerinë.” Njeriu është diçka që duhet tejkaluar. Ç’keni bërë ju për ta tejkaluar?

Deri tani të gjithë njerëzit diç kanë krijuar mbi veten, kurse ju kërkoni të bëheni zbatica e kësaj batice gjigande e preferoni të ktheheni tek kafsha në vend që të tejkaloni njerinë?

E ç’është majmuni për njerinë? Objekt talljeje ose turp i dhembshëm. Kështu, tamam kështu, duhet të bëhet njeriu për Mbinjerinë; objekt talljeje, turp i dhembshëm.

Keni kaluar rrugën nga krimbi tek njeriu, por, ende mbetet shumë tek ju nga krimbi. Njëherë ishit majmunë, por akoma sot njeriu është majmuni i gjithë majmunëve.

Madje më i urti nga ju, edhe ky, s’është veç i dyzuar, një hibrid i bimës mbi fantazmën. Mos vallë ju urdhëroj unë që ju të bëheni fantazma e bimë?

Ja, unë tani po ju mësoj Mbinjerinë!





Mbinjeriun në kushtet e diktaturës në Lindje e përfaqësojnë ca njerëz jashtëzakonisht të rrallë, shpirti i të cilëve mbijetoi edhe në kushte torturash bile Absolute, nëpër laboratoret e mirënjohura... Tepër Speciale. Pikërisht këta meritojnë të quhen Modele për imitim. Qenë ca njerëz tepër të rrallë. Më ka rënë rasti të njoh disa prej tyre, jo vetëm të krishterë por edhe myslimanë që besonin deri në asgjësimin e shpirtit në formulën hyjnore: “Mos ndërto lumturinë tënde me fatkeqësinë e tjetrit”. Ky quhet ndryshe edhe Ligji i Artë i Krishtit.

I përkthyer më thjesht: pikërisht mbi këtë frymë u bazuan e u ndërtuan të gjitha Statuetat e Lirisë, Stemat Qeveritare, Kushtetutat, Institucionet, Kapitolët e Kuirinalet duke përfunduar në praktikat politike të cilat bëjnë të mundur edhe sot, ashtu si para 17 vjetësh, hapjen e dyerve për miljona të mjeruar e të persekutuar me shpirt e trup të sakatuar keqas e pa fat në diell... Erdhën dhe ende vijojnë të vijnë edhe sot prej vëndesh ku bashkatdhetarët e tyre, me mentalitetet e tyre të egra i vrasin, presin e sakatojnë dita ditës.



Sipas spiegimeve të filozofisë së sotëshme, vetë FRIEDRICH NICHE në thellësi nuk besonte tek Mbinjeriu Masiv. Ndonëse i drejtohej turmës. Madje ai nuk besonte as tek Perëndia. Për pasojë, më kot iu drejtohej njerëzve për ti shndërruar në ateistë... Përderisa, për të konkretizuar Mbinjerinë Tokësor, të FRIEDRICH NICHES në Lindje, atij duhej ti jepte një dorë ndihmë Modeli Hyjnor, i mësipërm, pikërisht i atij që filozofi mohonte në veprën e tij...

Nga ana tjetër, filozofia e tij u përdor në Luftën e Dytë Botërore për të shfarosur me miljona njerëz në botë. Natyrisht pa dijeninë e tij, ngaqë ai vdiq në moshë relativisht të re. E megjithatë, padashur të kujton Marksin kur kritikët e tij e paralajmëronin për utopitë e tij...



Imagjinoni se lart duhet të arrijë shpirti i një intelektuali iluminist, kur bëhet fjalë për të zgjedhur Modelet e tij të preferuara. Kur gjithshkaje që të vërtitet përreth i vendos filtrat e shpirtit. Mbi të gjitha është çështje ndershmërie... Ilustruar nëpërmjet qëndrimit konseguent në jetë.



ROBERT MARTIKO

[RTP]

PER LINDJEN E SHPIRTIT



“DEGJOME PASTAJ ME GODIT”

(Akuson me patakson dhe)



Këto fjalë të famëshme u bënë përgjigjia që gjenerali Themistokli i dha admiralit Euribiadi në postin e kryekomandantit të ushtrisë greke, në kohën e Luftës kundër Persianëve. I fundit kishte ngritur një shkop, të cilin e mbante në dorë, për të goditur Themistokliun, i cili ndërkohë shpjegonte se beteja detare duhej të zhvillohej në ujrat e Salaminës dhe jo në isthëm, siç pretendonte admirali.



Kjo frazë e njohur në gjithë botën, përdoret për të treguar se sa rëndësi të madhe ka, për bashkëbiseduesit, të jenë të qëndrueshëm dhe të qetë në bisedë. Bile unë do të shtoja se ata duhet ti përshkojë përherë dashuria dhe mirëkuptimi për njeri tjetrin.



ROBERT MARTIKO

[RTP]

GJAHTARI DHE LAURESHA

(Sipas një përralle të Ezopit)



Një gjahtar ngrinte çarqe për të zënë karakaska. Një laureshë e pa nga larg dhe e pyeti se ç’farë bënte. Ai u përgjegj se qe duke ndërtuar një qytet. Zogu e besoi. Në vijim ra në çark. Ndërkohë që gjahtari mbante laureshën në dorë, e dëgjoi atë ti thotë: “Miku im, nëse ndërton një qytet të tillë, nuk do të gjesh mjaft njerëz për të banuar brenda.”



Në kuptimin aktual, është një fabul që spjegon shpërndarjen e emigrantëve dhe refugjatëve kudo në botë, drejt vëndesh demokratike ku ligjet humane mbrojnë nga kanibalizmi shtetasit e tyre.







SKERMINJTE

(Sipas një përralle të Ezopit)



Biri i një bujku zuri një ditë prej ditësh, skërminj të shumtë dhe i hodhi ata në prrush, për ti pjekur. Ndërkohë që skërminjtë piqeshin, djali dëgjonte një zhurmë karakteristike... Kjo qe arësyeja, që ai papritur tha: “Kafshë pa pik tru në kokë, ndërkohë që shtëpia tuaj digjet, ju këndoni.”



Kjo fabul ka kuptimin për ata njerëz, që edhe pse kanë pësuar të këqia të pariparueshme prej një të keqeje të madhe, nuk e kuptojnë as sot gjëndjen e tyre. Eshtë një ilustrim i goditur për të djeshmen e hidhur, ku njerëzit merrnin pjesë aktive në ndërtimin dhe perfeksionimin e të keqes, pa arritur të kuptonin se e para që digjej, ishte vetë shtëpia e tyre.

[RTP]

ZJARRET



Nuk ka gjë më të bukur se sa një prozë mjaft e shkurtër, e shkrimtarit të mirënjohur rus Vladimir Korolenko, e titulluar ‘‘ZJARRET’’.



Një natë dallohen diku në një nga brigjet e lumit të Vollgës zjarre të largëta... Ke përshtypjen se ke të bësh me diçka misterioze. Vrojtues lundrojnë drejt tyre, me dëshirën për tu ndodhur pranë. Për një çast të duket se mund ti arrijnë ato. Ja edhe pak... E megjithatë, pas pak konstatojnë se zjarret janë të paaritëshme. Në vënd që të afrohen ato largohen përherë e më shumë prej vrojtuesve.


Nëpërmjet ‘‘ZJARREVE’’, narodniku Korolenko paraqet simbolikisht preokupimin e intelektualëve iluministë e të ndershëm të kohës së tij, për të konverguar shoqërinë ruse drejt asaj europjane.

Në vijim dihet, plasi Revolucioni i Tetorit i cili e largoi Rusinë mjaft larg nga dritat e qytetërimit... Me mijra vjet yje drite nga Europa.

[RTP]

MBI DASHURINE PER PRINDERIT


Një herë në Arabi, një prind kishte tre djem dhe një vajzë. Para se të vdiste donte të mësonte se cili prej djemve të tij e donte më shumë. Bëri sikur vdiq. Iu la gjithë pasurinë djemve të tij, ngaqë vajzat në bazë të ligjeve të kohës përjashtoheshin nga trashëgimia.
Dy djemtë e mëdhenj i ndërtuan të atit të tyre një varr të bukur, të madh... Ndërsa i vogli u kujdes që ti jepte një pjesë të pasurisë motrës e cila nuk gjëndej të mirë ekonomike.
Një gjest i tillë, i dha të kuptojë babait se djali më i vogël ushqente dashuri të madhe dhe të sinqertë për të.

Kur duam motrat dhe vëllezërit, japim prova të jashtëzakonëshme për dashurinë që ushqejmë për prindërit tanë.


ROBERT MARTIKO