Dijetaret dhe Mendimtaret ---- * Albislam.com

[ILyrium]

.Ebu Hanife.

Ebu Hanife ishte i lindur në Kufa në 80/699 ku ai kaloj pjesën më të madhe të jetës së tij. Kufa ishte një nga qytetet më të mëdha të Irakut në atë Kohë.

Iraku kishte shumë fe, sekte dhe besime të ndryshme të civilizimeve të lashta. Iraku u bë kazani i përzierjes së të gjitha racave të ndryshme të cilat do të përballeshin me besimet e tyre të ndryshme. Ebu Hanife gjatë rinisë së tij do të merrej me këto sekte të ndrysme megjithëse gjatë rinisë së tij përqëndrimi i tij ishte në tregëti. Ai ishte një tregëtarë mëndafshi i cili ndiqte gjurmët e të atit të tij.

Ebu Hanife kujdesej për paraqitjen e tij e cila raportohet të ketë qenë e mirë. Ai gjithmonë vishte rrobat më të mira. Ebu Jusufi (studenti më i madh i Ebu Hanifes) ka thënë: "Ebu Hanife kujdesej edhe për rripat e sandaleve kështu që ai kurrë nuk shihej me një rrip të këputur"

Ebu Hanife ishte shumë i shqetësuar me gjendjen e shokëve të tij. Një herë ishte në një grumbullim dhe një nga shokët e tij kishte veshur një rrobë të vjetër. Ai i ka kërkuar atij të priste derisa të gjithë u larguan. Kur ata u larguan ai i kërkoi atij ta marrë sexhaden dhe ate çfarë ishte nën të. Njeriu gjeti 1000 dirhemë. Ebu Hanife i ka thënë: "Merri këto dirhem dhe ndryshoje gjendjen tënde me to". Njeriu ka thënë: "Unë jam i pasur dhe unë nuk kam nevojë për to". Ebu Hanife i ka thënë atij: "A e ke dëgjuar hadithin, Allahu do që të shohë gjurmët e begatisë së tij të duken tek robi i tij? Për këtë arsye ti duhet ta ndryshosh gjendjen tënde".

Ebu Hanife ushëtonte shumë dhe ka shkuar në haxh shumë herë.

Ebu Hanife ka thënë: "Një ditë unë isha duke ecur me Esh-Shabin i cili ishte i ulur. Ai më tha: "Ku je duke shkuar? "Unë iu përgjigja "unë jam duke shkuar në treg". Ai tha: "unë nuk e frekuentoj tregun, unë shkoj tek dijetarët për të dëgjuar". unë i thashë atij: "Unë rrallë i frekuentoj ata". Ai më tha: "Mos u bëj i pa vëmendshëm. Ti duhet të marrësh dije dhe të ulesh me dijetarët. Unë shoh zgjuarsi dhe energji tek ti". Ajo ka ndikuar në zemrën time dhe unë pushova së frekuentuari tregjet dhe fillova t'i kthehem dijes dhe Allahu më bëri të kem dobi nga çfarë ai më tha". [Virtytet e Ebu Hanifes, el-Mekki, faqe 59]

Pas kësaj këshille Ebu Hanife do ti vizitonte dijetarët më shpesh se që shkonte për në treg.

Ebu Hanife nga fitimi i tij i përvitshëm do të jepte për nevojat e dijetarëve, për ushqimet e tyre, rrobat e tyre dhe nevojat e përgjithshme të tyre. Ai pastaj do t'i jepte fitimin e mbetur dhe do ti thoshte atyre: "Bleni çfarë keni nevojë dhe vetëm Allahun falenderoni. Unë nuk ju kam dhënë asnjë gjë, është thjeshtë një begati e Allahut mbi ju". [Historia e Bagdadit, faqe 360]


Është thënë se Ebu Hanife e ka lexuar Kur'anin shtatë herë gjatë Ramazanit dhe është thënë që ai e ka mësuar Kur'an nga Imam Asim një nga recituesit e Kur'anit metoda e të cilit është e regjistruar si njëra nga të shtatë mënyrat e recitimit.

Stërgjyshi i tij takoi Aliu kur ai ishte një fëmijë dhe i ka dhënë Aliut disa faludhaxh (një ëmbëlsirë)... Stërgjyshi i tij ishte skllavëruar nga Benu Thejb në pushtimin arab të rajonit por është liruar më vonë. Ai ishte persian me origjinë.

"Nëse maxhoranca e fikhut të cilin Ebu Hanife ra në kontakt ishte nga klientë të fiseve arabe. Shumë prej njerëzve të mësuar të kësaj periudhe ishin student të sahabeve të pejgamberit, alejhis-selam. Kuptimi i këtij hadithi është që ndërsa shumë persian ishin studentë të sahabeve ata nuk ishin vetë sahabe. Dhe për këtë arsye është dëshmuar që edhe megjithëse një person nuk është sahabe i pejgamberit, alejhis-selam, ai personi prap është i aftë për të fituar dituri.

Në kohën e Ebu Hanife-s, kishte tre lloje tubimesh dije në të cilat dija mund të arrihej. Ato ishin mbi Usulin (themelet e metodës), për hadithet e Pejhgamberit, salallahu alejhi ve sel-lem, ku diskutoheshin dhe ishte jurispudenca islame nga Kur'ani dhe Sunneti ku bieshin fetva dhe u diskutuan. Ebu Hanife vendosi të studionte fikh (jurispudencë islame) pasi kishte pasur diskutime të gjata rreth sekteve dhe pasi kishte mësuar hadithe.

Ebu Hanife ka jetuar nën qeverisjen Emevite për 52 vjet dhe nën qeverisjen Abaside për 18 vjet.

Ibën Hubejra governatori i Irakut i kërkoi Ebu Hanifa-s të bëhej gjykatës por ai vazhdimisht refuzoi. Si rezultat ai është rrahur derisa koka e tij ishte e enjtur dhe frymëmarrja iu vështirësua. Ai as nuk u ankua dhe as nuk ka qarë derisa atij i është treguar që nëna e tij ishte duke vuajtur nga ajo çfarë ishte duke i ndodhur atij, ku sytë e tij u mbushën me lot për dëmbshurinë e ndjenjave të saja. Pas kësaj ai u largua në Mekë dhe kërkoi strehim atje derisa Abbasidët erdhën në fuqi.

Halifi el-Mensur i Abbasidëve do ta mbështeste Ebu Hanifen duke i dhënë atij dhurata megjithatë Ebu Hanife do t'i refuzonte me sjellshmëri.

Njëherë el-Mensuri dhe gruaja e tij kishin një mosmarrëveshje. Ai e pyeti atë kë ajo donte të arbitronte për tu përpjekur dhe për të zgjidhur mosmarrëveshjen? Ajo i është përgjigjur: "Ebu Hanifen. Ebu Hanife u thirr. Halifi i tha: "Ebu Hanife kjo grua e lirë ka një mosmarrëveshje me mua. Më jep mua të drejtën time kundër saj". Ebu Hanife tha: "Le të flasë Emir el-Muminini"Ai e pyeti: "Ebu Hanife sa gra mund një burrë të martojë në një kurorë? . "Katër" ai u përgjigj. Sa robëresha është i lejuar të ketë? "Aq shumë sa ai të ketë dëshirë" ai u përgjigj. Ai pastaj pyeti "A është e lejueshme të thuhet diçka ndryshe nga kjo? ". Ebu Hanife iu përgjigj "Jo". Halifi i tha gruas "A e dëgjove verdiktin (fetvan). Por Ebu Hanife vazhdoi të thotë: "Allahu e ka lejuar këtë për njerëzit e drejtë. Nëse megjithatë ndokush nuk është i drejtë ose frikësohet që nuk do të jetë i drejtë ai duhet të martojë vetëm një (grua). Allahu i madhëruar thotë: "Në qoftë se frikoheni se nuk do të jeni të drejtë ndaj bonjakëve, atëherë martohuni me ato gra që ju pëlqejnë; me dy, me tri e me katra. E nëse i frikoheni padrjtësisë (ndaj tyre), atëherë vetëm me një, ose (martohuni) me ato që i keni nën pushtetin tuaj (robëreshat). Ky (përkufizim) është më afër që të mos gaboni". [en-Nisa : 3]

Kështu ne duhet të ndikim këshillat e Allahut dhe të kemi frikë dënimin e Tij. Halifi qëndroi i heshtur një kohë të gjatë. Ebu Hanife u largua. Kur ai arriti shtëpinë e tij gruaja e halifit i dërgoi atij një shërbëtorë me para, rroba, një robëreshë dhe një gomar egjyptian. Ebu Hanife e refuzoi dhuratën dhe i ka thënë shërbëtorit "Jepi përshëndetjet e mia gruas së halifit dhe thuaji asaj që dhurata rrezikon besimin tim. Unë e bëra atë (fola të vërtetën) për hir të Allahut dhe duke mos dashur asgjë nga askush".

Një herë Hasan el-Basri nxori një fetva. Ebu Hanife tha "Hasani ka gabuar". Një njeri i tha Ebu Hanife-s "Ti thua se Hasani ka gabuar, bir bushtre". Ebu Hanife nuk është kuqur as nuk është bërë i zemëruar. Ai ka thënë: "Uallahi, Hasani ka gabuar dhe Abdullah Ibën Mesudi ishte korrekt". Ebu Hanife shpesh thoshte: "O Allah nëse ndokush është i mërzitur nga unë zemra ime është e hapur".

Një herë Ebu Hanife ishte duke debatuar dhe një person i ka thënë atij "Bidatçi! I dalë nga feja". Ai i është përgjigjur "Allahu të faltë, Allahu e di se unë nuk jam i tillë. Unë nuk jam kthyer nga Ai deri nga ai moment që e kam njohur dhe unë shpresoj për faljen e Tij dhe i frikësohem vetëm ndëshkimit të tij". Ebu Hanife ka thënë: "Nëse ndonjë injorant thotë diçka për mua atëhere unë e kam falur. Përsa i përket njerëzve të dijes të cilët thonë dicka për mua ata janë gjynahqarë".

Ebu Hanife ka thënë: "Dije që vepra (të mira) ndjek dijen mu sikur gjymtyrët ndjekin syrin. Një vepër e vogël me dije është shumë më e dobishme sesa shumë vepra (të mira) me injorancë. Në shkretëtirë një furnizim i vogël me udhëzim është shumë më i nevojshëm sesa shumë frunizim pa udhëzim. Ajo është sikur ajo që ka thënë Allahu i madhëruar: "Thuaj: “A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë? ” Po, vetëm të zotët e mendjes marrin mësim". [Zumer : 9]

Ebu Hanife ka jetuar në Kufe e cila ishte një rajon i shiave. Atje ai ka takuar imamët e shiave të kohës së tij si Zejd Ibën Ali, Muhammed el-Bekir, Xhafar es-Sadik dhe Abdullah Ibën Hasan; ende Ebu Hanife ka mbajtur qëndrimin e tij të lartë për sahabet.

Ibën Haxheri ka thënë: "Fama e një njeriu në të kaluarën është e treguar nga mosmarrëveshja e njerëzve përsa i përket atij. A nuk shikoni kur Aliu vdiq ishin dy grupe një i cili e donte shumë dhe tjetri i cilin e urrente shumë? "[el-Hajrat el-Hisan]

E njëjta mund t'i aplikohet Ebu Hanife-s. Kishte disa të cilët ishin partizan drejt tij duke e vendosur në rangun e profetit dhe në ekstremin tjetër ishin ata që e akuzonin për heretik. Këto diskutime ndodhën që kur Ebu Hanife ishte gjallë.

Një herë el-Evzai fakihu i Sirisë i ka thënë Ibën el-Mubarakut "Kush është ky bidatçi i cili ka dalë nga Kufe, i quajtur Ebu Hanife? Ibën Mubarak nuk i është përgjigjur atij por por filloi t'i përmente disa pyetje të vështira dhe sesi t'i kuptonte ato dhe sesi të jepte fetva përsa i përket atyre. Ai pyeti: "Cili i ka dhënë këto fetva? "Ai iu përgjigj "Një shejh të cilin e kam takuar në Irak? "El-Evzai ka thënë: "Ky është një shejh i nderuar. Shko dhe merr prej tij". Ai u përgjigj "është Ebu Hanife". Pas kësaj el-Evzai e takoi Ebu Hanife-n në Mekkë dhe diskutoj pyetjet të cilat Ibën Mubaraku i kishte ngritur. Ai i ka hetuar ato. Kur është larguar nga Ebu Hanife el-Evzai i ka thënë Ibën el-Mubarak" Unë e kam zili për diturinë dhe inteligjencën e atij njeriu. Unë i kërkoj falje Allahut. Unë isha në një gabim të madh. Shko e mëso tek ai burrë. Ai nuk është sikur thonë për të". [el-Hajrat el-Hisan faqe33]

Gjatë shekullit të katërt hixhri debatet midis mbështetësve të tij dhe kundërshtuesve të tij u shtuan me diskutime në shtëpira dhe xhamia. Ditë të tëra do të shpenzoheshin në diskutime rreth medhhebit të tij. Ishte gjatë kësaj kohe që pjesa më e madhe e biografive të imamëve u shkruan shpesh duke i mbivlerësuar ata për t'iu kundërvënë sulameve ndaj tyre.

Ebu Zehra

Marrë nga: versioni i shkrutër i librit "The Four Imams"

Përktheu: Ammar Ardit Kraja
----------------------------------------------
Marrë nga Albislam.com

[ILyrium]

Imam Ahmed ibën Hanbeli

Ibrahim el Harbi tha:"E pashe Ebu Abdullahin-Imam Ahmedin dhe ishte sikur Allahu kishte grumbullluar per te diturine e te pareve dhe te fundeve te njerezve bashke.

Ibn Rahauaih tha:"Qendroja me Ahmedin dhe Ibn Ma`inin dhe studionim hadithet.Une pyetja:"Kush eshte fikhu i ketij? Cfare kuptimi ka? Dhe te gjithe nuk flitnin pervec Ahmedit.

Uaki dhe hafs ibn Gajaath thane:"Asnjeri nuk ka ardhur ne Kufa si ky djalosh,duke nenkuptuar Ahmed ibn Hanbelin.

Jahja ibn Adam tha:"Ahmed ibn Hanbeli eshte imami yne.

Jahja el Kattan tha:"Nuk ka ardhur tek ne askush si keta te dy,Ahmedi dhe Jahja ibn Ma`in.Dhe asnje i ardhur prej Bagdadit nuk eshte me i dashur per mua se Ahmed ibn Hanbeli.

Abdurrahman ibn Mehdi permedi dijetaret e hadithit dhe tha:"me i dituri ndermjet tyre rreth haditheve nga Eth-Thauri eshte Ahmed ibn Hambeli.Kur Ahmedi hyri Ibn Mehdi tha:"Kush do te shohe diturine qe ioshte mbi shpatullat e Sufjan Eth-Thaurit le te shohe kete njeri"

Ibn Mehdi tha"Sa here qe shikoja Ahmedin me kujtohej Sufjani.

Nuh ibn Habib el Kumasi tha:"E pershendeta ibn Hambelin ne vitin 198h ne xhamine el khajf dhe ai po jepte fetua"

Ahmed ibn Sinani tha:"Nuk e kam pare Jezid ibn Harunin te kete me shume respekt sesa kishte per Ahmed ibnm Hambelin,dhe nuk u sillte me aq fisnikeri me askend aq sa me Hambelin.U ulte anash tij e respektonte dhe nuk bente shaka me te"

AbdurrRrazaku tha"Nuk kam pare askend te kete me shume dije dhe fiker e takua sesa Ahmed ibn Hambeli.

Kutejbah ibn Se`id tha:"Njeriu me i mire i kohes sone eshte Abdullah ibn Mubarak dhe ky djalasoh-ibn Hambeli-dhe kur e sheh nje person qe e do Ahmedin atehere ai eshte person i kapur pas sunnetit.Sikur te kishte jetuar ne kohen e Thaurit,el Auzai and el-Lejth do te ishte ne krye te tyre.E pyeten Kutejben:"A do ta permendesh Ahmedin bashke me tabi`inet?Ai tha"Me me te miret e tabi`ineve.

Kutejbah tha"Sikur te mos ishte Eth-Thauri devotshmeria do te kishte vdekur e sikur te mos ishte Ahmedi ata do te kishin bere bidate ne fe.Ahmedi eshte Imami i botes.

Ali ibn Madini tha:"Allahu e nderoi dhe forcoi Dinin e Tij me Es-Sidikun ne diten e apostasise dhe me Ahmedin ne diten e Fitnes(reth Kuranit)

......

Theniet e tij jane te shumta.

Lusim Allahun te na jape nga dituria si i dha dijetareve e te devotshmeve dhe te na bashkoje ne xhennet me ta.

Ebu Daudi tha:"mexhliset e Ibn Hambelit ishin mexhliset e Akhiretit.Asgje nga ceshtjet e dun`jase nuk permendeshin ne mexhliset e tij dhe asnjeher nuk e degjova te flase per dyn`jane.


pregaditi.D.

[ILyrium]

Imam Shafi

Emri i plotë i tijë është : Muhamed ibën idris esh Shafiiju. Në zinxhirin e preardhjes së tij fisnore, tek Hashim ibën Abdulmutalibi xhaxhai i Pejgamberit a.s. takohet me preardhjen e Muhamedit a.s. Themeluesi i njërit nga katër medhhebet juridike, medhhebit shafi, imam Shafiu, lindi në Gazza (Palestinë e sotme ) në v. 150 h. ditën kur ka vdekur imam Ebu Hanifja. Për këtë rast njerëzit thanë: vdiq një imam lindi një tjetër .

Familja e tij shpërngulet për në Mekke kur ai kishte dy vjet dhe pa babë.

Ka pasur aftësi të jashtëzakonshme në memori dhe nxënie përmendësh saqë për vetëveten tregon: kur isha nxënës, e dëgjosha mësuesin kur ia lexonte ajetin një fëmijut tjetër, unë këndej e mësoja përmendësh; para se të ndalej mësuesi nga leximi i diktatit unë më veç e nxisha përmendësh të gjithë tekstin.

Më 01.Rabiu Thani të v.199 h. (19 Nëntor të v.814) nga Mekka së bashku me familjen e tij, bashkeshorten Hamide, djalin Ebu Uthman Muhammed, dy bijat Zejneben dhe Fatimen u shpërngulën për në Fistat (Kajro) të Egjiptit tek dajallarët e tij në Uzd për qëndrim të përhershëm.

Hyrja e tij me familjen në Egjipt ka ndodhur të njejtën ditë kur ka hy edhe zëvendësvaliu i Egjiptit, princi abbasit Abdullah b. Abbas b. Musa të cilin e dërgoi halifja el Me’mun në vend të valiut(guvernatorit) Abbas b. Musa.

Imam Shafiu filloi që të shkojë shpesh në xhaminë (apo universitetin ) e Fistatit për të falur namaz. Në të imam ishte Ebu Rexheb el Heulani el Alâ b. Asim i cili mbante halka (mexhlise) shkencore rreth: Sire-s dhe Futuhe-ve (biografisë së Alejhisselamit dhe çlirimeve islame) dhe falte pas tij namaz.

Më pas këtu imam Shafiu bëri mexhlise shkencore në të cilat ligjëronte për Kur’anin dhe shkencat e tij, Tefsirin, Hadithin, Fikhun dhe Usuli Fikhun dhe Gj. Arabe, dhe Literaturë.

Ibnul Herem-i i shkruante mësimet për imam Shafiun ndërsa el Buvejti më pas ua lexonte nxënësve të imamit të cilët më pas i shënonin. Në moshën 4-vjeçare filloi mësimin e Kur’anit dhe pa i mbushur 7-vjet e kishte nxënë përmendësh me gjithë texhvid. Në Mekke ka mësuar nga imamët e tefsirit, fikhut, hadithit dhe të gjuhës.

Merte pjesë në halkat shkencore të fekihut dhe muftiut të Mekkes, Musel-lem b. Halid ez Zenxhi (vd.v.180 h) dhe të shejhut të hadithologëve, imam Malikut (94-179 h) nga i cili mësoi shumë.

Pas një kohe të shkurëtë Mus’ab b. Abdilah el Kureshij i propozoi valiut të Jemenit që imam Shafiun ta bëjë kadi (gjykatës) të Jemenit dhe e bëri.

Pas një kohe halifja er Reshid e thirri imam Shafiun në Bagdad, kryeqytet dhe e pyeti për emërimin e tij kadi të Jemenit, por në dëshmi i doli kolegu i tij Muhamed ibnul Hasan (132-189 h) i cili kishte mësuar me të tek imam Maliku në Medine. Në Bagdad mori pjesë në shumë halka shkencore. Nuk ndejti shumë dhe shkoi në Mekke.

Pas 11-vitesh u kthye përsëri në Bagdad në kohën e halifes el Emin dhe ndejti dy vjet ku u shoqërua me dijetarët e Bagdadit. Atje para tij mësuan el Hasan b. Zijad el-Lu’lui (204 h), el Kerâbisi (245 h ), Ebu Theur (240 h) dhe ez Za’ferâni (260 h). I lexoi veprat e imam Ebu Hanifes dhe shokëve të tij Ebu Jusufit (113-183 h) dhe Muhamed b. el Hasan (122-189).

Gjatë kësaj periudhe dy vjeçare të qëndrimit të tij në Bagdad imam Shafiu e përpiloi veprën e njohur të tij “el Huxhxhetu” (argumenti).

Më 197 h. u kthye në Mekke dhe përsëri më 198 h. shkon në Bagdad për së treti ku edhe ndejti disa muaj. Së fundi u kthye në Fistat ku edhe ndejti në Xhaminë ( universitetin ) e Fistatit deri në fund të jetës së tij.

Në Fistat nxënësit e tij egjiptianë el Muzni, el Buvejti, Junus b. Abdul A’la, er Rebi el Xhizi, er Rebi b. Sulejman el Muradi, Abdurrahman b. Abdilah b. Abdil Hakem, etj., i shkruajtën veprat e tij në krye të të cilave:”er Risale”(Mesazhi),” el Ummu”(Nëna), etj, të cilat imam Shafiu u diktonte nxënësve të tij. Ai në Fistat i ka shkruajtur edhe veprat:

”Ahkamul Kur’ani”(Dispozitat e Kur’anit),

”Ihtilâful Ehadith “ (Mospërputhshmëria e Haditheve ),

”Ibtalul Istihsan”(Prishja e të pëlqyerës),

”Xhemmâul Ilmi” ( Mbledhësi i diturisë),

“el Kijasu”(Analogjia),

”er Reddu ala Muhammed b. el Hasan “(Përgjigja Muhammed b. el Hasanit ),

“ Ihtilafu Alijjin ve Abdullah b. Mes’ud”( Mosmarveshja e Aliut dhe Abdullah b. Mes’udit ),

“Mahtulife fihi Ebu Hanife ve Ibnu Ebi Lejla en Ebî Jusuf” (Në çka s’ janë pajtuar Ebu Hanifja dhe Ebu Lejla me Ebu Jusufin),

“Hilâfu Ibni Abbas” (Mospajtimi i Ibni Abbasit),

“ Sejru el Euzaij” (Ecja e Euzaijut ) dhe

“Mesnedu esh Shafiij” (Mesnedi i Shafiut).

Kah fundi i jetës së tij i vdes Hamidja, bashkëshortja e tij dhe martohet me Denanir-en andaluziane e cila ia lindi Ebul Hasanin të cilit i caktoi Fuzin si gjidhënëse nga Andaluzia. Pra ai gjithsejt ka pasur dy djem dhe dy vajza: Ebu Uthman Muhamed, Ebul Hasan, Zejneb dhe Fatime.

Puna e tij shkencore ishte e palodhshme. Ai shkruante pandërprerë dhe lexonte pandalë ndërsa sëmundja filloi ta bllokojë derisa ditën e Xhuma më 29 Rexheb 204 h. i ra lapsi nga dora dhe e vërshoi Rahmeti i pakufijshëm i Allahut xh.sh. Ai vdiq duke lënë një thesar të shtrenjtë shkencor në shkencat islame.

27 Xhemadel Ula 1423 h./04.Gusht.2002

Emin Limani

[ILyrium]

Imam Maliku

Imami i Medinës, njëri prej katër imamëve më të njohur, imami i medh-hebit Malikij, autori i Muvetta-së, njeriu për të cilin Imam Shaf’iu ka thënë: Kur të përmenden dijetarët, Imam Maliku është yll.

Emri i plotë dhe lindja e tij:

Ai është Shejhul Islam, Huxhetul Umme (autoriteti i Ummetit), Imami i Medinës, Ebu Abdil-lah, Malik ibën Enes ibën Malik ibën Ebi Amir ibnë Amër ibën El Harith ibën Gajman ibën Huthejl El Esbuhij El Himjeri.

Ka lindur në vitin 93 H., në vitin në të cilin ndërroi jetë sahabiu i njohur, shërbëtori i Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, Enes ibën Malik, radijall-llahu anhu. (Es-Sijer 8/48)

Në kërkim të diturisë:

Prej moshës dhjetëvjeçare filloi të kërkoi diturinë ashtu që në moshë 21 vjeçare arriti të bëhet mësues të cilin e vizitonin shumë dijetarë për të përfituar prej tij.

Duke kërkuar diturinë është takuar me shumë dijetarë prej të cilëve përfitoi shumë. Imam Dhehebiu në librin e tij “Sijer A’lam Nubela” (8/49-51) përmend me emër 121 mësues prej të cilëve ka transmetuar hadithe në librin “El Muvetta”

Prej mësuesve më të njohur do t’i përmendim:

Nafi’ meula Abdil-lah ibën ‘Umer

Se’id El Mekburij

Ejjub Es-Sihtijanij

Rebi’atur-Re’ji

Humejd Et-Tavil

Salih ibën Kejsan

Ez-Zuhri

Muhammed ibën El Munkedir

Hisham ibën ‘Urve ibën Zubejr

El ‘Ala ibën Abdur-Rahman dhe shumë tjerë.


Nga Imam Maliku, këtij oqeani të dijes, përfituan shumë kërkues të diturisë. Imam Dhehebiu me emër përmend mbi 240 nxënës që kanë transmetuar prej tij. Më të njohur prej tyrë janë:

Ibën Xhurejxhi

Ebu Hanife

Amër ibën El Harith

Sufjan Eth-Theuri

Shu’betu ibën El Haxh-xhaxh

El-Lejth ibën S’ad Imami i Egjiptit

Jahja ibën Ebi Kethir dhe shumë tjerë që arrijnë gradën e Imamit në shkencat islame. ( Es-Sijer 8/52-55)


Disa fjalë të imamëve për Imam Malikun:


Imam Jahja ibën Se’id El Kattan thotë: Askush nuk i ka hadithet më të sakta prej Imam Malikut, ishte Imam i hadithit


Imam Muhammed ibën Hasen Esh-Shejbani (nxënësi i Ebu Hanifes) thotëek Imam Maliku qëndrova mbi 3 vjet dhe prej gojës së tij mësova mbi 700 hadithe.


Imam Abdur-Rahman ibën Mehdi thotë: Imamë të kohës së tyrë: Theuriu, Maliku, Evzaiu dhe Hammad ibën Zejdi. Nuk kam parë njeri më të mençur se Maliku


Imam Sufjan Ibën Ujejne ka thënë: Maliku ishte dijetari i banorëve të Hixhazit, autoriteti i kohës së tij.


Imam Shafi’iu ka thënë: Kur të përmenden dijetarët, Maliku është ylli i tyre.


Vuhejbi ka thënë: Me i dituri mbi shkencën e hadithit dhe transmetuesit e tij…


Imam Dhehebiu ka thënë: Medineja pas Tabi’inëve nuk ka pasur dijetar të rangut të Malikut …


Imam Hakimi ka thënë: Tek asnjë prej dijetarëve të Medinës nuk janë nisur kërkuesit e diturisë siç janë nisur tek Imam Maliku. Këtë e pranuan Lejthi, Imami i Egjiptit dhe Magribit, Evzaiu, dijetari i Shamit, Theuriu, i pari i Kufës dhe Shu’beja, dijetari i Basrasë.

Disa qëndrime të Imam Malikut:

Thoshtë: Nuk fillova të përgjigjem në pyetjet e parashtruara para se të marr leje prej Reb’iasë dhe Jahja ibën Se’id el Ensari.

Kur Halifeja i muslimanëve i tha se do të urdhëron që libri i tij “El Muvetta” të shkruhet dhe të shpërndahet në gjitha krahinat e hilafetit tha: Mos e bë atë o Emir i besimdrejtëve sepse shokët e të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, janë shpërndarë nëpër vende të ndryshme dhe në të janë përhapur fetvatë e tyre të cilat populli i ka pranuar dhe kanë vepruar sipas tyre e ti e din se mes as-habëve të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka pasur mendime të ndryshme dhe largimi i njerëzve nga ajo që e konsiderojnë si të vërtetë, është gjë e vështirë…

Në një rast halifeja i muslimanëve i kishte dërguar 2000 ose 3000 (dyshon transmetuesi) dinar dhuratë dhe më vonë ka dërguar njeri që t’i ofron Imam Malikut të shkon në Bagdad për të jetuar në afërsinë e halifës. Imam Maliku është përgjigjur: Medineja është më e mirë për të, nëse ata janë njerëz që dijnë dhe parat që mi solle janë paprekur.

Kur halifeja kërkoi që ta viziton u përgjigj: Të diturit janë ata që duhet vizituar…

Një ditë në tubimin e tij erdhi një njeri dhe pasiqë lexoi ajetin: I gjithëmëshirshmi u ngrit mbi Arsh (Ta-Ha, 5) pyeti: Si u ngrit? Imam Malikun u përgjigj: Istivaja është gjë e njohur (e përmendur në Kur’an), mënyra e saj nuk është e njohur, të besuarit në të është obligim kurse të pyeturit për (mënyrën) është bidat dhe ti je një bidatxhi dhe urdhëroi të përjashtohet prej tubimit.

Në një rast është pyetur për 48 çështje dhe në 32 prej tyre është përgjigjur se nuk e din.

Disa fjalë të tij:

Pas vdekjes së pejgamberve dhe shkruarjes së librave dituria dita ditës po pakohet.

Është fesat i madh që njeriu të fol çdo gjë që dëgjon.

Grindja (gjatë diskutimit) nuk ka asgjë me fenë.

Mburoja e dijetarit është fjala “nuk e di”, nëse e harron goditet për vdekje.

Dijetarët duhet që nxënësve të tyre t’ua trashigojnë fjalën “nuk e di”.

Prej katër persona nuk mirret dituria: prej mendjelehtit që flet pa dituri, prej bidatxiut nese thërret në bidatin e tij, prej gënjeshtarit, prej njeriut të devotshëm nëse nuk ka kujtesë të fortë (harron çfarë ka transmetuar).

Veprat e tij:

• Risaletu fi kader

• Risaletun fi Ekdije

• Xhuz’un fi tefsir

• Risaletun fi ixhmai ehlil Medine

• El Mudvvene El Kubra (e botuar)

• El Vadiha

• El Muvetta (e botuar)

Vdekja e tij:

Ndërroi jetë me 14 Rebi’ul Evvel 179 H., fjalët e fundit që i tha ishin ajeti: Vendosja e çështjes, para dhe pas është vetëm nga All-llahu… (Er-Rum, 4)

All-llahu e mëshiroftë Imam Malikun dhe e shpërbleftë me kopshtet e gjëra të xhennetit, në afërsi të krijesës më të zgjedhur, Muhammed, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sunnetin e të cilit, ai aq shumë dhe me vendosshmëri e mbronte. Amin.

Talha Kurtishi

Referenca kryesore për këtë biografi libri:“Sijer A’lam Nubela” i Imam Dhehebiut 8/48-135

[ILyrium]

Imam Buhariu

Falënderimi dhe lavdërimi i takon vetëm All-llahut subhanehu ue teala, Dhuruesit të gjitha të mirave, paqa dhe mëshira e Tij qoftë mbi të Dërguarin e Tij, familjen e tij, shokët e tij dhe mbi gjithë ata që e pasojnë në mënyrën më të mirë. Prej begative më të mëdha që All-llahu subhanehu ue teala na ka dhuruar janë dijetarët e Islamit. Resulull-llahu sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem ka thënë: "Dijetarët janë zëvendës të pejgamberëve".

Këtë po e shohim dita ditës dhe po bindemi edhe më tepër në fjalët e Muhammedit sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem. Çdoherë kur kemi nevojë për sqarim të diçkaje nga feja jonë patjetër duhet t'u kthehemi dijetarëve se ata e dijnë më së miri se çka është e mira dhe e kundërta e saj. All-llahu subhanehu ue teala na ka urdhëruar për këtë duke thënë: "Pyetni dijetarët për atë që nuk dini…" Prej ulemave më me peshë në historinë Islame është dijetari i njohur Imam Buhariu, i cili ka qenë njëri prej shkaqeve për t'u ruajtur Islami ashtu si ka zbritur.

Emri i tij i plotë është Ebu Abdil-lah Muhammed ibën Ismail ibën Ibrahim ibën Mugireh ibën Berdizbeh el-Xhu'fij el-Buhari. Eshtë bërë i njohur vetëm si Buhariu, e ky është emër i qytetit ku ka lindur, qytet që ishte prej qendrave të diturisë. Lindi më 13 Shevval të vitit 194 të Hixhrit ose 810 sipas Isaut alejhi selam. U rrit në shtëpi të ndershme dhe me plotë dituri, ngase i ati i tij ka qenë prej dijetarëve dhe prej transmetuesve të hadithit. Por vdiq duke qenë Buhariu ende i mitur. Filloi të kujdeset për të e ëma, e cila ishte grua e mirë dhe e devotshme.

Përmendet në disa libra se Buhariu në vegjëli kishte humbur pamjen, e ajo e luste All-llahun subhanehu ue teala shumë për t'ia kthyer pamjen, e shtoi aq shumë lutjen saqë pa në ëndërr Ibrahimin alejhis selam i cili i tha: All-llahu i ktheu pamjen birit tënd. Kur pa, me të vërtetë ishte ashtu. Nga ky rast mësojmë edhe rëndësinë e lutjes së sinqertë.

Filloi mësimin e tij nëpër dijetarët e vendit të tij dhe përparonte shumë shpejt, sidomos në shkencën e Hadithit. Në këtë kohë kishte dhjetë vjet ose më pak. Një ditë duke qenë te njëri prej dijetarëve që quhej ed-Dahili i cili duke përmendur një zinxhir të hadithit tha: "transmeton Sufjani nga Ebu Zubejri nga Ibrahimi", Buhariu i tha se Ebu Zubejri nuk ka transmetuar nga Ibrahimi. Ky filloi ta qortojë, por Buhariu i tha: "Shiko në libër", ai shikoi dhe pastaj i tha: "Më trego si është", dhe Buhariu i tregoi se ai nuk është Ebu Zubejri por Zubejri, dhe dijetari pa kurrfarë mendjemadhësie e pranoi gabimin dhe e përmirësoi atë që e kishte të shkruar. Në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçare kishte mësuar përmendësh disa prej librave të hadithit. Në këtë moshë shkoi në haxh sëbashku me të ëmën dhe vëllain e tij, pas haxhxhit vendosi të qëndrojë në Meke për të përfituar pre j dijetarëve që gjinden aty, e më pas shkoi në Medine e aty shkroi librin et-Tarih (Historia), para këtij libri kishte përpiluar edhe libër tjetër "Kadajas sahabeti uet tabiin"(Çështje të sahabëve dhe tabiinëve). Këtë e kishte shkruar në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare. Udhëtimet e tij nëpër qendrat e diturisë u shtuan shumë, gjithë këtë e bënte për të kërkuar diturinë nga më shumë dijetarë. Prej vendeve që ka kërkuar dituri janë: Meke, Medine, Sham, Egjipt, Har-ran, Musil, Basra, Kufe, Bagdad, Hurasan, Irak etj. Udhëtimi i tij nëpër këto vende i bëri shumë dobi sepse ai ishte i zellshëm gjatë kërkimit të diturisë, meditonte çdoherë dhe e përsëriste atë që kishte mësuar.

Njëri prej nxënësve të tij tregon se njëherë ka qenë në shtëpinë e Buhariut rahimehull-llah dhe thotë: "Gjatë natës kam numruar se është ngritur nga shtrati më shumë se pesëmbëdhjetë herë, e ndizte qirinë dhe shkruante atë që përfitonte duke medituar rreth ajeteve dhe haditheve".

Dijetarët prej të cilëve përfitoi janë shumë, ngase kishte udhëtuar në shumë vende, ashtuqë ka dëgjuar dhe ka shkruar nga 1080 dijetarë. Këtë e ka arritur ngase herët filloi me kërkimin e diturisë. Nuk mundemi t'i përmendim as një numër të vogël prej dijetarëve të tij, por mund të përmendim se dijetarët më me ndikim tek ai kanë qenë: Ahmed ibën Hambeli, Is'hak ibën Rahujeh, Jahja ibën Mein dhe Alij ibën Medini.

Thotë Buhariu rahimehull-llah: "Nuk e kam ndier veten të vogël në dituri, pos kur kam qenë para Alij ibën Medinit", kur kjo fjalë iu transmetua Alijut, ai tha: "Lëreni atë që thotë ai, ai ende nuk ka takuar dikënd të ditur sikur që është ai vetë"(d.m.th. nuk ka më të ditur se Buhariu).

Prej nxënësve më të njohur të tij janë: Ebul Husejn, Muslim ibën Haxhxhaxh, Tirmidhiu, Nesaiu, Ebu Hatem, Ebu Zur'ah, Ibën Huzejme dhe tjerë.

Është mirë të përmendim disa fjalë të dijetarëve që kanë folur për të, nëse dëshirojmë të mësojmë edhe më mirë vlerën që e ka ky dijetar i famshëm në Islam. Thotë Hani' ibën Nadhar: "Ishim njëherë te Muhamed ibën Jusuf në Sham, të gjithë ishim të rinj dhe dëfrehenim (me lojëra të të rinjve), ndërsa Buhariu nuk na shoqëronte në këto gjëra por i ishte dhënë pas diturisë".

Is'hak ibën Rahujeh thotë: "O ju njerëz, përfitoni nga ky djalosh, sepse po të kishte qenë ky djal edhe në kohën e Hasan el-Basriut, do të kishin pasur nevojë njerëzit për diturinë e tij".

Ibën Ebi Shejbe thotë: "Nuk kemi parë asnjëherë sikur Buhariu"

Ibnu Huzejme thotë: "Nën këtë Qiell nuk kam parë njeri më të ditur në hadith dhe me memori më të fortë se sa Muhammed ibën Ismail el-Buhari" Muslimi pas një polemike që kishte me Buhariun i tha: "Ty nuk të urren pos atij që është xheloz dhe dëshmoj se në këtë botë nuk ka sikur ti"

Buhariu rahimehull-llah ka qenë njeri i mençur, ka pasur memori të shpejtë dhe të fortë, nga memoria që kishte habitet çdo njeri, sa për ilustrim do të përmendin rastin e njohur që i ndodhi kur shkoi në Bagdad. Aty njerëzit kishin dëgjuar për Buhariun dhe memorin (hifdhin) që kishte, ashtuqë donin të binden në këtë. Vendosën të marrin dhjetë njerëz, secilit prej tyre t'ua japin nga dhjetë hadithe, por duke i përzier zinxhirin e çdo hadithi me tekstin e hadithit tjetër. Ashtu edhe bënë. Kur erdhi Buhariu, u mblodhën në një tubim dhe filloi i pari prej atyre të dhjetëve: "transmeton filani nga filani se Resulull-llahu sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem ka thënë kështu kështu" Buhariu tha: "Nuk e di", vazhdoi hadithin e dyte, të tretin, të katërtin, por Buhariu vazhdimisht thonte: "Nuk e di". Disa prej atyre që ishin prezent menduan se e mashtruan, por ata që ishin më të ditur në mesin e tyre thanë: "E kuptoi lojën tonë". Pasiqë mbaruan me të gjitha hadithet Buhariu rahimehull-llah u tha: "Ti, i pari hadithin e parë që e the kështu ai është kështu e kështu, hadithin e dytë…" kështuqë derisa të gjitha hadithet ua tregoi me rend se si janë, duke i bërë bashkë çdo hadith me zinxhirin e vet.

Dijetarët kanë thënë se nuk është çudi se i ka ditur hadithet saktësisht, çudi është se në moment i ka mësuar edhe hadithet që i kanë thënë ata, hadithet e përziera.

Nuk kemi pse të habitemi nga kjo kur e dimë se Buhariu rahimehull-llah ka thënë: "Nuk e kam përgojuar askënd prej kur e kam ditur se përgojimi është haram dhe nuk di se në pasurinë time ka diçka të dyshimtë (jo hallall)". Padyshim se largimi nga mëkatet të ndihmon në çdo gjë, dhe e kundërta me të kundërtën.

Librat që i ka përpiluar janë shumë, prej tyre mëtë njohura janë:

1. Sahihul Buhariu

2. el-Edebul Mufred

3. Tarihul Kebir (historia e madhe)

4. Tarihul Eusat (Historia e mesme)

5. Tarihus Sagir (Historia e vogël)

6. Kiraetu halfel imam (leximi pas imamit)

7. Ref'ul jedejni fis salah(ngritja e duarve në namaz).


Ka edhe shumë libra tjera, disa prej tyre janë të humbura, por libri me të cilin u bë i njohur si imam i fesë është Sahihul Buhariu, në të cilin ka përmbledhur hadithe të Resulull-llahut sal-lall-llahu alejhi ue sel-lem. Të gjitha hadithet në këtë libër janë të vërteta. Dijetarët kanë thënë se libri më i vërtetë pas Kur'anit është libri i Buhariut rahimehull-llah.

Ky dijetar ndërroi jetë në vitin 256 të Hixhrit ose 870 sipas Isaut alejhi selam.

Kjo ishte shkurtimisht për jetën dhe veprën e Imam Buhariut, i cili duhet të jetë shembull për neve dhe duhet marrë mësim nga jeta dhe vepra e tij.

E lusim All-llahun subhanehu ue teala që këtë imam ta shpërblejë me xhennetul firdeus, dhe të na bashkojë edhe neve me të. Lutja ynë e fundit është se falënderimi i takon vetëm All-llahut subhanehu ue teala për të gjitha të mirat që na i ka dhënë.Amin



pregaditi: Omer Berisha

[ILyrium]

Imam Muslimi

Emri i plotë i tij:Quhet Ebul Husejn, Muslim ibën Haxhxhaxh ibën Muslim ibën Verd ibën Keushadh, nga fisi Kushajrij që banonte në Nejsabur. Autor i librit “Es-Sahih”, një prej Imameve të hadithit, Eth-Thikka (i besueshëm), El-Hafidh, El-Alim (dijetar) në lëminë e fikhut, El Huxhe (autoritet) në shkencën e hadithit.

Rrejdh prej fisit Kushajrij që ishin pasardhësit e Kushajr ibën K’ab ibën Rebi’a ibën Amir ibën S’asa. Ky fis është degë e fisit Hevazin prej Adnanijunë-ve dhe është i njohur me shumë dijetarë në mesin e tyre. (El-Lubab fi teh-dhibil ensab 3/37-38)

Imam Muslimi u lind dhe jetoi në qytetin Nejsabur një prej qyteteve më të bukur në krahinën Horasan.

Datëlindja:

Në fillim të shekullit tretë sipas kalendarit hixhrij, në kohën e artë të sunnetit, në vitin 204 h (sipas shumicës) në qytetin Nejsabur lindi Imam Muslimi. (El Bidaje ven-nihaje, 11/34)

Imam Muslimi jetoi një jetë të pasur sepse ishte tregtar i njohur një nga bamirësit e Nejsaburit. (Sijer, 12/570)

Udhëtimet e tij në kërkim të hadithit:

Imam Muslimi ishte prej dijetarëve që udhëtonin shumë në kërkim të hadithit për t'i shenuar.

Thotë Dhehebiu për herë të parë dëgjoi hadithe prej Jahja ibën Jahja Et-Temimiut në vitin 218 h pastaj në vitin 220 h udhëtoi për në haxhxh ku mësoi tek K’anabiu. Në Kufe dëgjoi hadithe prej Ahmed ibën Junusit dhe prej tjerëve. (Sijer, 12/558)

Në Horasan mësoi tek Is-hak ibën Rahavejhi, në Rejj shenoi hadithe prej Muhammed ibën Mihranit, Ebu Gassanit dhe tjerëve. Udhëtoi në Irak për të mësuar tek Ahmed ibën Hanbeli dhe Abdullah ibën Mesleme dhe në Hixhaz për të mësuar tek Se’id ibën Mensur dhe Ebu Mus’ab. Në Egjipt mësues të tij ishin Amër ibën Sevad, El-Lejth ibën S’ad, Harmele ibën Jahja dhe shumë tjerë. (Shedherat dheheb fi ahbari men dheheb, 2/144)

Mësuesit e tij:

Imam Muslimi pati fatin që të mërr dijën prej imameve më të njohur të kohës së tij. Ai mësoi tek Imam Ahmed ibën Hanbeli, Imam Is-hak ibën Rahavejh, Imam Se’id ibën Mensuri, Imam Darimiu, Imam El-Lejth ibën S’ad, Imam Uthman ibën Muhammed ibën Ebi Shejbe, Imam Ebu Zur'a Er-Razi dhe shumë tjerë. Imam Mizzi në librin e tij “Tehdhibul Kemal” (27/499) përmend me emër mbi 250 mësues të Imam Muslimit. Kur Imam Buhariu e vizitoi Nejsaburin Imam Muslim merrte pjesë në tubimin e tij së bashku me Imam Ebu Zur’an dhe Imam Ebu Hatimin.

Thotë Hatib Bagdadi: Muslimi ndoqi metodën e Buhariut në punën e tij. Është i njohur rasti të cilin na e rrëfen Ahmed Hamdun El Kassar kur Imam Muslimi erdhi tek Imam Buhariu e puthi në ballë dhe i tha: O mësuesi i mësuesve , më i zgjedhuri prej muhaddithinëve, mjek i hadithit dhe e pyeti për hadithin për fjalët që thuhen në fund të tubimit dhe kur Imam Buhariu u përgjigj Imam Muslimi tha:”nuk të urren ty kush përveç ziliqarit. Dëshmoj se nuk ka në botë njeri (dijetar) si ti. (Tarih Bagdad, 13/102)

Nxënësit e Imam Muslimit:

Numri i nxënësve që morrën dituri prej tij është gjithashtu i madh në mesin e tyre më të njohur janë:

Imam Tirmidhiu, Ibrahim ibën Is-hak Es-Sajrafij, Ahmed ibën Mubarek el Mustemli, Salih ibën Muhammed El Hafidh, Abdullah ibën Jahja Es-Serhasij El Kadi, Imam Ebu Bekr Muhammed ibën Is-hak ibën Huzejme, Imam Ebu Avane El Isfirainij dhe shumë tjerë.

Imam Mizzi në librin e tij “Tehdhibul Kemal” (27/503) përmend me emër mbi 65 nxënës të Imam Muslimit.

Disa nga fjalet e Imamëve për Imam Muslimin:

Egziston konsenzus të dijetarëve Islam për vendin e lartë të Imam Muslimit në mesin e dijetarëve. Veprimtaria e tij në lëminë e hadithit dhe fjalët e Imamëve flasin qartë për dhe gradën e lartë të cilën e arriti Imam Muslimi. Të dëgjojmë së bashku disa fjalë të dijetarëve:

Një ditë kur Imam Muslimi ishte duke kaluar në praninë e Is-hak ibën Mensurit ky i tha:”Nuk do të mungoje hajri në mesin e muslimanëve derisa je gjallë” (Tehdhibut-Tehdhib, 10/127)

Thotë Ebu Hatimi:”Muslimi ishte Thikka (i besueshëm) prej Hafidhëve të hadithit. (El Xherhu vet-T’adil, 8/182)

Muhammed ibën Beshshar ka thënë:”Në dynja janë katër Hafidha, Ebu Zur’a në Rejj, Abdull-llah Ed-Darimij në Samarkand, Muslimi në Nejsabur dhe Buhariu në Buhara”. (Tarih Bagdad, 2/16)

Ahmed ibën Seleme thotë: “Ebu Zur’a dhe Ebu Hatimi në njohjën e hadithit i jepnin përparësi Muslimit para shumë dijetarëve të kohës së tyre.” (Tarih Bagdad, 13/101)

Kur tek Is-sak ibën Rahavejhi u përmend Imam Muslim ai tha: “Kush është si ky burrë.” (Tarih Bagdad, 13/102)

Thotë Muhammed ibën Abdul Vehhab El Fera:”Muslimi ishte prej thesarëve të diturisë.” (Tehdhibut-Tehdhib, 10/127)

Thotë Ibën Ehremi:”Nga qyteti ynë kanë dalur tre dijetarë të hadithit: Muahmmed ibën Jahja, Ibrahim ibën Ebi Talib dhe Muslimi.” (Tehdhibut-Tehdhib,10/128).

Veprat e Imam Muslimit

1) Es-Sahih (e botuar shumë herë)

2) Kitabul Kuna vel Esma (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

3) Kitabul mufredati vel Vuhdan (dorëshkrim, është botuar më herët në Akra, Indi)

4) Kitabut-Tabekat (dorëshkrim në bibliotekën private të Ahmed Eth-Thalith)

5) Rixhalu ‘Urve ibën Zubejr (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

6) Kitabut-Temjiz (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

Këto dorëshkrime nuk kan humbur kurse librat që vijojnë i ka përmendur Dhehebiu në “Tedhkiretul Huffadh”, 2/590 dhe “Sijer”, 12/579

7) El Xham’i ala Ebvab

8) El Musned El Kebir ala rixhal

9) El ‘Ilel

10) El Ekran

11) Sualat Ahmed ibën Hanbel

12) Amër ibën Shuajb

13) Intifa’ bi uhub siba’

14) Meshajih Malik

15) Meshajih Theurij

16) Meshajih Shu’be

17) Men lejse lehu il-la ravin vahid

18) Evladus-Sahabe

19) El Muhadramin

20) Efradush-Shamijjin (Mukadimetu muhakkik sherh Sahih Muslim li Nevevij 1/69-98)

Libri i tij (Sahih Muslim):

Libri më i njohur i tij është “Es-Sahih” të cilin e përpiloi si përgjijge kërkesës së një nxënësi i cili kërkoi prej tij të shenoi një libër në të cilin do të përmblehen vetëm hadithet e sakta (Sihah) dhe si pasojë e shumë librave që u përpiluan e që ishin përplotë me hadithe të dobëta dhe të shpikura.

Thotë Ibën Sallahi: Na është transmetuar se Imam Muslimi ka thënë:”E përpilova këtë libër dhe i zgjodha hadithet e tij prej 300 000 haditheve të cilët i kam dëgjuar” (Sijanetu Sahih Muslim, 67-68)

Ky libër konsiderohet si libër bazë në lëminë e hadithit dhe libër më i saktë pas librit “El Xhami’ Es-Sahih” të Imam Buhariut.

Sa vend të rëndësishëm ka ky libër shihet nga shumë komentimet e këtij libri dhe ne do të përmendim vetëm disa prej tyre:

1) El Mufhim fi sherhi Muslim- Abdul Gafur ibën Ismail El Farisij

2) El Mu’lim fi sherhi Muslim – Abdullah El Mazirij El Malikij

3) Ikmalul Mu’lim bi fevaidi sherhi Sahih Muslim- El Kadi ‘Ijad El Jehsubij

4) Sherh Sahih Muslim- Amër ibën Uthman ibën Sallah

5) El Minhaxh fi sherhi Sahih Muslim ibën Haxhxhaxh- Ebu Zekerija Jahja ibën Sheref En-Nevevij

6) Ikmalu Ikmalil Mu’lim – ‘Isa ibën Mes’ud Ez-Zavavij

Numri i komentimeve të shkruara për Sahih Muslimin arrinë numrin prej 50 titujve nga ajo që unë pata mundësi ta hulumtoj (Tedvinus-Sunne En-Nebevijje, 129-130 të mësuesit tim D-r Muhammed ibën Matar Ez-Zehranij All-llahu e ruajtë).

Vdekja e Imam Muslimit

Për vdekjen e tij lidhet një rast i habitshëm nga i cili shihet se kur dijetarët janë thelluar në dituri kanë harruar se çfarë ndodhë përreth tyre.

Imam Ibën Kethiri kështu na e rrëfen këtë ndodhi:”U tubua Muslimi me disa njerëz për t’i përkujtuar hadithet. Një prej të pranishmive përmendi një hadith të cilin Imam Muslimi se kishte dëgjuar. Kur e dëgjoi këtë hadithdoli shpejt drejt shtëpisë, ndezi qirinë dhe filloi ti shfleton librat duke kërkuar hadithin në fjalë. Në praninë e tij ishte një shportë me hurma dhe ai filloi të han prej tyre. Tërë natën e kaloi duke e kërkuar hadithin dhe duke hangër prej hurmave në shportë ashtuqë e kishtë zbrazur shportën. Kur në mëngjes e gjeti hadithin sikur u kthjell dhe e pa se e kishta zbrazur shportën.

Pas kësaj ai u sëmuri dhe natën e diel me 25 Rexheb të vitit 261h ndëroi jetë. (El Bidaje ven-nihaje, 11/34)

All-llahu e mëshiroftë Imam Muslimin më mëshirën e tij të gjërë.


Shkroi: Talha Kurtishi

[ILyrium]

Shejhul-Islam Ibën Tejmijje

Shejhul-Islam Ibën Tejmijjerahmetullahi alejhi)

Falendërimi i takon Atij që e pëlqeu për ne Islamin, skaliti në zemrat tona imanin, na ndihmoi që vetëm Atë ta adhurojmë, askënd në mbretërinë, zotërimin dhe hyjnizmin eTij mos ia shoqërojmë. E falendërojmë Allahun për begatitë e panumërta që na dhuroi. Dëshmojmë se nuk ka Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut, Ai është një, i parival, me sinqeritet, me akide (besim) të pastër, jo me përgjasim (teshbih) i cili prish besimin as me mohim (ta'til) që zbrazë imanin, porse duke pranuar se "asgjë nuk i përngjet Atij dhe Ai është Gjithëndëgjuesi dhe Gjithëshikuesi." Dëshmojmë se zotëriu ynë Muhamedi [alejhis-selam]është rob dhe i dërguar i Allahut të cilin e dërgoi mëshirë, udhëzues dhe begati për atë që ndjek rrugën e tij, shkatërrues të kufrit dhe bidateve.

Për Zotin njeriu ndien mangësi, kupton lartësinë e qëllimit, largësinë e përfundimit kur mendon të shkruaj për këtë kolos të historisë, për këtë dijetar të papërshkruar i cili ndriçoi rrugën e Pejgamberit [alejhis-selam]dhe shokëve të tij pasi që ishte zbehur. Allahu [subhanehu ve teala] e la në kujtesë të krijesave, e bëri simbol të rrugës së drejtë, e deshën pasuesit e sunnetit dhe përfituan nga dituria e tij, shkruajtën për aspektet e jetës së tij më tepër se njëqind libra . Pra për çka të shkruajmë? Për metodologjinë e tij në konsolidimin e akides së pastër dhe demantimin e shtrembërimeve, apo për xhihadin, durimin dhe sakrifikimin e tij? Apo për përpjekjen e tij për të përhapur thirrjen e selefit? Tema para të cilave njeriu mbetet i hutuar. Mirëpo ajo që s'arrihet në tërësi nuk lihet në tërësi.

Quhet Ebul Abbas Ahmed ibën Shihabuddin Ebil Mehasin Abdul Halim ibën Mexhdudin ibën Tejmije, i njohur me emrin Ibën Tejmije. U lind ditën e Hënë, dhjetë Rebiulevvel të vitit 661 sipas hixhretit në Harran, vend i cili shtrihet mes Irakut dhe Shamit. Në vitin 667 h. Tatarët sulmuan Harranin dhe familja e tij emigroi në Damask.

Allahu [subhanehu ve teala] qëndisi në shpirtin e Ibën Tejmijes vyrtyte të shumta, e ngriti në shkallë të lartë moralin e tij, bujarinë e bëri pasuri të tij, trimërinë vlerë, diturinë, urtësinë dhe butësinë stoli të tij, adhurimin dhe asketizmin thesar të tij. Nuk e tërheqnin ëndjet e kësaj bote, kënaqësinë e gjente në përhapjen e diturisë, shkrimin e librave dhe kryerjen e obligimeve ndaj Allahut [subhanehu ve teala]. I madhëronte ligjet e fesë me trup e me shpirt, nuk veçohej nga të tjerët në mendimet e tij, nuk polemizonte rreth asaj që ishin pajtuar dijetrët porse argumentonte me Kur'an, sunnet dhe Kijas. Nuk lëshonte pe në fenë e Allahut [subhanehu ve teala], e thonte të vërtetën të cilën e kishte kuptuar me zgjuarsinë e tij. Shumë shigjeta u gjuajtën prej një harku kundër tij por Allahu [subhanehu ve teala] e shpëtoi. Vetëm Allahun e luste, prej Tij kërkonte ndihmë, në Të mbështetej. Ishte durimtar i fjalëve të hidhura, i drejtë në fjalë, i guximshëm para sundimtarit të padrejtë. Kishte qëndrim të fortë, bënte xhihad në rrugë të Allahut me zemrën, gjuhën dhe dorën e tij, nuk u kushtonte rrëndësi fjalëve të ziliqarëve. Pas gjithë kësaj shohim se ai është më meritori për ofiqin "Shejhul Islam", vërtet ai është dijetari i Islamit.

Qysh në fëmijërinë e tij u dallua me mendjemprehtësi të çuditshme, lexonte pa ndërprerë dhe i mësoi përmendësh shumë libra. Nxënësi i tij Bezzari thotë: "Vazhdimisht shfrytëzonte kohën që prej fëmijërisë së tij, mësoi Kur'anin përmendësh në vegjëli pastaj u angazhua në mësimin e Hadithit, Fikhut dhe rregullave të gjuhës arabe përmendësh derisa arriti kulminacionin. Prezetonte në tubimet e diturisë, në leximin e hadithit. Dëgjoi shumë libra të transmetuara me zinxhirë të saktë në tubimet shkencore kurse prej librave voluminoze dëgjoi disa herë Musnedin e imam Ahmedit, Sahihun e Buhariut, Sahihun e Muslimit, Xhamiun e Tirmidhiut, Sunenin e Ebu Davudit, Nesaiut, Ibën Maxhes dhe Darekutnit. Libri i parë që e mësoi përmendësh ishte El-xhem'u bejne sahihajn të Humejdit. Nuk kishte libër në shkencat fetare vetëm se e patë leuxuar. Allahu e patë veçuar me shumë gjëra, shumë shpejtë mësonte përmendësh, ngadalë harronte, në të shumtën e rrasteve atë që e dëgjonte apo lexonte mbetej në memorien e tij, tekstualisht apo me kuptim. Dituria sikur të ishte përzier me mishin, gjakun dhe tërë trupin e tij."

Nxënësi i tij Ibën Abdul Hadi thotë: "...mësoi Kur'anin përmendësh, pastaj iu dha Fikhut, mësoi gjuhën arabe tek Ibën Abdul Kavij dhe e studioi librin e Sibevejhit, pastaj iu rrek Tefsirit me tërë qenien e tij derisa i tejkaloi garruesit, e përkreu Usululfikhun dhe shkencat tjera .. tërë këtë posa kishte kaluar të dhjetat e jetës së tij. Banorët e Damaskut u mahnitën me zgjuarsinë e tij, me kthjelltësinë e mendjes së tij, forcën e memories së tij dhe perceptimin e shpejtë të gjërave që kishte."

Imam Dhehebiu shkruan për Shejhul Islamin: " u lind në një familje të ndershme, të pastër, fetare dhe ekonomike në ushqim e të veshur. Që në vegjëlinë e tij prezentonte nëpër shkolla dhe tubime shkencore, debatonte me të rritur të cilët mbetnin pa përgjigje. Me dijen e thellë të tij habiteshin dijetarët e vendit të tij. Arriti gradën e muftiut në moshën nëntëmbëdhjetëvjeçare, madje edhe më herët. Që në këtë kohë filloi të shkruajë...", Imam Dhehebiu transmeton fjalët e disa dijetarëve për Shejhul Islamin të cilët kanë thënë: "E kemi njohur si njeri me dije të thellë, i kapërthente hadithet dhe fjalët e transmetuara nga të parët në memorien e tij. Nëse fliste në shkencën e Tefsirit mbante flamurin në këtë drejtim, nëse jipte fetfa në shkencën e Fikhut arrinte majen e qëllimit, kur pëmendte hadithe ishte dijetar i aftësuar në këtë shkencë, kur ligjëronte për popujt dhe fetë nuk kishim parë talent më të zhvilluar, as dituri më të gjerë se dituria e tij. I tejkaloi bashkëkohasit e tij në çdo fushë të diturisë, syri i njerut nuk ka parë si ai, as syri i tij nuk ka parë si vetvetja e tij." Imam Dhehebiu poashtu thotë: "E ndihmoi sunnetin e pastër dhe rrugën e selefit të cilën e argumentoi me argumente dhe gjëra të papara deri në atë kohë."

Ibën Tejmije [rahimehullah] mori dituri nga shumë dijetarë, biografët e tij i numëruan më tepër se dyqind mësues të tij. Ai ishte i kujdesshëm në shpërndarjen e diturisë së vet për atë shkak numri i nxënësve të tij arriti deri në 161, të gjithë arritën gradë të lartë të diturisë. Për të shpërndarë diturinë e gjërë që kishte shkroi edhe shumë libra numri i të cilave nuk mund të kapërthehet. Hafidh ibën Rexhebi thotë: "Librat e Shejhul Islamit janë tepër të njohura për t'u përmendur, tepër të pranuara për t'u mohuar, shkrimet e tij u bënë si Dielli për botën, të shpërndara nëpër qytete e krahina. Numri i veprave të tij kaloi kufirin e të shumtës, nuk mund asnjëri t'i numërojë ato as që është vendi për t'u përmendur ato."

Imam Ibën Kajjim el-Xheuzije e shkroi një përmbajtje të librve të tij ku arriti të përmendë 321 librër të Ibën Tejmijes, mirëpo kjo nuk është e tëra, Imam Dhehebiu thotë: " I mblodha veprat e Shejhul Islamit të cilat kishin arritur 1000 vepra, më pas gjeta edhe libra tjera të tij."

Shejhul Islami shkroi në shumë sfera të diturisë, prej gjithë asaj që shkroi më tepër bie në sy akideja e selefu salihit (besimi i të parëve tanë të mirë), argumentimi i akides së selefit dhe demantimi i mendimeve kundërshtare të apologjetëve, filozofëve, sufinjëve, rafidijve, batinijëve dhe grupacioneve tjera të humbura e të kota të cilët patën për qëllim zhdukjen e sheriatit dhe futjen e dyshimeve te njerëzit. Shejhul Islami këtë e konsideronte obligimin më të rrëndësishëm dhe thoshte se çdo herë që përsëriten rregullat e konsolidimit të akides së selefit dhe shkatërrimit të shirkut dhe bidateve aq më tepër qartësohen ato, e kjo është dritë mbi dritë. Nuk është vetëm kjo e tërë veprimtaria e tij porse ai e nxori akiden në praktikë kur i theu disa gurë të cilët njerëzit i adhuronin pëveç Allahut [subhanehu ve teala] dhe i preu disa drunjë që adhuroheshin. Me këtë u realizua duaja e Imam Neveviut i cili e luti Allahun [subhanehu ve teala] që të dërgojë një njeri i cili do të prishë varrin në Xhejrut. Ashtu edhe ndodhi, Shejhul Islami e theu këtë idhull.

Allahu [subhanehu ve teala] e ruajti diturinë e Shejhul Islamit deri në ditët tona dhe inshalla do ta ruaj deri në ditën e Kijametit. Shumë dijetarë parashikuan përhapjen e diturisë së tij, prej tyre Imam Ahmed el-Merrij, Ahmed ibën Tarhan, Hafidh ibën Haxheri dhe shumë të tjerë. Kjo nuk është vetëm se largëpamsi që Allahu e vendosi në zemrat e tyre. Për të mos e zgjatur po përmendim vetëm fjalën e Hafidh ibën Haxherit i cili pas lëvdatës për Shejhul Islamin jep sinjal për mbetjen e diturisë së tij përgjithmonë, ai thotë: "Ofiqi i tij -Shejhul Islam- ka mbetur deri në ditët tona në gjuhët e pastra e ajo që ishte dje do të vazhdjë edhe nesër, këtë nuk e mohon askush përveç atij që nuk e din vlerën e tij dhe që ëshë larguar nga fjala e drejtë."

Shejhu Islami ishte dijetarë fjala e të cilit përputhej me veprat e tij. Derdhi tërë mundin e tij për të përhapur davetin e vërtetë. Mirëpo ziliqarët nuk ndejtën duarkryq. Ata i kurdisën kurthë duke shpifur për të gjëra që vetë Shejhu i luftonte. Në vitin 719 h. u burgos. Aty mbeti deri në fund të jetës së tij, shkruante pandërprerë dhe ua dërgonte shkrimet dashamirëve të tij. Në vitin 728 h. iu ndalua letra, penda dhe libri. Pas kësaj iu kushtua adhurimit të Allahut [subhanehu ve teala] duke lexuar Kur'an, duke përmendur Allahun, duke falë namaz nate derisa i erdhi vdekja. E lexoi Kur'anin gjatë kohës së burgimit 80 herë apo 81 herë. Për së fundi herë arriti deri te fjala e Allahut: "Momenti është afruar..." (Kamer-1)

Nxënësi i tij Bezzari për ditët e fundit të jetës së Shejhul Islamit thotë: "Shejhu jetoi deri në natën e 22 të muajit Dhulka'de. Ndërroi jetë në mëngjesin e asaj dite në vitin 728 hixhrij. Tërë kohën bënte xhihad në për hirë të Allahut, ishte durimtarë, shpresonte shpërblimin e Allahut. Nuk u frikësonte nga armiqtë, as që shqetësohej, nuk dobësohej porse ishte i drejtuar kah Allahu deri në momentin e vdekjes. Kur dëgjuan njerëzit për vdekjen e tij, nuk mbeti asnjë njeri në Damask, u mbyllën të gjitha tregjet e Damaskut, u ndal zhvillimi i jetës normale atë ditë , të gjithë erdhën për t'ia falur namazin kufomës së tij. Njerëzit i lanë punët e tyrë, të gjithë u preukopuan me vdekjen e Shejhut. Dolën për t'ia falur namazin udhëheqësit, kryetarët, dijetarët, fukahatë, burrat, gratë, fëmijët dhe masa e gjerë..."

Në shumë vende të shtetit islam kur arrinte lajmi për vdekjen e Shejhul Islamit ia falnin atij namazin e Xhenazes. Ibën Kethirri ka përmendur se i është falur namazi i xhnazes edhe në Medinen e Pejgamberit [alejhis-selam]ditën e Xhuma, në fund të muajit Rebiulahar në vitin 829 h., pesë muaj pas vdekjes së tij.

Kështu e përfundoi jetën 67 vjeçare Shejhul Islami duke bërë xhihad dhe duke i këshilluar njerëzit. Ziliqarët dhe tradhëtarët e tij u harruan e mbeti dituria e shejhut dhe mbetën gjurmët e tij, po edhe do të mbeten inshaAllah deri në ditën e fundit.

Allahu e mëshiroftë Shejhul Islamin me mëshirën e Tij të gjerë, e shpërbleftë për punën e tij, i shumëfishoftë të mirat e tij Ditën e Kijametit dhe na udhëzoftë neve që të ndjekim menhexhin(metodën) e të devotshmëve.

WE SAL-LALLAHU ALA MUHAMMEDIN WE ALA ALIHI WE SAHBIHI EXHMEIN.




Përgatiti më: 9. 2. 2001

Agim Bekiri

[ILyrium]

Nasiruddin Albani

Nasirudin Nuh Nexhati, apo siç njihet nga të gjithë si Albani (për shkak të origjinës së tij shqiptare), ka lindur në Shkodër, në vitin 1914, në një familje të varfër, por fetare. Babai i tij, Haxhi Nuhu, pasi studioi disa vite me radhë në Stamboll, u kthye në vendlindjen e tij, për t'iu përkushtuar arsimimit të popullit dhe pajisjes së tij me njohuritë më të nevojshme fetare.

Me ardhjen në pushtet të Ahmed Zogut, u duk mjaft afër se Shqipëria po shëndërrohej dalëngadalë në një shtet sekularist (laik), i cili mund të pengonte deri diku zhvillimin normal të jetës fetare islame, andaj shumë familje u shpërngulën nga Shqipëria për t'u vendosur në vende të ndryshme të botës. Njëra prej këtyre familjeve ishte dhe familja e Haxhi Nuhut, i cili zgjodhi Damaskun për t'u vendosur përfundimisht. Në këtë qytet Nasirudini i vogël kaloi fëmijërinë e tij dhe kreu shkollën fillore.

Babai i tij, i pakënaqur nga programi mësimor i shkollave të qytetit të Damaskut, e largoi atë nga shkolla dhe në të njëjtën kohë përpiloi një program të caktuar për të mësuar vetë djalin e tij.

Nasirudini ishte një djalë i zellshëm dhe ishte i dhënë shumë pas leximit. Ai lexonte gati çdo gjë që i binte në dorë, por interesimi i tij për shkencën e hadithit u zgjua në moshën 20 vjeçare si pasojë e një artikulli të botuar në revistën "Menar", i cili bëntë një analizë të librit të Imam Gazaliut "Ringjallja e diturive fetare" duke vënë në dukje anët pozitive dhe negative të librit. I tërhequr nga analiza e librit në fjalë, ai vendosi që ta merrte me qira, pasi nuk kishte para të mjaftueshme për ta blerë.

Ky pra ishte hapi i parë që hodhi Albani në detin e pafund të shkencës së hadithit, në të cilën ai u bë më vonë një nga figurat më të njohura botërore.

Albani filloi të kalonte në një prej bibliotekave të Damaskut një pjesë mjaft të madhe të kohës së tij. Ai studionte atje 8 - 12 orë në ditë dhe nuk ndiente lodhje nga ky lexim i gjatë, i cili e bënte të ishte më këmbëngulës dhe më kërkues nga vetvetja. E gjithë kjo bëri që emri i Nasirudin Albanit të bëhej i njohur në rrethin e dijetarëve të hadithit.

Për shkak të aktivitetit të tij të pandërprerë dhe përpjekjeve të tij të palodhura në shërbim të Sunetit, ai u bë pre e shpifjeve të shumë ziliqarëve, andaj edhe futet në burg ku qëndron gjashtë muaj. Pasi del nga burgu, ai iu përgjigj ftesës së Universitetit Islamik të Medines për të mbajtur leksione rreth shkencës së hadithit. Në këtë detyrë ai qëndroi tre vite, mirëpo shpifjet e ziliqarëve nuk munguan as atje, andaj për shkak të shkarkimit nga detyra, ai detyrohet të kthehet përsëri në Damask. Qëndrimi i tij në këtë qytet nuk zgjati shumë, pasi u detyrua që të largohej për në Jordani, Liban, Emiratet e Bashkuara Arabe, për t'u kthyer e për t'u vendosur përfundimisht në Aman, kryeqytetin e Jordanisë ku edhe ndërroi jetë më 2.10.1999. All-llahu [subhanehu ve teala] e shpërbleftë me Xhennet