Kujtime nga koha e ppsh-se

[erzeni]

DOSSIER I

Rrëfimi i ish-truprojës të vjetër lidhur me miqtë dhe armiqtë e shefit të tij Enver Hoxhës. Që nga Koci Xoxe, Hysni Kapo dhe Ramiz Alia që i ra në gjunjë Nexhmijes

Qazim Malaj: "Dëshmoj unë roja i Enverit që i shpëtova jetën"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Aty nga shkurti i vitit 1944 kur Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nac-Çlirimtare ndodhej në fshatin Helmës të Skraparit, Spiro Moisiu dhe Enver Hoxha na njoftuan të merrnim masa pasi aty do të vinte për bisedime një gjeneral gjerman i shoqëruar nga dy oficerë të tjerë. Pasi mbaruan bisedimet që zgjatën disa orë, Komandanti i Përgjithshëm Spiro Moisiu me gjithë Enver Hoxhë e antarët e tjerë të Shtabit, shtruan një darkë për nder të gjeeneralit gjerman. Të nesërmen në mëngjez, gjenerali gjerman bashkë me dy oficerët shoqërues, morën rrugën për andej nga kishin ardhur të shoqëruar nga rojet tona partizane.

Pas ikjes së tyre Spiro Moisiu dha urdhër që Shtabi të zhvendosej nga Helmësi për në fshatin Panarit të Korçës, pasi kishte frikë se gjermanët do të bombardonin aty. Pak ditë më vonë teksa kishim shkuar e ndodheshim fshatin Panarit, na sollën përsëri një oficer gjerman dhe një çek, të cilët ishin dorzuar vetë pranë Brigadës së Pestë në Rradhimë të Vlorës. Pasi në mbrëmje i kisha çuar bukën në dhomën ku e mbanim me roje, aty nga ora tre e natës së 20 prillit të vitit 1944 unë dëgjova zhurmë dhe shkova për ta kontrolluar. Pasi e pyeta në italisht se mos kishte ndonjë nevojë, ai më tha se donte të shkonte në banjë sepse kishte dhimbje të forta barku. Ndërsa unë e shoqërova nga pas dhe isha duke e pritur që të dilte prej andej, ai papandehur më goditi në kokë me kotruven e ujit dhe unë rashë menjëherë përdhe. Në atë çast që unë ndodhesha i shtrirë dhe i mbuluar nga gjaku që më rridhte rrëke, ai vrapoi për në fund të korridorit ku rrëmbeu një automatik të cilin e kishte lënë të varur Ymer Dishnica që kishte shkruar deri vonë. Pasi rrëmbeu automatikun ai u kthye mbrapsht dhe bëri të ngjiste shkallët për në katin e dytë ku ishin duke fjetur Enver Hoxha, Spiro Moisiu dhe të gjithë anëtarët e tjerë të Shtabit të cilët kishin pasur mbledhje deri vonë". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 83 vjeçari Qazim Malaj, ish-roja personale i Enver Hoxhës me origjinë nga fshati Tërbaç i rrethit të Vlorës, i cili rrëfen disa nga ngjarjet më të rëndësishme të periudhës 25-vjeçare që ai ka kaluar pranë udhëheqësit numër Një të Shqipërisë, e duke u ndalur posaçërisht në atë të prillit të vitit 1944 kur ai i shëpëtoi jetën Enverit nga vrasja e sigurt prej oficerit zbulues nazist që mbahej i izoluar pranë Shtabit të Përgjithshëm në fshatin Panarit të Korçës. Po kush është Qazim Malaj, cila është e kaluara e ti dhe si u caktua ai me detyrën e shefit të rojeve pranë Shtabit të Përgjithshëm? Si e kujton ai takimin e parë me Enver Hoxhën e Spiro Moisiun e çfarë i tha atij Enveri kur e mësoi se ai ishte nga fshati Tërbaç i Hysni Kapos? Cili ishte misioni i vërtetë i gjeneralit gjerman dhe dy shoqëruesve të tij që u takuan me Enver Hoxhën në Shtabin e Përgjithshëm në fshatin Helmës të Skraparit dhe përse Enveri shtroi darkë për nder të tyre? Cili ishte oficeri zbulues gjerman dhe ai çek që u dorzuan vetë pranë Brigadës së pestë në fshatin Rradhimë të Vlorës dhe përse ata u dërguan pranë Shtabit të Përgjithshëm në fshatin Panarit? Si mundi ai që të godiste Qazim Malajn dhe të rrëmbente automatikun e Ymer Dishnicës për tu ngjitur drejt katit të dytë ku flinin Enver Hoxha me antarët e tjerë të Shtabit ? Çfarë i tha të nesërmen Enver Hoxha para gjithë Shtabit, Qazimit dhe çfarë detyrash të tjera i ngarkoi pas asaj ngjarje? Si e përcolli Qazimi emisarin jugosllav Dushan Mugosha deri në Beograd dhe si u shpërblye ai nga Enver Hoxha? Cilat janë ngjarjet më të rëndësishme që kujton Qazim Malaj gjatë periudhës 25-vjeçare që shërbeu si shef i rojeve pranë vilës së Enver Hoxhës dhe si e kujton ai ngjarjen e vitit 1961 kur Enver Hoxha u njoftua se rusët po rrëmbenin nëndetëset nga Pasha-Limani" Përse Enveri i theu me grushta xhamat e dritareve të dhomës pasi mori letrën që i dërgonte Beqir Balluku nga Traktati i Varshavës dhe përse i bërtiste ai Hysni Kapos e Mehmet Shehut? Përse Ramiz Alia i ra në gjunjë Nexhmije Hoxhës në vitin 1973 kur u dënuan Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami e për çfarë i lutej ai asaj që t'i thoshte Enver Hoxhës? Lidhur me këto mistere dhe ngjarje e fakte të tjera, nga jeta e ish udhëheqësit të lartë komunist të Shqipërisë, dëshmon 83-vjeçari Qazim Malaj, një nga ushtarakët e lartë që ka shërbyer pranë tij për një çerek shekulli.

Zoti Qazim, kur shkuat për herë të parë pranë Shtabit të Përgjithshëm dhe si e kujtoni takimin me Enver Hoxhën?
"Pranë Shtabit të Përgjithshëm unë shkova në fillimin e dhjetorit të vitit 1943 dhe në atë kohë Shtabi ndodhej në fshatin Panarit të rrethit të Korçës. Në atë kohë që unë shkova në Panarit, Enver Hoxha nuk ndodhej aty, pasi ai bashkë me disa shokë të tjerë të Shtabit ishte i rrethuar nga gjermanët diku në krahinën e Martaneshit".

Me kë u takuat në Shtabin e Përgjithshëm dhe kush ishte njeriu që komandonte aty?
"Që atë ditë që unë u paraqita pranë Shtabit, u takova me Spiro Moisiun që ishte Komandant i Përgjithshëm, i cili më priti shumë mirë dhe pasi më komunikoi detyrën e përgjegjësit të rojeve, më shpjegoi gjithshka që unë do të bëja gjatë kryerjes së detyrës sime. Aty në Shtab komandonte vetëm Spiro Moisiu dhe të gjithë i binedeshin urdhërave të tij?

Edhe Enver Hoxhën e komandonte Spiro Moisiu?
"Po, edhe Enver Hoxhën e komandonte Spiro Moisiu, sepse ai ishte Komandant i Përgjithshëm dhe ishte i vetmi që merrte vesh nga punët e ushtrisë pasi kishte qenë ushtarak i karrierës. Enver Hoxha ishte pranë Shtabit, por ai në atë kohë përgjigjej vetëm për punët politike dhe jo ato ushtarake, për të cilat ishte kopetent dhe urdhëronte vetëm Spiro Moisiu".

Si e mbani mënd takimin e parë me Enver Hoxhën?
"Siç thashë më lart me Enverin u takova disa kohë pasi unë vajta pranë Shtabit, kur ai u kthye nga zona e Martaneshit ku kishte qenë i rrethuar me disa shokë të tjerë. Kur u takuam ai më pyeti se nga isha dhe kur unë i thashë nga Tërbaçi, atij i ndriti fytyra dhe më tha: "Qenke nga fshati i Hysni Kapos". Gjatë asaj bisede ai më tërhoqi vërejtjen se pse unë isha martuar aq shpejt dhe unë iu përgjigja se më kishte detyruar babai. Më pas më tha të vija tre rasa guri të cilat ai i qëlloi të tria me revolver. Pasi i qëlloi vetë, më tha të qëlloja dhe unë dhe ai qeshi kur unë qëllova vetëm dy herë duke më thënë se ma kishte kaluar".

Çfarë kujtoni nga ajo kohë kur ishit pranë Shtabit të Përgjithshëm".
"Një nga ngjarjet më të vështira që kam kaluar unë në atë kohë, ka qenë ajo me oficerin zbulues gjerman, i cili erdhi pranë Shtabit kur ishim në Panarit, pak kohë më pas pasi ishim larguar nga Helmësi ku u bënë bisedime me gjeneralin gjerman"

Përse erdhi gjenerali gjerman pranë Shtabit dhe me kë u takua aty?
"Aty nga shkurti i vitit 1944 kur Shtabi i Përgjithshëm ndodhej në fshatin Helmës të Skraparit, Spiro Moisiu dhe Enver Hoxha na njoftuan që të merrnim masa për të pritur një gjeneral gjerman dhe dy oficerët e tjerë shoqërues të tij që do të vinin aty për bisedime. Pasi ata të tre erdhën dhe zhvilluan bisedime për disa orë me Spiro Moisiun, Enver Hoxhën dhe antarët e tjerë të Shtabit, për nder të tyre u shtrua një darkë dhe të nesërmen në mëngjez ata u larguan nga kishin ardhur të shoqëruar nga rojet partizane. Një ditë pasi u larguan ata, Spiro Moisiu dha urdhër që Shtabi të zhvendosej nga Helmësi për në fshatin Panarit të Korçës, pasi kishte dyshime se gjermanët do të bombardonin fshatin pasi e kishin mësuar vëndndodhjen e tij".

A bombarduan gjermanët?
"Po që atë ditë gjermanët bombarduan me aviacion dhe artileri, por ne nuk pësuam dëme pasi ishim larguar që andej".

Si është problemi i oficerit zbulues gjerman që përmënde më lart?
"Aty nga muaji mars i vitit 1944, pranë Brigadës së Pestë që ndodhej në fshatin Rradhimë të Vlorës, u dorzuan vullnetarisht një oficer gjerman dhe një tjetër me origjinë çeke. Pasi u çuan pranë Shtabit të Brigadës së Pestë, ata deklarauan se kishin dëshirë që të qëndronin pranë forcave partizane, por ngulën këmbë që në fillim që t'u krijohej mundësia për të biseduar me udhëheqjen e lartë të Shtabit të Përgjithshëm. Pas kësaj ata u lejuan dhe në fillimin e prillit të vitit 1944 ata erdhën pranë Shtabit që ndodhej në fshatin Panarit të Korçës".

....................

Oficeri që shërbeu për 25-vjet si shef i rojeve të Enverit


--------------------------------------------------------------------------------

Qazim Malaj apo siç njihet ndryshe me mbiemërin Tërbaçi, u lind më 10 maj të vitit 1920-të në fshatin Tërbaç të Vlorës, prej nga është dhe origjina e asaj familje tepër e njohur në të gjithë atë krahinë. Gjatë viteve Monarkisë së Zogut, në 1937-ën, Qazimi punoi disa kohë pranë gurores në Ujin e Ftohtë dhe më pas ai qëndroi në fshatin e tij të lindjes duke ndihmuar babanë e tij Ademin në punët e blegtorisë me të cilat mbahej familja. Në vitin 1940-të kur filloi Lufta Italo-greke, Qazimi u arrestua nga ushtarët italianë të cilët e dërguan në Komandën e Ushtrisë në fshatin Brataj ku pas gjashtë orësh nën tortura, ata e nxorrën për ta pushkatuar në Sirolak. Gjatë rrugës teksa po e çonin në vëndin ku do të ekzekutohej, ai qëlloi një nga karabinierët që po e shoqëronin dhe u hodh në një shpat duke përfundur në lumë e më pas u fsheh nëpër shkurre. Në mbrëmje ai u kthye në shtëpi dhe pasi u tregoi se ç'i kishte ngjarë, mori bashkëshorten e tij (Mezenë) e u largua për në stanet në Malin e Çikës, pasi ishte i bindur se italianët do të vinin për ta kërkuar. Të nesërmen në mëngjez një skuadër italianësh shkoi në shtëpinë e tij dhe pasi u bëri presion pleqëve dhe fëmijëve, i vuri zjarrin shtëpisë së Adem Malajt. Qazimi qëndroi për tre muaj në male dhe në tetorin e vitit 1941ai u mobilizua si rekrut dhe u dërgua për të kryer shërbimin e detyrueshëm ushtarak në Qarkun e Korçës e më pas në Fier. Në muajin maj të atij viti, Qazimi shkoi me leje pranë familjes në Tërbaç dhe aty takoi bashkëfshatarin e tij Hysni Kapon, i cili i mbushi mëndjen që të arratisej nga ushtria. Sipas porosive të Hysni Kapos, Qazimi u kthye në qytetin e Fierit ku ndodhej me shërbim dhe bashkë me pesë shokë të tjerë ai u arratis nga reparti dhe u kthye në fshatin Mavrovë të Vlorës. Në atë fshat ai u takua përsëri Hysni Kapon i cili e porositi Qazimin e shokët e tij që të qëndronin për ca kohë aty, pasi ato ditë do të formohej Çeta Plakë e Vlorës. Kështu më katër dhjetor të vitit 1942, Qazimi u inkuadrua në Çetën Plakë ku qëndroi deri në korrikun e vitit 1943, kur Hysni Kapo e caktoi për të shkuar në Brigadën e Parë të Mehmet Shehut që do të formohej në fshatin Vidhkuq të Korçës. Pas disa ditë udhëtimi, më datën 15 gusht që u bë inagurimi i brigadës, Qazim Malaj mbërriti në Vidhkuq së bashku me katër shokët e tij vlonjatë:Vehbi Hoxhën, Nebi Malajn, Kadri Meton dhe Tafil Ferrikun. Që në ditët e para Qazimi u caktua me detyrën e skuadërkomandantit të kompanisë së dytë të batalionit të parë që komandohej nga Feti Smokthina dhe mori pjesë në të gjitha luftrat që zhvilloi ajo brigadë në zonën e Vidhkuqit, Pogradecit, Mallakastrës, Tendën e Qypit etj, duke u vlerësuar si një nga partizanët më trima. Në përbërje të asaj brigade Qazimi qëndroi deri në 28 dhjetor të atij viti, sepse në atë kohë ai u thërrit në komandën e brigadës ku iu komunikua urdhëri se ishte caktuar për të shkuar pranë Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nac-Çlirimtare. Sipas urdhërit të marrë, Qazimi u paraqit pranë Shtabit të Përgjithshëm ku Komanadanti i tij Spiro Moisiu e caktoi me detyrën e skuadër-komandantit dhe i dha disa detyra për të kryer në Qarkun e Korçës. Gjatë periudhës që Qazimi shërbeu pranë atij Shtabi me detyrën e përgjegjësit të rojeve, në mesnatën e 20 prillit të vitit 1944, ai kaloi një nga ngjarjet më delikate dhe më të vështira, pasi pas një përleshje trup me trup, ai arriti të vriste një oficer zbulues gjerman që mbahej peng pranë udhëheqjes së lartë partizane. Ajo gjë ndodhi pasi oficeri gjerman kishte rrëmbyer automatikun e Ymer Dishnicës dhe po ngjitej në katin e dytë për të qëlluar mbi Enver Hoxhën dhe të gjithë antarët e Shtabit që ishin duke fjetur. Të nesërmen e asaj nate, Spiro Moisiu mblodhi gjithë Shtabin dhe Enver Hoxha e falenderoi Qazimin duke i thënë: "Bravo o burri i Tërbaçit se na shpëtove jetën". Që nga ajo ditë Qazim Malaj u bë një nga rojet partizane më të preferuar të Enver Hoxhës i cili në mes shumë detyrash të tjera specilae, i ngarkoi edhe misionin e përcjelljes së Dushan Mugoshës për në Jugosllavi. Atë detyrë Qazim Malaj e kreu me sukses duke e dërguar shëndoshë e mirë Mugoshën deri në afërsi të Beogradit ku erdhi dhe e mori avioni i Titos. Gjatë kthimit për në Shqipëri, Qazim Malaj qëndroi në zonën e Gjakovës ku Sadik Bekteshi i komunikoi detyrën e komandantit të një çete partizane kosovare. Në krye të asaj çete që komandonte, në fillimin e tetorit të vitit 1944, Qazim Malaj mori pjesë në pritën që iu bë një autokollone gjermane dhe arriti të kapte tre femra naziste, ku njëra prej tyre ishte sekretarja e gjeneralit nazist Fiztumm. Pak ditë më vonë me urdhërin e Enver Hoxhës, Qazim Malaj u kthye në qytetin e Beratit ku u takua përsëri me Enverin i cili i tha që të mos largohej më prej tij. Në ditët e fundit të muajit nëntor 1944, Qazim Malaj shoqëroi Enver Hoxhën në krye të qeverisë së përkohshme nga Berati në Tiranë. Pas ardhjes në Tiranë, në fillimin e dhjetorit 1944 ai u caktua me detyrën e komandantit të kompanisë pranë Gardës së Republikës, e cila ishte ngarkuar për ruajtjen e personaliteteve të larta të udhëheqjes komuniste. Në vitin 1950-të, pasi Qazimi mbaroi shkollën e lartë të oficerëve në Tiranë. Shefi i Kuadrit të Ushtrisë, Haxhi Lleshi e njoftoi se e kërkonte Enver Hoxha. Pas takimit me të, Qazimi u caktua me detyrën e përgjegjësit të rojeve pranë vilës së Enver Hoxhës dhe aty ai shërbeu për 25 vjet me rradhë deri sa doli në pension në vitin 1974. Tashmë në moshën 83-vjeçare, Qazim Malaj shtyn ditët e pleqërisë së thellë në një nga pallatet afër Gardës së Republikës, ku jeton bashkë me fëmijët dhe bashëkshorten e tij e duke sjelle ndër mënd kujtimet e një kohe të shkuar e në veçanti atë të Luftës dhe komandantit të tij, Enver Hoxhës, të cilit ai i pati shpëtuar jetën.



(vijon nesër)

[erzeni]

shkrimi lart nga gazeta shqiptare..
shkrimi posht nga gazeta 55


Hetim i ri për vrasjen e Mehmet Shehut

1‑ Të ashtuquajturat banda të Xhevdet Mustafës nuk ishin asgjë tjetër, veçse reparte speciale për sigurimin e udhëheqjes shqiptare

2‑ I detyruar apo me shpresë shpëtimi, u angazhua Kadri Hazbiu në këtë proces?

3‑ Pse Enver Hoxha vizitoi Galerinë e Arteve në ditët e vrasjes së Mehmet Shehut dhe atje mungoi Ismail Kadare?

4‑ Lindja e kalimit të intelektualit, nga i Partisë në enverist, si shkalla më e lartë e besimit

Ne shume perpjekje qe jane bere per te hedhur drite ndaj vrasjes se Mehmet Shehut, nuk jane lene pa permendur edhe te ashtuquajturat, veprime te bandes se Xhevdet Mustafes. Shumekush per qellime komerciale, por edhe ndonje rrip transmisioni i "Sigurimit te Shtetit" me nivel qesharak arsimor, por edhe me kulture groteske politike, ka zevendesuar kuriozitetin per figurat e kesaj bande, me thelbin e bandes.

Ketij lloj tipi dhe lloj intepretimi duhet t'i themi qe ne krye te heres se, qofte nga padia, qofte nga Sherbimi, ai nuk mund te mbuloje kurre te verteten se Xhevdet Mustafa Haznedari e Bajrami, nuk ishin gje tjeter vetem nje celule ne duart e "Sigurimit te Shtetit" per te garantuar e siguruar fizikisht udheheqjen e Partise se Punes, tre ose kater prej tyre.

Ata ishin bashkepunetore te "Sigurimit" qe pritnin vetem urdhrin per te levizur, ku u duhej sqaruar vetem teknika dhe harta e misionit dhe jo kuptimi i saj. Kadri Hazbiu kishte me ta lidhjen zyrtare qe do te kishte cilido minister ne kushtet e mbulimit edhe te Zbulimit. Por ata nuk leviznin kurre vetem me urdher te Kadriut. Kupoles se larte dyshe ose treshe te Enver Hoxhes, kjo bande i duhej per t'i dramatizuar ngjarjet, per t'i dhene rrezikshmeri komplotit apo komploteve dhe per te paraqitur nje lidhje personale te tyre me Kadri Hazbiun. Nga ana e tyre, keta kishin nje njohje teper te ceket te operacionit dhe prapavijes. Kjo u shfrytezua me shume mjeshteri nga ana e te interesuarve per vdekjen e Mehmetit. Kush ishte ky interes? Deri tani, procesi kishte pasur nje te mete te madhe.! E cila permblidhej ne kete pyetje: Çfare te keqe i kishte bere Mehmet Shehu popullit? Kur themi Mehmet Shehu, e kemi fjalen për grupin e tij, etj... Me futjen ne loje te bandes se Xhevdet Mustafes, opinioni shoqeror mori nje ngarkese urrejtjeje, pasi ata e filluan me vrasje. Keshtu qe, ne nje menyre ose ne nje tjeter problemi zbriti "me rrezikshmeri" edhe tek njerezit. Kete ngarkese urrejtjeje, Enver Hoxha dhe arkitektet e vrasjes se Mehmetit deshen ta kalonin tek njerezit dhe ne nje fare menyre, ia arriten qellimit.

Banda e Xhevdet Mustafes qe e perserisim, funksiononte absolutisht si nje repart special i "Sigurimit te Shtetit", krijoi nje problem te forte per vete Kadri Hazbiun, pasi ai kete gje qe mund te thuhet sot, nuk mundet kurrsesi ta artikulonte. Nga ana tjeter, Kadri Hazbiu qe nuk ishte i paqene ne lidhjet Beograd‑Tirane, shihte se ustai i tyre i dikurshem, po e sakrifikonte. Prandaj ai nuk mund te jepte asnje sqarim dhe u ndodh ne qerthullin e nje absurdi, ku perpiqej te levizte vetem me disa elemente te karakterit apo te besnikerise ndaj Partise. E gjithe tabloja e Pleniumit te Komitetit Qendror, eshte nje teater nga me qesharaket. Aty, perveç shfaqjes se linjave ne forcim te Ramizit, gjithe pjesa tjeter eshte "mbill, korr, pa firo". Vetem Kadriu e ka tashme absolutisht te qarte se çfare po ndodh! Ai e ka kuptuar se nuk eshte me beniamin i Hoxhes dhe vazhdues i pushtetit te tij.

Iluzioni i Kadriut per keto, eshte gati i pakuptueshem perballe pervojes se tij si agjenturist. Por ky, si nje nga njerezit e preferuar te Koçi Xoxes qe jo vetem shpetoi pa u lagur, por edhe u ngrit ne pergjegjesi, ashtu si pati rastin te provoje mekanikisht mbrojtjen e aleateve jashte kufirit, merr sot goditjen e sakrifikimit te tij. Por edhe pa pasur kete arsye, Kadriu duhej ta kishte kuptuar mire se jeta e tij e gjate ne krye te policisë sekrete legale e kish konsumuar aq shume, saqe nese behej fjale per nje fature, Enver Hoxha do t'ia faturonte totalisht atij, dhe ashtu beri!

Veçanerisht sjellja me banden e Xhevdet Mustafes ishte tipike nga ato te quajturat, "mish per top". Vrasja e Xhevdetit dhe deshmia qesharake ne gjyq e Bajramit, ishin dy momentet ku diktatura tregon se mund te beje çfare te doje me kaviet e veta. Me rastin e bashkepunetorit te "Sigurimit" per kanalet e Zbulimit, Bajrami, qe vinte nga Zelanda e Re, nga siguria e euforia, u arrit deri aty sa ky njeri u la aty te rishkonte ne vendin e tij. Çfare duhet tjeter per ta kuptuar se vete banden e komandonte Enver Hoxha dhe se e gjithe kjo, ishte pjese e te njejtit skenar per ta bere Shqiperine me nje grup te ri armiqësor, madje per ta gezuar shokun e Enver me daljen e ca armiqve te rinj, siç eshte thene nga nje gazetar i talentuar?!

Nje pyetje qe te lind natyrshem lidhur me pozicionet e Kadri Hazbiut ne keto momente eshte kjo: I detyruar apo me shprese shpetimi, u angazhua Kadri Hazbiu ne kete proces?

Pergjigja eshte se, ne radhe te pare, Kadriu ishte i detyruar! Ai vete ishte pjese e ketij ingranazhi kriminal dhe protagonist i goditjes se disa grupeve, te ashtuquajtura armiqësore. Normalisht, viktime e ketij ingranazhi do te ishte edhe vete! Por sigurisht, kur vjen fjala per veten e tij, njeriu perfshihet nga iluzione e shpresa nga me te kotat. Ketu vlen te trajtohet nje dukuri shoqerore e politike, qe lidhet me rrethin e Kadriut. Rrethi shoqeror e familjar i Kadri Hazbiut, ishte i lidhur unitarisht me Ministrine e Brendshme e me "Sigurimin". Niper, mbesa, dhendure, kusherinj, njerez te detyruar per ndere, benin pjese ne ingranazhe te ndryshme te Ministrise se Brendshme. Po t'i shtoje kesaj disa lidhje paralele me ato te Hysni Kapos, i gjithe "Sigurimi" ishte nje aliazh Hazbishte. Mirepo keta te gjithe, ku qene e ku s'qene, ne çastin e goditjes se Hazbiut iken nga syte kembet, filluan te bejne deklarata ku kusheriri i pare dilte i katert, e keshtu me radhe. Kjo krijoi nje depresion psiqik edhe tek Kadriu, por zbuloi ne te njejten kohe nje moral qesharak stalinist. Pra, ketu mungonte krejtesisht arsyeja njerezore. Ish‑ministri i Brendshem u gjend perpara disa ish‑vartesve te vet, te njohur prej tij per veset e tyre dhe per lidhjet e tyre agjenturore te mirëfillta, veçanerisht me Beogradin. Kjo ka qene pamja reale, te gjitha te tjerat kane te bejne me nje folklor politik. Pa qene nevoja, Kadriu u torturua ne qelite e hetuesise dhe vetem nje mision me i larte se kaq, mund ta motivoje kete. Mbase Zoti, duke i dhene dhimbje ketij njeriu, u lehtesonte vuajtjet viktimave te dikurshme te tij! Nje gje eshte e qarte si drita e diellit: Kadriu me shume se te gjithe, bile me shume se Mehmetin, e hengren te gjalle te vetet, te vetet nga te gjitha pikëpamjet. Kjo mund te kete ndodhur edhe per faktin se ky njeri dinte shume. Por ky dinte, s'dinte, pati fundin me te palavdishem, me cinik dhe per fat te keq, edhe nje nga djemte e tij, ish‑futbollist i njohur.

Duke mos mjaftuar keto vrasje, kjo atmosfere makbethiane brenda ne pallat, duke qene te pamjaftueshme intrigat e projektet e reja per krime, Enver Hoxha, pas vrasjes se Mehmet Shehut, na shfaqet ne Galeri te Arteve, i rrethuar nga shkrimtaret e artistet zyrtare te kohes, ku sigurisht mungonte vetem nje: Ismail Kadare. Enveri, me nje protokoll te konceptit kinez, deshi te tregoi se ai nuk lekundet "nga armiqte e vendit" dhe u shfaq midis artit, sigurisht, artistet-zyrtare, gati sa nuk e mbajne neper duar ate, qe armiku i ka shkaktuar kaq "plage". Nuk dihet ne e kishte nder mend Hoxha, apo mori nje kuptim te veçante fakti qe, pas ketij aktiviteti u shfaq nje artist-shkrimtar i llojit te ri, d.m.th, jo vetem te jesh i Partise e i realizmit socialist, por te jesh ne radhe te pare, besnik i Enverit. Me thene te drejten, per te qene besnik i Enverit, pra enverist, ishte nje kualifikim i zorshem per t'u kapur. P.sh, nje njeri qe kish shkruar per Kosoven, s'behej kurre i tij. Po marrim nje shembull: Kjo eshte arsyeja qe disa karriera shkrimtaresh e artistesh u lidhen jo vetem pas direktivave te pergjithshme te pleniumeve, por pas jurisë qe e percaktonte kete afinitet me udheheqesin. Dhe keta ishin dy: Nexhmija e Ramizi. Natyrisht, qe dy udheheqesit qe do ta drejtojne bashke vendin deri ne 1990, kishin ne dispozicion mekanizma specialë per ta klasifikuar lidhjen e shkrimtaro‑arstistit me Enverin, si funksionale, ose jo. Po ta hapim shtypin e kohes, eshte ky momenti qe shume krijues i çon logjika krijuese tek portreti i Enverit, dhe rreth e rrotull Enverit, Nexhmijes e Ramizit. Por kjo eshte nje teme tjeter!

Mungesa e Kadarese, shkrimtarit kryesor shqiptar ne viziten e Enverit ne Galeri, ishte padyshim e lidhur edhe konkretisht me faktin se, Mehmeti ne çastet e ktheses te fuqise se tij me ide ndryshuese, iu pat kthyer vleresimit te te huajve per Kadarene. Madje mund te themi, se per projektet qe Shehu kishte ne koke, ai kishte nevoje per Kadarene. Pjesa sentimentale e preferencave te femijeve ndaj Kadarese, etj... nuk ze ndonje vend serioz. Ajo mund te shfrytezohet nga meskinitetet e tipit Nexhmije-Ramiz, por nga ato, diktatura percillte e pertypte me kuintalë. Mungesa e Kadarese do te thoshte, se ashtu si ne ekonomi, ashtu si ne te gjitha aspektet e jetes, ketij shteti, kesaj partie, parimit ekzistencial te saj, nuk i duheshin me kurrsesi vlera universale. Sepse ato realizonin emrigracion te pakushtezuar te njerezve dhe minonin frymezimin zhdanovist-stalinist te vendit. Kur vendi po shkonte drejt prerjes totale te proteines, drejt minibukes, dhe jo minifundit, Kadareja, tashme i adhuruar ne Perendim, ishte nje kujtim i rrezikshem. Keto me vone materializohen ne sulme te mirëfillta zyrtare, ne pleniume Partie apo te Lidhjes se Shkrimtareve, ku ne tribuna rrinin hijerende Ramizi, Nexhmija apo ca eskavatore te futur ne Byro, per spiunlleqe te mevonshme. Sidoqofte, Makbethet shkuan deri tek fotografia pa Kadarene, deri tek munxaleshimet e mallkimet, shantazhet, kercenimet, intrigat, sokellitjet. Por s'shkonin dot me tutje, jo vetem nga drita e artit qe per ta ishte asfiksuese, por çdo kohe kishte driten e vet!

[erzeni]

DOSSIER II

Dëshmia e 83-vjeçarit Qazim Malaj nga Tërbaçi i Vlorës, ish-truproja i Enver Hoxhës për 25 vjet me radhë: "Ja prapaskenat dhe cilët ishin miqtë dhe armiqtë e Enverit"

Malaj: "Ramizi i ra në gjunjë Nexhmijes, që ta falte Enveri"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, nëpërmjet dëshmisë së 83-vjeçarit Qazim Malaj, u njohëm me një histori të shkurtër të jetës së tij. Qazim Malaj apo siç është njohur ndryshme me mbiemërin Tërbaçi, prej nga është dhe origjina e familjes së tij u lind në këtë fshat në vitin 1920-të. Në vitin 1941 kur kishte filluar Lufta Italo-greke, ai u arrestua e u torturua nga italianët dhe ndërsa ata po e çonin për ta pushkatuar në Sirilok, ai mundi të shpëtonte e të arratisej duke qëlluar njërin nga karabinierët shoqërues dhe doli në Malin e Çikës së bashku me gruan e tij Mezenë. Në vitin 1942, teksa ai ishte duke kryer shërbimin ushtarak, u takua me Hysni Kapon i cili i mbushi mëndjen të dezertonte nga ushtria së bashku me disa shokë të tjerë. Me krijimin e Çetës Plakë të Vlorës, Qazimi u inkuadrua aty dhe më pas në Brigadën e Parë të Mehmet Shehut në të cilën mori pjesë në shumë luftime ku dhe u plagos. Në dhjetorin e vitit 1943 Qazimi u transferua në Shtabin e Përgjithshëm me detyrën e përgjegjësit të rojeve.

(vijon nga numri i kaluar)

Për ç'arsye e mbajtën oficerin gjerman pranë Shtabit të Përgjithshëm dhe si qëndronte e vërteta e dorzimit të tij vullnetar pranë Brigadës së Pestë?
"Siç thashë më sipër pasi ai oficer gjerman bashkë me kolegun e tij që thuhej se ishte me origjinë çeke, u dorzuan në Brigadën e Pestë, ata kërkuan me ngulm që të takoheshin me krerët e Shtabit të Përgjithshëm. Në të vërtetë ata të dy nuk ishin thjesht robër lufte, por dorzimi i tyre ishte një lojë e zbulimit gjerman për të cilën do të flas më poshtë. Shtabi e pranoi kërkesën e tyre dhe i lejoi të vinin. Unë nuk e di se ç'kanë biseduar ata me udhëheqjen e lartë partizane të kryesuar nga Spiro Moisiu dhe Enver Hoxha, por në atë kohë ishte si rregull lufte që robërit i mbanin edhe për t'i shkëmbyer më vonë. Kjo ndoshta ishte dhe arsyeja që ai u mbajt pranë Shtabit".

Të dy oficerët robër i mbajtën pranë Shtabit?
"Jo, vetëm oficeri gjerman u mbajt pranë Shtabit, sepse oficeri çek që thonin se ishte përkthyes i tij dhe dinte disa gjuhë të huaja, nuk u mbajt dhe e larguan për diku tjetër".

Sa qëndroi ai oficer pranë Shtabit dhe si u trajtua aty?
"Oficeri gjerman u mbajt pranë Shtabit të Përgjithshëm deri ditën që desh na bëri gjëmën dhe gjatë gjithë atyre ditëve ai u trajtua shumë mirë. Atë e mbanim me roje në një dhomë të katit të parë të shtëpisë ku ishte vendosur Shtabi në Panarit dhe ushqimi që i çoja unë, ishte njëlloj si i gjithë antarëve të Shtabit".

Çfarë gjëme desh bëri ai dhe ç'ishte në të vërtetë ai oficer gjerman?
"Siç thashë më sipër ai oficer nuk ishte thjesht një rob lufte, por ai ishte një major i zbulimit gjerman dhe dorzimi i tij ishte një lojë e tyre me qëllim që të zbulonin vëndnodhjen e Shtabit dhe gjithshka tjetër që mund t'ju duhej. Këto gjëra nuk diheshin që në fillim, por dyshime kishte për të, prandaj e mbanim duke e ruajtur me roje. Pas dhjetë ditëve nga ardhja e tij pranë Shtabit, aty nga mesnata e datës 20 prill të vitit 1944, unë dëgjova zëra dhe kur u çova për të parë se ç'ishte ajo zhurmë, roja partizane që ruante gjermanin, më njoftoi se ai diçka kërkonte. Unë e pyeta duke i folur në italisht se mos kishte ndonjë nevojë dhe ai m'u përgjigj se kishte dhimbje të forta barku e donte të dilte në banjë. Unë i thashë se ushqimin ia kisha dhënë njëlloj si të Shtabit dhe s'kishte mundësi që dhimbjet t'i kishte nga ushqimi i prishur dhe i fola të vinte pas meje për të dalë në ËC-në që ishte në fund të korridorit të katit të parë. Ndërsa unë e shoqërova për në WC dhe isha duke pritur që ai të dilte që andej, ai më qëlloi papandehur me kotruven e ujit në kokë, e unë rashë menjëherë përdhe. Ai m'u hodh përsipër dhe kërkonte që të më rrëmbente armën, por unë nuk e lëshoja dhe për disa minuta u kacafytëm të dy duke u rrokullisur përgjatë korridorit. Ndonëse unë e godita atë disa herë me grushta ashtu fshatarçe në kokë, ai nuk pyeste se ishte shumë i fuqishëm dhe në një moment u çua dhe rrëmbeu një automatik që e kishte lënë aty të varur Ymer Dishnica, i cili kishte shkruar deri vonë. Pasi rrëmbeu automatikun ai u kthye mbrapsht dhe bëri të ngjiste shkallët për në katin e dytë ku ishin duke fjetur Enver Hoxha, Spiro Moisiu dhe gjithë anëtarët e tjerë të Shtabit që kishin pasur një mbledhje deri aty nga ora tre e natës. Ndërkoë që ai bëri të ngjiste shkallët, unë ashtu siç isha i mbytur në gjak, mblodha forcat dhe iu hodha në grykë duke e tërhequr poshtë shkallëve në korridor. Ndonëse e vura njëherë poshtë, ai më shpëtoi përsëri nga duart dhe teksa largohej ngriti automatikun të qëllonte drejt meje. Po kështu dhe unë i drejtova pushkën dhe të dy njëkohësisht qëlluam njëri-tjetrin. Plumbat e tij më goditën shkarazi në kokë, kurse unë e qëllova drejt e në trup e ndërkohë që ai qëndronte akoma në këmbë, unë ia afrova dhe e godita më pushkë në kokë. Ndërsa pushka u thye në dysh dhe ai u shëmb përtokë me trutë që i dolën jashtë kafëkës së çarë, sipër shkallëve doli Enver Hoxha me një revole në dorë dhe tha: "Çështë kështu o Qazim Tërbaçi".

Ç'u bë më pas?
"Pas Enverit aty dolën dhe të gjithë anëtarët e tjerë të Shtabit dhe e më pyetën se çkishte ngjarë. Ndërsa unë u shpjegova ngjarjen, rojet e tjera partizane morën trupin e oficerit gjerman dhe e nxorrën jashtë shtëpisë".

A të falenderuan ata të Shtabit që u shpëtove jetën?
"Të nesërmen pasi Spiro Moisiu mblodhi gjithë Shtabin, Enver Hoxha më falenderoi në emër të tyre duke më thënë: "Bravo o burrë i Tërbaçit që na shpëtove jetën, trim ishe dhe trim mbete". Pastaj ai më dhuroi një revolver dhe një aotomatik e duke qeshur më tha: "Po t'i dhuroj këto që të vrasësh çdo gjerman që të dalë përpara".

Ajo ngjarje u bë sebep që Enveri të mbajti përsëri roje pranë Shtabit?
"Që atë ditë Enveri më tha që të mos ndahesha më prej tij dhe më mbajti aty pranë Shtabit si përgjegjës të rojeve, duke më caktuar edhe detyra të tjera speciale?

"Çfarë detyrash ishin këto?
"Po ja, njëra prej tyre ishte përcjellja e Dushan Mugoshës për në Jugosllavi. Kur ma ngarkoi atë detyrë ai më tha që të zgjidhja dhe shokët e tjerë pasi ai mision ishte me rëndësi dhe do zgjaste shumë. Para se të niseshim ai më dha një shumë parash që do na duheshin për rrugës. Unë me tre shokë të tjerë e përcollëm Dushanin deri afër Beogradit dhe aty erdhi dhe e mori një avion që kishte dërguar Titoja. Rrugën deri afër Beogradit e bëmë për tre muaj duke ecur në këmbë vënd e pa vënd. Kur erdhëm në Gjakovë, u lidhëm me Radio me Shtabin dhe Enveri na urdhëroi që të qëndronim aty deri sa të qetësohej situata. Më pas Sadik Bekteshi më njoftoi se isha ngarkuar me detyrën e komandantit të një çete me partizanë kosovarë".

Sa kohë qëndruat në Gjakovë?
"Në krye të asaj çete unë qëndrova deri në tetorin e vitit 1944 kur gjatë një prite që i bëmë një autokollone gjermane, zura rob tre femra naziste. Në atë kohë Enveri më njoftoi të kthehesha në Shtab dhe unë u ktheva në Berat ku ai më tha që do të vazhdoja detrën që kisha pasur aty. Kur erdhëm në Tiranë me Qeverinë provizore, unë u caktova me detyrën e komandantit të kompanisë në Gardën e Republikës, për ruajtjen e personaliteteve të larta".

Sa kohë qëndruat aty?
"Aty qëndrova deri në vitin 1946 kur më hoqën me urdhërin e Koçi Xoxes dhe më çuan në një repart të ndjekjes kundra kriminelëve andej nga Mirdita. Aty më çuan që të vritesha. Po kështu në atë kohë hoqën edhe Axhem Abazin nga detyra e Komandantit të Gardës dhe Axhemin unë e shpëtova nga vdekja se ai ishte planifikuar për t'u vrarë".

Si e shpëtuat?
"Në atë kohë takova Nebi Malajn që ishte komandant i një reparti ndjekje dhe ai më tha se i kishte ardhur urdhëri që të pushkatohej Axhem Abazi. Unë i thashë që të mos e pushkatonte, por ta mbante aty si korrier. Pas kësaj ai nuk e pushkatoi dhe e mbajti aty me vete".

Kush i jepte këto urdhëra?
"Koci Xoxe, ai i jepte. Ai më çoi me ndjekjen që të më vrisnin. Në atë kohë kur unë isha roje tek Enveri, u bë një mbledhje deri në tre të natës dhe aty të gjithë mbështetën Kocin, ndërsa Enveri mbeti vetëm. Pas kësaj Koci u bë fuqiplotë dhe bënte si deshte. Pasi nuk më eleminun dot kur isha me ndjekjen, në 1947-ën më çuan në Elbasan dhe aty më kurdisën një plan për të më vrarë kur do bëhej kolaudimi i armëve. Unë e kuptova dhe munda të shpëtoja i gjallë. Pas asaj i kërkova Mehmet Mulosmanit që e kisha pasur shok gjatë Luftës dhe ai më lejoi të vija në Tiranë për të vazhduar Shkollën e Bashkuar të Oficerëve. Plani për vrasjen time u dëshmua nga vetë personi që ishte ngarkuar për këtë, në vitin 1949 kur u godit Kocoi Xoxe".

Pasi mbarove Shkollën e Bashkuar ku u caktove".
"Aty nga viti 1950-të, kur unë isha duke mbaruar shkollën, më takoi Haxhi Lleshi që ishte shef i kuadrit i ushtrisë dhe më tha se më kërkonte Enver Hoxha që të punoja atje. Unë i thashë se do shkoja menjëherë sa të mbaroja shkollën dhe ashtu bëra. Në vitin 1950-të shkova përsëri tek Enver Hoxha me detyrën e përgjegjësit të rojeve dhe zyrën e kisha në katin e parë të vilës së tij".

Ky ishte shpërblimi që të dha Enver Hoxha për atë që i shpëtove jetën gjatë3 Luftës?
"Jo vetëm kaq. Në vitin 1947 kur unë u sëmura nga plaga e plumbit që kisha marrë në kokë, Enver Hoxha më mori me vete gjatë vizitës që bëri në Moskë".

Ajo ishte vizitë zyrtare?
"Jo, Enveri aty shkoi me familjen për pushime, por me vete kishte marrë dhe shoqëruesit, berberin, guzhunierin e ndonjë tjetër. Kur shkuam në Moskë, Enveri më caktoi në një hotel luksoz dhe aty thirri një nga mjekët më të mirë të udhëheqjes sovjetike të cilit i tha të më shtronte në një klinikë të tyre. Mjeku rus i tha se ishte e vështirë pasi shtrimi për një vit që më nevoitej mua, kushtonte shumë. Enveri i tha: "Më shumë se njeriu nuk kushton asgjë, të bëjë sa të bëjë, Qazimi duhet të shërohet. Më pas Enveri deshi të më merrte me vete në vilën ku do kalonte pushimet në Soç, por unë nuk pranova dhe u ktheva në Shqipëri ku mjeku sovjetik më dërgoi kurën e ilaçeve. Pasi u shërova, unë punova pranë Enver Hoxhës deri në vitin 1974 kur dola në pension".

A ke kaluar ndonjë moment të vështirë gjatë atyre viteve?
"Po ka pasur momente të vështira, më kujtohet një rast aty nga viti 1960 kur nga ora tre e natës më mori në telefon Ministri i Jashtëm Behar Shtylla. Ai më tha se kishte ardhur një radiogram nga Beqir Balluku që ishte në një mbledhje në Traktatin e Varshëvës dhe ajo letër i duhej dhënë sa më parë Enver Hoxhës në dorë. Unë i thashë Beharit se ajo punë nuk bëhej dot, sepse Enveri ishte në gjumë dhe ne nuk e merrnim dot në telefon, sepse nuk kishim linjë. Vetëm ai mund të na merrte për porosi të ndryshme. Pas kësaj Behari më tha: "Dëgjo Qazim, po nuk i shkoi ajo letër në dorë Enverit për disa minuta, neve të dy nesër na hidhen hekurat, e ndoshta dhe më keq".

Si vepruat pas kësaj që iu tha Behari?
"Në dhomën sipër nesh, flinte një grua gjirokastrite e quajtur Boni e cila kujdesej për fëmijët e Enverit. Une e zgjova atë dhe ia dhashë letrën duke i thënë të gjente një mundësi e të fliste me Nexhmijen. Ndërkoë që po prisja, Behari mori pësëri në telefon për të pyetur se ç'po bënim. Pas kësaj unë i fola përsëri Bonit dhe ajo mori në telefon Nexhmijen e cila shkoi e ia dha letrën Enverit. Pas pak Enveri doli në krye të shkallëve duke bërtitur me të madhe dhe më tha mua se ku kishte qëndruar deri në atë kohë ai radiogram. Unë e mblodha veten dhe i thashë: "Shoku Enver, ajo letër ka qëndruar tek ty dhe unë e kam shënuar aty orën kur ka ardhur. Pas kësaj ai filloi të bërtiste akoma dhe më shumë dhe qëlloi me grushta dy xhama të dritareve duke i thyer ato. Ndërkohë aty mbërritën Hysni Kapo me Ramiz Alinë, por Enveri i ktheu mbrapsht duke iu bërtitur: "Shpejt në Vlorë, në Karaburun, shpejt tek nëndetëset". Pas kësaj ai u kthye në zyrën e tij dhe aty ku ishim ne dëgjohej zëri i tij që thoshte në telefon: Sazani, Karaburuni, të gjitha mjetet shpejt në det. Të mbroni me çdo kusht nëndetëset". Pas tre ditëve Enveri më thirri në zyrë dhe më tha: "Bravo të qoftë o burri i Tërbaçit që më tregove të drejtën", dhe më mori në qafë".

Kush ishin njerzit më të afërt që vinin tek Enveri gjatë asaj kohe që ke shërbyer në vilën e tij?
"Hysni Kapo dhe Gogo Nushi. Hysniu hynte tek Enveri natën dhe ditën pa pyetur njeri. Vetëm ai e kishte këtë të drejtë. Enveri vdiste për Hysniun. Kur vdiq Hysniu, Enveri doli në ballkon dhe qante si fëmijë"

Po Ramiz Alia vinte tek Enveri në atë kohë?
"Jo, Ramizit nuk i vinte rradha për të ardhur tek Enver Hoxha. Vonë ka ardhur ai, kur u fuqizua".

A mbani mënd ndonjë takim të Enverit me Ramizin?
"Më kujtohet ajo kohë kur o goditën Todi Lubonja me Fadil Paçramin. Në atë mbledhje u kritikua edhe Ramiz Alia, të cilit Enveri i tha se do të mbante përgjegjësi. Atë natë Ramizi erdhi dhe takoi Nexhmijen. Ai u ul në gjunjë në tokë para saj duke qarë e i tha: "Të lutem, thuaji Enverit të më japi edhe njëherë dorën". Pas kësaj Nexhmija shkoi dhe iu lut Enverit dhe ai e fali Ramizin".

A ta ka kujtuar ndonjëherë Enveri atë ngjarje që i shpëtove jetën gjatë Luftës?
"Po, kur i vdiq nëna unë i shkova për ngushëllim me gjithë gruan time. Aty gjetëm disa ambasadorë dhe Enveri iu tha atyre: "E shikoni këtë burrë. Ky është Qazim Tërbaçi që na ka shpëtuar jetën gjatë Luftës" dhe iu tregoi të gjithë ngjarjen, duke u thënë se për të mbajtur aty oficerin gjerman, i kishte sugjeruar një shoku i Shtabit që më vonë doli armik".

Kur dole në pension a u takove më me Enverin?
"Jam takuar gjatë disa vizitave që ai bënte në Tiranë, por ai vazhdimisht interesohej për mua. Kur vdiq Enveri, unë shkova për ngushëllime dhe pasi e putha në ballë, u ula në gjunjë në tokë. Më pas i detyrova oficerët që të më takonin me Nexhmijen dhe i thashë asaj që Enverin ta ballsamosnim dhe të mos e varrosnim. Po Nexhmija më tha se Enveri i kishte lënë të gjitha me shkrim se çfarë do bëhej me të pas vdekjes".

g.sh.

[erzeni]

g55
...........

Të shfrytëzojmë më mirë të dhënat arkivore për zbardhjen plotësisht të vrasjes ose vet-vrasjes së Mehmet Shehut

Z.Dervish,

Po ju dërgoj një artikull që ka të bëjë me hetimin e ri për vrasjen e Mehmet Shehut. Po e gjetët me vend botojeni.

Sa për dijeni, duke u nisur ng artikulli tuaj kam bërë një shkrim për Rexhep Qosen, botuar në gazetën "Lajmëtari i Lirisë", dt. 20 dhe 27 mars 2002, nuk di në se e kini parë, ata të Lirisë e kishin vlerësuar. Gjithashtu, gazeta "Liria" ka botuar në disa numra pjesën e dytë të librit tim në dorëshkrim "Krime të pandëshkuara" me titull: Arrestimi parë, hetuesia, torturat fizike në pyjet e Qaf Krrabës, tentimi i vet-vrasjes dhe gjykimi i çështjes sime. Më dt. 16 dhe 17 janar 2002, "Gazeta Shqiptare" botoi intervistën time për kampin nazist të Prishtinës.

Shtoj se në periudhën maj 1950-1959, kam punuar në aparatin e Kryeministrisë, me funksionet e inspektorit për organet e Pushtetit Lokal. Edhe në atë kohë kam shkruajtur mjaft artikuj, sidomos kritikë në gazetën "Bashkimi" për punën e organeve të Pushtetit Lokal. Kam qënë një një organizatë partie me kryeministrin Mehmet Shehu.

Të fala shoqërore

Kristo Budo

Të shfrytëzojmë më mirë të dhënat arkivore për zbardhjen plotësisht të vrasjes ose vet-vrasjes së Mehmet Shehut

Megjithëse kanë kaluar më se 20 vjet nga ngjarja tragjike që ndodhi në jetën e Mehmet Shehut, dhe megjithëse janë botuar dokumenta e dëshmi të ndryshme, përsëri vrasja apo vet-vrasja e tij mbetet enigmë, ashtu siç kanë mbetur me dhjetra procese ose vrasje politike pa përgjigje dhe në errësirë të plotë.

Inisiativa që mori muajin e fundit redaksia e gazetës "55" për një hetim të ri lidhur me vrasjen ose vet-vrasjen e Mehmet Shehut është për t'u lavdëruar dhe një kërkesë e kohës. Fakti që opinioni publik e ka pritur mirë dhe kjo shikohet edhe në tirazhin e gazetës dhe në komentet që bëhen, tregon se figura e Mehmet Shehut, pavarësisht nga rreptësia dhe disa anë negative të veprimtarisë së tij, mendoj se figura e tij do të mbetet në histori e nuk do të harrohet.

Mendoj se mirë është bërë që në këtë rubrikë janë tërhequr dhe njerëz të tjerë, për te publikuar mendimet dhe të dhënat e tyre, por në përgjithësi duhet të pohoj se përmenden çështje ose ndodhi që dihen dhe rrallë gjen ndonjë problem të ri e që meriton vëmendje. P.sh. shohim fotografinë me mjekër të dr.Llambi Ziçishtit, por lexuesi do të dijë deponimet e tij, akuzat që i bëheshin, procesverbalet në hetuesi e në gjyq, ose cili ka qenë mendimi i tij për raportin mjekësor (të ekspertizës) mbi vrasjen, sepse shumëkush thotë se për këtë gjë atij i shkoi koka.

E kuptoj se sa e vështirë është për gazetarin kur nuk i jepet mundësi të konsultohet edhe me dokumentet arkivore, siç janë dosjet, të cilat mbahen hermetikisht të mbyllura. Nuk mjaftojnë thëniet verbale, por edhe materialet (dokumentat) e këtyre dosjeve, prandaj për hir të së vërtetës duhen lejuar gazetarë të autorizuar dhe sipas disa rregullave të caktuara të shikojnë dosje të tilla, të cilat sot ndodhen kryesisht në disa organe, si në Arkivin e Shtetit, në atë të Ministrisë së Rendit, të Ministrisë së Drejtësisë ose Gjykatën e Lartë e deri në SHISH. Në këtë mënyrë do të dalin në dritë jo vetëm çështje të reja e që nuk diheshin deri më sot, por dhe e vërteta që ka rëndësi parësore për autorët e shkrimeve dhe për vetë shtypin në përgjithësi.

Së fundi, dëshiroj të them disa fjalë për një shkrim të z.Ago Islami, ish partizan, botuar në gazetën "55" të dt. 5 tetor 2002. Ai jep disa mendime që lidhen me Mehmet Shehun dhe vrasjen apo vet-vrasjen e tij. Po citoj disa nga këto mendime dhe me çfarë sy i shikon ai ato ngjarje tragjike.

- "Enver Hoxha bëri mirë që e vrau Mehmet Shehun".

- "Hetim i Ri për vrasjen e Mehmetit në mënyrën si interpretohen faktet, ka gjëra të reja por asnjëra prej tyre nuk u leverdis partizanëve dhe komunistëve të vërtetë".

- "Enver Hoxha e dinte mirë kë vriste, kë dënonte me burg, kë falte dhe kë nxirrte në flet-rrufe".

- "A i pëlqente Mehmet Shehut të quhej komandant legjendar i Brigadës së I-rë?"

- "Por kur fejoi djalin me vajzën e armikut, çfarë priste ai, ta lavdëronte Enver Hoxha? Kështu që mirë ka bërë që e vrau edhe po e pati vrarë, se me thënë të drejtën, unë si ish partizan nuk e besoj që ai të vriste veten, por ama dhe Partia dhe shoku Enver nuk mund të gënjejnë kurrë".

- "Sa për Ramiz Alinë, atij mund t'i ketë leverdisur që Mehmeti të mos jetë. Ky është fakt që ja solli Perëndia në derë, meqë i mori koka erë Mehmet Shehit. Prandaj, gjërat t'i themi ashtu siç i ka thënë Partia".

- "Sa për lidhjet e Partisë dhe të Enver Hoxhës me Jugosllavinë, Enver Hoxha e shante Titon dy herë në javë. Si mund të thuash një njeriu kur je i lidhur me të?"

- "Çfarë janë këto që na thoni e bëni nëpër gazeta; sa më shumë kohë shkon, më shumë provohet se shoku Enver ka pasur të drejtë dhe ju na qani për Mehmet Shehun. Edhe djemtë i morën rrugë të keqe. Ai që punonte në Durrës shpiku antenat e televizionit për të kapur stacionet e huaja. Pse se dinte Partia këtë? Në kohën e duhur ja tregoi vendin. Kështu ju shkruani, ne lexojmë, por dakord s'jemi ama".

Tani z.Ago do të më lejoni që dhe unë të jap disa sqarime dhe t'ju bëj disa pyetje për ato çështje që ju ngrini në shkrimin tuaj.

Që në fillim ju përcaktoni se Enver Hoxha bëri mirë që vrau Mehmet Shehun. Nuk po zgjatem me arsyetime për këtë gjë, po u them se çdo vrasje quhet krim dhe krimet dënohen ligjërisht në çdo kohë, pavarësisht kush i bën, funksionar shteti, partie, deputet apo njeri i thjeshtë. Para ligjit të gjithë jemi njëlloj. Kështu thotë Kushtetuta dhe ligjet në fuqi, pavarësisht se ato shpeshherë jo vetëm nuk zbatoheshin, por vihej dhe në kundërshtim me to. Nuk po përmend me qindra ekzekutime me gjyq e pa gjyq gjatë sundimit të Enver Hoxhës, që me sa duket ju e adhuroni atë ende, po ju pyes si partizan që ke qënë, si i konsideroni dënimet e shumë kuadrove të luftës e të punës, të shokëve të tij më të ngushtë, që shumë prej tyre i njihni edhe ju. Më poshtë ke një listë me emrat dhe gradat e tyre.

Gjeneralë të dënuar

1. Dali Ndreu pushkatuar

2. Beqir Balluku pushkatuar

3. Petrit Dume pushkatuar

4. Hito Çako pushkatuar

5. Teme Sejko pushkatuar

6. Koçi Xoxe pushkatuar

7. Hilmi Seiti helmuar

8. Panajot Plaku ekzekutuar

9. Halim Xhelo vrarë në burg (Burrel)

10. Gjen.Tahir Kadare i burgosur

11. Gjin Marku vdekur në burg

12. Vaskë Gjino vdekur në burg

13. Tuk Jakova vdekur në burg

14. Abaz Fejzo vdekur në burg

15. Spiro Shalsi vdekur në internim

16. Rahman Përllaku i dënuar me burg

17. Mihalaq Ziçishti i dënuar me burg

18. Sadik Bekteshi i dënuar me burg

19. Muhamet Prodani i burgosur

20. Todi Naço vdekur në internim

21. Halim Ramohito i burgosur

22. Arif Hasko i burgosur

23. Ernest Jakova i internuar

24. Mendu Backa i persekutuar

25. Spiro Moisiu i persekutuar

26. Sulo Kozeli i dënuar

27. Hulasi Spahiu i burgosur

28. Nexhip Vinçani i internuar

29. Bedri Spahiu i burgosur

30. Kristo Themelko i burgosur

31. Zoj Themeli i burgosur.

Kolonelë të dënuar

1. Mustafa Gjinishi i pushkatuar

2. Mestan Ujaniku i pushkatuar

3. Islam Radovicka i pushkatuar

4. Abdyl Resuli i pushkatuar

5. Novruz Bejleri i pushkatuar

6. Myslim Keta i ekzekutuar

7. Kadri Hoxha i burgosur

8. Esad Ndreu i burgosur

9. Vaskë Koleci i burgosur

10. Myftar Tare i burgosur

11. Nesti Kerënxhi i burgosur

12. Rahman Uruçi i burgosur

13. Hamit Koçi i burgosur

14. Skënder Malindi i burgosur

15. Dilaver Radëshi i burgosur

16. Myzafer Spaho i burgosur

17. Elami Hado i burgosur

18. Faik Take i burgosur

19. Shaban Reçi i burgosur

20. Kozma Zegali i burgosur

21. Josif Zegali i burgosur

22. Sheraf Gjebrea i burgosur

23. Andon Sheti i burgosur

24. Gjergj Titani i burgosur

25. Idriz Seiti i burgosur

26. Nikollaq Sallabanda i dënuar

27. Pëllumb Dëshnica i burgosur

28. Pajo Islami vdekur në burg

29. Mërkur Çela internuar

Shënim: Lista e ushtarakëve të pushkatuar, dënuar dhe internuar vazhdon me dhjetra të tjerë, kolonelë, n/kolonelë, majorë kapitenë e togerë.

Nuk besoj se dhe për këta do të thoni mirë ua bëri që Enver Hoxha i vrau, burgosi, i dënoi dhe i shkatërroi familjet e tyre, ose siç shkruani që Enveri dinte kë vriste, kë dënonte, kë falte etj, etj. Eshtë e vërtetë se pa urdhrin e tij nuk mund të bëhej vrasje e kuadrove të tilla me gjyqe të montuara që me të drejtë u quajtën veprime antiligjore dhe antinjerëzore, prandaj me ligjin nr.7514 dt. 30.9.1991 "Mbi Amnistinë", pafajësinë e ish të dënuarve politikë, u quajtën të padrejta dhe në vitet 1991-1992 ata u liruan nga kampet e burgjet e dikaturës dhe të gjithëve u është dhënë pafajësia.

Ju si dhe ne i kemi jetuar vitet e luftës dhe ato të mbas çlirimit dhe e dimë se bota përparimtare e demokratike, ka quajtur diktaturën komuniste në Shqipëri si një nga diktaturat më të egra të Evropës Lindore dhe pseja dihet. E dimë se çfarë solli lufta e klasave në vendin tonë, shkatërrimi i kulteve fetare, i pronës private, e për shumë të këqija që historia do të thotë fjalën e saj. Mos harrojmë se ne do të mbronim Marksizëm-Leninizmin dhe do të ndriçonim botën me fenerin tonë ndriçues, me fenerin e çpifur, që nuk kishte ç'të ndriçonte, se vendi ynë ishte i izoluar nga e gjithë bota.

Bile, ju z.Ago arrini deri aty sa të thoni se i biri i Mehmet Shehut çpiku antenat e televizionit për të kapur stacionet e huaja. Më trego një vend të botës që të ndalonte antenat dhe radiot siç bënim ne me absurditetet e fletë-rrufetë tona të famshme.

Sa për atë që tnoni se Enver Hoxha nuk gënjente kurrë, aferim të qoftë, se këtë nuk e kishim dëgjuar ta thoshte kush kaq hapur. Përkundrazi, ai është gënjeshtari më i madh dhe i talentuar në këtë drejtim; fakte mund të sjellim plot nga jeta e tij, bile janë më qindra shkrime ku ai vetë i ka shtrëmbëruar të vërtetat dhe i ka fallsikuar.

Ju z.Ago, nuk ju ndalon njeri ta mbroni dhe ta mburrni Enver Hoxhën, por si partizan që ke sakrifikuar e luftuar për çlirimin e Atdheut nga okupatorët nazifashistë dhe bashkëpunëtorët e tyre, të thoni të vërtetën dhe vetëm të vërtetën, kjo ju nderon.

Veterani dhe ish punonjës në kryeministri

Kristo Budo

[erzeni]

Kto dite gazeta shqiptare publikon nji Dosje. Dy numra te gazetes na iken.

te kapim cte kapim.

-------------------------

DOSJA E SIGURIMIT MBI VDEKJEN E MEHMET SHEHUT/ III

Personi i parë që pa viktimën dhe që i kishte qëndruar pranë për një jetë të tërë ka folur para hetuesit më pak se 11 dëshmitarët e tjerë

Misteri në dëshminë e Fiqirete Shehut
Gruaja e ish-kryeministrit: Ishte i qetë, më tha ik se unë do të punoj deri natën vonë


--------------------------------------------------------------------------------

Gazeta sot boton dëshmitë e Fiqirete Shehut dhe Ali Çenos, truprojes së ish-kryeministrit. Janë deklaratat që ata kanë bërë vetem pak orë pasi u gjet i vdekur në dhomën e tij Mehmet Shehu, krahu i djathtë i ish-diktatorit Enver Hoxha. Deklarata e Fiqiretes, të shoqes së ish-kryeministrit, mban datën 18 dhjetor. Eshtë bërë pikërisht ditën kur ka ndodhur vdekja misterioze. Në rreth 80 faqet e dosjes përfshihen aktet e ekspertizës dhe kqyrja e vendngarjes, si dhe dëshmitë e 11 personave që kanë qenë afër krimit, i cili ende vazhdon të trazojë imagjinatën e shqiptarëve. Materialet origjinale të kësaj dosjeje po botohen në këtë dossier të Gazetës. Vlen për t'u përmendur që dëshmia e Fiqirete Shehut është i vetmi dokument që ndodhet në dosje me shkrim dore. Gjithçka tjetër është shtypur me makinë shkrimi dhe është firmosur në fund nga dëshmitarët, ose ekspertët. Kjo duhet të jetë dëshmia e parë që ka dhënë Fiqirete Shehu. Ndërkohë, nuk dihet se çfarë ka deklaruar ajo pas arrestimit dhe procesit gjyqësor që u bë kundër saj. Eshtë pak e çuditshme se përse hetuesit kanë në dosje vetëm këtë dëshmi të shkurtër, që ka vetëm një grusht fjalësh, nga njeriu më i afërt i atij që u gjend i vdekur.

Dëshmia e Fiqiretes në hetuesi merr një vlerë akoma më të madhe nëse kihet parasysh se ajo nuk rron më. Ajo vdiq në vitin 1988 në Burgun e Shënkollit në Lezhë. Dyshohet se mund ta kenë helmuar, ndërsa në versionin zyrtar, thuhej se ishte një vdekje natyrale. Ajo u burgos duke u akuzuar si armike e partisë.

Gjithësesi, kjo është dëshmia e parë e Fiqirete Shehut që i jepet opinionit publik në lidhje me vdekjen e Mehmetit. Ajo ka vlerat e saj nëse kihet parasysh se Fiqireti e gjeti e para trupin pa jetë të ish-kryeministrit. Gati të gjithë dëshmitarët pohojnë se ajo hyri e para në dhomën e Mehmetit të vrarë.

---------------

DOSJA E SIGURIMIT MBI VDEKJEN E MEHMET SHEHUT/ III

DESHMITARI 3/ GRUAJA

Fiqireti: Ja çfarë pashë unë


--------------------------------------------------------------------------------

PROCES-VERBAL
(DESHMIE)
TIRANE, ME 18 DHJETOR 1981

Unë, Koço Josifi, hetues në Drejtorinë e Punëve të Brendshme Tiranë, pyeta me cilësinë e dëshmitarit shoqen Fiqirete Shehu.

Mbasi u pyet lidhur me çështjen tregoi:

Mbrëmë, më tha nesër në mëngjes më zgjo në orën 8.00. Sot më datë 18 dhjetor 1981, rreth orës 7.55, erdhi në dhomën time djali, Vladimir Shehu. Në dhomë më gjeti së bashku me gruan e tia, Fatbardha Shehu. Mbasi erdhi Vladimiri në dhomën time, unë shkova në dhomën e gjumit tia për t'a zgjuar, kur shkova atje pashë se ishte i zverdhur dhe sipër këmishës kishte gjak. Dola dhe shkova në dhomën time, ku i thashë Vladimirit dhe nuses Fatbardhës që babaj ka vdekur. Këto u ngritën dhe shkuan menjëherë në dhomën e tij ku lajmëruan mjekët dhe shokët e tjerë. Mbasi ishte i qetë, më tha të iki se në mbrëmje do qëndrojë vonë, prandaj nesër më zgjo në orën 8.00.

Dëshmitari
Fiqirete Shehu

Hetuesi
Koço Josifi

--------------------

DOSJA E SIGURIMIT MBI VDEKJEN E MEHMET SHEHUT/ III

DESHMITARI 4/ TRUPROJA

Mehmeti zbuloi telefonin që i përgjohej
Rrëfimi i Ali Çenos: Ja çfarë ndodhi 5 ditë më parë në Kuçovë"


--------------------------------------------------------------------------------

Proces-verbal
(Dëshmije)
Në Tiranë, më 18 dhjetor 1981

Unë, Koço Josifi, hetues në Drejtorinë e Punëve të Brendshme Tiranë, në prani të shokut Elham Gjika pyeta me cilësinë e dëshmitarit Ali Ceno, i biri i Shemsedinit dhe i Qamiles, i dtl., 1943, lindur e banues në Tiranë, me arsim të lartë, banues në lagjen Nr.2, rruga Luigj Gurakuqi, pallati nr.4, apartamenti 13, anëtar Partie.

Mora njoftim mbi përgjegjësinë që kam sipas nenit 202, në rast se bëj dëshmi të rreme.

Dëshmitari Ali Çeno
Më datën 17 dhjetor 1981, rreth orës 20.30 unë pasi rregullova shërbimin në grup, jam lajmëruar për në shtëpi. Mbasi shkova në shtëpi më mori në telefon mjeku Llesh Rroku dhe më tha në telefon se isha në zyrë tek Mehmet Shehu dhe më pyeti se kush nga oficerët është sonte me shërbim, më tha Lleshi që i thashë se sonte është Pëllumbi dhe Aliu, ai e kishte pyetur se aty është Aliu, Lleshi i ishte përgjigjur se po, dhe Lleshi më tha mua se është mirë të vish këtu edhe ti që edhe unë mos dalë me gënjeshtër. Kështu unë, mbasi hëngra darkë në shtëpi, u nisa dhe erdha në grup rreth orës 23.00 dhe atë natë fjeta aty. Gjatë natës Mehmet Shehu nuk më kërkoi.

Në mëngjezin e datës 18.12.1981, rreth orës 8.00, kur unë isha së bashku me shokët e tjerë në dhomën e shërbimit, më njofton djali i tia, Vladimir Shehu me sterjofoni që të shkoja lart në katin e dytë tek dhoma e fjetjes së Mehmet Shehut. Kur shkova lart në koridor para dhomës së gjumit të Mehmet Shehut gjeta aty Fiqirete Shehun së bashku me Vladimir Shehun dhe gruan e tia Farbardha Shehu duke qarë, në këtë kohë Vladimiri më thotë shko në dhomë dhe shife babanë, unë hyra në dhomë dhe e pashë Mehmet Shehun të shtrirë në krevat të verdhë dhe kur e kapa nga dora, i ftohur, kur unë hyra ishte i mbuluar me kuvertë dhe çarçaf ashtu siç ishte kur erdhi grupi hetimor. Nuk para pashë gjak në anën e majtë të gjoksit dhe në krah të djathtë të trupit një pistoletë, kuptova se ishte vetvrarë dhe në çast njoftova mjekët Milto Kostaqin dhe Llesh Rrokun, të cilët erdhën menjëherë aty, pas kësaj njoftova shokët e Partisë.

Kur unë njoftova për herë të dytë në dhomën e gjumit të Mehmet Shehut ku kishin ardhur aty edhe mjekët Milto Kostaqi dhe Llesh Rroku, pashë mbi komodinën e majtë të krevatit një gëzhojë pistolete, u thashë mjekëve po kjo këtu si ka mundur të ketë qëndruar në këtë formë, Milto Kostaqi tha se gëzhoja qe poshtë anës së krevatit, e shkeli Llesh Rroku me këmbë dhe e mori e vendosi mbi komodinë. Dua të sqaroj se, kur hyra unë në dhomë duart e Mehmet Shehut ishin brënda kuvertës të mbështetura në gjoks në gjendje të ngurtë dhe të mbuluar deri afër mjekrës me çarçaf e kuvertë. Unë për t'i parë pulsin e zbulova pak kuvertën, sa i zbulova dorën i pashë pulsin dhe konstatova se pulsi nuk punonte, ndërsa në krahun e majtë afër zemrës i vura re që kishte një njollë gjaku. Mbas kësaj unë përsëri e mbulova siç ishte më parë.

Në grup atë natë që kemi fjetur në vendin e shërbimit, kemi qenë unë, mjekët Milto Kostaqi e Llesh Rroku, oficeri shërbimit Dashamir Rrapaj, Pëllumb Rustaj, shofer Astrit Mitaj, ndërsa me shërbim deri tek dera e jashtme e oborrit prej orës 20.00 deri në orën 02.00 të datës 18.12.1981 ka qenë Astrit Veliaj, ndërsa nga ora 02.00 e datës 18.12.1981 deri në orën 7.00 ka qenë Asim Beja.

Unë atë natë kam rënë për të fjetur në dhomën time rreth orës 11.30, në dhomë me mua nuk ka fjetur njeri tjetër dhe jam zgjuar rreth orës 6.45 të datës 18.12.1981. Gjatë gjithë natës nuk jam zgjuar ndonjëherë, nuk kam dëgjuar ndonjë lloj zhurme dhe nuk më kanë njoftuar shokët për ndonjë nevojë ose shqetësim në shërbim.

Edhe njëherë sqaroj se mbas lajmërimit që më bëri Vladimir Shehu për të shkuar shpejt lart në katin e dytë në dhomën ku flinte Mehmet Shehu, në koridorin para derës së kësaj dhome gjeta Fiqirete Shehun, Vladimir Shehun dhe Fatbardha Shehun, që po bërtisnin dhe qanin, bile Fiqiretja me Fatbardhën u nisën në drejtim të dhomës së gjumit Fiqiretes, ndërsa Vladimiri më tha mua "shko shiko babanë". Unë hyra vetëm në dhomën e gjumit të Mehmet Shehut dhe e gjeta në pozicionin shtrirë në anën e majtë të krevatit me fytyrë nga tavani, syzet që mbante për punë me skelet metalik i kishte të vura, i mbuluar me çarçaf e batanie deri poshtë mjekrës, krevati nuk kishte asnjë lloj çrregullimi, sytë dhe gojën Mehmet Shehu i kishte të mbyllura, duart dhe pjesën tjetër të trupit i kishte të mbuluara me çarçaf e kuvertë. Unë sa ju afrova krevatit të tij, ngrita pak kuvertën (batanijen dhe çarçafin) dhe me dorën time i kapa dorën e majtë ku kishte dhe sahatin për të parë nëse i punonte ose jo pulsi. Pulsi nuk i punonte, dora ishte e ngrirë e ngurrosur dhe e ftohtë. Në këto momente duke patur batanijen dhe çarçafin pjesërisht të ngritura nga unë, vura re që Mehmet Shehu në krahun e majtë afër zemrës kishte një njollë të kuqe gjaku dhe thashë me vete, se paska vrarë veten. Të dy duart e tia ishin të përthyera e mbështetura në gjoks dhe të mbuluara me batanie e çarçaf. Mbas kësaj unë kam thirur menjëherë në sterjofoni mjekët duke u thënë që të vinin shpejt në dhomën e gjumit të Mehmet Shehut. Sqaroj se kur unë dallova njollën e gjakut në trupin e Mehmet Shehut afër zemrës, vura re se mbi krevat sipër batanijes në krahun e djathtë të trupit Mehmet Shehut, pothuajse në mesin e krevatit pashë pistoletën e tipit Makarov, kalibri 9 mm që unë e dija se Mehmet Shehu e mbante në kasafortën e tia në shtëpi.

Veç sa sipër dua të them se më datën 19 dhjetor 1981, mbasi Mehmet Shehu kishte vrarë veten, oficer Astrit Velia që natën e datës 17 dhjetor 1981 duke u gdhirë data 18 dhjetor 1981, kur ai ishte me shërbim përpara shtëpisë banimit Mehmet Shehut, tek porta në hyrje të oborrit, kishte vënë re që Mehmet Shehu rreth orës 22.00 të datës 17 dhjetor 1981 kishte hapur portën e hyrjes së ndërtesës dhe duke nxjerrë gjysmën e trupit jashtë derës, kishte parë majtas e djathtas dhe përpara në oborr, mbas një kohe shumë të shkurtër u fut brenda dhe mbylli përsëri derën me çelës.

Gjithashtu dua të them se më ka bërë përshtypje një rast me Mehmet Shehun që konkretisht ka ndodhur kështu: rreth 5-6 ditë përpara se Mehmet Shehu të vriste veten, më duket ka qenë ditë e dielë në darkë, Mehmet Shehu së bashku me Fiqirete Shehun ishte në shtëpinë e pritjes në qytetin "Stalin" dhe rrinin vetëm të dy në dhomat e shtëpisë së pritjes, njeri tjetër nuk kishte. Rreth orës 20.30 ka marrë në telefon çentralistja e Beratit dhe më ka thënë se njeri nga telefonat e shtëpisë së pritjes të qytetit "Stalin" ai me numur interurban të mbyllet, pasi jep sinjal në çentral që është hapur. Unë i thashë çentralistes së Beratit mirë dhe thirra punëtoren e shtëpisë së pritjes dhe i thashë që të shkonte në dhomën ku rrinte Mehmet Shehu me Fiqirete Shehun dhe t'u thoshte të vendosnin mirë dorezën e telefonit që ishte vendosur në dhomën ku ishin ata, sepse qëndronte hapur dhe jepte sinjale. Punëtorja shkoi në dhomën e tyre dhe ja u tha këtë gjë, por mbas pak Mehmet Shehu më kërkoi mua për t'i shkuar në dhomë. Unë shkova në dhomën e tyre dhe si Mehmeti ashtu dhe Fiqiretja me nervozizëm filluan të më bërtisnin mua duke më thënë se kush të lajmëroj ty që telefoni ishte i hapur, i thashë se më lajmëroi kontrolli i telefonave të çentralit të Beratit. Mehmet Shehu më tha mua, po nga e di që ishte kontrolli i telefonave të Beratit, unë i thashë se fola vetëm me kontrollin e Beratit në telefon. Mehmet Shehu më tha jo, ky është telefon i Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe na kanë dëgjuar të gjitha bisedat që unë kam bërë me Fiqireten, unë i thashë se ky nuk është telefon i Ministrisë së Punëve të Brendshme, por është interurban me tre numura. Mehmet Shehu insistonte se ky është telefon i Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe më kanë dëgjuar bisedat që bëra me Fiqireten. Unë i thashë se ky numur telefoni nuk është i Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe u mata t'i nxirrja numuratorin, duke i thënë përsëri se Ministria e Punëve të Brendshme nuk ka telefon këtu, ai më bërtiti duke u shprehur, ik mbushi se nuk di gjë ti. Mbas kësaj unë kam dalë nga dhoma e tyre dhe vajta tek vendi i shërbimit.

Nuk kaloi shumë kohë dhe më thirrën përsëri Mehmet Shehu me Fiqirete Shehun në dhomën ku rrinin dhe më thoshin se kush më ka përgjuar bisedën që kemi bërë, kush e la hapur telefonin, ky duhet të jetë telefoni i Ministrisë së Punëve të Brendshme, ç'masa keni marrë juve për telefonat. Unë përpiqesha t'i sqaroja ashtu siç shpjegova më lart, por ata nuk bindeshin. Kështu që për këtë problem atë natë Mehmet dhe Fiqirete Shehu më thirrën 5-6 herë dhe më pyesnin duke u shprehur se ata mendonin që telefoni ishte i Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe bisedat që kishin bërë bashkërisht në dhomë ishin dëgjuar. Kjo punë ka vazhduar deri rreth orës 21.15, pastaj nuk më thirrën dhe shkuam për të fjetur. Ato më thirrën vetëm mua për këtë çështje, ndërsa nga oficerët e tjerë nuk thirrën njeri. Të nesërmen e kthyem në Tiranë dhe as Mehmet Shehu e as Fiqirete Shehu nuk më kanë pyetur më për këtë çështje.

Ndonjë gjë tjetër nuk kam për të thënë.

Procesin mbasi e lexova thëniet e mija janë shkruar drejt e firmos.

Dëshmitari
Ali Çeno
Hetuesi
Koço Josifi
Asistoi
Elham Gjika


SONDAZH

Gazeta Shqiptare po boton dokumente origjinale mbi vdekjen e Mehmet Shehut. Duke i lexuar mund të krijoni opinionin tuaj të cilin mund ta shprehni në sondazhin tonë.

MEHMET SHEHU

1- E VRANE
2- VRAU VETEN

Votoni në numrin: 0900 707 4023

-----------------

[erzeni]

Gazeta shqiptare
....................


LETRA E MEHMETIT

Teksti i plotë i letrës - testament shkruar nga Mehmet Shehu për Enver Hoxhën më 18 dhjetor 1981 para se të vriste veten: Ja arsyet që më shtynë të kryej këtë akt

Mehmet Shehu: Enver, unë po vras veten
Ish-kryeministri: Unë nuk jam armik, amanet familjen, e vërteta do të dalë


----------------------------------------------------------------

Shoku Enver,

Në librin "Kur lindi Partia", në pjesën e shkrojtur me dorën tënde, ndër të tjera, me shkroje "Ti, i dashur Mehmet ke qenë dhe je një nga udhëheqësit e lavdishëm të Partisë, kurdoherë në ballë të çdo lufte, në çdo moment i gatshëm, i papërkulur e parimor për të mbrojtur popullin, Atdheun socialist, Partinë që na rilindi e na kaliti si udhëheqës revolucionarë, luftëtarë të papërkulur për komunizmin, shërbëtorë të devotshëm për popullin, për luftën e madhe që ti ke bërë e po bën si bir dhe ushtar besnik i tyre, Partija dhe populli do të jenë mirënjohës.

"Unë shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve të përqafoj"

11 qershor 1981 Enver

Por unë shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve gabova politikisht dhe ideologjikisht këto kohët e fundit duke pranuar fejesën e djalit tim, Skënderit, me vajzën e Qazim Turdiut, fejesë e cila, me ndërhyrjen tënde të drejtë, unë e prisha.
Arsyet pse e bëra unë këtë gabim politik i shpjegova në autokritikën që bëra. Asaj autokritike, të datës 12 nëntor, prej 39 faqesh, nuk i heq "asnjë presje", sepse është autokritikë e sinqertë, absolutisht e sinqertë.
Kjo autokritikë, në mbledhjen e Byrosë Politike të datës 17 nëntor (1981) u hodh poshtë nga gjithë anëtarët dhe kandidatët e Byrosë Politike dhe, më në fund, ju e quajtët atë "alibi", duke kërkuar që unë sonte të reflektoja dhe të pranoja të gjitha kritikat që mu bënë në Byronë Politike, dhe për të rrëzuar krejtësisht autokritikën time që ju e quajtët "alibi", d.m.th. gënjeshtër, mashtrim.

Në një shënim që më dërgove më 28 tetor 1981 në lidhje me projekt-autokritikën time që ta kishja dërguar, më thoshje që t'u bëja analizë elementëve negativë në karakterin tim se aty do gjeja arësyen e vërtetë të gabimeve. Dhe i quajte "… disa elementë negativë në karakterin (tim) që shfaqen shpesh herë në punën shumë të frutëshme që (bëj) për interesin e Partisë, që ti (unë) e do (dua) dhe lë jetën për të".
Po, shoku Enver, unë gjithmonë kam qenë i gatshëm për të lënë jetën për Partinë. Dhe pikërisht këtë po bëj tash: po lë jetën për Partinë, për të të dhënë rastin e vetëm që më mbeti, tyj, shokut, mësuesit dhe vëllait tim të dashur, unë, shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve, siç më ke quajtur me të drejt, që të mësosh të vërtetën.

Unë po e lë jetën për Partinë pa hezitim dhe me gjakftohtësi se s'më latë rrugë tjetër për të mbrojtur Partinë.

(……)

Unë nuk heq "asnjë presje" nga gjithçka kam shkruar e thënë për ty si shok, si mësuesi im marksist-leninist e si vëlla.
Por tash që po ndahemi fizikisht të them atë që nuk mund të ta thoshja gjer sot, sepse kurrë s'më krijove kushtet të të thoshja të vërtetën (……) Unë bëra gabim e faj politik dhe kjo u fry, (……) gjer sa në mbledhjen e djeshme të Byrosë Politike (…….) unë e quajta "Uni që e ve vehten mbi Partinë", "mendjemadhi që s'pyet për të tjerët", "monopolisti i gjithë punës shtetërore", dhe njëmijë e një akuza djallëzore.
Jo, shoku Enver, unë gabova për arsyet që thashë në autokritikë, unë kam edhe të meta në punë, por që të kem punuar për "dualizëm" (me ju!), për të vënë vehten mbi Partinë, etj akuza të kësaj natyre që m'u bënë, këtë kurrë nuk e kam bërë, kjo ishte një akuzë e përbindshme që unë kurrë nuk e pranoj. Dhe autokritika ime nuk ishte alibi por e sinqertë. Unë kam punuar gjithë jetën për Partinë, për popullin, kurrë nuk kam luftuar e punuar për "karrige", për "nam", për t'u quajtur "strateg", për të dalë përpara Enver Hoxhës (dualizëm), për privilegje personale.
Akuza më e rëndë që mu bë (……) ishte se unë gabimin e kam bërë (për të vënë vehten mbi partinë", se unë kultivoj "unin" për t'u dukur, d.m.th. kundër Partisë. Kaq shpejt u harruan luftërat që bashkë kemi bërë kundër armiqve të brendshëm e të jashtëm? Ju, personalisht, nuk më quajtët armik, por (…..) të tjerë, duke më akuzuar se e vë vehten mbi Partinë, praktikisht më kanë akuzuar për armik.

E jo, shoku Enver, unë nuk jam armik (…..) A e mbani mend kur bisedonim njëherë për fejesën e Skënderit në shtëpinë tënde, ku kishja ardhur të qanim hallin e atij gabimi politik që bëra unë e të shosh se armiku gjithmonë është përpjekur për të futur pykët midis ne të dyve, d.m.th. për të përçarë udhëheqjen, e të përmenda Koçi Xoxen, Liri Belishovën e Çu En Lain?
Ata s'mundën t'ia arrinin dot qëllimit. Edhe Beqir Balluku bëri të njëjtën orvajtje, por s'ia doli dot në krye komplotit. (……) Ju mund të ma quani si të doni, këtë e kini vetë në dorë!
Por unë po vdes për Partinë, për të thënë amanetin e fundit: Ruaje Partinë dhe socializmin (……) se, ndryshe, pas teje, këtu do sundojnë hrushovianët dhe socializmi do të marrë fund. Po e dekonsiderove këtë që po them (….) ahere, unë s'të kam faj, i dashur Enver, ahere e gjithë përgjegjësia do bjerë mbi tyja.
Unë e bëra detyrën time me të vetmen mënyrë që m'u dha mundësia-vetvrasja.

Edhe njëherë: amanet Partinë! (…..) Partia jonë ka kuadro besnikë. (……)

Rroftë Partia jonë e lavdishme me vijën e saj kurdoherë të drejtë, marksiste-leniniste! Rrofshi ju, të paktën sa të siguroni Partinë e socializmin! (…….)

Poshtë imperializmi, me imperializmin amerikan në krye! Poshtë revizionizmi, me social-imperializmin (dhe atë kinez) më krye!

Rroftë komunizmi! Poshtë reaksioni!

Amanet familjen time - Fiqretin, djemtë (përfshi edhe Skënderin e Bashkimin), fëmijët e nuset e djemve!

Po të shifni se është interesi i Partisë, thoni se "Mehmeti vdiq aksidentalisht duke manipuluar armët!" ose si të doni. Edhe armik po më quajtët, kam besim se asgjë s'mbetet pa u zbuluar nga koha, e vërteta s'vdes kurrë.

Po vdes i pafajshëm! (……)

Tiranë 18.12.1981
Mehmet Shehu




Vrasja apo vetëvrasja e ish-Kryeministrit shqiptar, Mehmet Shehu, në mesnatën e largët të 18-dhjetorit të vitit 1982, për afro 21 vjet me radhë ka qenë dhe mbeti një nga misteret më me shumë të panjohura pothuaj në të gjithë historinë e Shqipërisë.

Misteri rreth asaj ngjarje të ndodhur atë natë në një nga dhomat e vilës së ish-kryeministrit shqiptar, i cili kishte qeverisur me dorë të hekurt këtë vënd që nga mbarimi i Luftës, koklavitej akoma dhe më shumë për vetë faktin se që të nesërmen në mbrëmje pasi u dha lajmi zyrtar mbi "vetëvrasjen e Kryeministrit në një krizë nervore", Radio-Televizioni i vetëm shtetëror vazhdoi trasmetimet si në çdo ditë të zakonshme, madje duke dhënë programe me muzikë popullore.
Nisur nga ai qëndrim zyrtar që po mbahej ndaj njeriut që njihej dhe konsiderohej si më i afërti i udhëheqësit komunist, Enver Hoxha, ishte një sinjal i qartë për këdo njeri të sadopak të vëmëndshëm se: mesnata e 18-dhjetorit mbarte mbi vete jo thjesht vdekjen tragjike të numrit Dy të shtetit, por fshihte diçka më shumë se aq, ndoshta dhe vetë çelësin ku ishte ndryrë e gjithë historia 40-vjeçare e regjimit komunist, që nga 8 nëntori i vitit 1941.
Lidhur me atë ngjarje krejt të pazakontë dhe ndoshta një nga më të veçantat që kishte njohur ndonjëherë ky vënd, që asokohe u thanë apo u hamëndësuan versione nga më të ndryshmet, por të gjitha nën zë.
Dhe ato zëra erdhën gjithënjë duke u shuar dhe ajo ngjarje mbeti e veshur me një vello misteri, sa që edhe më optimistët nuk e besonin se e vërteta do të depërtonte një ditë nën të. Vetëm në fillimin e viteve 90-të kur u bë e mundur rënia e regjimit komunist, ajo ngjarje nisi të ishte përsëri objekt i shumë diskutimeve dhe të zinte faqet e gazetave dhe revistave të shumta me interpretime nga më të ndryshmet.
Morisë së shkrimeve që rrekeshin të hidhnin sadopak dritë mbi të vërtetën e asaj ngjarje të largët, i parapriu libri "Vjeshta e ankthit" i shkruar nga vetë djali i vogël i Mehmet Shehut, Bashkimi, pena e të cilit nuk ishte fort e panjohur në letërsinë shqiptare të para viteve '90-të.
Atë libër që u prit me interes të jashtëzakonshëm nga lexuesit e shumtë, e bëri akoma dhe më të kërkuar, parathënia e shkrimtarit të shquar Ismail Kadare, i cili vite të shkuara kishte pasur miqësi familjare me djemtë e Mehmet Shehut. Por edhe pas atij libri që u përpi menjëherë sa herë që u ribotua, misteri i vrasjes apo vetëvrasjes së Mehmet Shehut, përsëri mbeti mister. Në mes shumë gazetave që u morën përsëri me "Dossierin Mehmet Shehu", ka qenë dhe "Gazeta Shqiptare", e cila që në verën e vitit 1998, e para publikoi dëshmitë e Skënder Shehut, djalit të dytë të ish-kryeministrir shqiptar, që u konsiderua si "sebepi" i sherrit dhe "zanafilla" e konfliktit në mes dy kapove të shtetit komunist shqiptar.
Po kështu në faqet speciale të gazetës sonë, zunë vënd edhe dëshmitë e Ali Çenos dhe Idriz Seitit, ish-shoqëruesit dhe njeriut më të afërt të Mehmet Shehut, të cilat gjithashtu u pritën me mjaft interes.
Si për t'i shkuar deri në fund asaj ngjarje, pak ditë më parë, "Gazeta" ra në gjurmët e dosjes hetimore të Sigurimit të Shtetit mbi atë vrasje dhe e botoi atë të plotë.
Botimi i asaj dosje u bë pa pretendur në vërtetësinë e saj, apo më saktë mbi mënyrat që ishin përdorur për marrjen e atyre dëshmive në atë kohë.
Por edhe ajo dosje e la përsëri të pazgjidhur, enigmën e madhe: "U vra, apo e vranë Mehmet Shehun?" Por, si për ta ndalur këtë "kalvar" investigativ të nisur që prej 21 viteve të shkuara, opinionit dhe mbarë lexuesëve shqiptar, u erdhi në "ndihmë" historiani dhe politikani i njohur Paskal Milo, i cili ka pranuar të na ofrojë letrën origjinale të shkruar nga vetë dora e Mehmet Shehut, pak çaste përpara se ai t'i jepte fund jetës. Këtë konkluzion, d.m.th: "para se t'i jepte fund jetës", apo më saktë për vetëvrasjen Mehmet Shehut, e themi jo vetëm se ajo del qartë në atë letër, por se ajo i vë "kapakun" asaj ngjarje të largët që "mundoi" për shumë kohë shqiptarët.
Por edhe pas publikimit të kësaj letre, nuk mund të mos merret në konsideratë thënia e Bashkim Shehut: "Nuk ka shumë rëndësi se kush e luajti mekanizmin e pistoletës që nxorri plumbin i cili goditi Mehmet Shehun, por kush e nxiti gishtin ta prekte atë".

......................



Paskal Milo: Përse e nxora dokumentin


-----------------------------------------------------------------

Prof. Dr. Paskal MILO

I nderuar zoti Çani,
U be nje kohe e gjate qe ne te perditshmen tuaj jane botuar shkrime, kujtime, deshmi dhe fakte rreth historise se vdekjes te ish-kryeministrit te Shqiperise Mehmet Shehu.
Nje iniciative e tille per te bere publike elemente te rendesishem te historise se vendit, nisma per te zbardhur te verteten, qe shpesh merr ngjyra jo reale dhe abuzive, eshte per t'u pershendetur. Kam ndjekur me vemendje dhe kronologjikisht tere DOSIERIN tuaj rreth ketij momenti te politikes dhe historise se Shqiperise.
Jam njohur me deshmite e deklaratat e njerezve, qe ne momentin e ngjarjes kane qene afer ose larg saj, te cilet, kam pershtypjen, se jo gjithnje kane qene objektive.

Nisur nga pozita ime, njekohesisht historian e politikan, fale pasionit dhe punes shumevjeçare te qemtimit te arkivave tona, por edhe me gjere (ne Moske, Washington, Paris, Londer, Athine, Beograd, etj), e konsiderova detyre te jap edhe une kontributin tim per te sqaruar te verteten e ngjarjes se ndodhur ne daten 18 dhjetor 1981.
Midis dokumenteve te tjera shume te rendesishme qe kam ne Arkivin personal, zoteroj edhe nje dokument qe besoj se do ta sqaroj perfundimisht kete ngjarje.
Nxjerrja ne drite e nje dokumenti te tille sot behet per dy qellime: te zbuloj te verteten e cila eshte nje dhe vetem nje dhe te largoj misterin ose me mire nje pjese te tij qe ka mbuluar permbi 20 vjete kete ngjarje.

Ashtu si dhe ju gazetaret keni kodet tuaja te profesionit, ate te zbulimit te se e dokumenteve historike me duhet te respektoj ligjin i cili nuk lejon publikimin e dokumenteve arkivore ne menyre te plote per 25 vjete.
Po keshtu edhe etika me detyron te jem i kujdesshem ne botimin e dokumenteve ku permenden personalitete te rendesishme te kohes.

.............

[erzeni]

gazeta shqiptare


LETRA E MEHMETIT

Frika e Sokolit për manipulimin e mundshëm të dokumentit: Unë e dija të zhdukur, tani kam frikë se mund të luhet me pjesët e pabotuara nga Paskal Milo

Sokol Hoxha: Ja çfarë mungon në letrën e Mehmetit
Djali i Enverit: Aty shkruhet se "rreziku i Partisë është hrushoviani Ramiz Alia"


--------------------------------------------------------------------------------

Në numrin e djeshëm të "Gazeta Shqiptare" u botua për herë të parë pas 21 vjetësh letra e ish-kryeministrit Mehmet Shehu pak para vetvrasjes. Por letra, ashtu siç kemi sqaruar edhe dje, kishte pasazhe të hequra, një vendim që e kishte marrë historiani Paskal Milo në respekt të plotë të ligjit për sekretin, i cili kërkon publikimin e dokumenteve të klasifikuara pas 25 vjetësh. Megjithatë, ne si gazetarë, edhe pse nuk kemi si qëllim sfidimin e ligjit, jemi të interesuar për të publikuar për opinionin e gjerë tekstin e plotë të letrës së fundit të Mehmet Shehut. Në funksion të këtij parimi profesional është edhe botimi i prononcimit të djalit të Enver Hoxhës, Sokol Hoxha vetëm pak orë pas publikimit të letrës. Sipas Sokol Hoxhës, i cili shpreh edhe merakun se mos letra e Mehemtit mund të manipulohet, Milo ka "fshirë" pasazhet ku Shehu "identifikon" armiqtë e vërtetë të Partisë së Punës. E Sokol Hoxha thotë se Mehmeti ka identifikuar si armik të partisë, hrushovianin Ramiz Alia. Gazeta falënderon pinjollin e familjes Hoxha për kontributin në zbardhjen e plotë të së vërtetës mbi vdekjen e Shehut dhe mirëpret edhe kontributete të tjera të protagonistëve në këtë histori. Njëkohësisht, pas kërkesave të shumta të lexuesve "Gazeta Shqiptare" vendosi të ribotojë letrën e ish-kryeministrit.


Sokol HOXHA

Kam ndjekur me shumë interes dosjen e Arkivit të Ministrisë së Brendshme mbi enigmën e vdekjes së Mehmet Shehut. Më befasoi njoftimi për botimin e letrës të cilën unë e dija që nuk ekzistonte më. E kam pritur me shumë emocione për të verifikuar në se kisha njohuri të sakta për përmbajtjen e saj. Ato që dija unë, përputheshin me aq sa u botua. I faleminderit Paskal Milos nga ana ime, si djali i Enver Hoxhës, që i dha mundësinë gjithë popullit të bindet për vërtetësinë e vetëvrasjes së Mehmet Shehut, pavarësisht nga motivi që e ka shtyrë. Unë i kuptoj arsyet dhe etikën aq më tepër profesionale të Paskal Milos për të mos e botuar letrën e plotë. Kjo ka ndodhur edhe me mua, pikërisht për këtë çështje. Asnjëherë nuk kam dashur të jap opinione të mia mbi çka duhet vetë populli të gjykojë, sidomos kur unë nuk mund t'i vërtetoja të dokumentuara. Por në qoftë se problemi u hap deri këtu, meqenëse Paskal Milo ka dhe pengesë ligjore për edhe disa vjet të tjera që ta botojë në transparencë të plotë letrën e Mehmet Shehut para vetvrasjes, unë nuk kam më përse të rezervohem as përpara ndërgjegjes e as përpara popullit për ato që di. Ju drejtova z.Paskal për ta lexuar këtë letër në mënyrë integrale, duke i premtuar mosdalje sekreti nga ana ime. Siç edhe e prisja ai nuk pranoi për arsyet e lartpërmendura. Duke e ditur deri më sot të zhdukur këtë letër (të asgjësuar), jam shumë i shqetësuar nëse pas kësaj, letra do ngelet e pacënuar me gjithë dëshirën shumë të mirë të historianit të respektuar Paskal Milo deri në momentin e trasparencës së plotë. Them kështu se ajo që i mungon botimit të sotëm është se, Mehmet Shehu, i dëshpëruar i thotë qartë Enver Hoxhës që nuk është ai rreziku i partisë (siç del edhe në Gazetë) madje ai po e ruan partinë meqenëse ajo nuk i beson më, edhe me aktin kapital të vetvrasjes. Rreziku i Partisë dhe i Enver Hoxhës është hrushoviani Ramiz Alia. Ndërkaq nuk më habiti fakti që vetë Ramiz Alia ka përshëndetur botimin e letrës. Unë e njoh mirë që ai është në gjendje të ketë një spjegim oportun që, sipas tij, do ta nxirrte nga situata edhe sikur letra të ishte botuar e plotë (përgjigje të cilën unë e di që në kohën kur i është dashur ta japë në momentin preciz të leximit).

..............................

RIBOTIM

"Po të shifni se është interesi i Partisë, thoni se "Mehmeti vdiq aksidentalisht duke manipuluar armët!" ose si të doni. Edhe armik po më quajtët, kam besim se asgjë s'mbetet pa u zbuluar nga koha, e vërteta s'vdes kurrë"

Mehmet Shehu: I dashur Enver, përse vendosa të vras veten
Gazeta ripublikon letrën e shkruar nga ish-kryeministri, dhënë nga Paskal Milo


--------------------------------------------------------------------------------

Shoku Enver,

Në librin "Kur lindi Partia", në pjesën e shkrojtur me dorën tënde, ndër të tjera, me shkroje "Ti, i dashur Mehmet ke qenë dhe je një nga udhëheqësit e lavdishëm të Partisë, kurdoherë në ballë të çdo lufte, në çdo moment i gatshëm, i papërkulur e parimor për të mbrojtur popullin, Atdheun socialist, Partinë që na rilindi e na kaliti si udhëheqës revolucionarë, luftëtarë të papërkulur për komunizmin, shërbëtorë të devotshëm për popullin, për luftën e madhe që ti ke bërë e po bën si bir dhe ushtar besnik i tyre, Partija dhe populli do të jenë mirënjohës.

"Unë shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve të përqafoj"

11 qershor 1981 Enver

Por unë shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve gabova politikisht dhe ideologjikisht këto kohët e fundit duke pranuar fejesën e djalit tim, Skënderit, me vajzën e Qazim Turdiut, fejesë e cila, me ndërhyrjen tënde të drejtë, unë e prisha. Arsyet pse e bëra unë këtë gabim politik i shpjegova në autokritikën që bëra. Asaj autokritike, të datës 12 nëntor, prej 39 faqesh, nuk i heq "asnjë presje", sepse është autokritikë e sinqertë, absolutisht e sinqertë. Kjo autokritikë, në mbledhjen e Byrosë Politike të datës 17 nëntor (1981) u hodh poshtë nga gjithë anëtarët dhe kandidatët e Byrosë Politike dhe, më në fund, ju e quajtët atë "alibi", duke kërkuar që unë sonte të reflektoja dhe të pranoja të gjitha kritikat që mu bënë në Byronë Politike, dhe për të rrëzuar krejtësisht autokritikën time që ju e quajtët "alibi", d.m.th. gënjeshtër, mashtrim.

Në një shënim që më dërgove më 28 tetor 1981 në lidhje me projekt-autokritikën time që ta kishja dërguar, më thoshje që t'u bëja analizë elementëve negativë në karakterin tim se aty do gjeja arësyen e vërtetë të gabimeve. Dhe i quajte "… disa elementë negativë në karakterin (tim) që shfaqen shpesh herë në punën shumë të frutëshme që (bëj) për interesin e Partisë, që ti (unë) e do (dua) dhe lë jetën për të". Po, shoku Enver, unë gjithmonë kam qenë i gatshëm për të lënë jetën për Partinë. Dhe pikërisht këtë po bëj tash: po lë jetën për Partinë, për të të dhënë rastin e vetëm që më mbeti, tyj, shokut, mësuesit dhe vëllait tim të dashur, unë, shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve, siç më ke quajtur me të drejt, që të mësosh të vërtetën.
Unë po e lë jetën për Partinë pa hezitim dhe me gjakftohtësi se s'më latë rrugë tjetër për të mbrojtur Partinë.

(……)

Unë nuk heq "asnjë presje" nga gjithçka kam shkruar e thënë për ty si shok, si mësuesi im marksist-leninist e si vëlla. Por tash që po ndahemi fizikisht të them atë që nuk mund të ta thoshja gjer sot, sepse kurrë s'më krijove kushtet të të thoshja të vërtetën (……) Unë bëra gabim e faj politik dhe kjo u fry, (……) gjer sa në mbledhjen e djeshme të Byrosë Politike (…….) unë e quajta "Uni që e ve vehten mbi Partinë", "mendjemadhi që s'pyet për të tjerët", "monopolisti i gjithë punës shtetërore", dhe njëmijë e një akuza djallëzore. Jo, shoku Enver, unë gabova për arsyet që thashë në autokritikë, unë kam edhe të meta në punë, por që të kem punuar për "dualizëm" (me ju!), për të vënë vehten mbi Partinë, etj akuza të kësaj natyre që m'u bënë, këtë kurrë nuk e kam bërë, kjo ishte një akuzë e përbindshme që unë kurrë nuk e pranoj. Dhe autokritika ime nuk ishte alibi por e sinqertë. Unë kam punuar gjithë jetën për Partinë, për popullin, kurrë nuk kam luftuar e punuar për "karrige", për "nam", për t'u quajtur "strateg", për të dalë përpara Enver Hoxhës (dualizëm), për privilegje personale. Akuza më e rëndë që mu bë (……) ishte se unë gabimin e kam bërë (për të vënë vehten mbi partinë", se unë kultivoj "unin" për t'u dukur, d.m.th. kundër Partisë. Kaq shpejt u harruan luftërat që bashkë kemi bërë kundër armiqve të brendshëm e të jashtëm? Ju, personalisht, nuk më quajtët armik, por (…..) të tjerë, duke më akuzuar se e vë vehten mbi Partinë, praktikisht më kanë akuzuar për armik.

E jo, shoku Enver, unë nuk jam armik (…..) A e mbani mend kur bisedonim njëherë për fejesën e Skënderit në shtëpinë tënde, ku kishja ardhur të qanim hallin e atij gabimi politik që bëra unë e të shosh se armiku gjithmonë është përpjekur për të futur pykët midis ne të dyve, d.m.th. për të përçarë udhëheqjen, e të përmenda Koçi Xoxen, Liri Belishovën e Çu En Lain? Ata s'mundën t'ia arrinin dot qëllimit. Edhe Beqir Balluku bëri të njëjtën orvajtje, por s'ia doli dot në krye komplotit. (……) Ju mund të ma quani si të doni, këtë e kini vetë në dorë! Por unë po vdes për Partinë, për të thënë amanetin e fundit: Ruaje Partinë dhe socializmin (……) se, ndryshe, pas teje, këtu do sundojnë hrushovianët dhe socializmi do të marrë fund. Po e dekonsiderove këtë që po them (….) ahere, unë s'të kam faj, i dashur Enver, ahere e gjithë përgjegjësia do bjerë mbi tyja. Unë e bëra detyrën time me të vetmen mënyrë që m'u dha mundësia-vetvrasja.

Edhe njëherë: amanet Partinë! (…..) Partia jonë ka kuadro besnikë. (……)

Rroftë Partia jonë e lavdishme me vijën e saj kurdoherë të drejtë, marksiste-leniniste! Rrofshi ju, të paktën sa të siguroni Partinë e socializmin! (…….)

Poshtë imperializmi, me imperializmin amerikan në krye! Poshtë revizionizmi, me social-imperializmin (dhe atë kinez) më krye!

Rroftë komunizmi! Poshtë reaksioni!

Amanet familjen time - Fiqretin, djemtë (përfshi edhe Skënderin e Bashkimin), fëmijët e nuset e djemve!

Po të shifni se është interesi i Partisë, thoni se "Mehmeti vdiq aksidentalisht duke manipuluar armët!" ose si të doni. Edhe armik po më quajtët, kam besim se asgjë s'mbetet pa u zbuluar nga koha, e vërteta s'vdes kurrë.

Po vdes i pafajshëm! (……)

Tiranë 18.12.1981
Mehmet Shehu

....................

[erzeni]

Te botohen edhe dokumentet e tjera sekrete per Mehmet Shehun

Nga Nexhmije Hoxha

Lexova ne shtyp letren e Mehmet Shehut, shkruan para vetvrasjes.
Per derisa u shkel ligji mbi Fondin Sekret Arkivor Kombetar, per hir te se vertetes, perse te mos botohen edhe dokumentet e tjera sekrete per Mehmet Shehun qe une i di se ndodheshin po ne ate kasaforte nga eshte marre kjo leter.

Une e kam pare letren po ate dite qe iu dorezua Enverit (ajo i eshte lexuar dhe anetareve te Byrose Politike) me doreshkrimin e tij shume te njohur nga ne, jam ne dijeni dhe te dy-tre emrave qe behet fjale ne te, qe s'kane qene sekret edhe per opinionin publik a politik te interesuar, sepse vete Ramiz Alia e ka pohuar kete fakt, ne intervisten dhene nje gazetari italian. I akuzuari tjeter nga M.Shehu ka qene Kadri Hazbiu, per te cilin Enveri ka folur gjate, ndersa i treti, s'ka aq rendesi, me sa mbaj mend Mehmet Shehu emrin e tij e kishte shtuar anash.

Per ekzistencen e permbajtjen e letres ka qene ne dijeni edhe familja, si Fiqreti, Bashkimi etj.

Ne disa qarqe te caktuara, te cilet kane qene te interesuar te mbulojne vetvrasjen me vrasje, eshte spekuluar shume rreth kesaj letre, here duke e vene ne dyshim ekzistencen, here duke pohuar se ajo eshte zhdukur. Ne praktiken e PPSH ka qene krejtesisht e ndaluar zhdukja e dokumenteve. Une isha e bindur se letra e M.Shehut nuk ishte asgjesuar. Po bashke me te jane edhe dokumente te tjera te rendesishme qe tregojne kush ishte Mehmet Shehu. Perse te mos i behen te njohura publikut edhe ato?

Pavaresisht se cdo bejne ata qe e kane ne dore kete gje dhe qe i shkelin ligjet sipas ererave politike qe fryjne, une kam ne dore duke shkruar nje liber qe do te hedhe drite mbi marredheniet e verteta ne mes Enver Hoxhes e Mehmet Shehut, per t'i dhene fund spekulimeve e shtremberimeve qe behen nga media e persona te vecante.

Pervec njohjes time nga afer te familjes Shehu,- me shume se kushdo tjeter-, une kam dhe dokumente te tjera te panjohura nga publiku i gjere, ku duket qarte se sa te sinqerta jane autokritikat e M.Shehut, e betimet e tij per besnikerine ndaj Enverit.


koha jone

[erzeni]

Mesoni te ruani arkiven, jo letrat e mia
Nga Paskal Milo/ Jam tejet i habitur me reagimin nevoz dhe aspak te maturuar te zotit Sinani. Lexova ne gazeten "Republika" gjithe ate shfryrje mllefi ne menyre agresive nga nje njeri i kultures dhe i publicistikes qe pati dhe kontributin tim para 4 vjetesh ne emerimin si Drejtor i Pergjithshem i Arkivave te Shtetit. E mora ne telefon dhe i thashe se keni gabuar dy here: E para se nuk kerkuat nga pozita juaj zyrtare, por edhe si miq qe jemi te takoheshit me mua dhe t'ju jepja sqarimet perkatese perpara se te binit me ndergjegje ne gracken e ngritur te shtypit qe kerkon ushqimin e perditshem dhe sensacionin. E dyta, se eni bere komente pa baze dhe keni shtremberuar te verteten duke treguar sheshit nje dhimbje therese per nje fakt, letren e M.Shehut qe ju nuk e dinit se e dispononit ne arkivat qe juve jeni ngarkaur te administroni e te drejtoni. Jashte deshires time, por i detyruar nga reagimi e nxitimi i pakuptimte e paralajmerova zotin Sinani, se pergjigjen time per komentet e tij letrare do ta merrte permes shtypit.

* * *

-1.Jam dakord me zotin Sinani se botimi i paautorizuar dhe i paligjeruar (ose para maturimit sic shprehet ai) eshte i ndaluar. Por per fat te keq jo vetem deri ne vitin 1997, por edhe pas vitit 1999 kur ai u emerua Drejtor i Pergjithshem ne faqet e gazetave te ndryshme dhe ne botime te posacme kane rrjedhur si lume dokumente te klasifikuara si te rezervuara. Une nuk kam pare deri tani qe kreu i institucionit pergjegjes ne shkalle kombetare per ruajtjen, mirembajtjen dhe perpunimin e dokumentacionit historik shteteror te kete reaguar, te jete shqetesuar dhe te kete ngritur zerin publikisht apo zyrtarisht per kete dhunim te historise apo te vete ligjit nr.7726, date 29.06.1993 "Per Fondin Arkivor Kombetar dhe per Arkivat" i cili eshte miratuar edhe nga grupimi parlamentar i Partise Socialiste ne ate kohe dhe qe trashegoi arkivin e partise ku militonte me kaq perkushtim prane udheheqjes se kohes, zoti Sinani.

Atehere si shpjegohet ky alarm i ish sekretarit te Presidentit Ramiz Alia kur vete ai sipas njoftimeve te shtypit e ka mirepritur botimin e letres? Jam i bindur se jo vetem opinioni publik, por edhe djemte e M.Shehut do ta mireprisnin letren qe perfundimisht sqaron te verteten. Perse e ha meraku zotin Sinani une mund ta supozoj dhe rezervoj ta sqaroj ne menyre miqesore kur te vije rasti.

* * *

-2.Zoti Sinani eshte i pasakte ose ka harruar kur komenton menyren dhe cfare fondesh arkivore u terhoqen ne Ministrine e Puneve te Jashtme nga fondet e Arkivit Qendror te Shtetit dhe nuk eshte e moralshme per te mos thene me shume, qe ai ve ne dyshim autoritetin vendimarres te dy kryeministrave dhe te Keshillit te Ministrave. Vendimet ne ate kohe nuk u moren dhe as u zbatuan per kapricio apo per te pasuruar fondet arkivore personale te ministrit te puneve te jashtme. Ato vendime u moren per te bere ate qe bota e ka bere dhe e ka prej kohesh: unitetin e fondeve arkivore te politikes se jashtme te shtetit shqiptar, domethene grumbullimin ne nje vend, pra ne MPJ te te gjitha dokumenteve origjinale te krijuara qe nga viti 1912 nga shteti shqiptar per politiken e jashtme.

Duke qene se nga viti 1945-1990 ne Shqiperi ekzistonte partia-shtet, eshte shume e qarte per te gjithe dhe cuditem se si nuk eshte e qarte per ju zoti Drejtor, qe politika e jashtme e shtetit realisht behej ne zyrat e Komitetit Qendror te Partise se Punes dhe atje ishin fondet me te kompletuara nderkohe qe ne MPJ sic edhe u vertetua me vone kishte vetem "therrime". Juve keni bere dy here nje akt te denueshem: perkundrejt dy kryeministrave qe nuk keni respektuar urdheresat e tyre dhe keni treguar nje xhelozi prej njeriu te vockel per te "mbrojtur" me fanatizem "pronen" tuaj sikur MPJ nuk ishte institucioni i shtetit shqiptar. Ju mashtruat dhe kjo eshte e palejueshme nga pikepamja zyrtare dhe etike kur kerkesave te vazhdueshme te MPJ per te dhene edhe fondet e marrdhenieve me partite marksiste-leniniste dhe ato te organizatave te PPSH ne ambasadat shqiptare i kthenit pergjigje se ato jane ende te paperpunuara. Kur silleni keshtu me anetare te autorizuar te Qeverise shqiptare dhe me institucione te shtetit shqiptar vaj halli se cfare behet me studiuesit dhe njerezit e thjeshte!

* * *

-3.Te vijme tani tek thelbi i ketij debati krejt te panevojshem qe shkaktuat nga reagimi i nxituar dhe emocional z.Sinani. Dua te siguroj opinionin publik dhe njerezit serioze se z.Sinani mund ta kete ditur kete leter deri ne momentin kur ajo ishte ne kasaforten e Presidentit R.Alia te cilit ai i sherbente si sekretar. Me tej, letra e gjendur ne disa fotokopje qe deshmohet edhe nga ish-anetare te Byrose Politike eshte ndodhur edhe ne duar tetjera. Nje nga burimet jozyrtare qe eshte e drejta ime ta mbaj te rezervuar, ma percolli edhe mua para disa vjetesh, keto dokumenta para se te shkoja ne Arkivin Qendror te Shtetit. Ne fondin e Arkivit personal te Enver Hoxhes do te gjeja perseri letren origjinale, kopjen e se ciles une e kisha. Por jam shume i sigurt qe z.Sinani as ne vitin 1999 dhe as ne vitin 2002, deri disa dite me pare nuk e ka ditur se e ka pasur ne Arkivin Qendror te Shtetit kete leter, te ngaterruar keq ne mes shume dokumentave te tjere qe akoma shume prej tyre dergjen ne thase ambalazhi! Kete te kete kujdes Drejtori i Pergjithshem dhe jo aktivitetet show.

Fakti qe une nuk e kisha marre nga Arkivi Qendror i Shtetit letren dhe qe e pohon edhe vete z.Sinani me jep te drejten qytetare dhe morale qe ta botoja letren kur do ta gjykoja te arsyeshme dhe se cfare duhej botuar. Per kete nuk do t'i merrja lejen as zotit Drejtor, as ndonje profesori "polivalent" as edhe njerezve qe nuk u pelqen te dale ne shesh e verteta.

Zoti Sinani te jete i kujdesshem te ruaj mire gardhin e vete, te punoje me shume si drejtues arkivi dhe jo si nje garniture periferike e spektaklit mediatik. E ftoj qe te mos behet merak se ish-Ministri i Jashtem do t'i nxjerre "lakra" te tjera te periudhes komuniste. Kur te vije koha dhe ne baze te ligjit do t'i botoj edhe ato, por gjithnje me ndjenjen e pergjegjesise e te respektit per shtetin e dinjitetin e tij, te cilin nuk e kemi lene dhe as do ta leme te na e mbroje vetem Shabani! Nje minister apo ish minister i jashtem ruan te dokumentuara e ne kujtese shume sekrete shteterore e per kete nuk do te marre mesime nga Shabanet, te vegjel apo te medhenj qofshin.

Ajo qe me vjen keq eshte se brenda meje u thye imazhi i krijuar prej vitesh per nje njeri qe ndonese mund te na ndajne shume pikepamje na bashkonte ndjenja e respektit reciprok dhe kultura qytetare.



KJ

Milo: "Letren nuk e mora ne Arkivin e Shtetit"
Alida Cenaj/ Pikerisht ne kohen kur teza, se Mehmet Shehu ishte vrare dhe jo vetevrare, ishte ne kulmin e "lulezimit" te saj, dite me pare, ne nje nga gazetat private shqiptare u botua letra e shkruar nga ish Kryeministri, naten qe vdiq. Botimin e asaj letre te panjohur me pare e realizoi Paskal Milo, njeriu i politikes dhe historiani shqiptar, i cili kembengul se ate leter te ruajtur ne Arkivin Qendror te Shtetit nuk e kishte marre ne kete institucion. Perkundrazi, ia kishte dhene dikush, vite me pare, qe mund te jete edhe nje ish-anetar i Byrose Politike te Komiteti Qendror per kohen. E beri publike pikerisht tani sepse mendon se eshte momenti me i pershtatshem per "t'i dhene fund komenteve 10-vjecare ne lidhje me kete ceshtje". Botimin e letres qe tronditi jo pak tezat e ngritura me kohe, Milo nuk e quan as shkelje te ligjit per mbrojtjen e sekretit, per vete faktin se nuk e ka marre ne Arkivi shteteror dhe sepse nuk eshte publikuar e plote. Dhe deri ne diten qe kjo leter nuk eshte shfaqur 100 per qind per publikun nuk mund te thuhet se ligji i shkruar ne Kushtetuten Shqiptare eshte shkelur. Megjithate letren, komentet dhe te vertetat e vetevrasjes se bujshme, Paskal Milo i ka sqaruar ne intervisten e dhene per "KJ".

Pse ishit pikerisht ju qe e bete publike letren e Mehmet Shehut?

Kjo pyetje ka nje pergjigje te shkurter. Kjo ndodhi per faktin se une e disponoja kete leter, dhe gjykova momentin si shume te pershtatshem per t'i dhene fund gjithe atij debati te pafund qe po zhvillohet prej mbi 10 vjetesh ne Shqiperi.

Dhe pse mendoni se ky ishte momenti i pershtatshem?

Jam plotesisht i bindur per kete. Mora shkas nga debati qe hapi "Gazeta Shqiptare", nga disa dokumente qe ribotoi gazeta "Korrieri". Mendova qe pikerisht tani duhej t'i jepej fund ketyre komenteve sepse kaloi nje kohe e gjate dhe do te ishte joproduktive t'i riktheheshim kesaj ceshtjeje gjithnje me sentencen e njohur te kungulleshkes. Me shtyu edhe nje arsye tjeter. Per te dhene nje mesazh nga e kaluara ne dobi te realizmit, te objektivitetit, te respektit dhe te mbrojtjes se dinjitetit te shtetit shqiptar dhe te gjithe institucioneve te tij themelore. Eshte fjala per debatin ose me mire te themi per show-n e pazakonte politik qe po behet keto kohe ne Komisionin Hetimor per SHISH-in ku kane dale nje numer dokumentesh dhe jane bere shume komente, te cilat jane me karakter sekret, te rezervuar dhe qe nuk u bejne nder as atyre qe i botojne, as atyre qe i komentojne sheshit, por mbi te gjitha cenojne rende imazhin e shtetit shqiptar.

Pse, letra nuk eshte e plote?

Letra nuk eshte e plote per arsye etiko-morale. Ne ate leter ka disa emra dhe une nuk kam te drejte qe per gjera te pavertetuara dhe te padokumentuara te bej komente dhe te ndihmoj ne krijimin e nje rrethi vicioz akuzash reciproke. Per te shmangur keto komente te pafund dhe te pavend dhe duke respektuar kodin etik te historianit, qe per sa kohe qe njerezit mund te jene gjalle ose qe kane familje qe preken nga dokumenti, eshte e keshillueshme qe ata qe merren me botime dhe me analiza historike te mund t'i shmangin.

A mendoni se mund te vije nje moment i pershtatshem per publikimin e pjeseve te panjohura?

Absolutisht qe po. Por une nuk mund te them se kur mund te jete ky moment. Mund te jete pas pese vjetesh, pas dhjete vjetesh ose me teper. Kjo eshte perseri nje ceshtje qe do te shihet me kalimin e kohes. Por perseri nuk do te isha dakord qe dikush te botonte edhe ate pese apo shtate per qind qe i mungon letres ne botimin tim.

Nderkohe, a mund te ekzistoje rreziku qe t'i botoje dikush tjeter ato pjese?

Ky rrezik mund te vije vetem nga Drejtori i Pergjithshem i Arkivit te Shtetit dhe nga punonjesit e tij, i cili, me ne fund, e mori vesh se e ka dokumentin aty ne ndertesen e vet.

Ku e keni marre ate leter?

Eshte e drejta ime qe burimin qe me ka ofruar letren shume vite me pare ta mbaj sekret, ashtu si edhe ju gazetaret mbani sekret burimet tuaja te informacionit. Por dua t'ju siguroj edhe nje here tjeter, dhe per fat te mire kete e pohon edhe Zoti Sinani, qe une letren nuk e kam marre ne Arkivin Qendror te Shtetit. Madje, kur kam shkuar ne Arkivin Qendror, dhe kjo ka qene nje shtyse me teper per te shkuar dhe per te punuar atje, une e zoteroja letren.

Ne nje nga mediat private eshte shkruar se ka qene Nexhmie Hoxha ajo qe ua ka dhene ate leter. A eshte e vertete kjo?

Me vjen per te qeshur kur e degjoj kete, sepse une nuk kam pasur rastin asnjehere ta takoj Nexhmie Hoxhen dhe nuk do te ngurroja ta takoja po te me jepej rasti, jo vetem atehere kur ishte e plotfuqishme por edhe tani, sepse jam njeri i emancipuar dhe qytetar ne sjelljen dhe ne kulturen time. Keshtu qe nuk do te refuzoja jo vetem po te me jepej nje dokument i tille, por edhe shume dokumente te tjera po te kishte mundesi. Une jam historian dhe kontaktin me njerezit e bej ne emer te profesionit tim pa dallime bindjesh politike. Gjithashtu deshiroj t'ju them se ndonese i kam njohur pas viteve '90 djemte e Enver Hoxhes, nuk kam patur kontakte te tilla, qe te mund te me lejonin te beja biseda te ketij lloji. Po keshtu dua te theksoj qe Zonja Nexhmie Hoxha dhe familja e saj ishin njerezit me te interesuar per botimin e kesaj letre, sepse letra ne nje menyre ose ne nje tjeter shfajeson drejtpersedrejti Enver Hoxhen nga pergjegjesia e vrasjes se Mehmet Shehut. Keshtu qe kjo familje po ta dispononte kete leter do te kishte gjetur nje mije menyra dhe mundesi qe ishin te hapura per ta botuar ate leter qe ne fillim te viteve '90, kur akuzat per vrasjen e Mehmet Shehut ishin lume dhe kur gjate ketyre dhjete vjeteve u ndertuan histori te tera rreth kesaj ceshtjeje. Pra, me analizen time, them qe pala e akuzuar ishte e interesuar per botimin e letres por une nuk e botova kete leter per t'u ardhur atyre ne ndihme, sic perpiqet ndonje organ i medias me orientim te djathte te komentojesot. Gazetat e spektrit te djathte e komentojne negativisht botimin e kesaj letre sepse ata duan te mbrojne alibine qe kane stisur keto dhjete vjet, se Mehmet Shehu eshte vrare dhe jo vetevrare. Eshte tjeter ceshtje se kush e coi Mehmet Shehun ne vetevrasje. Kjo mund te diskutohet dhe ka vend dhe ka edhe dokumenta tashme te publikuar. Por te kembengulesh pas botimit te kesaj letre se Mehmet Shehu eshte vrare nga te tjeret eshte absurditet, nje mbyllje e ndergjegjshme e syve perballe nje realiteti absolut. Ngushellime te gjithe atyre njerezve te paemancipuar te medias se djathte qe vazhdojne akoma t'i binden ne menyre te verber urdhrit partiak te dhene para dhjete vjetesh. Po keshtu, me vjen keq qe edhe njerez nga krahu tjeter te se majtes te tipit Sinani reagojne ne menyre negative dhe agresive, per nje dokument qe eshte mese i skate dhe i botuar me te drejten time qytetare dhe morale per te percuar te verteten, qe nuk i prish pune askujt pervec atyre qe kane mizen nen kesule. Ne qofte se Zoti Sinani kerkon t'u vije ne ndihme njerezve te tille eshte pune e tij, jo puna ime. Detyra ime eshte te jem i sinqerte me opinionin, por edhe me historine, per te kontribuar qe te dale e verteta ashtu sic ka ndodhur.

Po ne lidhje me ato qe quhen mosperputhje me te verteten,

me pozicionin qe eshte gjendur trupi pas vetevrasjes etj, c'mendim keni?

Une nuk jam hetues, por, duke qene se jam marre shume me kete ceshtje, kam lexuar qofte deponimet e botuara te njerezve te ndryshem qe jane pyetur, qofte edhe atyre te pabotuara, mund t'ju them se tabloja eshte shume e qarte dhe e faktuar. Mehmet Shehu ne darke ka shkruar letren shkruar Enver Hoxhes, i ndergjegjshem, sic e thote edhe ne leter se do te vriste veten. Pas kesaj eshte shtrire ne krevat dhe me nje revolver me nje silenciator ka vrare veten. Ne mengjes njeriu i pare qe ka shkuar per ta pare ka qene gruaja e tij, e cila e ka mbuluar, i ka hequr revolen nga trupi dhe e ka vene mbi batanije. Kjo eshte pohuar ne deponimet e Zonjes Shehu dhe eshte shkruar e zeza mbi te bardhe. Pra, gjithcka eshte shume e qarte. Ne momentin e zbulimit te vetevrasjes letra u eshte dhene njerezve te grupit shoqerues te Mehmet Shehut, te cilet pastaj e kane cuar ne Komitetin Qendror per kohen. Diten tjeter ne mbledhjen e Byrose Politike letra u eshte shperndare te gjithe anetareve te Byrose Politike, si dokument per ta lexuar, pra, qe ne ate kohe nuk ka ekzistuar vetem letra origjinale qe mund ta kishte ne dore Enver Hoxha, por edhe 15 apo 10 kopje te tjera qe e kishin ne dore anetaret e Byrose Politike. Te gjithe keto kuptohet qe jane edhe burime te ndryshem qe e kane disponuar kete leter dhe ne nje moment te caktuar nga nje prej ketyre burimeve ne nje moment te caktuar dhe ne nje vend te caktuar me ka rene ne dore letra. Kjo eshte historia dhe cdo perpjekje tjeter eshte e deshtuar dhe e manipuluar.

Ekziston nje ligj qe parashikon nje afat kohor per publikimin e dokumetave sekrete. Cfare parashikon ky ligj dhe a mendoni se e keni shkelur ate duke publikuar letren e Mehmet Shehut?

Ligji eshte miratuar ne vitin 1993 nga Kuvendi i Shqiperise me mbeshtetjen e te gjitha grupeve parlamentare dhe jo vetem nga grupi parlamentar i Partise Demokratike dhe i asj Socialdemokrate, me te cilin zoti Sinani perpiqet te manipuloje. Ne baze te ketij ligji nuk lejohet qe te publikohen plotesisht dokumente arkivore pa kaluar 25 vjet. Kete pervoje e kane pothuaj te gjitha shtetet ne bote. Dikush e ka 25 vjet, dikush 20 por ka edhe dokumenta te klasifikuar me shume sekrete qe kane i periudhe maturimi 50 apo 70 vjet, ose edhe ruajtje te perjetshme. Ne Arkivin e Departamentit Amerikan te Shtetit une kam gjetur dokumente te klasifikuar ne kete menyre, dhe qe kane pasur lidhje edhe me Shqiperine. Pra, ligji ka ekzistuar por ky ligj eshte dhunuar ne menyre sistematike ne radhe te pare nga qeveria e Partise Demokratike. Mund te lexoni numra te shkuar te gazetes "Rilindja Demokratike", "Albania" etj qe ne ate kohe i perkiste kesaj partie dhe do te shikoni dokumenta origjinale te publikuar per periudhen e viteve '80 dhe '90. Kujtoni serialin grotesk te Robert Papes per vrasjen e Mehmet Shehut se cfare dokumentash dolen atehere ne ekranin televiziv. Ato mund te riperseriten prape dhe mund te ballafaqohen me ligjin. Per fat te keq botimi i dokumenteve ne kundershtim me ligjin eshte bere edhe pas vitit 1997, dhe pasi drejtoi i nderuar Sinani ka qene ne zyren per t'u perkujdesur qe keto gjera te mos ndodhnin me te pakten ne Arkivin Qendror te Shtetit. Rrjedhje dokumentash ka patur nderkohe qe zoti Sinani e gjeti te arsyeshme te reagoje vetem per botimin e pjesshem qe une i bera nje dokumenti, qe nuk e mora ne Arkivin Qendror te Shtetit, qe e kam gjetur ne rruge personale dhe qe nuk kisha asnje detyrim zyrtar qe te respektoja ligjin po qe se nuk deshiroja. Megjithate ligji quhet i dhunuar kur dokumenti botohet i plote. Perifrazime te dokumentit dhe botime te pjesshme te tij mund te behen dhe kete e ka edhe praktika boterore. Vetem kur te botohet plotesisht mund te vihesh perpara pergjegjesise, por ne kete rast kemi nje vendimin tim personal nje dokument qe nuk eshte marre ne Arkivin e Shtetit dhe qe u gjykua e arsyeshme nga ana ime qe te botohej pikerisht tani, dhe komentet qe behen dhe takimet qe kam me nje auditor te gjere njerezish me japin te drejte per vendimin qe kam bere sepse keshtu i dhashe fund nje historie qe manipulohej cdo dite e me shume dhe sherbente vetem per tregti mediatike.



KJ


Kush e gjen reagimin e Shaban Sinanit le ta sjelle per te plotesuar kete teme.

[erzeni]

DOSSIER II

Dëshmia e ish-oficerit të Sigurimit, Sefedin Jonuzi, i cili që në vitin 1975 i bëri një letër të gjatë Enver Hoxhës, ku i kërkoi dënimin e Ministrit Hazbiu dhe Drejtorit të Sigurimit

"Si dola dëshmitar në gjyqin e Kadri Hazbiut dhe Feçorit"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e së dielës, u njohëm me një biografi të shkurtër të ish-kapitenit të Sigurimit të Shtetit, Sefedin Jonuzi, i cili u lind në vitin 1927 në fshatin Vranisht të rrethit të Vlorës. Gjatë viteve të pushtimit nazifashist të Shqipërisë, Sefedini u lidh me lëvizjen dhe që në moshën 15-vjeçare ai u rradhit në çetën partizane "Sali Murati" të asaj krahine, ku iu caktua detyra e falamurtarit të çetës. Me krijimin e Brigadës së Pestë, ai u rradhit në rreshtat e saj dhe mori pjesë në të gjitha betejat që zhvilloi ai formacion partizan deri në mbarimin e Luftës. Në vitin 1944 me rekomandimin e Hysni Kapos, Sefedini u caktua pranë Shtabit të Përgjithshëm në kompaninë që merrej me ruajtjen e udhëheqjes së lartë të atij Shtabi, ku itendenti personal i Enver Hoxhës, Sterjo Gjokoreci, e caktoi për të ruajtur dhe provuar ushqimet dhe gjellët që konsumonin Enveri dhe shokët e tjerë të Shtabit. Atë detyrë ai e kreu edhe disa kohë pas mbarimit të Luftës, në shtëpinë e Enverit, ku provonte gjellët që ushqehej ai e familja e tij. Në vitin 1945, Sefedinin e caktuan shoqërues të Ministrit të Drejtësisë, Manol Konomi dhe po atë vit e larguan për në Vlorë, ku ai tentoi të bënte vetëvrasje, pasi e përjashtuan nga Partia dhe donin ta eleminonin fizikisht.

(vijon nga numri i kaluar)

Sa kohë qëndruat në spital?
"Megjithëse mjekët ma kishin hequr shpresën se unë mund të përmirësohesha e të kthehesha në jetë, fatmirësisht unë u shërova dhe në spital nuk qëndrova më shumë se një muaj".

Çfarë reagimi pati ndaj teje lidhur me tentatiën e vetëvrasjes?
"Pasi u shërova dhe dola nga spitali, udhëheqja e lartë e Partisë në Tiranë, dërgoi në Vlorë një ekip për të verifikuar dhe analizuar xhestin që kisha bërë unë. Në krye të atij ekipi erdhën Pandi Kristo me Petraq Magjistarin. Ata më pyetën se pse e kisha bërë atë gjë, pra vetëvrasjen, dhe unë iu tregova të gjithë të vërtetën, duke iu thënë se më mirë i vdekur se sa jashtë Partisë. Pas kësaj u mor vendim dhe më liruan nga ushtria e më përjashtuan edhe nga Partia".

Po pas këtyre masave, ku iu dërguan për të punuar?
"Pas kësaj unë dola vullnetar dhe shkova për të punuar në hekurrudhën Durrës-Peqin. Nga që punova mirë aty, m'u dha e drejta dhe më dërguan në një shkollë Teknike në Jugosllavi. Në atë shkollë qëndrova deri kur u prishën mardhëniet shqiptaro-jugosllave dhe në atë kohë u ktheva në Shqipëri e i kërkova takim Ministrit të Brendshëm, Mehmet Shehut, i cili më priti në zyrë sepse më njihte shumë mirë. Pas atij takimi, Mehmet Shehu dha urdhër që unë të rikthehesha në ushtri dhe në atë kohë unë u caktova pranë "Repartit 200" të Sigurimit të Shtetit. Pasi punova disa kohë aty, më transferuan në një kompani speciale që merrej me ndjekjen e bandave të diversantëve, ku komandant i saj ishte Medi Bilbili".

A ke marrë pjesë në kapjen e ndonjë bande diversantësh?
"Në atë kohë ne bëmë disa operacione për kapjen e bandave të diversantëve në Veri të Shqipërisë, por ai më kryesori dhe më i rëndësishim në atë kohë ka qenë operacioni për kapjen dhe eleminimin e personave që organizuan dhe vranë Sekretarin e Parë të Mirditës, Bardhok Bibën".

Ç'mund të na thuash për terrorin që u ndërrmor pas vrasjes së Bardhok Bibës dhe sa vetë u arrestuan lidhur me atë ngjarje?
"Pas vrasjes së Bardhok Bibës në ditët e para të gushtit të vitit 1949, Kompania Specila ku bëja pjesë dhe unë, mori detyrën që të ndërrmerte operacionin në shkallë të gjerë për kapjen dhe eleminimin e personave që kryen atë vrasje. Në atë kohë unë personalisht kam arrestuar rreth 150 veta, ndërsa gjithsej nga e gjithë kompania jonë u arrestuan rreth 500 veta. Por dua të them se në atë kohë unë kam bërë dhe lëshime të shumta, sepse kishte njerëz që iu kishin dhënë bukë diverasantëve pa i njohur ata. Për ato lëshime që bëra pata dhe konsekuenca, por për hir të së vërtetës, duhet pranuar se në atë kohë u arrestuan dhe shumë të pafajshëm. Që me atë ngjarje, për herë të parë unë krijova bindjen se organet e Sigurimit po arrestonin njerëz krejtësisht të pafajshëm dhe ajo gjë më brende në vetëvete vazhdimisht".

"Çfarë konsekuencash patët për lëshimet që bëre me arrestimet?
"Në atë kohë mua më thirri Kryetari i Sigurimit për Qarkun e Shkodrës, Zoi Themeli dhe më bëri presion të madh se pse nuk i kisha zbatuar të gjitha urdhërat që më ishin dhënë për arrestimet. Ai më tha: Që kur qenke bërë ti Ministër i Brendshëm?" Pas kësaj u bënë disa mbledhje ku unë pata kritika të ashpëra dhe si përfundim morën masë duke më hequr nga ajo kompani dhe më dërguan në një brigadë të Sigurimit në rrethin e Pukës".

Po në Pukë me çfarë pune u more dhe sa qëndrove atje?
"Në brigadën e Sigurimit të Pukës unë punova si hetues dhe punëtor operativ, por atje nuk qëndrova shumë sepse Komanda e Sigurimit nga varesha unë, propozoi shkarkimin, degradimin dhe lirimin përfundimisht nga rradhët e Ministrisë së Punëve të Brendshme duke më përjashtuar edhe nga Partia. Kjo gjë ndodhi sepse gjatë hetuesisë që unë i bëra një prifti katolik, Dom Engjëll Kovaçit, që akuzohej për agjitacion e propagandë e strehim diverasntësh, e lirova atë si të pafajshëm. Kjo gjë bëri bujë të madhe, por unë i qëndrova deri në fund bindjes sime, që ai prift nuk kishte asnjë rrethanë rënduese për ta lënë në burg. Gjatë hetuesisë që i bëja, Dom Engjëll Kovaçi mu shpreh në mirëbesim duke më thënë se feja e kishte si pikë të parë antikomunizmin, por ai nuk kishte bërë asnjë lloj propagande antikomuniste dhe ishte marrë vetëm me punët e fesë. Natyrisht që unë nuk e padita priftin e shkretë, ndonëse pata të gjitha ato konsekuenca".

Po pas atij propozimi, a ju liruan nga detyra?
"Jo, masën e dhënë për mua nuk e pranoi Ministri i Brendshëm, Mehmet Shehu, i cili më thërriti në zyrë dhe më caktoi të punoja në rrethin e Sarandës. Por unë nuk e pranova atë transferim dhe qëndrova për rreth një vit në dispozicion duke mos u paraqitur asnjë ditë në detyrë. Por me ikjen e Mehmetit si Kryeministër dhe ardhjen e Kadri Hazbiut në vënd të tij, mua më liruan përfundimisht nga detyra".

Po pas largimit nga rradhët e Ministrisë së Brendshme ku punuat?
"Në atë kohë megjithëse më liruan nga detyra, Dega e Kuadrit e Ministrisë së Brendshme, i dërgoi një karakteristikë pozitive Komitetit Qëndror dhe mua më thirri Llazi Stratobërdha, i cili më caktoi të punoja në Drejtorinë e Kuadrit në Ndërrmarjen e Ndërtimit "Perlat Rexhepi" në Vlorë. Në atë detyrë unë qëndrova deri në vitin 1957 dhe në atë kohë u ktheva në Tiranë duke dalë në pension si invalid i Luftës".

Po pas kësaj me se u morët në Tiranë?
"Pasi u ktheva në Tiranë, menjëherë më aktivizuan si bashkëpunëtor në rradhët e organeve të Ministrisë së Brendshme, duke më lënë në dispozicion edhe të gjithë armatimin personal që kisha pasur që kur isha oficer efektiv". Pas kësaj mua më gjetën punë si kasap në një dyqan mishi të Tregëtisë në rrugën "Bardhyl".

Sa kohë punuat aty si kasap dhe çfarë detyrash keni kryer gjatë asaj kohe në rrdhët e organeve të Sigurimit"
"Në atë dyqan mishi punova deri aty nga viti 1975, kur më internuan familjarisht në Shëngjergj të Tiranës. Ndërsa organet e Ministrisë së Brendshme gjatë gjithë asaj kohe më aktivizonin në detyra të ndryshme në raste festash, por detyra kryesore që bëja vazhdimisht, ishte shoqërimi i turistëve të huaj që vinin si vizitorë në Shqipëri. Në atë detyrë unë përsëri pata divergjenca me eprorët e mi, sepse ata më kërkonin raporte për turistët që kishin ardhur si agjentë në Shqipëri. Por unë nuk ua dërgoja ato raporte, sepse faktikisht nuk kisha konstatuar ndonjë turist që të kishte ardhur për qëllime spiunazhi".

Vetëm se nuk çoje raporte, të internuan në Shëngjergj?
"Jo, kjo ishte njëra anë e divergjencave që pata atëhere, por internimi im erdhi pasi në majin e vitit 1975 i bëra një letër prej 23 faqesh Enver Hoxhës".

Çfarë ishte kjo letër dhe çfarë i shkruaje Enver Hoxhës?
"Në atë letër të gjatë të cilën unë ia nisa me postë Enver Hoxhës, në mes të tjerash i shkruaja: "Shoku Enver, Sigurimi i Shtetit, nuk ka për detyrë vetëm për të vënë hekurat, por në rradhë të para ata duhet të marrin masa parandaluese dhe të parandalojnë e të shpëtojnë qytetarët nga gabimet dhe fajet që mund të bëjnë". Kjo gjë si të thush ishte thelbi i asaj letre, ndërsa unë aty akuzoja direkt Kadri Hazbiun dhe Feçorr Shehun, (në atë kohë mbante edhe postin e Drejtorit të Sigurimit). Ata të dy i akuzoja se e kishin futur Sigurimin në një rrugë pa krye dhe përdornin masa represive ekstreme, me të cilat shkelnin në mënyrë të vazhdueshme të drejtat më elementare të njeriut. Për Feçorrin i shkruaja se ishte një njeri mjaft imoral dhe hakmarrës, i cili rriste në mënyrë artificiale përgjegjësitë e tija gjoja në mbrojtje të Diktaturës së Proletariati dhe për këtë gjë, ai kishte si mburojë vetë Kadri Hazbiun. Në fund të letrës unë kërkoja dënimin e tyre sepse ata të dy me atë që po bënin po diskretitonin jo vetëm Ministrinë e Brendshme, por dhe Partinë që i kishte besuar në atë detyra të larta. Këto gjëra unë ua kisha paraqitur më parë edhe vetë Kadriut e Feçorrit dhe jo vetëm se nuk kisha marrë asnjë përgjigjie prej tyre, por ata filluan presionet ndaj meje me qëllim që të më fusnin në burg. Kjo ishte dhe një ndër arsyet kryesore që unë i bëra letrën, Enver Hoxhës".

Po pse kush ishin arsyet e tjera?
"Arsyeja kryesore që unë bëra letrën në atë kohë, ishte ajo që shikoja përditë, se ndryshe jepeshin orientimet nga Partia dhe ndryshe zbatoheshin ato nga Sigurimi i Shtetit, i cili në plan të parë kishte vetëm terrorin".

Konkretisht për çfarë terrori bëhet fjalë?
"Po ja, nëqoftë se nga një familje dilte një person që bënte gabime ose faje, mereshin masa ndaj të gjithë familjes dhe nuk veçohej vetëm individi. Por ç'faj kishte prindi që kishte luftuar e punuar gjithë jetën, të përfundonte në internim, vetëm se djali i tij ndiqte modën apo linte flokët e gjata".

Çfarë ndodhi me ty pas asaj letre që bëre?
"Menjeherë pas letrës që i nisa Enver Hoxhës, mua më thirri në zyrë Drejtori i Drejtorisë së Brendshme të Tiranës, Nustret Dauti, por unë isha i vendosur dhe nuk tërhiqesha nga ato që kisha shkruar. Pas asaj u bë Konferenca e Partisë së Ministrisë për Tiranën, ku mua më paraqitën si njeri me rrezikshmëri të lartë shoqërore dhe i dyshuar si agjent i Perëndimit. Kjo akuzë bëhej për arsye se mua më vinin vazhdimisht pako nga turistët e huaj me të cilët kisha ruajtur raporte miqësore e njerzore. Në atë koferencë u kritikuan dhe disa kuadro të lartë të Ministrisë, si Lake Topollaj, Lirim Pëllumbi (zv /Drejtor i Sigurimit) Abedin Elmazi, (Shefi i Policisë i Tiranës) etj, sepse gjoja më kishin mbajtur mua afër dhe më mbronin. Po kështu atyre u thanë se me punën e tyre kishin bërë që unë të depërtoja deri në problemet më kardinale të Sigurimit. Pas kësaj u dha urdhër që të shiheshin të gjitha arshivat për punën time dhe u bënë edhe disa mbledhje të tjera demaskuese në lagje dhe në organizatën e Partisë. Ndonëse në të dy ato mbledhje unë u mora në mbrojtje, Manysh Myftia i hodhi poshtë ato duke i quajtur oportunistë dhe pas kësaj u mor vendimi e unë u internova familjarisht në fshatin Shëngjergj të Malësisë së Tiranës".

Sa kohë qëndruat në internim dhe si ju trajtuan atje".
"I internuar në fshatin Shëngjergj, unë kam qëndruar familjarisht nga muaji gusht i vitit 1975 e deri në shtatorin e vitit 1983 kur më thirrën si dëshmitar në gjyqin ndaj Kadri Hazbiut e Feçorr Shehut. Kur vajta fillimisht në Shëngjergj, fëmijën e vogël ekisha vetëm tre vjeç. Gjatë gjithë atyre viteve që qëndrova atje, jam trajtuar njëlloj si gjithë të internuarit e tjerë duke punuar në punët e bujqësisë me gjithë familje. Por dua të them, se aty kisha dhe ndonjë lehtësi apo ndihmë nga punëtori operativ i zonës, Ndue Frrok Pjetër Gega, djali i ish-zv / Ministrit të Brendshëm. Po ashtu unë mund të lëvizja që andej vetëm me leje dhe paraqitesha rregullisht në apelin që bëhej për të internuarit. Kur më duhet të vija në Tiranë, duhet të kërkoja leje ku të deklaroja se ku do shkoja dhe kë do të takoja. Kur më vdiq babai, Feçorr Shehu nuk më dha leje të shkoja për ta varrosur".

Pse iu thirrën në gjyqin e Kadri Hazbiut dhe çfarë dëshmuat atje?
"Pas arrestimit të Kadri Hazbiut e Feçorr Shehut në vitin 1982-83, me kërkesën time unë u paraqita tek Prokurori i Përgjithshëm, Rrapi Mino. Në atë takim ai më tha: "Ti je dënuar kot, pa fakte" dhe i dha urdhër Shefit të Drejtorisë për Mbrojtjen e Ligjishmërisë, Jorgo Dhramit, që të merrej me problemin tim. Pasi ai i analizoi të gjitha dokumentet e mia, ato iu bënë prezent Presidimiumit të Kuvendit Popullor i cili vendosi dhe m'i ktheu të gjitha të drejtat që më ishin mohuar, si pensionin e invaliditetit të Luftës dhe gradat, e më liruan nga internimi. Të gjitha këto m'u dhanë vetëm pasi në muajin gusht-shtator të vitit 1983, dola si dëshmitar në gjyqin ndaj Kadri Hazbiut e Feçorr Shehut, i cili u zhvillua në ambientet e brendshme të Burgut të Ri (reparti 313).

"Çfarë dëshmuat atje për Kadriun e Feçorrin?
"Sapo hyra në sallë, Kryetari i gjyqit, Aranit Çela dhe prokurori, Rrapi Mino, më thanë se a i njihja ata të dy dhe çkisha për të thënë. Unë iu përgjigja menjeherë: "Unë këta të dy i njoh ashtu sikurse u njoh edhe juve. Por ato që kam pasur për të thënë për këta të dy, ia kam thënë hapur Partisë dhe shokut Enver, në atë kohë kur këta ishin në detyrë dhe tundnin malet. Tani nuk kam për të thënë asgjë për ta. Nuk jam marrë dhe nuk merrem me pula të ngordhura. Po doni të dini mendimin tim për ta, lexoni letrat që kam shkruar atëhere". Pas kësaj u ula në vënd dhe Aranti me Rrapi Minon nuk më thanë asnjë fjalë".

Po Kadri Hazbiu me Feçorrin si reaguan pas fjalës suaj?
"Edhe Kadriu me Feçorrin nuk u ndien fare. Ata vetëm ulën kokat".


Marre nga "gazeta shqiptare".

[erzeni]

Hetuesit me pyesnin: Kush e vrau Mehmet Shehun
Nga Roland Qafoku/ Skender Shehu thyhen heshtjen. Djali "plangprishes" i Mehmet Shehut, fejesa e te cilit me Silva Turdiun u rrokullis e shoqeruar me vetevrasje, divorc, internim dhe burgim per familjen e dyte per nga rendesia gjate periudhes komuniste ne Shqiperi, vendos te flase nga Stokholmi i larget nepermjet e-mailit. E kete e ben pikerisht tani ne moshen 53 vjecare, pra gati 21 vjet nga 17 dhjetori i vitit 1981 kur i ati u vetflijua, i detyruar nga faktet dhe dokumentat e botuara sefundmi ne media. Por edhe per te sqaruar opinionin shqiptar. Ka bindjen e plote se Mehmeti ka vrare vehten. Duke treguar edhe te fshehten se vetvrasja u krijua si alibi qe gjate hetimeve te asaj kohe. Per te, kjo duhet te kete qene nje version per te futur ne kurth nje nga te medhenjte e byrose, por pa thene se per ke e ka fjalen. Nga ana tjeter, ai zbulon se emrat qe Mehmeti kishte akuzuar ne leter ishin Ramiz Alia dhe Kadri Hazbiu, te etiketuar si armiq te partise. Por nuk permend te tretin, duke shtuar me tej se emri i tij eshte ne librin e te vellait Bashkimit. E qe atje ky personazh e ka emrin Foto Cami. Tregon me tej edhe per nje fakt interesant. Me pare se ti shprehte Silva Turdiut dashurine, i kishte marre leje te dy prinderve, Mehmetit dhe Fiqretes. "Nese do te thoshin ndryshe, padyshim qe do kisha hequr dore" tregon ai te fshehten. Kundershton Sokol Hoxhen duke u shprehur se ai thote vetem nje pjese te vertetes, por eshte dakord me Nexhmijen per te botuar letrat e shkruara nga Mehmeti ne kasaforten e tij. Duke e pyetur ate perse nuk i kishin botuar kur ishin ne pushtet. E gjithe historia e familjes Shehu, ne nje interviste te rralle nga Skender Shehu.

Skender Shehu per ......

*** "Paskal Milo veproi me shume profesionalizem qe dha per botim letren pikerisht ne kete kohe".

*** "Aty nga marsi i vitit 1982, kur une isha ne hetuesi, vjen hetuesi im dhe me pyet: "Pa na trego edhe njehere c'di ti per vrasjen e tyt eti!"

*** "Une mendoj se ky duhet te ishte ndonje plan per te implikuar ndonje tjeter, por qe eshte lene pergjysme dhe copeza qe mund te kene rrjedhur nga ky plan, mund te perbejne njerin nga burimet e versionit te vrasjes".

*** "Nuk mund te behen komente pa e pare te plote letren. Por, dy gjera te bien ne sy dhe qe mendoj se i ka bere mire. Ai i drejtohet Enver Hoxhes ne pjesen me te madhe te letres ne njejes. Dhe ai i thote hapur ate qe thone te gjithe se ceshtja e fejeses u fry".

*** "Mehmeti ne leter akuzon Ramiz Aline dhe Kadri Hazbiun. Te permendesh se edhe Kadri Hazbiu eshte akuzuar nga Mehmeti ne letren e tij, nuk eshte pa problem, sepse kjo akuze nuk mund te perputhet me shpjegimet e variantit zyrtar pa sforcim".

*** "Une jua thashe mendimin tim se versioni i vrasjes edhe ashtu sic ishte: Ngrint me teper pikepyetje nga save iu jepte zgjidhje. Tani qe ekziston edhe letra, do te jete edhe me veshtire te qendroje".

*** "Kur babai po me komunikonte se duhej te prishja fejesen, une ndermjet diskutimeve te tjera i thashe: "Po sikur une te shkeputem nga familja dhe te jetoj me Silven i shkeputur nga ju?". Babai m'u pergjigj: "Jo",- tha,- "kjo nuk mund te behet. Cfaredo qe te ndodhe, edhe ne burg po te hysh, ti je djali im."

*** "Une i kam pyetur prinderit e mi ne se mund te fejohesha me

Silven ne nje stad relativisht te heret, kur une nuk i pata

thene gje Silves. Po te kisha marre pergjigje negative,

sigurisht do merzitesha, por nuk do vazhdoja me tej".

Zoti Skender, ditet e fundit ne nje te perditshme shqiptare jane botuar fakte dhe dokumenta orgjinale lidhur me vdekjen e babait tuaj Mehmet Shehu. Nese i keni lexuar ato, apo jeni informuar, si do ti komentoni: a ndihmojne ato nje zbardhjen perfundimtare

te ngjarjes se 17-18 dhjetorit te vitit 1981?

-E keni fjalen nese sqarojne eshte apo jo vetevrasje? Por ju

ndoshta per kete duhet t'ju drejtoheni atyre qe kane mbeshtetur versionin e vrasjes. Une kur jam pyetur ne pranveren e vitit 1991, gjate nje interviste ne emisionin shqip te Zerit te Amerikes per kete ceshtje kam thene se nga sa me kishin treguar vellezerit dhe mamaja, kjo ishte vetevrasje. Por problemi eshte spostuar. Pa kete element, te vrasjes, ngjarja ishte ne radhe te pare problem i historianeve, me kete element ishte ne radhe te pare objekt i gazetave. Dhe une mendoj se zoti Paskal Milo veproi me shume

profesionalizem qe dha per botim letren pikerisht ne kete

kohe.

Por si lindi ky version se kjo ka qene vrasje?

-Nuk eshte e vertete se ky version lindi mbas shembjes se komunizmit sikurse pohon gazeta ne fjale. Kjo ka qarkulluar gjate gjithe viteve '80-te. Ky version mund te mos kete vetem nje burim. Gjithsesi, une dua te permend nje ndodhi qe mund te perbeje nje nga burimet. Aty nga marsi i vitit 1982, kur une isha ne hetuesi, vjen hetuesi im dhe me pyet: "Pa na trego edhe njehere c'di ti per vrasjen e tyt eti!" Une kete e kisha treguar nja dy here ne fillim te hetuesis nja dy muaj me pare, por fillova ta tregoj prape. "Jo more!"- me tha hetuesi,- "ku eshte pare nje vetevrasje e tille? Historia e kriminalistikes nuk njeh vetevrasje te tille",- insistoi ai ne kete pike gjate kesaj seance dhe pastaj kjo gje u la. Natyrisht qe hetuesi nuk mund ta bente kete gje ne koke te vet se aty kishte nje grup hetimi i cili rregullisht raportonte te Ministri i Brendshem dhe mandej ky me lart. Une mendoj se ky duhet te ishte ndonje plan per te implikuar ndonje tjeter, por qe eshte lene pergjysme dhe copeza qe mund te kene rrjedhur nga ky plan, mund te perbejne njerin nga burimet e versionit te vrasjes. Kuptohet qe ata qe e kishin nxjerre kete version per te cilin une u pyeta, nuk e kishin nxjerre kete per te inkriminuar Enver Hoxhen. Pervec kesaj, qe te vinte nje pyetje e tille tek une duhej te kishte kaluar neper disa filtra dhe zor se grupi i hetimit do ma bente kete pyetje mua pa dijenine e rangjeve me te larta te shtetit. Qe te kthehem edhe njehere tek pyetja. Versioni i vrasjes

edhe ashtu sic ishte, ngrinte me teper pikepyetje nga sa iu

jepte zgjidhje. Tani do te jete shume veshtire te qendroje.

Ajo qe eshte me e rendesishme ne keto fakte, eshte letra drejtuar Enver Hoxhes, e shkruar nga dora e babait tuaj pak momente perpara vrasjes. Ne te shkruhej se ai vendosi te vriste vehten si nje denim

ndaj vetes per ate gabim qe kishte bere. A ishin ne dijeni per kete leter dhe a i besoni asaj?

-Ai ne leter nuk thote se vendosi te vriste vehten si denim

per gabimin qe kishte bere. Ai thote se po e bente kete ngaqe kjo ishte rruga e vetme qe iu la. Ne fund te mbledhjes se 17 dhjetorit, Enveri i tha Mehmetit te hiqte dore nga alibia, te reflektonte mbi kritikat e shokeve (po perdor termin e perdorur ne ate kohe), dhe te bente te nesermen nje autokritike tjeter. "Kjo eshte nata me e veshtire e jetes tende" kishte shtuar Enver Hoxha. Duke ditur edhe cfare kishte ndodhur deri ne ate moment edhe une mendoj se kjo ishte rruga e vetme qe iu la.

A dija per letren? Po. Une e dija qe im ate kishte lene nje leter. Dija edhe ce gjera qe mamaja ime Fiqreti thoshte se Mehmeti duhet te kishte shkruar, nisur nga biseda qe kishin bere ate nate para se Mehmeti t'i thonte qe te shkonte te flinte se ai do pergatitej per mbledhjen e neserme. Keto gjera nuk jane ne pjesen e botuar te letres por nga te thena te njerezve qe e kane lexuar letren duhet te jene ne pjesen e pabotuar.

A i besoj letres? Po pse mendoni ju se mund te mos t'i besoj? Letra eshte me shkrim dore dhe eshte lehtesisht e verifikueshme a eshte shkruar prej tij. Une per vete nuk e kam pare, se nuk dallohej ne internet, por edhe pa kete, ka mjaft gjera ne menyren e te shkruajturit nga te cilat mund ta dallosh se eshte shkruar prej tij. Nuk mund te behen komente pa e pare te plote letren. Por, dy gjera te bien ne sy dhe qe mendoj se i ka bere mire. Ai i drejtohet Enver Hoxhes ne pjesen me te madhe te letres ne njejes. Dhe ai i thote hapur ate qe thone te gjithe se ceshtja e fejeses u fry.

Djali i Enver Hoxhes, Sokoli, po ne kete gazete eshte shprehur se ne disa vende te letres ishin hequr disa fjale. Sipas tij atje mungonte pasazhi qe Mehmeti cilesonte Ramizin si hrushovian dhe shkaktar i asaj qe po ndodhte. A keni dijeni per kete "rrjedhje" te

ketyre fjaleve?

-Kjo eshte vetem nje pjese e se vertetes. Mehmeti ne leter akuzon Ramiz Aline dhe Kadri Hazbiun. Te permendesh se edhe Kadri Hazbiu eshte akuzuar nga Mehmeti ne letren e tij, nuk eshte pa problem, sepse kjo akuze nuk mund te perputhet me shpjegimet e variantit zyrtar pa sforcim.

Pse thote Sokoli vetem nje pjese te se vertetes, une nuk e di. Ai duket se ka njohuri te mjaftueshme mbi letren. Te pakten keshtu thote. Megjithate, gazeta ne fjale perderisa ka marre persiper te ndricoje kete gje, duhet te kishte me teper informacion mbi cfare eshte shkruajtur per kete problem.

Ajo qe thashe me siper se Mehmeti akuzon ne radhe te pare keta te dy, eshte thene te pakten ne librin e vellait tim Bashkim Shehut "Vjeshta e ankthit", i cili eshte botuar qe me 1993-1994.

Sidoqofte, Nexhmije Hoxha e thote nje dite me vone ne gazeten tuaj se Mehmeti kihte akuzuar keta te dy dhe nje person tjeter. Ajo e di qe per permbajtjen e letres dine edhe te tjere, prandaj nuk eshte oportune te thuhet vetem nje pjese e se vertetes. (Emrin e personit te trete nuk po e permend as une, por ai permendet ne librin e Bashkimit).

Por ajo ne shkrimin e saj shprehet se ne kasaforten e Mehmetit kishte edhe letra e dokumenta te tjere qe ajo kishte dijeni. Dhe sipas saj duhet te publikoheshin, pasi sipas saj aty dilte se kush ishte Mehmeti. Cdo te thote kjo per ju. A kishit dijeni se per cfare letrash behej fjale?

-Nuk e di per cfare dokumentash e ka fjalen Nexhmije Hoxha. Por, neqoftese eshte fjala per ato dokumenta te cilat i kam pare edhe une ne hetuesi dhe qe i atribuoheshin se i kishte shkruar babai im Mehmet Shehu ne kohe te ndryshme, 1943, 1944, 1945, 1946, nuk di nese ka edhe te mevonshme, ato jane vertete interesante neqoftese jane autentike. Te botohen, asnje pengese kohore nuk ka per to, ato jane mbi 50 vjet te vjetra. Besoj se duhet te jene midis dokumentave te Arkivit te Komitetit Qendror. Edhe po te mos garantohet autenticiteti i tyre, le te botohen. Ne fund te fundit, jane dokumenta te arshivuara te kohes se Partise se Punes. Edhe po te kete dokumenta te tjera, te mevonshme nga ato qe permenda une, le te botohen. Nexhmija thote pse te mos botohen. Pse nuk i botuan? T'i kishin botuar qe kur ishte Enver Hoxha gjalle. Asnjeri nuk i pengonte. Por le te botohen tani.

Ne nje interviste te dhene per Zerin e Amerikes ne vitin 1991, ju jeni shprehur se nuk keni qene ne Shqiperi ne momentin e vdekjes se babait tuaj. A mund te tregoni kush ju njoftoi per ngjarjen dhe disa momente kur mberritet ne Tirane?

-Mbas vetevrasjes se babait tim, familjen e hoqen nga shtepia ku rrinim dhe e cuan ne nje shtepi tjeter ne Rrugen e Elbasanit. Keshtu qe kur kam ardhur ne Tirane, kam shkuar aty dhe te parin kam takuar vellain tim te madh Vladimirin, i cili me tregoi se babai kishte vrare vehten mbas nje seance te nje mbledhjeje te byrose politike. Me vone me kane treguar me me hollesi per ngjarjet e asaj vjeshte edhe mamaja, Bashkimi dhe ish gruaja e Bashkimit, Marjeta.

A ishin ne dijeni se kush ishte personi i pare qe kishte hyre ne dhomen e babait tuaj dhe e gjeti te vdekur? Si e komentoni faktin se edhe pse i vdekur, batanija ishte e hedhur mbi te, pistoleta ishte larg nga dora e tij dhe syzet i kishte te vena. A perbejne

keto elemente nje alibi e cila hedh dyshime per nje vrasje dhe jo per vetvrasje?

-Ato qe di une se si e gjeten te vdekur babain tim Mehmet Shehun, jane pak a shume ato qe thuhen ne nja dy nga deshmite qe u botuan ne gazeten qe permendet. Une jua thashe mendimin tim se versioni i vrasjes edhe ashtu sic ishte: Ngrinte me teper pikepyetje nga sa iu jepte zgjidhje. Tani qe ekziston edhe letra, do te jete edhe me veshtire te qendroje. Une nuk mund ta ngrej kete version mbi bazen e atyre qe ju permendni, por ata qe mund ta ngrejne nuk do me pyesin mua per kete.

Eshte nje pyetje direkte. Cfare besimi keni ju: Babai juaj eshte vrare, apo vetvrare?

-Une besoj se kesaj pyetje iu pergjigja.

A ju kujtohet, kur ka qene biseda e fundit me babane tuaj? Cfare ju ka thene? A ju kujtohet ndonje pasazh, i cili per ju sot eshte domethenes?

-Nuk mund te them se cila ka qene biseda e fundit, sepse bisedat fundit qe kam bere ate jave kur u prish fejesa deri sa ika ne Suedi, kane qene si nje vazhdim i njera-tjetres. Por, mund te permend njeren nga keto qe kishte dicka domethenese. Kur babai po me komunikonte se duhej te prishja fejesen, une ndermjet diskutimeve te tjera i thashe: "Po sikur une te shkeputem nga familja dhe te jetoj me Silven i shkeputur nga ju?". Babai m'u pergjigj: "Jo",- tha,- "kjo nuk mund te behet. Cfaredo qe te ndodhe, edhe ne burg po te hysh, ti je djali im." Mandej me shpjegoi se pse kjo nuk mund te behej duke iu referuar edhe bisedave qe kishte bere me Enver Hoxhn.

Ndoshta eshte pak e veshtire per ju te riktheheni pas, por a mund te na tregoni me fjalet tuaja historine e lidhjes me Silva Turdiun?

Nuk mendoj se eshte vendi ketu. Une ate e kam treguar dhe

eshte botuar para tre vjetesh ne nje interviste te gjate ne

nje gazete tjeter.

Ne momentin kur mesuat se Silva "kishte njolle ne biografi" cfare menduat: te sakrifikoje dashurine, apo te sakrifikoje familjen?

-Une i kam pyetur prinderit e mi ne se mund te fejohesha me

Silven ne nje stad relativisht te heret, kur une nuk i pata

thene gje Silves. Po te kisha marre pergjigje negative,

sigurisht do merzitesha, por nuk do vazhdoja me tej. Por ceshtja nuk u shtrua keshtu si thoni ju. Kur u shtrua ceshtja qe une te ndahesha, jua shpjegova se si mendova ta zgjidhja, por nuk munda.

Shume vete qe ju kane pare ne momentin e varrimit te eshtrave te babait tuaj, jane shprehur se ju i ngjani jashtezakonisht atij ne paraqitje? A ua ka shprehur kete dikush dhe si jeni ndjere?

-Po. Shume vete ma kane thene. Po nuk eshte se njeriu ndjen

ndonje gje nga kjo. Ky eshte vetem nje konstatim.

Vellai juaj Bashkimi jo vetem ne media por edhe ne libra ka qene mjaft aktiv me kete histori. Perse ju jeni dukur i terhequr. Mos valle kjo lidhej me faktin se zanafilla e historise lidhej me ju personalisht?

-Jo nuk lidhet me ate fakt. Por, Bashkimi eshte shkrimtar dhe

vec kesaj, ka qendruar me shume ne Shqiperi. Edhe njohjet e

kontaktet me gazetare apo njerez te mediave, i ka me te medha

edhe per shkak te punes me te cilen merret. Keshtu qe edhe ata duket e kane pasur me te lehte te marrin kontakt me te. Une per vete, kam dhene nja tre here intervista per keto gjera. Por, fakti qe zanafilla e historise, lidhet me mua, nuk perben ndonje shkak per te qene i terhequr. Kur me kane pyetur per gjera konkrete, jam pergjigjur.


marre nga Koha Jone

[erzeni]

gazeta shqiptare


Pas publikimit të letrës së Mehmet Shehu, Sokol Hoxha tregon detajet e marrëdhënieve mes dy liderave

"Ramizi përçau familjen tonë"

Shkruan djali i Enver Hoxhës: Ja çfarë ndodhi


---------------------------------------------------------------

Sokol HOXHA

Ndërhyrja ime në botimin, me mungesa, e letrës së Mehmet Shehut ishte për të hapur më konkretisht debatin, sidomos nga personat që preken drejtpërdrejt nga kjo çështje, megjithëse nuk isha i sigurt për autencitetin e saj për nga mënyra e shfaqjes. Botimi nga z.Milo i kopjes së kësaj letre është një gjest civil përveç se profesional, që e vërteta të flasë sa më shpejt.

Reagimi i Shaban Sinanit, duke e akuzuar z.Milo, se nga ka rrjedhur kjo letër e humbur, të çudit edhe më, kur papritur letra u gjet aty ku duhej të qe, në Arkivin e Shtetit. Këto enigma duhet t'i zgjidhë kryesisht personeli i Arkivit të Shtetit, gjë që nuk mund të shpjegohet vetëm me mosefiçencë teknike të këtij personeli, me në krye këtë titullar realisht të vlerësuar dhe të nderuar profesionalisht. Duket që problemi i rrjedhjes së dokumentacionit është më kompleks. Ndërkaq, e gjetur ose jo, kjo letër, dëshmitarë, si anëtarë të Byrosë Politike, që e kanë dëgjuar me veshët e tyre përmbajtjen e saj, lexuar nga Enver Hoxha, të trembur ose indiferentë, heshtin përpara deformimeve që i bëhen kësaj çështjeje jo pa qëllim.

Pilati Ramiz Alia, që realisht e paska pohuar shkarazi dikur -në një intervistë me një të huaj- faktin që ai akuzohej nga Mehmet Shehu në këtë leter, nuk e mori mundimin të flasë rishtaz, tek duket që këto deformime apo kjo tymnajë i shkon për shtat për ta zhvendosur vëmendjen gjithmonë e më shumë nga motivi i vërtetë i ngjarjes.

Ndërkaq fakti ka folur gjithmonë me kokëfortësi. Mehmet Shehu është vëtëvrarë. Mbetet shumë për t'u diskutuar vetëm motivi i saj. Pse e vrau veten Mehmet Shehu? Askush nuk mund të bindet se qe vërtet fejesa e djalit apo i vetmi motiv, sado i fryrë, ishte nga Byroja Politike, sado rëndë të qe akuzuar ai nga Ramiz Alia dhe Kadri Hazbiu për zbutje të luftës së klasave.

As vetë atmosfera psikoemocionale që sjell personalisht Mehmet Shehu në letër, duke lënë të kuptojë që Enver Hoxha nuk i kishte lënë rrugë tjetër, nuk të bind.

Mehmet Shehu e dinte më mirë se kushdo tjetër, që Enver Hoxha falte kur kishte besim, sidomos atë, Mehmet Shehun, shokun e tij më të afërm të armëve, gjë që kish ndodhur posaçërisht me të edhe tjetër herë, për faje më të rënda se kaq. Pikërisht për këtë moment duhet më shumë të dëshmonte në këtë debat popullor, Ramiz Alia, i cili është i vetmi dëshmitar i gjallë i atij momenti kur Enver Hoxha e fali Mehmet Shehun, pa ditur akoma për vetëvrasjen e tij. Këtu nuk po jap hollësira, duke ia lënë këtë të drejtë dhe detyrë të vetmit dëshmitar të drejtpërdrejtë, Ramiz Alisë.

Ndërkaq duket që kjo mjegull motivimi i vetëvrasjes nuk i ka interesuar vetëm Mehmet Shehut, i cili kishte vendosur të ikte patjetër nga kjo jetë, për të shpëtuar familjen, por kryesisht atyre që do të mbeteshin gjallë. Një mjegullim i tillë, i stimuluar deri sot, nuk është i rastit. Kujt i ka interesuar, menjëherë pas vetëvrasjes së Mehmet Shehut e deri më sot, të shtrojë pistën paralele të hetimit, të barazvlefshme për vrasje?

Madje i bëhet presion grupit të ekspertizës për të hetuar në këtë pistë, pasi grupi kishte vërtetuar shkencërisht në mënyrë absolute vetëvrasjen e Mehmet Shehut. Presione të tilla ndaj atij vetë në hetuesi e konfirmon dhe Skënder Shehu, në intervistën e dhënë.

A ka qëllim në këtë çoroditje pistash kërkimi, kur i akuzuari drejtpërdrejt nga letra, Ramiz Alia, preferon të heshtë nën pretekstin që ky tym thashethemnaje është një zakon popullor me natyrë ordinere, qoftë edhe me interesa keqëdashjeje politike ndaj tij dhe Enver Hoxhës? Këtë dua ta shpjegoj, me sa di dhe me sa kam reflektuar nga fundjeta e Enver Hoxhës e deri më sot.

Ramiz Alia përjetësisht, duke u servilosur, dredhuar e mashtruar jo pa talent, edhe pas '90-s, kur atij i humbi suksesi i të qenit figurë politike më vete, i kthehet përsëri Enver Hoxhës për të ruajtur atë çka i mbetet, imazhit të tij, për sa i përket së kaluarës. Gjithmonë për t'u fshehur prapa emrit të Enver Hoxhës, ai e manipulon paturpësisht edhe familjen e Enver Hoxhës, për t'u maskuar pas saj, në sytë e popullit, sidomos në periudhën paskomuniste.

Reagimi i Ramiz Alisë pas prononcimit tim për letrën e Mehmet Shehut, çuditërisht nuk i shërbeu transparencës së debatit për momentet e tragjedisë së Mehmet Shehut, të dramës së shkaktuar në Parti e personalisht për Enver Hoxhën, por i mbylljes më hermetike të këtij debati. Me sa duket, frika e shtyn të mbrohet në mënyrë shumë të ulët, kur deklaron se është mik i familjes së Enver Hoxhës, duke lënë të kuptojë kështu - jo pa qëllim dhe jo për herë të parë - që unë, Sokol Hoxha, djali i Enver Hoxhës, jam një zë i pakonsideruar i saj, sepse kështu i duhet atij. Ai duhet në këtë rast të precizojë se mik i kujt pjese të familjes së Enver Hoxhës është dhe pse. Ndërsa unë - jo pa hidhërim ndaj pjesës tjetër të familjes- deklaroj që Ramiz Alia me kohë e ka përçarë edhe familjen Hoxha për interesat e tij. Këtë unë e konsideroj si një poshtërsi tjetër të tij ndaj familjes së Enver Hoxhës, por edhe përfitim nga dobësia e kësaj pjese që nuk është distancuar nga Ramiz Alia politikisht, si unë, ndoshta prej lidhjes familjare të vëllait tim të madh, Ilirit, me të. Me keqardhje konstatoj që ngjarjet kanë ardhur të tilla, që secili të flasë në emër të tij, jo vetëm për moshën dhe pjekurinë e konsiderueshme të çdonjërit prej nesh, por për emrin e familjes që mbajmë.

(vijon nesër)

NESER DO LEXONI

- Ramiz Alia qeshte kur vdiq Hysni Kapo
- Pakti i tij me Kadri Hazbiun kundër Enverit dhe Mehmetit
- Enigma e letrës që Kadri Hazbiu i nisi nga burgu Enver Hoxhës

[kalemi]

Pse rri fshehur njeriu që mbron versionin zyrtar të "vetëvrasjes"
së Mehmet Shehut?

Nga Fahri Balliu


Mbrëmë "TV Klan" transmetoi një kronikë nga më absurdet nga
pikëpamja e informacionit, të kualitetit publicistik dhe të
moralit mbi të vertetat. Duke pasur konsideratë të thellë për
inteligjencën, seriozitetin e profesionalizmin e drejtorit të
Arkivave, jemi të detyruar të themi, se e gjithë kronika ishte
dhe për të një gabim. Mjaft që si ish-gazetar i talentuar,
drejtori i Arkivave duhet të kuptojë se kronika nuk heq
misteriozitetin rreth letrës së Mehmet Shehut. Përkundrazi, e
shton këtë mister! Marrim rastin që letra eshte origjinale dhe
ndodhet në Arkivin Qendror të Shtetit. Përveç fjalëve shpjeguese
e sqaruese të gazetarit të "Klanit", askush nuk pa se kjo është
letra për të cilën bëhet fjalë. Një zarf, të cilit gazetari i
lexon adresën dhe për dreq, Mehmet Shehu nga Çorushi i
Mallakastrës na përdor fjalën "Kurrkush", që kurrsesi nuk është
në fjalorin as të zonës, as të nënës, e as të emtës. Në një çast
kur personi ka marrë vendimin e vetëvrasjes, nuk mund të zgjohen
fjalë që s'janë të përdorura, madje, as nga nivele të tjera
shoqërore. Përkundrazi, në ato momente, si në çdo moment ku
përplaset psiqika me ekzistencën, zgjohet themeli i fjalorit që
vjen nga qumështi i nënës. Se qumështi i nënës të ka ardhur në
majë të hundës, kur vendos të vrasësh veten. Atëherë kur përveç
melodramës se po hapej një letër e një zarf, çfarë prove iu dha
publikut, se është kjo letra?! Pse nuk pritet 2006 që të lexohet?
Kjo është për variantin zyrtar të problemit të letrës, sepse ajo
letër mund të jetë aty dhe prapë ka pikëpyetje të tjera, hetime
ultraspeciale të tekstit e të kaligrafisë, të cilat, sigurisht
do të bëhen në 2006-ën. Por pavarësisht nga kjo, ne gjykojmë se
nuk kishte nevojë për një kronikë dhe një prononcim të tillë të
shtetit të sotëm, të funksionarëve të tij, që s'kanë asnjë
përgjegjësi për 18 dhjetorin e 1981-it.
Nga ana tjetër, përse kjo kronikë i besohet një
televizioni privat, kjo provë e rendesishme? Sepse sigurisht, ajo
s'ka asgjë të rëndësishme për të qenë moment historik.
Natyrisht, nuk themi që të bëhej një tender midis televizioneve
private se kush do ta fitonte, por nëse ishte gjykuar se kjo
donte një përgjigje, duke qenë se është një temë e madhe
shoqërore, kjo do një përgjigje në televizionin publik. Se
gjithçka duket krejt një inskenim, i cili, pikërisht vetëm letrën
s'të jep ta shohësh.
Është për t'u respektuar dhe admiruar fryma ligjore e
drejtorit të Arkivit në intepretimin e dokumenteve, por
përfitojmë nga rasti ta njoftojmë, se Paskal Milo me aktin e
vjedhjes së dokumentit, i përket atij kontigjenti që e ka vendin
tek 313-ta. Dhe i takon pikërisht Arkivit të Shtetit të ngrejë
nje padi penale dhe hetim rreth Paskal Milos dhe raporteve të tij
me këtë dokument. Madje, duke e pasur parasysh maturinë e
gjakftohtesinë e drejtorit të Arkivit, duhet t'i kujtojmë atij,
se gjatë periudhës që Milo ka qenë ministër i Jashtëm ka bërë
disa veprime me Arkivin e Shtetit. Ai i ka futur në arkivin e
Ministrisë së Jashtme, ky është preteksti, apo ka ndarë pronësinë
me Arkivin e Shtetit, lidhur me dokumente te rëndësishme të
Partisë së Punës, lëvizjes marksiste-leniniste dhe disa raporteve
më të specializuara të shtetit shqiptar të Hoxhës. Padyshim, që
Paskal Milo u bë ministër i Jashtëm në periudhën më të turpshme
të shtetit shqiptar të 1997-ës, kur i ra krejt në gjunjë
frymëzimit grek. Ishte koha kur udhëheqësit marksistë-leninistë,
"sypatrembur, heroikë", strehoheshin në jatakët e Sofo Lazrit,
në Athinë e gjetkë. Prandaj u bë Paskal Milo ministër i Jashtëm!
Me Arkivin e Shtetit kanë punuar shumë burra të nderuar, zyrtarë
të ndershëm, si nëpunës apo drejtues dhe është koha që zoti
Sinani mund të ngrejë një grup me të gjithë këta njerëz dhe të
verifikojë marrëdheniet e Paskal Milos me Arkivin e Shtetit.
Paskal Milo është një intelektual tipik sovjetik, me
një fjalor 50-fjalësh, i munduar dhe i persekutuar përjetësisht
nga ideja që të vijë në Tiranë e të ngjitet në sfera të larta.
Si drejtori i Arkivit të sotëm, ashtu edhe unë që po i shkruaj
këto rradhë, i mbaj mend mirë artikujt distrofikë me dhjetë
citate e tre kërcënime për imperializmin, të Milos. Milo mund të
thotë sot se këtë e kishte ngaqë i dhimbsej imperializmi, jo që
ishte i paaftë, por të gjitha këto i themi, se ky njeri nuk ka
bërë kurrë një tekst shkencor historie. Ai është mirëfilli një
nëpunës historie. Por fakt është që s'qenka kaq i parëndësishëm
në kualitetet e padukshme të shtetit. Mirëpo, gjithçka që ai ka
bërë me Arkivat, duhet futur në sitën e mbrojtjes së dokumentit
sipas ligjit, dhe pse jo, në një hetim më të thellë se kaq, sepse
shumë nga dokumentet, shumë nga të dhënat, faktet, të cilat janë
të mbrojtura nga ligji, mund ta kenë kaluar kufirin.
Letrën e Mehmetit nuk e pamë, Paskalin e njohëm!

[kalemi]

A kishte zyrë sekrete për imitimin e kaligrafisë në Komitetin Qendror?

Pse këtë letër e kanë dy veta, Nexhmije Hoxha dhe Ramiz Alia?

A doli rastësisht ky Paskali i Milove?

Ramiz Alia, sekretar i propagandës për 25 vjet, kur neni për agjitacion e propagandë perfshin 90% të të dënuarve politikë

A mendon Sokol Hoxha ndryshe për Ramiz Alinë?


Nga Fahri Balliu


Sigurisht qe habia me e madhe ne perfshirjen e shtypit shqiptar perreth hetimit te vrasjes se Mehmet Shehut eshte shfaqja e Paskal Milos, i cili ashtu si ne dramat e stilit klasik që zgjidhen permes nje artifici, u paraqit me nje leter ne dore. Ai dhe njerezit pas tij menduan se me kete leter i vene kapak krimit te organizuar naten, me 18 dhjetor 1981. Siç ndodh me te gjitha genjeshtrat, çdo kat genjeshtre, ne vend ta mbuloje te verteten, e hap ate me tere egersine qe ka krimi.

Ishte folur per ekzistencen e nje letre qe kishte lene Mehmet Shehu te shkruar para vetëvrasjes. Padyshim qe vrasesit do t'i faturonin atij nje leter, sepse pyetja e pare qe behet kur nje njeri vret veten, lidhet me faktin, nese eshte lene ndonje arsye per kete akt, ose jo. Per ta bere klasike vetëvrasjen, ia gjeten edhe Mehmetit nje leter. Por kjo leter nuk kuptohet nese ka qene dhe kishte humbur, apo s'ka qene dhe u shkrua per dite te zeze, si kjo e vrasesve sot. Por ka edhe nje variant tjeter! Qe fragmentet e autokritikes te diskutimeve te Mehmetit, te jene mbledhur ne nje te ashtuquajtur, leter. Pavaresisht nga te gjitha keto, intepretimi se Paskali, duke lexuar dokumentet e kishte marre kete, ky fare historiani qe vidhka dokumente, eshte versioni me qesharak!

Burime te rendesishme qe kane punuar per vite te tera ne zyrat e Komitetit Qendror, duan te thone se ekzistonte nje zyre me specialiste te posaçem, te cilet imitonin kaligrafite e shkrimeve qe u duheshin per sistemin e madh te Pallatit te Endrrave. Me imitimin e ketyre kaligrafive jane organizuar letra te ndryshme kolektivash e inicitivash qe pershendesnin Enver Hoxhen apo beheshin shkak per fillimin e raprezaljeve te ashpra ne fushat e ndryshme te jetes. Dhe nuk eshte aspak e veshtire qe keto imitime te kene perfshire bashkimet fragmentare te diskutimeve ne nje leter dhe ta kene plotesuar ate, ne nje te tere. Kjo ka qene nje pike e operacionit krejt e mundshme, edhe ne rastin se keta duan te kene nje dokument qe quhet, "Letra e Mehmet Shehut para vetëvrasjes".

Ne disa gazeta e burime eshte pohuar se kete leter e ka derguar vete Nexhmije Hoxha dhe me pas Sokoli beri disa sqarime. Dossieri i gazetes "55", ne çeshtjen e Mehmetit nuk e ndan Nexhmijen nga Ramizi. Dhe deri ne vitin 1991 ata vijne bashke si nje pende, ne te gjitha veprimet e tyre politike mjaft te rendesishme. Vetem ne Kongresin e Pare te Partise Socialiste, me zgjedhjen e Fatos Nanos, ka ndodhur nje çarje midis tyre. Kjo eshte nje teme tjeter! Por duhet thene gjithashtu, se ne vete familjen Hoxha ka dy qendrime ndaj Ramizit. Nje qe ate e konsideron tradhetar te hershem te Partise e te Babit dhe nje tjetër qe e konsideron ate bashkeluftetar te palekundur te Hoxhes, qe beri disa gabime ne vitin 1991. Per hir te se vertetes, duhet thene se kur Sokol Hoxha shtoi disa fjali per Ramizin ne kete leter, ai u perpoq ta kompromentoje Ramizin ne sy te komunisteve. Por ne te vertete, i jepte pike Ramizit duke e quajtur ate hrushovian, sepse ka nje pjese liberale te PS-së qe ia quan atij kete gje, pozitive. E verteta eshte se, as Ramizi nuk ka qene ndonjehere ndonje ore hrushovian e liberal dhe as Nexhmija ndonje mbrojtese e marksizem-leninizmit. Ata kane qene, jane dhe do te mbeten dhe arkivat e ardhshme ne hapje do te dokumentojne se kurre nuk i kane sherbyer nje sekonde Shqiperise, shqiptareve dhe as komunisteve, por vetem interesave e strategjise te Beogradit dhe Moskes, ne konturet e gjeopolitikes qe i perfshinte. Eshte krejt e natyrshme qe te jete e papranueshme per femijet e Ramizit e te Nexhmijes, se prinderit e tyre jane te tille. Por ata do te jene gjalle kur te degjojne dhe per mesybete te tjera. Sidoqofte, kjo eshte nje çeshtje qe nuk i perket interesave te shqiptareve, por i perket raportit te fajesise se tyre, me mungesen e gjykimit te bashkëkohesve.

Shqiptareve u intereson nje gje tjeter! Ky Ramiz Alia, prej nje çerek shekulli Sekretar i Komitetit Qendror te Partise se Punes se Shqiperise, ka qene prezent, ka votuar me doren lart e zerin e plote qindra vrasje, prerje kokash nga te kolegeve te tij, tek klasat e permbysura e gjer tek te rinjte e pafajshem. Ky ka qene Sekretar i Komitetit Qendror per propaganden dhe pikerisht 90% e denimeve politike, kishin brenda agjitacionin e propaganden. Si mundet ky njeri te marrë portretin e ish‑presidentit qe beri shnderrimin politik? Ai nuk beri shnderrimin politik, ate e beri koha, ai beri shnderrimin e vetvetes. Me shume se kaq, ishte Ramiz Alia kur u vrane demonstruesit demokrate, Broci me shoke ne Shkoder. Ishte grupi politik i Ramiz Alise, ishin krejt njerezit e ngritur prej tij dhe te zgjedhur prej tij brenda PS‑se, qe nga Sabit Brokaj, Rexhep Meidani, Neritan Ceka, Paskal Milo, Skender Gjinushi, Fatos Klosi, protagonistet e vrasjeve e ngjarjeve te 1997 ne zonat ku ata levizin. Perseri ka vrasje, perseri ka krime, urrejtje. Dhe shihni sot se kush jane protagonistet e 14 shtatorit! Eshte po kjo liste. Dhe shihni sot se kush jane ne mbeshtetje te Klosit! Eshte po ky korridor politik qe mban era atentat, vrasje. Eshte pikerisht pengu 1991, vrasja e Azem Hjadarit, dhe ajo s'mund te behej nga dikush tjeter, perveç atyre qe u ballafaquan me te dhe mbeten te fyer prej tij, gjate gjithe kohes.

Ky qe nxjerr sot letren e Mehmet Shehut, ky te cilit i besohet ky aksion, ishte njeriu qe mbyllte furrat e bukes ne Vlore dhe udhehiqte djegien e institucioneve dhe greqizimin e Vlores e te Himares. Ky eshte Paskal Milo! Kjo verteton me se miri tezen e hetimit tone per dosjen "Shehu", se Sherbimet Greke ishin absolutisht ne unison me ato serbe per vrasjen e Mehmet Shehut.

Gazetat proqeveritare perpiqen qe ta dominojne te vërtetën e vrasjes se Mehmet Shehut, me versionet e sigurimsave te Saukut, qe jane shume qesharake. Dielli nuk mbulohet me shoshe! Mehmet Shehu eshte vrare! Edhe sikur te pranohej per nje moment versioni i vetëvrasjes, perse ketij njeriu i zhduket familja, gruaja, djali dhe zhduken me qindra vete ish‑bashkepunetore te tij, miq, simpatizante, etj?

Eshte per te ardhur keq qe shoqeria shqiptare dhe media shqiptare, e zoteruar ne masen 90% nga fryma idealizuese e mbrojtese e komunizmit, nuk eshte ne gjendje te kontribuoje ndershmërisht ne zberthimin e çeshtjes e te vere ne gjyq publik fajtoret. Por nje gje eshte e sigurte: kjo histori nuk mbyllet ketu, megjithe mundesite e pakufizuara financiare e politike qe ka ende Nexhmija e Ramizi.

[kalemi]

Nga Kastriot Dervishi


Pas botimit në gazetën "55" (nga 26 shtatori e deri më 17 tetor 2002) të dossierit "Hetim i ri për vrasjen e Mehmet Shehut", "rastisi" që në dy gazeta të tjera të përditshme të hapej po e njejta temë por në drejtim të kundërt me atë problematikë që trajtoi gazeta "55". Nga këto shkrime ishte edhe një cikël disaditësh i "Gazeta Shqiptare", ku u pretendua se kjo gazetë kishte hapur "dosjen e sigurimit mbi vdekjen e Mehmet Shehut". Në fakt ajo që botoi "GSH"‑ja ishte akt ekspertiza mjeko ‑ ligjore që bëhet nga organet përkatëse dhe që nuk ka asnjë lidhje me organin e Sigurimit të Shtetit.

Nëse për ish kryeministrin Mehmet Shehu do të kishte pasur dosje në arkivin e Sigurimit të Shtetit, duhej që personi në fjalë ose të kishte qenë bashkëpunëtor i këtij shërbimi ose të ishte person që ndiqej nga ky organ. Pra duhej që në kohën kur Mehmet Shehu ishte gjallë, të kishte të hapura ose kartelën e bashkëpunëtorit ose kartelën e personit që ndiqej. Në rast se ai do të bënte pjesë në njerën nga këto kartela (të cilat mbylleshin dhe quheshin më pas dosje në momentin që personi vdiste), në materialet e Sigurimit duhej patjetër të gjendej një material i tillë.

E vërteta është se Mehmet Shehu qëndron jashtë kësaj problematike pasi survejimi dhe rekrutimi i tij nga Sigurimi ndalohej me ligj dhe teknikisht nuk mund të bëhej nga Sigurimi. Një veprim të tillë e ka bërë vetëm një organ i padukshëm, i panjohur dhe i specializuar në këto punë si policia sekrete e Enver Hoxhës që sikurse e kemi thënë më parë drejtohej nga Ramiz Alia dhe Nexhmije Hoxha. Kjo polici kishte edhe nomenklaturën e saj të përbërë nga ushtarë të bindur të cilët kanë hyrë "denjësisht" sot në politikë dhe që përbëjnë krahun politik ramizist. Nga kjo pikpamje disa persona na bëjnë një shërbim të madh që me forma dhe mënyra të ndryshme na vërtetojnë se kanë qenë pjesë e këtij shërbimi kaq enigmatik.

Pikërisht pas mbarimit të publikimit të akt ekspertizës mjeko ‑ ligjore të Mehmet Shehut nga "Gazeta Shqiptare", u shfaq në vijim të "rastësive" edhe një ndër stekat e vjetra të historiografisë komuniste si Pas‑kal Milo. Historiani i epokës komuniste që kurrë nuk pati guximin të pastrojë veprat e tij nga ngarkesat ideologjike, përkthyesi i banditëve në marsin e përgjakur të vitit 1997, njeriu i lidhjeve "strategjike" Tiranë ‑ Beograd apo Tiranë ‑ Athinë, na u shfaq këtë herë me një rol krejt të veçantë por domethënës. Personi në fjalë ka një mbiemër që të kujton gjithmonë grekomanët e tipit të Spiro Spiro Milos që kanë hyrë në historinë e Shqipërisë si ndër kriminelët e njohur të kohës në Shërbim të Greqisë.

Milo vjedhës arkivash apo falsifikator?

Nga mënyra se si u botua akt ekspertiza mjeko ‑ ligjore e Mehmet Shehut, të jep përshtypjen se i parapriu "sekretit" të Paskal Milos. Por ndërsa Milo na shet mend se ka bredhur në aq e kaq arkiva si për shembull në Athinë, Moskë, Beograd etj, nuk na thotë asgjë se cila është origjina e "letrës së lamtumirës së Mehmet Shehut". Po ashtu Milo nuk thotë asgjë në lidhje me atë që kjo letër është e vetme apo fotokopje. Pas‑kal Milo si historian që është e di fare mirë që një dokument i çfarëdoshëm ka numrin e fondit përkatës, vitin, numrin e faqeve, etj. Mungesa e identifikimit të letrës "Milo" i jep atij të zgjedhë dy alternativa: ose ka vjedhur një material arkivor ose që ai është publikues i një materiali të falsifikuar pa origjinë falsifikimi. Dhe në këto dy raste nuk bëhet fjalë për të ruajtuar ndonjë sekret 20 apo 25 vjeçar siç thotë Milo, pasi nëse do të ishte ky kusht (nga arkivi fantazëm) dokumeti nuk duhej të publikohej fare.

Ajo që ja vlen të theksohet është fakti se çështja "Shehu" nuk është një çështje arkivash. Ajo është një çështje e disafishtë. Në të janë përzierë agjentura të ndryshme dhe është luajtur një skenar që përfundoi me vrasjen e kryeministrit brenda në banesën e tij dhe pa u dëgjuar asnjë zhurmë. Në këtë zhvillim ngjarjesh në dhomën e kryeministrit u përcaktua se si do të ishte politika e së nesërmes në Shqipëri. Vrasjen e kryeministrit Shehu nuk mund ta mohojë një letër pa identitet e tundur "rastësisht" dhe "në kohën e duhur" nga Pas‑kal Milo pas botimit të dossierit në gazetën "55".

Kush përpiqet ta pastrojë Ramiz Alinë

Vrasja e Mehmet Shehut ka pasur si qëllim kryesor ngjtjen e Ramiz Alisë në pushtet. Kjo është e padiskutueshme dhe shpjegohet me shumë fakte. Është pikërisht Alia personi që është pjesëmarrës i drejpërdrejtë në këtë vrasje. Po ashtu në këtë vrasje morën pjesë edhe agjentura të huaja si UDB‑ja jugosllave, KGB‑ja sovjetike apo EYP‑i grek për interesa të drejtpërdrejta të tyre. Personat që marrin përsipër avokatinë e letrave pa origjinë, duket se i lëndon dalja në skenë e një fakti të tillë që dëshmon se si ka funksionuar mekanizmi i pushtetit në Shqipëri dhe pse janë kaq të "mbara" sot punët.

Është për t`u kujtuar se në lidhje me rolin e Ramiz Alisë në këtë ngjarje, "Gazeta Shqiptare" ka botuar dikur edhe dëshminë e Ali Çenos nga data 29 gusht e deri më 1 shtator 2001. Dëshmia e Ali Çenos është mjaft e rëndësishme dhe shumë e fortë kundër Ramiz Alisë. Ajo hedh tërësisht poshtë "versionin" e "vetëvrasjes".

Pas‑kal Milo imiton Ramiz Alinë

Shikoni se si shprehet Ramiz Alia në emisionin "Debat" të TVSH‑së më 5 korrik 1998, në tjera lidhje me letrën "Milo":

"Mehmet Shehu ka vrarë veten dhe nuk e ka likuiduar apo eliminuar ndokush......

Kur mbaroi mbledhja e parë, sepse shkoi shumë vonë dhe u la për të nesërmen vazhdimi i saj, unë kam dalë me shokun Enver, kam diskutuar me të rrugës.... Të nesërmen dmth, atë natë, Mehmet Shehu vrau veten. Si e vrau, pse e vrau nuk e di....Mehmet Shehu ka lënë një letër të cilën ia adresonte Enver Hoxhës. Këtë letër në shtëpinë e tij e ka marrë Kadri Hazbiu që ishte në atë kohë anëtar i Byrosë Politike dhe ministër i Mbrojtjes. Kjo letër është lexuar në Byronë Politike të nesërmen. Unë e kam parë me vëmendje atë letër. Mehmet Shehu i thoshte Enver Hoxhës që më vjen shumë keq që s`pata mundësi të sqaroj si duhet pozitën time. E dyta ai thoshte: unë po vras veten...Dhe së treti në këtë letër kishte si të thuash rekomandime për Enver Hoxhën ku Kadri Hazbiun e quante "intrigante"e "jago". Mua më quante "Hrushov", "oportunist".Kishte edhe për familjen...".

Kësaj i është përmbajtur thuajse besnikërisht Pas‑kali. Këto mund të shtojmë se vetëm pak ditë më parë u fol në shtyp prania e Ramiz Alisë në Tiranë dhe takimet me nxënësit e tij.

Çfarë është në të vërtetë letra "Milo"?

Në praktikën e Sigurimit të Shtetit, për një kategori njerëzish që do pushkatoheshin sajohej një dosje e posaçme që "vërtetonte" se personat në fjalë kishin qenë bashkëpunëtorë të këtij shërbimi. Kjo ka funksionuar në shumë raste dhe dëshmohet nga ish punonjës të rëndësishmë të këtij organi. Kjo gjë bëhej për të njollosur personat në fjalë dhe për të mbjellur konfuzion. Është jashtë logjike që të mendohet që policia sekrete e Enver Hoxhës të arrijë të vrasë me sukses të plotë Mehmet Shehun dhe ta ketë të vështirë të falsifikojë një letër me shkrimin e tij ku të futen disa elemente të besueshëm. Në fakt pesoni që ka këmbëngulur më shumë për ekzistencën e kësaj letre është Ramiz Alia. Një këmbëngulje po e njejtë shikohet edhe nga Pas‑kal Milo.

Por vini re dy elementë që i kanë shpëtuar falsifikatorëve.

Së pari thuhet se Mehmet Shehu ka cituar atë çfarë ka shkruar Enver Hoxha kur i ka dhuruar librin "Kur lindi Partia". Mirëpo në "Gazeta Shqiptare" të datës 18 tetor 2002, në "inventarin" e dhomës ku u vra Mehmet Shehu, mungon pikërisht libri në fjalë. Atëherë si ka mundësi që Mehmet Shehu në gjendjen e atëhershme shpirtërore të ketë mbajtur mend me përpikmëri atë që i pat shkruajtur Enver Hoxha pa e pasur librin e tij në dhomë?

Së dyti letra "Milo" mban datën 18 dhjetor 1981. Ata që e kanë ditur një gjë të tillë kanë vënë pikërisht datën kur e kanë vrarë dhe jo momentin kur është "shkruar" letra që teorikisht duhet të ishte data 17 dhjetor.

Ata që e kanë vrarë Mehmet Shehun në rastin më të thjeshtë nuk e kanë pasur problem të vendosin një zarf tek koka e krevatit e tij apo të zëvendësojnë autokritikën e shkruar nga Mehmet Shehu me letër "Milo". Mirëpo po për të njejtën çështje janë vrarë dy personat që kanë pasur dijeni për një letër të mundshme që janë Kadri Hazbiu dhe Vladimir Shehu.

Në fakt tre gjërat më intereante që kanë të bëjnë më atë janë mbrëmje janë:

E para askush nuk e ka dëgjuar krismën e armës (që në kushtet e natës duhej të ishte shumë e fortë); e dyta askush nuk e ka parë të fotografuar dhe pa rroba shpinën e Mehmet Shehut (vendin e daljes së predhës), dhe e treta Mehmet Shehu është gjetur i vdekur i mbuluar me batanije deri në fyt dhe arma ka qenë sipër kësaj batanije në një pozicion të pamundur për të bërë vetëvrasje.

Çfarë qëndron pas kësaj gjëje?

Pas‑kal Milo është njëri nga ato politikanë që sikurse e thamë më sipër është nga më kryesorët që është shquar për servilizëm ndaj Jugosllavisë dhe Greqisë. Kjo është dhe pika e përbashkët e tij njerëzit e klanit që u shqetësuan nga një trajtim ndryshe i çështjes "Shehu". Njerëzit që janë më të interesuar drejpërdrejt në mbylljen e kësaj çështjeje janë Ramiz Alia dhe Nexhmije Hoxha. Nën këtë nivel janë derivatet e tyre sot në pushtet. Në këtë nivel zhvillohet dhe politika e mjerë shqiptare që herë shfaqet në parametra që e quan Greqinë "partner strategjik" dhe herë e quan Millosheviçin (për shembull) "e keqja më e vogël". Po ashtu nuk janë kalimtarë apo të parëndësishëm tipa të tillë që krenohen se mamaja e tyre quhet Athina. Megjithatë Pas‑kal Milo duhet falenderuar për shërbimin e madh që na bëri me publikimin e letrës "Milo". Kur të kalojë herën tjetër Ramiz Alia, Pas‑kali është i lutur të paraqesë pjesën e dytë të letrës sipas kufizimeve kohore të AM‑së ("Arkivi i Milos").

[erzeni]

Kalem ! Bere mire qe kape kalemin e shkruajte.
Une po vazhdoj me Sokolin ne gazet Shqiptare..

---------

Sokol Hoxha: Ishte për Enverin, por nuk i ra kurrë në dorë. Çfarë ndodhi në Paris

"Si u fsheh letra e Kadri Hazbiut para pushkatimit"


--------------------------------------------------------------------------------

Sokol HOXHA

(vijon nga numri i kaluar)

... Këtë gjë unë e kam bërë shumë herët, edhe në shtyp, duke e konsideruar Ramiz Alinë jo tradhtar të Enver Hoxhës, siç pretendon ndonjë gazetë, por tradhtar të kombit.

Jo pse solli demokracinë, por pse s'e solli atë siç duhet, sinqerisht, pa gënjyer popullin, hidh gurë e fshih dorën. E pa mohuar që hapja e Shqipërisë është porosi e Enver Hoxhës, që u sabotua nga vetë Ramiz Alia, nga '82-shi e më pas, duke filluar me Shtrausin e Gjermanisë. Kjo gjë, për çudi, është kaluar në heshtje nga media e influencuar nga qarqe të ndryshme. Ndërhyrjen time në këtë debat ndonjë gazetë dizinformuese e konsideron nder që unë po i bëj atij. Këto janë sofizma që çojnë ujë në të njëjtën vorbull që i intereson atij dhe jo vetëm atij.

Qëllimi i kësaj gazete është të më intimidojë me kompleksin e fajit ndaj së kaluarës. Eshtë e kotë se unë nuk mund të ndiej faj ndaj askujt, sidomos kur u ballafaqova me të vërtetën lakuriqe, pas viteve '90, kur më duhej, më shumë se kurrë, të respektoja vuajtjen e të tjerëve në të kaluarën, duke jetuar vuajtjen time në të tashmen.

Meqenëse ndërhyrja ime në këtë debat për vetëvrasjen e Mehmet Shehut mbetet e pa plotësuar, më duhet të jap opinionin tim lidhur me të.

Refleksionet e mia fillojnë me vdekjen e Hysni Kapos. Dërgohen nga Partia në Paris, Ramiz Alia dhe Kadri Hazbiu, për t'i qëndruar pranë Hysni Kapos, i cili mund t'i nënshtrohej një operacioni. Qëndrimi gazmor i papërmbajtshëm i Ramiz Alisë në dhimbjen e përgjithshme gjatë ditëve të fundit të jetës së Hysni Kapos, ra në sy në ambasadë. Familja e Hysni Kapos, me të drejtë, u ankua për këtë në Tiranë dhe pranë familjes së Enver Hoxhës, për sjelljen e tij në këto momente hidhërimi. Dihej që Hysni Kapo ishte krahu i djathtë i Enver Hoxhës. Dihet gjithashtu se sa vjedhurazi i ngjiti shkallët e karrierës "kokuluri" Ramiz Alia. Pas vdekjes së Hysniut, është më e fortë se kurrë lidhja e tij me Kadriun për zënien e dy majave, të Enver Hoxhës dhe të Mehmet Shehut.

Enver Hoxha kishte shëndet gjithnjë në rënie (jo rastësisht), kurse Mehmet Shehu dukej i patundur. Në 1981-shin ndodhi papritur shkaku i rënies apo i dobësimit të dukshëm të pozitave të tij: fejesa e Skënderit me vajzën e Turdiut, situatë kjo krejt e përshtatshme për t'u synuar nga këta të dy, që rezultuan më të egrit në kritikat e bëra në Byronë Politike. Për mua nuk ka pasur asnjëherë dyshim, që Mehmet Shehu e ka parë veten pisk, jo vetëm nga kjo ngjarje në dukje, shkak që e çon atë në vetëvrasje. Pa dyshim që ka edhe më. Ai i dinte mirë synimet e Ramizit dhe Kadriut. Nga se dhe në ç'mënyrë, këtë gjë e kanë ditur, në atë kohë, vetëm ata të tre. Ndër ta, tani, është vetëm Ramiz Alia giallë. Ndërkaq nuk do shumë mend të kuptosh që Mehmet Shehu nuk mund ta paralajmëronte Enver Hoxhën të ruante Partinë nga rreziku i këtyre, vetëm e vetëm nga ajo që ndodhi në mbledhjen e Byrosë, gjë e cila qe evidente. Sigurisht, ai paralajmëronte në letrën e tij të fundit për rreziqe që askush nuk mund t'i mendonte se mund të vinin nga këta udhëheqës të lartë të Partisë, pra rreziqe që i njihte vetëm Mehmet Shehu dhe këta të dy. Qëndrimi i Mehmet Shehut para vetëvrasjes shtron dy alternativa:

E para, që ai realisht ta njohë ketë rrezik dhe sinqerisht preokupohet për çfarë po lë pas në Parti.

E dyta, shprehet kështu thjesht për hakmarrje ndaj tyre, gjë që megjithatë nuk përjashton papastërtinë e Ramiz Alisë, Kadri Hazbiut apo dhe të ndonjë tjetri ndaj Partisë. Këtu ishte momenti më thelbësor, kur Ramiz Alia të na shpjegonte në mënyrë transparente për të sqaruar para popullit ç'ka ndodhur me vetë Mehmet Shehun, me Enver Hoxhën dhe me të, në ato momente. Ai duhet të na dëshmonte se cilin variant zgjodhi ai vetë para Enver Hoxhës dhe sa e justifikoi para popullit deri më sot.

Ndërkaq Mehmet Shehu nuk qe nga ata që të vriste veten, as si karakter e as si shëndetdobët.

Ai nuk kishte si të mos shpresonte te falja e Enver Hoxhës që, edhe në qoftë se nuk do të qe falje, nuk do t'ia merrte jetën. Vetëvrasja për çështje krenarie, sado që ofrohet si mundësi, është absurde. Pra, vetëm për këtë arsye ai nuk mund ta vriste veten. Ai duhet të ketë pasur arsye të tjera për t'u ruajtur nga Partia, për të cilat Ramiz Alia dhe Kadri Hazbiu e mbanin nën presion. Për mua është e qartë që Mehmet Shehu nuk e pa veten pa shpresë nga Enver Hoxha, por e pa të pashpresë nga "hrushoviani " dhe "Jagoja i Partisë".

Eshtë kjo arsyeja që e kompromenton vetëvra-sjen e tij. Por çfarë dinin këta të tre në mënyrë të ndërvarur? Kjo vartësi nga njëri- tjetri do të shpjegohej me rrjedhën e mëvonshme të ngjarjeve? Pavarësisht nga ç'flitet, Enver Hoxha u hidhërua shumë nga vdekja e Mehmet Shehut, por ai u pikëllua edhe më shumë kur analizoi ngjarjen në tablonë sinoptike. Rezultonte e implikuar edhe familja e Mehmet Shehut, siç është vërtetuar edhe më vonë me dokumente nga vetë Foreight Office anglez.

Pretendimit të njohur që asgjë nuk është e vërtetë, por e fabrikuar, unë do t'i përgjigjem me ato që di dhe jo me ato që nuk di.

Mirëpo jo rastësisht do t'i vinte radha shpejt Kadri Hazbiut të dilte armik i Partisë dhe i popullit.

Enver Hoxha i dha mundësinë që ai t'i hapej Partisë për çdo gjë, por ai preferoi të theksonte që mbetej besnik i partisë, me sa duket, duke shpresuar te mbështetja e Ramiz Alisë, e cila vërtet do të ishte shumë për të. Ndërsa Ramiz Alia në atë moment e shiti. Kadri Hazbiu pushkatohet i deziluzionuar nga ai. Përsëritet një enigmë tjetër. Një letër për Enver Hoxhën, shkruar nga Kadri Hazbiu -nga burgu, para pushkatimit- nuk u mor vesh që ekzitonte në atë kohë dhe nuk i vajti asnjëherë në dorë për të mbetur e pahapur qëllimisht (në qoftë se ende ruhet diku). Unë mendoj që nga kjo letër varen shumë shpjegime. Meqenëse Kadri Hazbiu këtë letër e ka lëshuar nga burgu, rruga e saj zyrtare është nga Ministria e Brendshme deri në Arkivë të Shtetit.

--------

[erzeni]

Nen rrogozet e Vlores.

Pse gjeten Vloren Gjinushet ta bejne djep "revolucioni" me 1997?

Sepse pabesite aty kane rrenje te thella.

Ja nje ngjarje kuptimplote.





......................

DOSSIER I

Dëshmia e 83-vjeçarit Mehmet Imer Hoxha, lidhur me ngjarjen më të përfolur të Luftës, vrasjen e komandantit të Çetës Plakë të Vlorës, që mbështeti Sadik Premten

"Si e vrau Enver Hoxha, vëllain tim, Neki Imerin"
"Nekiu shkoi deri në Rexhepaj të Gorishtit dhe nga aty i nisi një letër Mehmet Shehut, duke i thënë se ishte në pritje dhe priste urdhër se si të vepronte. Pas kësaj më 9 maj i erdhi përgjigjja nga Mehmet Shehu, në të cilën thuhej: "Shoku Vangjo, merr edhe Milon (pseudonimi i Xhemil Çakërrit) dhe sonte takohemi në shtëpinë e Bilos". (pseudonimi i Bilbil Klosit). Pasi Nekiu mori këtë letër nga Mehmet Shehu, ai e zbatoi urdhrin e tij dhe bashkë me të gjithë partizanët që kishte nën komandë, shkoi në shtëpinë Bilbil Klosit"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Vrasja e vëllait tim, Neki Imerit, dhe Xhaferr Dalanit, nuk tronditi vetëm familjet tona dhe fshatin Gjorm, por dhe gjithë krahinën, si dhe vetë krerët kryesorë të Partisë Komuniste Shqiptare. Nekiu kishte shumë besim te shokët e tij, Hysni Kapo, Mehmet Shehu etj. dhe ai nuk u besonte lajmeve që vinin herë pas here mbi atentatet që po organizoheshin nga ana e Partisë Komuniste. Kur Kadri Avdiu, nga Brataj i Vlorës, i dërgoi Nekiut një letër ku i thoshte: "Neki, ruhu se do të vrasin", ai e mori letrën dhe i shkroi nga pas: 'Ruhu për vete Kadri, se unë kam edhe një vëlla tjetër, ti e mbyll fare'. Dhe atë letër ia kthehu Kadri Avdiut po me të njëjtin njeri".

Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 83-vjeçari, Mehmet Imer Hoxha, i cili rrëfen të gjithë historinë e vrasjes së vëllait të tij, Neki Imerit, apo siç njihej ndryshe me pseudonimin e Luftës, "Vangjo", ish komandantit të Çetës Plakë të Vlorës, vrasje e cila që nga ajo e kohë e vazhdimisht deri në ditët e sotëme, ka ngjallur mjaft debate dhe diskutime të shumta. Po kush ishte Neki Imeri, cila ishte e kaluara e tij dhe si qëndron e vërteta e asaj vrasje që u krye direkt me porosinë e krerëve më të lartë të Partisë Komuniste Shqiptare.

Student i Harry Fultzit
Neki Imeri u lind në vitin 1914-të në fshatin Lepenicë të krahinës së Kurveleshit, prej nga është dhe origjina e asaj familje, një nga më të dëgjuarat e asaj zone. Pasi mbaroi shkollën fillore në fshatin e tij të lindjes në mesin e viteve 1920-të, me ndihmën e Arshi Halilit, (babit të shokut të tij të ngushtë, Mynyr Xhindit) i cili ishte në funksionin e Kryetarit të Bashkisë së Vlorës, Nekiu mundi që të fitonte një bursë shtetërore për të ndjekur studimet në shkollën Teknike amerikane të Harry Fultzit në Tiranë. Gjatë viteve që studjoi në atë shkollë, (në degën që përgatiste studentët për të ndjekur studimet e larta për inxhineri mekanike) Nekiu bashkë me shokun e tij të ngushtë, Mynyr Xhindin, u njohën dhe ranë në kontakt për herë të parë me idetë komuniste. Atë doktrinë ata e njohën ëpërmjet literaturës dhe bisedave që bënin veç të tjerash edhe me bashkëfshatërin e tyre, Sadik Premten, i cili ishte në krye të Grupit Komunist të të Rinjve që përbëhej kryesisht nga studentë të asaj shkolle. Mbasi mbaroi shkollën Teknike amerikane me rezultate të shkëlqyera, Nekiu mori diplomën dhe u emërua si nëpunës Bashkie në qytetin e Sarandës. Në vitin 1939, kur Italia ndërrmori agresionin fashist ndaj Shqipërisë, Neki Imeri ishte një nga ata të rinj vlonjatë që rroku armët dhe shkoi për të luftuar në bregdetin e Bestrovës, ku pushtuesëve iu bë një rezistencë e fortë për disa orë. Në vitin 1941, Nekiu e la punën që kishte në Bashkinë e Sarandës dhe u kthye në fshatin e tij të lindjes në Lepenicë, për t'u marrë me organizimin e rezistencës antifashiste. Atë gjë ai e bëri me porosinë e Qarkorit Komunist të Vlorës, ku Nekiu ishte një nga antarët më aktiv të saj dhe kishte marrë pjesë që në themelimin e celulës së parë të Partisë Komuniste për Vlorën. Lidhur me këtë dhe aktivitetin e Nekiut gjatë viteve të parë të fillimit të rezistencës antifashiste, i vëllai i tij, 83-vjeçari Mehmet Imer Hoxha dëshmon: "Kur Nekiu e la punën në Sarandë dhe u kthye në shtëpi, babai e pyeti: "Pse e le punën o bir? Nekiu iu përgjigj: "Erdha për të luftuar dhe bashkë me shokët do të çlirojmë Shqipërinë nga pushtuesit që na kanë zaptuar vatrat tona", kujton Mehmeti, fjalët e vëllait të tij, Nekiut, në atë kohë që ai me porosinë e Qarkorit Komunist të Vlorës, e la punën e tij në Sarandë dhe u kthye në fshatin e tij të lindjes.

Komandant i Çetës Plakë të Vlorës
Po cili ishte aktiviteti i mëvonshëm i Neki Imerit dhe përse u caktua ai në funksionin e Komandantit të Çetës Plakë të Vlorës? Lidhur me këtë, i vëllai, Mehmeti dëshmon: "Në marsin e vitit 1942, Nekiu u muar me formimin e njësitit të parë partizan të armatosur për gjithë rrethin e Vlorës dhe disa muaj me vonë, në ditët e para të dhjetorit të po atij viti, ai njësit partizan i shtuar me shumë fshatarë të tjerë, u quajt Çeta Plakë e Vlorës. Me detyrën e komandantit të kësaj çete, u ngarkua Nekiu, kurse komisar i saj u caktua, Qazim Çakërri, me pseudonimin "Difi". Ky formacion partizan që ishte dhe i pari për të gjithë rrethin e Vlorës, së bashku me forcat nacionaliste që vepronin në atë kohë në fshatrat e krahinës sonë, zhvilloi disa luftime shumë të ashpra kundër italianëve, ku vlejnë për t'u përmëndur ato të Gjormit, Selenicës, Bestrovës, Drashovicës etj. Në atë kohë që u formua Çeta Plakë e Vlorës, në krye të Partisë Komuniste të Shqipërisë ishin dy emisarët jugosllavë, Miladin Popoviçi dhe Dushan Mugosha. Nekiut nuk i pëlqente fare fakti që ata të dy e bënin ligjin në Parti dhe atë gjë e shprehte hapur gjithnjë. Më kujtohet njëherë, kur në shtëpinë tonë erdhën Hysni Kapo me Dushan Mugoshën. Ishte pasdite ahere kur ata mbërritën tek ne me biçikleta. Hysniu nuk qëndroi fare tek ne dhe erdhi vetëm për të sjellë Dushanin, i cili atë natë qëndroi në shtëpinë tonë nën shoqërinë e shumë gjormiotëve të tjerë që erdhën për ta shoqëruar. Ndër ta më kujtohen Veledin Hadëri dhe Sami Avduli nga Lepenica. Të nesërmen pasi iku Dushani, babai, Imeri, e pyeti Nekiun: "Kush qe ai?". Nekiu iu përgjigj: "Një serb, por nuk më pëlqeu fare". Në bisedat që bënte Nekiu me shokët e tij që vinin në shtëpinë tonë, ai shprehej hapur duke u thënë se luftën kundër fashistëve italianë duhej ta drejtonin vetë shqiptarët, pa ndihmën e ndërhyrjen e të huajve", kujton Mehmet Imeri, lidhur me vëllanë e tij, Nekiun, i cili që në fillimin e Luftës, ishte kundër diktatit të dy emisarëve serbë, Mugosha e Popoviç.

Nekiu mbështet Sadik Premten
Në fillimin e pranverës të vitit 1943, kontraditat që kishin filluar prej kohësh në mes Enver Hoxhës dhe Sadik Premtes, kunatit të Nekiut, (kishte për grua motrën e Neki Imerit, Refien ) filluan të acaroheshin së tepërmi. Ato kontradita kishin filluar që me themelimin e Partisë Komuniste, sepse Enver Hoxha ishte kundër grupit Komunist të të Rinjve që e drejtonin Sadik Premtja me Anastas Lulën. Në atë kohë që Enver Hoxha filloi sulmet ndaj Sadikut, Neki Imeri mbajti anën e kunatit të tij dhe kjo gjë shkaktoi një përçarje të madhe në mes krerëve kryesorë të Partisë Komuniste dhe atyre të Qarkorit të Vlorës. Lidhur me këtë, Mehmet Imer Hoxha dëshmon: "Vendimet e krerëve të Partisë Komuniste që më pas u përkrahën edhe nga një pjesë e Qarkorit të Vlorës, nuk ishin vetëm kundër Sadik Premtes, por edhe kundër të gjithëve mbështetësve të tij, me në krye Nekiun. Nisur nga ai fakt, krerët e lartë të Partisë Komuniste Shqiptare, vëndosën jo vetëm eleminimin fizik të Sadikut, por edhe të Nekiut. Për këtë gjë, pra për eleminimin e vëllait tim, Neki Imerit, Enver Hoxha ngarkoi çetën e Mallakastrës që në atë kohë komnadohej nga Mehmet Shehu. Pas kësaj më 7 maj të vitit 1943, Nekiut i erdhi një letër nga "Vjosa" (pseudonimi i Mehmet Shehut) i cili e kërkonte atë të nisej urgjent për në Mallakastër. Nekiu u konsultua me Sadik Premten, i cili e këshilloi atë që të mos shkonte në atë takim, se dyshonte se do të ishte ndonjë kurth të tyre. Sadiku e nuhati atë gjë pasi nuk kishte më shumë se dy javë që ishte vrarë shoku i tij i ngushtë, Anasatas Lula. Nekiu i tha Sadikut: "Të dëgjova njëherë për të mos vajtur në Skrapar, ndërsa tani po të mos vete dhe në Mallakastër, përgjegjësia para Partisë do të bjerë mbi mua. Ne do të vemi dhe do të bisedojmë, në mënyrë që të bashkohemi të gjithë dhe të mos përçahemi", kujton Mehmeti atë kohë kur i vëllai i tij, Nekiu, u bë një nga mbështetësit kryesorë të kunatit të tij, Sadik Premtes, në konfliktet që ai kishte me udhëheqësin kryesor të Partisë Komuniste, Enver Hoxhën.

Kurthi për vrasjen e Nekiut
Po si rrodhën ngjarjet më pas me Neki Imerin dhe a shkoi ai për t'u takuar me Mehmet Shehun, pas letrës sëtij? Lidhur me këtë, Mehmet Imer Hoxha dëshmon: "Pas letrës së Mehmetit, Nekiu u nis me një pjesë të batalionit për në Mallakastër, duke marrë me vete edhe Komisarin e Çetës, Xhemil Çakërrin, i cili kishte zëvëndësuar në atë post, Qazim Çakërrin. Një pjesë tjetër e batalionit, pas këshillave të Sadik Premtes, nuk shkoi për në Mallakastër. Nekiu shkoi deri në Rexhepaj të Gorishtit dhe nga aty i nisi një letër Mehmet Shehut, duke i thënë se ishte në pritje dhe priste urdhër se si të vepronte. Pas kësaj më 9 maj i erdhi përgjigjia nga Mehmet Shehu në të cilën thuhej: "Shoku Vangjo, merr edhe Milon (pseudonimi i Xhemil Çakërrit) dhe sonte takohemi në shtëpinë e Bilos". (pseudonimi i Bilbil Klosit). Pasi Nekiu mori këtë letër nga Mehmet Shehu, ai e zbatoi urdhërin e ij dhe bashkë me të gjithë partizanët që kishte nën komandë, shkoi në shtëpinë Bilbil Klosit. Por kur mbërritën atje, nuk e gjetën Mehmet Shehun, sepse ai kishte ikur dhe kishte lënë aty vetëm disa partizanë të thjeshtë, duke u lënë porosinë që Neki Imeri me partizanët e tij të qëndronte në Kremeuar. Në atë shtëpi ku qëndruan, Nekiu me Xhemil Çakërrin, biseduan të qetë me partizanët që kishte lënë Mehmet Shehu, por aty nga mesnata, papritmas ata të dy i lidhën duke i thënë se ishin të arrestuar. Pas kësaj ata i nxorrën nga shtëpia dhe të shoqëruar me disa roje partizane, i nisën për në drejtim të fshatit Çorush të Mehmet Shehut. Gjatë rrugës duke udhëtuar për në fshatin Çorush, kur mbërritën në Kutë, ata u përballën me zv / komandantin e batalionit, Hydajet Micollin (me pseudonimin Dysheku) nga Bolena, i cili u befasua kur pa komandantin dhe komisarin me duar të lidhura. Por grupi i shoqërimit i kryesuar nga I. S. për të evituar ndonjë përplasje me armë, i futi dy të arrestuarit, Nekiun e Xhemilin, në Mullirin e Kutës, që ndodhej aty pranë. Ndërkohë që Hydajeti u nis për në drejtim të derës kryesore të mullirit me qëllim për të liruar dy shokët e tij, plumbat e goditën nga pas dhe ai ra përdhe pa frymë. Ndërkohë Xhemil Çakërri nga brenda mullirit po përpiqej që të hapte derën, por plumbat e skuadrës së shoqërimit e rrëzuan dhe atë. Në atë kohë Nekiu që kishte marrë një plumb në dorë, ashtu i lidhur u hodh në vijën e ujit të mullirit. Pas kësaj ai arriti që të dilte jashtë mullirit dhe aty e morën partizanët e Çetës së Mallakastrës, të cilët e zgjidhën dhe ia lidhën plagën që kishte në krahë. Pasi e mjekuan ata e nisën për në Çorush, ku takuan Mehmet Shehun, i cili iu shpjegoi se e gjithë ajo ngjarje kishte ardhur pas një gabimi të bërë pa dashje dhe pa asnjë qëllim", kujton Mehmet Imeri lidhur me ngjarjen e shumëpërfolur të Mullirit të Kutës, ku mbeti i vrarë Hydajete Micolli (Dysheku, Hero i Popullit) dhe Komisari i Çetës Plakë të Vlorës, Xhemil Çakërri.

Përpjekjet për arrestimin e Sadikut e Nekiut
Ndërkohë që Neki Imeri shpëtoi pa u vrarë në Mullirin e Kutës, kunatit të tij, Sadik Premtes, i kishte shkuar një letër që e ftonte të shkonte në një takim në vëndin e quajtur Shkalla e Tragjasit. Lidhur me këtë, Mehmet Imeri dëshmon: "Pasi mori atë letër, Sadik Premtja me Xhaferr Dalanin u nisën për në vëndin e caktuar. Ndërkohë, në fshatin Traqgjas, Jaup Xhezua kishte parë Kastriot Muçon (Hero i Popullit) që kishte shoqëruar Pali Terovën për tek Hysni Kapua. Megjithëse para se të nisej, Pali Terovën e kishin këshilluar që të mos shkonte se do ta fusnin në ndonjë kurth, ai ishte përgjigjur: "Kur më kërkon Partia, nuk mund të mos shkoj". Ndërsa Kastriot Muçua u kthye nga Shkalla e Tragjasit, Jaup Xhezua i pa në brez pistoletën e Pali Terovës, dhe dyshoi se mos ata e kishin vrarë Palin. Kurse e vërteta ishte se Palin vetëm sa e kishin çarmatosur dhe ishin duke i bërë gjyqin. Ndërkohë që Kastrioti u kthye aty, ai i tha Jaup Xhezos, se i kishte dërguar edhe Sadikut një letër për të ardhur. Pas kësaj, Jaup Xhezo u ul dhe i shkroi një letër Sadik Premtes, ku i thoshte se Palin e kishin arrestuar dhe ai në asnjë mënyrë nuk duhet të shkonte në vëndin ku e kishin kërkuar, se do ta vrisnin. Atë letër që shkroi Jaupi, e mori Abaz Fejzua (pas Luftës u bë Gjeneral dhe vdiq në burgun e Burrelit) dhe u nis menjëherë për tek Sadiku. Abazi e takoi Sadikun në mes të rrugës dhe të dy u kthyen. Ndërsa në të njëjtën ditë që në Mallakastër iu bë atentat Hydajet Micollit, Xhemil Çakërrit dhe Neki Imerit, në fshatin Tragjas, iu ngrit kurth Pali Terovës, Sadik Premtes dhe Xhaferr Dalanit. Pasi shpëtoi për mrekulli nga vrasja, Neki Imerit, u përpoqën që t'i mbushin mëndjen se ngjarja e Mullirit të Kutës, ishte aksidentale dhe ai duhej të bënte autokritikë", kujton Mehmet Imeri, lidhur me përpjekjet e para të udhëheqjes së lartë të Partisë Komuniste, për të eleminuar fizikisht vëllanë e tij, Komandantin e Çetës Plakë të Vlorës, Nekiun, për faktin e vetëm se ai ishte një nga mbështetësit kryesorë të Sadik Premtes, kundërshtarin më potencial të Enver Hoxhës.

(vijon nesër)

[Brari]

gaz shqiptare

DOSSIER

Dëshmia e 82-vjeçarit Haziz Toro, lidhur me historinë tragjike të familjes së tij nën regjimin komunist. Nga arratisja e vëllait, Qaniut, ekzekutimi i Rrushitit dhe burgosja e tre nipërve

"Si e ekzekutuan vëllanë tim para naftëtarëve të Patosit"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

I vetmi që mundi të shpëtonte nga familja jonë në atë kohë pa u internuar, ishte ëllai im, Qaniu, i cili qëndroi në arrati nëpër male për të shpëtuar nga hakmarrja e komunistëve të cilët e kishin shpallur atë armik që pa mbaruar Lufta. Aty nga fillimi i vitit 1946, Qaniu së bashku me dy shokët e tij intelektualë të njohur që ishin diplomuar në Perëndim: Taho Baci dhe Ramadan Velmishi, u arratisën nga Shqipëria dhe u vendosën në Republikën Federale Gjermane. Në këtë kohë, vëllai tjetër, Rrushiti, pasi bëri pesë vjet internim me gjithë familjen e tij në Krujë, u lirua dhe shkoi në Patos ku filloi punë si punëtor në një nga ndërrmarjet e Naftës të asaj zonë. Por ajo punë nuk zgjati shumë se pas pak ditësh atë e nxorrën përpara kolektivit dhe i bënë një demaskim publik duke e quajtur armik dhe akuzuar si sabotator që kishte shkuar aty për të djegur puset e naftës. Në fund të asaj mbledhje kur të gjithë prisnin që Rrushitit t'i viheshin hekurat, ndodhi diçka tjetër akoma më e kobëshme. Një nga oficerët e Sigurimit me gradën e togerit (L.S.) nxorri pistoletën nga brezi dhe e qëlloi tre herë pas koke, duke e lënë Rrushitin të vdekur në vënd, aty përpara të gjithë naftëtarëve që ishin në atë mbledhje".

Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 82-vjeçari Haziz Toro me banim në qytetin e Fierit, i cili rrëfen të gjithë historinë tragjike të familjes së tij me origjinë nga Kurjani i Mallakastrës, që për afro gjysëm shekulli me radhë u masakrua në mënyrën më barbare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Po kush është, Haziz Toro, cila është e kaluara e familjes së tij gjatë viteve të Monarkisë së Zogut dhe në periudhën e pushtimit fashist të Shqipërisë? Përse regjimi komunist që erdhi në fuqi në fundin e vitit 1944 filloi hakmarrjen ndaj tyre dhe cili ishte fati i pjesëtarëve të asaj familje mallakastriote nga viti 1944 e deri në shëmbjen e regjimit komunist?

Torot, mbështetës të Monarkisë
Haziz Toro u lind në vitin 1920-të në fshatin Kurjan të Mallakastrës, prej nga është dhe origjina e familjes së tij. Një ndër burrat më të dëgjuar të asaj familje, ka qenë Emin Toro, i cili u lind rreth viteve 1850-të dhe pjesën më të madhe të jetës e kaloi në Turqi ku dhe u diplomua në Jurisprudencë. Në atë kohë që Emini studjoi në Turqi, po në degën e Jurisprudencës të Universitetit të Stambollit, ishte dhe një nga kushërinjtë e tij, i quajtur Salih Toro. Pas diplomimit me rezultate të shkëlqyera, Salihu u kthye në Shqipëri dhe në vitin 1921 ai u thërrit në Tiranë dhe u caktua në funksionin e Kryetarit të Degës Civile në Gjykatën e Diktimit, siç quhej Gjykata e Lartë asokohe. Në vitet e fundit të jetës, Emini u kthye në vëndlindjen e tij në Mallakastër ku dhe ndërroi jetë rreth viteve të para të shekullit të kaluar. Ai la dy djem: Rizain dhe Hazbiun, të cilët pas vdekjes së të jatit, u morën me administrimin e pasurisë së familjes së tyre që ishte mjaft e madhe. Nga të dy djemtë e Emin Toros, vetëm Rizai bëri emër të madh pasi u mor me politikë dhe në atë kohë ka qenë tepër i njohur në të gjithë krahinën e Mallakastrës. Ndërsa djali tjetër i Eminit, Hazbiu, pasi vazhdoi studimet dhe u diplomua për Financë në Turqi, gjatë viteve të Monarkisë së Zogut, shërbeu si toger i Financave në doganën e fshatit Bllatë të Prefekturës së Dibrës. Rizai që ishte dhe djali i madh i Emin Toros, pati tre djem: Rrushitin, Qaniun e Hazizin dhe të tre vëllezërit, studjuan e u diplomuan në shkollën Teknike amerikane të Harry Fultzit në Tiranë. Ndërsa pas diplomimit në atë shkollë, Qaniu me Rrushitin filluan punë të ndryshme, në fundin e viteve '30-të, Hazizi fitoi një të drejtë studimi nga qeveria Monarkiste e asaj kohe dhe shkoi në Itali ku u regjistrua në Fakultetin e Agronomisë pranë Universitetit të Bolonjës. Por pas mbaroi vitin e parë me rezultate shumë të mira, Hazizi i ndërpreu mësimet dhe u kthye në Shqipëri, me synim për të marrë pjesë në Lëvizjen Antifashiste.

Familja Toro e gjitha me Luftën
Gjatë periudhës së Luftës, në vitet 1939-1944, e gjitha familja Toro e Kurjanit, e cila asokohe bëhej rreth 12 shtëpi, u lidh me Lëvizjen Antifashiste. Ajo familje në atë kohë kishte miqësi të ngushtë me disa nga shtëpitë e para të Mallakastrës, si atë të Bektash Bej Çorushit, Bektash Bej Cakranit, Sheh Ismail Çorushit (babai i Mehmet Shehut) Cfirët, Klosët etj. Po kështu përveç këtyre familjeve të njohura mallakastriote, familja Toro e kishte shtrirë miqësinë e saj edhe me familje të tjera të njohura si me Sefat e Lushnjes, Rexho Plakun e Konispolit, e deri me atë të Ali Maliq Agollit në Dibër. Lidhur me këto e qëndrimin e asaj familje gjatë periudhës së Luftës, 82-vjeçari Haziz Toro, dëshmon: "Që në prillin e vitit 1939-të, e gjithë familja jonë e shprehu hapur indinjatën kundër pushtimit fashist të vëndit dhe aty nga viti 1942, vëllai im Qaniu, u muar me organizimin e Grupit të Parë partizan të krahinës sonë të Mallakastrës, duke u emëruar dhe komandant i atij formacioni të armatosur. Në atë kohë në përbërje të atij grupi, u bashkuan dhe Mehmet Shehu me Xhelal Staraveckën, të cilët më pas u bënë udhëheqës kryesorë të formacioneve më të mëdha të Ushtrisë Nacional-Çlirimtare. Gjatë periudhës së Luftës, familja jonë kishte disa hasmëri të vjetra me familjen e Isa Toskës dhe ato u shtuan akoma dhe më shumë, pasi vëllai ynë, Qaniu, doli në mal në krye të Grupit të Parë partizan të Mallakastrës. Nisur nga ky fakt, IsaToska i cili kishte edhe mbështetjen e italianëve, shfrytëzoi rastin dhe na i dogji shtëpitë tona në fshatin Kurjan. Aty nga vjeshta e vitit 1943, kur Enver Hoxha denoncoi Marrëveshjen e Mukjes dhe filloi përplasja e hapur në mes forcave partizane dhe atyre nacionaliste, familja jonë u tërhoq nga Fronti dhe u distancua nga forcat partizane. Pas kësaj ne mbajtëm anën e forcave nacionaliste dhe vëllai ynë, Qaniu, qëndroi me disa forca nacionaliste ku bënte pjesë dhe Ismail Çorushi, të cilat kishin ndërprerë çdo lloj bashkëpunimi me partizanët", kujton 82-vjeçari Haziz Toro, lidhur me periudhën e Luftës, ku familja e tij mbajti anën e forcave nacionaliste.

1945, internimi i Torove
Menjëherë pas mbarimit të Luftës, regjimi komunist që erdhi në fuqi e shpalli familjen Toro, armike dhe reaksionare, e filloi ta luftonte atë me të gjitha mënyrat. Lidhur me këtë, Haziz Toro dëshmon: " Menjëherë pas mbarimit të Luftës, që në dhjetorin e vitit 1944, familja jonë u gjend nën terrorin e komunistët që erdhën në pushtet, të cilët menjëherë filluan hakmarrjen ndaj familjes sonë. Që në fillimin e vitit 1945, ne na internuan familjarisht në qytetin e Krujës, ku bashkë me shumë familje të tjera, na mbanin nën kontroll të vazhdueshëm. I vetmi që mundi të shpëtonte nga familja jonë në atë kohë, ishte ëllai im, Qaniu, i cili qëndroi në arrati nëpër male për të shpëtuar nga hakmarrja e komunistëve të cilët e kishin shpallur atë armik që nga viti 1943 kur ai u distancua nga partizanët dhe u bashkua me forcat nacionaliste. Pasi qëndroi disa kohë nëpër male, aty nga fillimi i vitit 1946, Qaniu së bashku me dy shokët e tij intelektualë të njohur që ishin diplomuar në Perëndim: Taho Baci dhe Ramadan Velmishi, u arratisën nga Shqipëria dhe u vendosën në Republikën Federale Gjermane. Aty nga viti 1950-të, Qaniu u inkuadrua në rradhët e Kompaninisë 4000, e cila ishte instaluar në disa kodrina në periferinë e qytetit të Mynihut. Ajo kompani që kishte një efektiv prej 4000 personash nga të gjitha vëndet e Europës Lindore, kishte dhe dy batalione me 250 shqiptarë, të cilët stërviteshin nga anglo-amerikanët për të zbarkuar në Shqipëri. Qaniu qëndroi në atë kompani deri aty nga viti 1954, kur ajo u shkri fare pas tradhëtisë që kishte bërë, Kim Filbi, agjenti britanik që punonte për sovjetikët. Pak kohë më vonë, vëllai im, Qaniu, u largua nga Gjermania dhe u vendos në SHBA-ës ku jetoi deri në vitin 1982", kujton Haziz Toro atë kohë pas mbarimit të Luftës, kur komunistët filluan hakmarrjen ndaj familjes së tyre dhe i internuan në qytetin e Krujës.

Ekzekutimi i Rrushitit në Patos
Deri aty nga viti 1950-të, familja Toro vazhdonte të qëndronte në internime së bashku me shumë familje të tjera të cilat komunistët i kishin shpallur armike dhe reaksionare. Por në vitin 1950-të, kur Qani Toro u inkuadrua në formacionet e bazave ushtarake që stërviteshin nga anglo-amerikanët për t'u hedhur si diversantë në Shqipëri, ndaj asaj familje filloi një goditje akoma dhe më e ashpër. Lidhur me këtë, Haziz Toro dëshmon: "Në fillimin e vitit 1950-të, pasi plotësuam pesë vjetëshin e parë të dënimit në internim, ne na hoqën nga Kruja dhe na internuan përsëri duke na shpërndanë nëpër vënde të ndryshme. Mua me gjithë familjen time më çuan në Kalanë e Porto-Palermos, ndërsa vëllai tjetër, Rrushiti, pasi u lirua shkoi në Patos, ku filloi punë si punëtor në një nga ndërrmarjet e Naftës të asaj zonë. Por ajo punë nuk zgjati shumë, sepse si duket iu mësua biografia që ai nuk e kishte treguar. Pas kësaj Rrushitin e nxorrën përpara kolektivit ku kishte filluar punë dhe i bënë një demaskim publik duke e quajtur armik dhe sabotator që kishte shkuar aty për të djegur puset e naftës. Në fund të asaj mbledhje kur të gjithë prisnin që Rrushitit t'i viheshin hekurat, ndodhi diçka tjetër akoma më e kobëshme. Një nga oficerët e Sigurimit të Degës së Brendshme të Mallakastrës, i cili mbante gradën e togerit, (L.S.) nxori pistoletën nga brezi dhe e qëlloi tre herë pas koke, duke e lënë Rrushitin të vdekur në vend, aty përpara të gjithë naftëtarëve që ishin në atë mbledhje. Ajo vrasje i terrorizoi të gjithë ata puntorë që i kishin mbledhur apostafat aty, por asnjëri nuk mund të reagonte pasi i gjithë vëndi ishte i rrethuar që më përpara nga forca të shumta policore", kujton Haziz Toro, lidhur me vrasjen tragjike të vëllait të tij, Rrushitit, në fillimin e vitit 1950, kur atë e ekzekutuan barbarisht në sy të naftëtarëve në periferitë e qytezës së Patosit.

Burgoset Çezari, Qazimi e Ylviu
Vrasja barbare e Rrushit Toros në atë kohë, e rëndoi akoma dhe më shumë gjëndjen e fisit të tij, pasi të gjitha familjeve Toro që në atë kohë ishin të internuara, u përmëndej shpesh duke u thënë se kishin një njeri të pushkatuar nga Partia. Lidhur me këtë, Haziz Toro, dëshmon: "Pas vrasjes së Rrushitit, unë qëndrova i internuar në Porto-Palermo,deri në vitin 1956. Në atë vit, mua më çuan në fshatin Plug ku dhe u krijova familje duke u martuar me vajzën e Ali Maliqit (Agollit) me të cilët ne kishim miqësi të vjetër. Në atë fshat ne qëndruam të internuar deri në vitin 1967 dhe në atë vit ne na liruan nga internimi e na kthyen në fshatin tonë Kurjan. Në atë kohë aty u grumbulluam të gjitha familjet e fisit tonë që kishim qenë nëpër internime. Edhe në fshatin tonë Kurjan, ne na çuan si të internuar dhe lufta ndaj nesh ishte akoma dhe më e fortë pasi aty na njihnin të gjithë. Si rezultat i kësaj, aty nga viti 1976, regjimi komunist filloi edhe një goditje tjetër ndaj familjes sonë. Në atë vit u arrestua nipi im, Çezar Toro, (djali i Qaniut) i cili punonte në kooperativë dhe u dënua me dhjetë vjet burg politik. Pas arrestimit dhe dënimit të Çezarit, u arrestua dhe u dënua po me dhjetë vjet burg, edhe Qazim Toro, djali i kushëririt tim të parë. Hakmarrja e komunistëve ndaj familjes sonë nuk mbaroi me kaq, sepse pas tyre u arrestua dhe u dënua po me dhjetë vjet burg politik, edhe një kushëri tjetër i yni, Ylvi Toro. Ai u bashkua me Çezarin dhe Qazimin në kampin e Spaçit, ku të tre vuajtën dënimet deri aty nga viti 1986", kujton Haziz Toro atë kohë kur u burgos, nipi i tij, Çezari dhe dy kushërinjtë e tjerë: Qazimi dhe Ylviu.

Vazhdon persekutimi i familjes
Edhe pas daljes nga burgu të Çezarit, Qazimit dhe Ylviut, persekutimi dhe lufta e klasave ndaj asaj familje të njohur mallakastriote vazhdoi përsëri deri në rrëzimin e regjimit komunist në fillimin e viteve 1990-të. Në atë kohë e gjithë familja Toro, i mbështeti pa rezerva ndryshimet demokratike që u bënë në vënd dhe djemtë e asaj familje filluan të integroheshin disi në jetën shoqërore. Në atë kohë, djali i Hazizit, Kastriot Toro, që kishte lindur në vitin 1957 dhe kishte punuar rreth 18 vjet në koperativë, me sakrifica të mëdha mundi që të shkollohej duke mbaruar studimet e larta. Lidhur me këtë, Hazizi dëshmon: "Djali im, Kastrioti, u diplomua si oficer dhe shërbeu në organet e Ministrisë së Rendit, duke u punuar si Shef-Qarkullimi dhe Shef Rendi në qytetin e Peshkopisë. Duke pasur rezultate të larta në punë, ai u dërgua dhe bëri disa specializime jashtë vëndit dhe kur u kthye u emërua me detyrën e Shefit të Komisariatit në rrethet e Mallakastrës dhe të Lushnjes. Në ato qytete ai shërbeu deri në fillimin e vitit 1997 kur filluan trazirat për shkak të rënies së firmave piramidale. Në atë kohë ai pati disa kërcënime nga bandat e armatosura që kishin mbështetjen e disa segmenteve të majta, të cilat i bënë dhe një atentat duke e qëlluar me snajper nga pallatet që ndodheshin përballë Komisariatit të Lushnjes. Kastrioti shpëtoi për mrekulli nga që ishte në një makinë të blinduar dhe pas kësaj ai u detyrua e u largua përfundimsiht nga Shqipëria së bashku me gruan e fëmijët", e mbyll rrëfimin e tij, 82-vjeçari, Haziz Toro, lidhur me persekucionin e familjes së tij, i cili filloi që në vitin 1945 dhe për të, vazhdon ende.

-----------------

[Brari]

DOSSIER II

Enveri në mbledhjen e Byrosë: "Kadri, pse e mbrojte Feçorin që ishte imoral, për çfarë shkuat me Mehmetin te sovjetikët dhe pse i fute ata në arkivat tona"

Enveri: "Çfarë bëre ti Kadri me Mehmetin në Moskë"


---------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e së dielës, u njohëm me një pjesë të shkurtër të raportit të panjohur të Enver Hoxhës të mbajtur në mbledhjen e Byrosë Politike të datës 8 tetor të vitit 1982, raport i cili titullohej "Mbi fajet e rënda të Kadri Hazbiut". Në fillim të fjalës tij, Enver Hoxha bëri një përmbledhje të veprimtarisë armiqësore të Mehmet Shehut, duke e akuzuar atë si agjent të CIA-s, Intelixhens Servisit, UDB-së dhe KGB-së, dhe më pas u shpreh se Mehmet Shehu, si një nga rezidentët e vjetër të agjenturës amerikane në Shqipëri, kishte organizuar të gjitha grupet armiqësore të zbuluara deri në atë kohë. Sipas fjalës së Enverit, Mehmeti, kishte si qëllim përmbysjen e pushtetit popullor me anë të një puçi ushtarak dhe eleminimin e të gjithë shokëve të udhëheqjes së lartë. Pas kësaj ai do të organizonte planin që i kishin dhënë amerikanët, i cili iu gjet në kasafortën e tij pas vdekjes. Po kështu Enveri akuzonte Kadri Hazbiun si njeriun dhe bashkëpuntorin më të afërt të Mehmetit dhe natën e 17 dhjetorit të vitit 1981, Kadriu shkoi në vilën e Mehmetit dhe i tha atij se nuk kishte asnjë rrugëdalje tjetër e i sugjeroi vetëvrasjen. Kështu pas vetëvrasjes së Mehmetit, amerikanëve iu dogj karta më e fortë e tyre dhe për të shpëtuar pjesën tjetër të grupit me në krye Kadri Hazbiun, ata dërguan në Shqipëri bandën e Xhevdet Mustafës, me qëllim që të eleminonin fizikisht Sekretarin e Parë të KQ të PPSH-së.

(vijon nga numri i së dielës)

"Një ditë ai erdhi tek unë dhe më tha:"Shoku Enver, kam përgatitur një autokritikë". Të them të drejtën, menjëherë iu përgjigja se nuk ishte nevoja për këtë autokritikë. Ai më kërkoi me insistim:"Të lutem, më lejoni t'ju këndoj autokritikën dhe dëgjojeni". Meqënëse nguli këmbë shumë, iu përgjigja:"E po mirë, atëhere, po të dëgjoj". Dhe e dëgjova autokritikën e tij. Pastaj, kur më tha ta merrja në dorëzim këtë autokritikë të tij, refuzova. "Unë nuk e mbaj këtë autokritikë", - i thashë. Po përse nuk e mbajta autokritikën e Kadriut, derisa e kam për detyrë të pranoj një autokritikë që më vjen nga një shok, sidomos kur vjen nga një anëtar i Byrosë Politike? Sepse ajo nuk ishte autokritikë, nuk ia mora, duke menduar se me kohë Kadriu edhe vetë do të reflektonte. Duhet t'ju them, shokë, se kjo autokritikë e shkruar nga ana e Kadriut ishte shumë e përgjithshme, nuk kishte ndonjë gjë të rëndësishme në përmbajtjen e saj. Ai atje, në qoftë se nuk gabohem, afërsisht vetëm pohonte që në Ministrinë e Punëve të Brendshme janë bërë gabime, prandaj nuk kishte si shpëtonte prej tyre, se edhe personalisht vetë ka të meta etj. Në autokritikë Kadriu godiste edhe Mehmet Shehun e kështu gjithë armiqtë e tjerë me radhë, por konkretisht, të them të drejtën, kjo autokritikë nuk më ngrohu. Mendimi i përgjithshëm imi ishte ky: Kadriu nuk është thelluar sa duhet në analizën e punës së tij në Ministrinë e Punëve të Brendshme, e kurdisur dhe e pleksur kjo edhe me veprimtarinë armiqësore të Mehmet Shehut. Mirëpo tani ja që nëpër arkiva ekzistojnë fakte, që dalin njëri pas tjetrit dhe sigurisht do të ketë edhe të tjera. Këto nuk mund e nuk duhet të qëndrojnë të mbyllura që t'i zërë pluhuri, sidomos pas gjithë ngjarjeve të rënda që kemi jetuar këta muajt e fundit, prandaj i duhen kërkuar nga ana jonë disa shpjegime për to Kadriut, sepse është i vetmi që është në gjendje të na sqarojë për to". Por ai bën plot dredhira, supozime e mohime, bile edhe me akuza provokuese kundër shokëve. Kadriu përpiqet t'ua hedhë gabimet jo vetëm armiqve të Partisë që janë dënuar ose kanë vdekur, por bën edhe disa insinuata për shokë e forume. Kadriu pranon se vigjilenca e tij ka qenë krejt e ulët dhe se krejt i pamjaftueshëm ka qenë kontributi i tij personal në zbulimin e Mehmet Shehut, si armik i egër, dhe të punës së tij të poshtër.

Por Kadriu, pasi i thotë këto gjëra të përgjithshme, të cilat nuk ka si i mohon, kërkon të shfajësojë veten e të minimizojë përgjegjë-sitë e tij, kur thotë: "Këtu kanë ndikuar që edhe unë (vini re si thotë ai: edhe unë, domethënë si të gjithë ju) kisha besim në personin e Mehmet Shehut… unë nuk e kam bërë detyrën si anëtar i Byrosë Politike". Kjo është shumë e rëndë. Po Kadriu ç'ka parë? Ç'ka dëgjuar? Ç'ka bërë? Si ka reaguar? Këtë kërkon të dijë Byroja Politike. Këtu duhet të thellohet Kadriu, që të ndihmojë Partinë në radhë të parë, dhe veten. Ne nuk e njohim Kadrin për aq naiv, as si i thonë fjalës "leshko", që t'ia hedhin të gjithë ata që kishte përreth e në vartësi të tij, armiq si Mihallaq Ziçishti, Feçor Shehu, Zoi Themeli, Llambi Peçini e të tjerë maskarenj. Kadriu nuk ishte nga ata që mbante distancë (nga druajtja ose respekti, siç ngjet me pa të drejtë nga disa) me shokë të udhëheqjes në funksione më të larta, prandaj as Mehmet Shehu e aq më pak Beqir Balluku, të cilët kishin lidhje operative shtetërore me Kadri Hazbiun, nuk mund të shinin në Ministrinë e Punëve të Brendshme pa e pasur fare në konsideratë atë. Kjo nuk mund të ngjiste.

Kadriu do të izolonte Enverin
Siç pohon Kadriu, këto i ka quajtur të konsumuara në diskutime me Mehmet Shehun e Beqir Ballukun, me të cilët kishin lidhje në rrugë shtetërore. Atëhere, në qoftë se ka pasur vërejtje serioze e dyshime pse s'mi ka ngritur mua? Apo dhe këtu ka luajtur rol "përralla" që po përhapte Mehmet Shehu "të mos e shqetësojmë shokun Enver", me qëllim djallëzor për të më izoluar nga shokët e nga punët. Unë izolimin nuk do ta lejoj sa të kem frymë. Për këto që pretendon Kadriu s'ka dokumente në Komitetin Qëndror. Nga ana tjetër, për fat të mirë të Partisë, unë mbaj ditar ku kam shënuar dhe vazhdoj të shënoj çdo ditë me kë takohem, ç'më shtrojnë e çfarë u shtroj shokëve. Edhe me Kadriun kam pasur disa takime, ai më ka informuar për ndonjë ngjarje apo incident, por s'më ka ngritur gjë as nga larg për këto që analizojmë, kurse unë kam dhënë shumë këshilla e porosi për Ministrinë e Brendshme e Sigurimin e Shtetit. Kadriu pohon kur thotë se "ky qëndrim imi (i Kadriut) i ka favorizuar të gjithë këta armiq në metodën e tyre të fshehjes së gjurmëve". Për këtë miopi politike e mungesë partishmërie ai e paraqet thjesht si "mashtrim" e "pabesi" nga ana e Mehmet Shehut e Beqir Ballukut, që i paraqitnin çështjet "si të para e të gjykuara me shokët". Edhe këtu ka insinuata me qëllim të keq. Kadriu herë e paraqet veten "viktimë", herë ia hedh fajin euforisë dhe njëfarë kulti që ishte krijuar për Sigurimin e Shtetit, dhe që në fakt ishte krijuar, herë thotë se ka vepruar nën presionin e Mehmet Shehut, Beqir Ballukut e vartësve të vet, Mihallaq Ziçishtit e Feçor Shehut me shokë; se ka pasur familjaritet me këta e vartësit e tjerë. Po neve a na ka imponuar gjë Mehmet Shehu? Jo, s'ka mundur të na imponojë. Pra, nuk është e drejtë të thuhet "edhe unë kisha besim te Mehmet Shehu, siç kishit edhe ju". Ka një diferencë të madhe në këtë çështje dhe kjo shpjegon atë që përse Kadriu i është nënshkruar presionit të Mehmet Shehut, të Beqir Ballukut me kompani.

Kadriu mbrojti Feçori si imoral
Po kush duhet të na sinjalizonte, të mos flasim për punën e fshehtë armiqësore, por, të themi, për sjelljet imorale të Beqir Ballukut me kompani. Po kush duhet të na sinjalizonte, të mos flasim për punën e fshehtë armiqësore, por, të themi, për sjelljet imorale të Beqir Ballukut, të Feçor Shehut etj? Kadriu mund të thotë: "Partia duhet të sinjalizonte". Dakord, dhe Partia ka bërë sinjalizime të tilla, me të cilat Kadriu është njohur. Siç na thonë tani, që kur Feçori ishte në Peshkopi Partia ka sinjalizuar dhe Kadriu, që na thotë "nuk dija", është vënë në dijeni që Feçor Shehu është imoral. Në Komitetin Qëndror ekziston dokumenti ku Kadriu ka bërë shënime me dorën e tij se "këto që thuhen për Feçor Shehun s'janë të vërteta". Pra, Kadriu, që u ngarkua për të verifikuar sinjalizimet, na e nxori të larë Feçorin. Gjithë Shkodra, gjithashtu, e dinte që Feçori ishte imoral, kurse Ministria e Punëve të Brendshme dhe Kadriu "s'e dinin". Po ç'dinin ata? Vetëm parrullat që hedhin reaksionarët aty-këtu? Sigurimi i Shtetit nga ana e tij ç'bënte? Gjumë apo qejf o qejf?! Dhe këto janë të vërteta, s'janë përralla. Feçor Shehun e aprovuam ne si ministër, po kush duhet ta njihte më mirë se çdonjëri nga ne? Kadriu. Ai kishte vite që punonte drejtpërdrejt me të. Për emërimin si ministër Byroja Politike u mbështet kryesisht në mendimet e Kadriut. Kishte kokë për ministër apo jo, këtë duhet të na e thoshte Kadriu. Ky mund të thotë se propozimi nuk erdhi nga ai, por nga Mehmet Shehu. Kjo nuk ndryshon gjë. Kadriu ka përgjegjësi edhe në rastin që ai vetëm "e aprovoi", siç thotë në autokritikë (duke lënë të kuptohet se nuk u pyet për këtë, gjë që s'është e vërtetë), edhe në rastin që ai s'kishte kuptuae asgjë "ç'gatuante" Feçor Shehu nën hundën e tij.

Kadriu u dha dokumente KGB-së
Në autokritikën e tij Kadriu bën historikun e marrëdhënieve të organeve tona të Sigurimit me ato të Bashkimit Sovjetik e vendeve të demokracisë popullore.Në parashtrimin që bën ka gjëra që nuk janë të panjohura për ne e nuk janë të bërë pa vendime (të shkruara ose të pashkruara). Eshtë i njohur fakti që ne kishim kërkuar e pranuar këshilltarë sovjetikë edhe për organet e Ministrisë së Brendshme, përfshi edhe Sigurimin. Kërkesa për të na dërguar specialistë sovjetikë është bërë nga unë fillimisht përpara shokut Stalin dhe ai m'u përgjigj:"Ne do t'ju dërgojmë disa këshilltarë, po këta do të jenë të përkohshëm, dhe, pasi t'ju keni dhënë ndihmat që do t'u kërkoni ata do të kthehen përnjëherë në Bashkimin Sovjetik". Ai më tha, gjithashtu, se "ata do të paguhen njësoj si punonjësit tuaj", dhe kështu u bë, veçse jo te ju (në Ministrinë e Punëve të Brendshme). Kjo ishte praktika që u ndoq deri në vitin 1954, jo vetëm në sektorët civilë, por edhe në sektorët e Ministrisë së Punëve të Brendshme, edhe të ushtrisë. Pastaj, kur erdhi Mehmet Shehu si kryeministër dhe Kadriu si ministër i Brendshëm, në vitin 1954, u krijua një situatë krejt e ndryshme, krejt e re në favor të sigurimit sovjetik, të KGB-së sovjetike. Ne kemi pasur këshilltarë edhe në kohën kur erdhi Hrushovi në fuqi. Nga disa të dhëna paraprake që kam, del se numri i tyre ka ardhur duke u shtuar pas vdekjes së Stalinit e Kongresit të 20-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik. Eshtë interesante të vëmë në dukje se, ndërsa në të gjitha dikasteret ka pasur vetëm nga 1 këshilltar, në Ministrinë e Brendshme deri në 1954 ka pasur 9 këshilltarë, kurse nga 1954 e deri më 1960 kanë ardhur 39, në mos më shumë, se siç na thonë:"Kaq mbajmë mend". Pse janë shtuar? Kush i ka kërkuar? Këtë mund e duhet të na e sqarojë Kadriu, se ne si udhëheqje nuk kemi marrë asnjë vendim në këtë drejtim, përveç atij që thashë më parë. A e kuptoni, shokë, pse janë shtuar këta. Janë shtuar se ishte rritur lufta dhe rezistenca jonë kundër revizionistëve sovjetikë, prandaj këshilltarët erdhën me shumicë dhe u pranuan nga drejtuesit e Ministrisë së Brendshme pikërisht për të forcuar situatat e tyre brenda. Kadriu ankohet se nuk ka vendime e materiale me shkrim që të përcaktojnë kufirin e këtij bashkëpunimi me këshill-tarët sovjetikë.

Sigurisht që nuk ka, por ka ligje, ka norma të Partisë, ka orientime e vendime të Komitetit Qëndror që përbëjnë atë kufi që ti e ke hedhur prapa krahëve. Eshtë e qartë që sovjetikët nuk mund të jepnin dokument, se do të ishte kompromentues për ta për çfarë kërkonin e merrnin; as Partia jonë s'mund të formulonte një dokument që të dorëzonte çelësat e sekretet e veta dhe ato shtetërore në mënyrë aq skandaloze, siç është vepruar në Ministrinë e Bren-dshme. Ne, si shumë sektorë të tjerë, kishim nevojë për eksperiencë, si për organizimin e punës së organeve të Ministrisë së Punëve të Brendshme, ashtu edhe për shkëmbimin e informatave e bashkërendimin e veprimtarive tona lidhur, për shembull me emigracionin tonë politik reaksionar, lidhur me planet e imperialistëve e të reaksionit kundrejt vendeve tona, kurse ju i futët ata thellë e më thellë. Pra këshilltarët kishin vendin e tyre dhe këtë ne e kishim të qartë, po ju nuk e kishit të qartë, dhe keni bërë një hata të madhe që keni vepruar në atë mënyrë. Ne aktualisht dimë që në krye të kësaj agjenture, ku je implikuar edhe ti, kanë qenë Mehmet Shehu, Beqir Balluku, Petrit Dumja, Hito Çakoja dhe oficerë të tjerë të lartë, spiunë të KGB-së sovjetike dhe të shërbimit informativ të ushtrisë.

Kadriu futi sovjetikët në arkivat tona
Me vendim të udhëhe-qjes Kadriu ka marrë pjesë në dy mbledhje të ministrave të Brendshëm të Bashkimit Sovjetik e të vendeve të demokracisë popullore. Me vendim të udhëheqjes Mehmet Shehu e Kadri Hazbiu janë dërguar në Moskë për të siguruar disa materiale e aparatura etj. Se ç'bëri ndërkohë atje Mehmet Shehu, këtë nuk e dimë, Kadriu mundet që ta kishte parë se ç'bënte ai atje. Por unë dua të theksoj para Byrosë Politike, me përgjegjësi të plotë, që as në kohën e Stalinit, aq më shumë më vonë nuk është dhënë asnjë orientim nga udhëheqja e Partisë dhe as nga unë që këshilltarët sovjetikë të futeshin në çdo sektor e veprimtari të organeve të Sigurimit të Shtetit, "të kishim mundësi të zgjidhnin e të merrnin vetë materialet" që u kërkonte Moska (gjoja për shkollën e kuadrove të Sigurimit tonë). Si është e mundur të lejonit ju që me dhjetra e dhjetëra kolonelë e nënkolonelë, majorë e deri gjeneralë sovjetikë të futeshin në të gjitha vrimat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse në asnjë ministri tjetër nuk ka ngjarë një gjë e tillë? Asnjeri nuk mund të hyjë pa lejen e një personi të caktuar nga kryeministri ose ministri në arkivat dhe të marrë dijeni mbi përmbajtjen e dokumenteve të një ministrie. Në Komitetin tonë Qëndror nuk ka të drejtë të hyjë në arkiv asnjeri pa leje të Hysniut kur ishte gjallë, të Ramizit dhe timen. Tani nuk mund të hyjë njeri pa lejen time dhe të Ramizit. Personi që kërkon të studiojë një dokument do të vijë të më kërkojë leje mua ose Ramizit, të sqarojë përse do të vejë në arkiv e çfarë do të kërkojë dhe nëpunësi i arkivit do t'ja japë dokumentin ta lexojë aty, në zyrën e arkivit dhe, kur largohet personi, nëpunësi përkatës shkruan:"Në datën kaq, filan shok mori për ta lexuar këtë dokument". Kjo është praktika që ndiqet nëpër arkiva. Si është e mundur që Ministria e Punëve të Brendshme dhe vetë ju të vepronit ashtu siç thua ti, Kadri, duke i lënë arkivat hapur si hani me dy porta? Ku ishte kjo rregullore te ju, kur në ministritë e tjera ekziston? Ju mund të më thoni se tani e keni vënë këtë rregull, kurse më përpara nuk e kishit vënë, kur të tjerët e kishin. A lejohej të vente njeri në arkivat e shtetit pa leje? Tani ju e keni vënë këtë rregull për njerëzit tanë, kurse atëhere lejonit të hynte kushdo, edhe sovjetikët. Jo, kjo është e papranueshme, ky nuk është një faj, po një krim që është bërë"

(vijon nesër)


---gazeta shqiptare-------

[Brari]

Ishte koha kur shkonin kokat e gjeneraleve si Kapojt (gjelat) per vit te ri.

Pjesa pare e na iku. Mezi kapem vazhdimin.
Ja rekomandoj ta lexojne enveristet e Kosoves kudo qe ndodhen kete pjese te frikshme te historise tone.
Ta lexojne qe te mos vazhdojne ate rruge te turpshme te genjeshtres dhe krimit qe ndoqi idoli i tyre kur ish ne krye te shtetit Shqiptar..

---------

Nga Gazeta Shqiptare

---------
DOSSIER II

Enveri në mbledhjen e Byrosë: "Kadri, pse e mbrojte Feçorin që ishte imoral, për çfarë shkuat me Mehmetin te sovjetikët dhe pse i fute ata në arkivat tona"

Enveri: "Çfarë bëre ti Kadri me Mehmetin në Moskë"


---------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e së dielës, u njohëm me një pjesë të shkurtër të raportit të panjohur të Enver Hoxhës të mbajtur në mbledhjen e Byrosë Politike të datës 8 tetor të vitit 1982, raport i cili titullohej "Mbi fajet e rënda të Kadri Hazbiut". Në fillim të fjalës tij, Enver Hoxha bëri një përmbledhje të veprimtarisë armiqësore të Mehmet Shehut, duke e akuzuar atë si agjent të CIA-s, Intelixhens Servisit, UDB-së dhe KGB-së, dhe më pas u shpreh se Mehmet Shehu, si një nga rezidentët e vjetër të agjenturës amerikane në Shqipëri, kishte organizuar të gjitha grupet armiqësore të zbuluara deri në atë kohë. Sipas fjalës së Enverit, Mehmeti, kishte si qëllim përmbysjen e pushtetit popullor me anë të një puçi ushtarak dhe eleminimin e të gjithë shokëve të udhëheqjes së lartë. Pas kësaj ai do të organizonte planin që i kishin dhënë amerikanët, i cili iu gjet në kasafortën e tij pas vdekjes. Po kështu Enveri akuzonte Kadri Hazbiun si njeriun dhe bashkëpuntorin më të afërt të Mehmetit dhe natën e 17 dhjetorit të vitit 1981, Kadriu shkoi në vilën e Mehmetit dhe i tha atij se nuk kishte asnjë rrugëdalje tjetër e i sugjeroi vetëvrasjen. Kështu pas vetëvrasjes së Mehmetit, amerikanëve iu dogj karta më e fortë e tyre dhe për të shpëtuar pjesën tjetër të grupit me në krye Kadri Hazbiun, ata dërguan në Shqipëri bandën e Xhevdet Mustafës, me qëllim që të eleminonin fizikisht Sekretarin e Parë të KQ të PPSH-së.

(vijon nga numri i së dielës)

"Një ditë ai erdhi tek unë dhe më tha:"Shoku Enver, kam përgatitur një autokritikë". Të them të drejtën, menjëherë iu përgjigja se nuk ishte nevoja për këtë autokritikë. Ai më kërkoi me insistim:"Të lutem, më lejoni t'ju këndoj autokritikën dhe dëgjojeni". Meqënëse nguli këmbë shumë, iu përgjigja:"E po mirë, atëhere, po të dëgjoj". Dhe e dëgjova autokritikën e tij. Pastaj, kur më tha ta merrja në dorëzim këtë autokritikë të tij, refuzova. "Unë nuk e mbaj këtë autokritikë", - i thashë. Po përse nuk e mbajta autokritikën e Kadriut, derisa e kam për detyrë të pranoj një autokritikë që më vjen nga një shok, sidomos kur vjen nga një anëtar i Byrosë Politike? Sepse ajo nuk ishte autokritikë, nuk ia mora, duke menduar se me kohë Kadriu edhe vetë do të reflektonte. Duhet t'ju them, shokë, se kjo autokritikë e shkruar nga ana e Kadriut ishte shumë e përgjithshme, nuk kishte ndonjë gjë të rëndësishme në përmbajtjen e saj. Ai atje, në qoftë se nuk gabohem, afërsisht vetëm pohonte që në Ministrinë e Punëve të Brendshme janë bërë gabime, prandaj nuk kishte si shpëtonte prej tyre, se edhe personalisht vetë ka të meta etj. Në autokritikë Kadriu godiste edhe Mehmet Shehun e kështu gjithë armiqtë e tjerë me radhë, por konkretisht, të them të drejtën, kjo autokritikë nuk më ngrohu. Mendimi i përgjithshëm imi ishte ky: Kadriu nuk është thelluar sa duhet në analizën e punës së tij në Ministrinë e Punëve të Brendshme, e kurdisur dhe e pleksur kjo edhe me veprimtarinë armiqësore të Mehmet Shehut. Mirëpo tani ja që nëpër arkiva ekzistojnë fakte, që dalin njëri pas tjetrit dhe sigurisht do të ketë edhe të tjera. Këto nuk mund e nuk duhet të qëndrojnë të mbyllura që t'i zërë pluhuri, sidomos pas gjithë ngjarjeve të rënda që kemi jetuar këta muajt e fundit, prandaj i duhen kërkuar nga ana jonë disa shpjegime për to Kadriut, sepse është i vetmi që është në gjendje të na sqarojë për to". Por ai bën plot dredhira, supozime e mohime, bile edhe me akuza provokuese kundër shokëve. Kadriu përpiqet t'ua hedhë gabimet jo vetëm armiqve të Partisë që janë dënuar ose kanë vdekur, por bën edhe disa insinuata për shokë e forume. Kadriu pranon se vigjilenca e tij ka qenë krejt e ulët dhe se krejt i pamjaftueshëm ka qenë kontributi i tij personal në zbulimin e Mehmet Shehut, si armik i egër, dhe të punës së tij të poshtër.

Por Kadriu, pasi i thotë këto gjëra të përgjithshme, të cilat nuk ka si i mohon, kërkon të shfajësojë veten e të minimizojë përgjegjë-sitë e tij, kur thotë: "Këtu kanë ndikuar që edhe unë (vini re si thotë ai: edhe unë, domethënë si të gjithë ju) kisha besim në personin e Mehmet Shehut… unë nuk e kam bërë detyrën si anëtar i Byrosë Politike". Kjo është shumë e rëndë. Po Kadriu ç'ka parë? Ç'ka dëgjuar? Ç'ka bërë? Si ka reaguar? Këtë kërkon të dijë Byroja Politike. Këtu duhet të thellohet Kadriu, që të ndihmojë Partinë në radhë të parë, dhe veten. Ne nuk e njohim Kadrin për aq naiv, as si i thonë fjalës "leshko", që t'ia hedhin të gjithë ata që kishte përreth e në vartësi të tij, armiq si Mihallaq Ziçishti, Feçor Shehu, Zoi Themeli, Llambi Peçini e të tjerë maskarenj. Kadriu nuk ishte nga ata që mbante distancë (nga druajtja ose respekti, siç ngjet me pa të drejtë nga disa) me shokë të udhëheqjes në funksione më të larta, prandaj as Mehmet Shehu e aq më pak Beqir Balluku, të cilët kishin lidhje operative shtetërore me Kadri Hazbiun, nuk mund të shinin në Ministrinë e Punëve të Brendshme pa e pasur fare në konsideratë atë. Kjo nuk mund të ngjiste.

Kadriu do të izolonte Enverin
Siç pohon Kadriu, këto i ka quajtur të konsumuara në diskutime me Mehmet Shehun e Beqir Ballukun, me të cilët kishin lidhje në rrugë shtetërore. Atëhere, në qoftë se ka pasur vërejtje serioze e dyshime pse s'mi ka ngritur mua? Apo dhe këtu ka luajtur rol "përralla" që po përhapte Mehmet Shehu "të mos e shqetësojmë shokun Enver", me qëllim djallëzor për të më izoluar nga shokët e nga punët. Unë izolimin nuk do ta lejoj sa të kem frymë. Për këto që pretendon Kadriu s'ka dokumente në Komitetin Qëndror. Nga ana tjetër, për fat të mirë të Partisë, unë mbaj ditar ku kam shënuar dhe vazhdoj të shënoj çdo ditë me kë takohem, ç'më shtrojnë e çfarë u shtroj shokëve. Edhe me Kadriun kam pasur disa takime, ai më ka informuar për ndonjë ngjarje apo incident, por s'më ka ngritur gjë as nga larg për këto që analizojmë, kurse unë kam dhënë shumë këshilla e porosi për Ministrinë e Brendshme e Sigurimin e Shtetit. Kadriu pohon kur thotë se "ky qëndrim imi (i Kadriut) i ka favorizuar të gjithë këta armiq në metodën e tyre të fshehjes së gjurmëve". Për këtë miopi politike e mungesë partishmërie ai e paraqet thjesht si "mashtrim" e "pabesi" nga ana e Mehmet Shehut e Beqir Ballukut, që i paraqitnin çështjet "si të para e të gjykuara me shokët". Edhe këtu ka insinuata me qëllim të keq. Kadriu herë e paraqet veten "viktimë", herë ia hedh fajin euforisë dhe njëfarë kulti që ishte krijuar për Sigurimin e Shtetit, dhe që në fakt ishte krijuar, herë thotë se ka vepruar nën presionin e Mehmet Shehut, Beqir Ballukut e vartësve të vet, Mihallaq Ziçishtit e Feçor Shehut me shokë; se ka pasur familjaritet me këta e vartësit e tjerë. Po neve a na ka imponuar gjë Mehmet Shehu? Jo, s'ka mundur të na imponojë. Pra, nuk është e drejtë të thuhet "edhe unë kisha besim te Mehmet Shehu, siç kishit edhe ju". Ka një diferencë të madhe në këtë çështje dhe kjo shpjegon atë që përse Kadriu i është nënshkruar presionit të Mehmet Shehut, të Beqir Ballukut me kompani.

Kadriu mbrojti Feçori si imoral
Po kush duhet të na sinjalizonte, të mos flasim për punën e fshehtë armiqësore, por, të themi, për sjelljet imorale të Beqir Ballukut me kompani. Po kush duhet të na sinjalizonte, të mos flasim për punën e fshehtë armiqësore, por, të themi, për sjelljet imorale të Beqir Ballukut, të Feçor Shehut etj? Kadriu mund të thotë: "Partia duhet të sinjalizonte". Dakord, dhe Partia ka bërë sinjalizime të tilla, me të cilat Kadriu është njohur. Siç na thonë tani, që kur Feçori ishte në Peshkopi Partia ka sinjalizuar dhe Kadriu, që na thotë "nuk dija", është vënë në dijeni që Feçor Shehu është imoral. Në Komitetin Qëndror ekziston dokumenti ku Kadriu ka bërë shënime me dorën e tij se "këto që thuhen për Feçor Shehun s'janë të vërteta". Pra, Kadriu, që u ngarkua për të verifikuar sinjalizimet, na e nxori të larë Feçorin. Gjithë Shkodra, gjithashtu, e dinte që Feçori ishte imoral, kurse Ministria e Punëve të Brendshme dhe Kadriu "s'e dinin". Po ç'dinin ata? Vetëm parrullat që hedhin reaksionarët aty-këtu? Sigurimi i Shtetit nga ana e tij ç'bënte? Gjumë apo qejf o qejf?! Dhe këto janë të vërteta, s'janë përralla. Feçor Shehun e aprovuam ne si ministër, po kush duhet ta njihte më mirë se çdonjëri nga ne? Kadriu. Ai kishte vite që punonte drejtpërdrejt me të. Për emërimin si ministër Byroja Politike u mbështet kryesisht në mendimet e Kadriut. Kishte kokë për ministër apo jo, këtë duhet të na e thoshte Kadriu. Ky mund të thotë se propozimi nuk erdhi nga ai, por nga Mehmet Shehu. Kjo nuk ndryshon gjë. Kadriu ka përgjegjësi edhe në rastin që ai vetëm "e aprovoi", siç thotë në autokritikë (duke lënë të kuptohet se nuk u pyet për këtë, gjë që s'është e vërtetë), edhe në rastin që ai s'kishte kuptuae asgjë "ç'gatuante" Feçor Shehu nën hundën e tij.

Kadriu u dha dokumente KGB-së
Në autokritikën e tij Kadriu bën historikun e marrëdhënieve të organeve tona të Sigurimit me ato të Bashkimit Sovjetik e vendeve të demokracisë popullore.Në parashtrimin që bën ka gjëra që nuk janë të panjohura për ne e nuk janë të bërë pa vendime (të shkruara ose të pashkruara). Eshtë i njohur fakti që ne kishim kërkuar e pranuar këshilltarë sovjetikë edhe për organet e Ministrisë së Brendshme, përfshi edhe Sigurimin. Kërkesa për të na dërguar specialistë sovjetikë është bërë nga unë fillimisht përpara shokut Stalin dhe ai m'u përgjigj:"Ne do t'ju dërgojmë disa këshilltarë, po këta do të jenë të përkohshëm, dhe, pasi t'ju keni dhënë ndihmat që do t'u kërkoni ata do të kthehen përnjëherë në Bashkimin Sovjetik". Ai më tha, gjithashtu, se "ata do të paguhen njësoj si punonjësit tuaj", dhe kështu u bë, veçse jo te ju (në Ministrinë e Punëve të Brendshme). Kjo ishte praktika që u ndoq deri në vitin 1954, jo vetëm në sektorët civilë, por edhe në sektorët e Ministrisë së Punëve të Brendshme, edhe të ushtrisë. Pastaj, kur erdhi Mehmet Shehu si kryeministër dhe Kadriu si ministër i Brendshëm, në vitin 1954, u krijua një situatë krejt e ndryshme, krejt e re në favor të sigurimit sovjetik, të KGB-së sovjetike. Ne kemi pasur këshilltarë edhe në kohën kur erdhi Hrushovi në fuqi. Nga disa të dhëna paraprake që kam, del se numri i tyre ka ardhur duke u shtuar pas vdekjes së Stalinit e Kongresit të 20-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik. Eshtë interesante të vëmë në dukje se, ndërsa në të gjitha dikasteret ka pasur vetëm nga 1 këshilltar, në Ministrinë e Brendshme deri në 1954 ka pasur 9 këshilltarë, kurse nga 1954 e deri më 1960 kanë ardhur 39, në mos më shumë, se siç na thonë:"Kaq mbajmë mend". Pse janë shtuar? Kush i ka kërkuar? Këtë mund e duhet të na e sqarojë Kadriu, se ne si udhëheqje nuk kemi marrë asnjë vendim në këtë drejtim, përveç atij që thashë më parë. A e kuptoni, shokë, pse janë shtuar këta. Janë shtuar se ishte rritur lufta dhe rezistenca jonë kundër revizionistëve sovjetikë, prandaj këshilltarët erdhën me shumicë dhe u pranuan nga drejtuesit e Ministrisë së Brendshme pikërisht për të forcuar situatat e tyre brenda. Kadriu ankohet se nuk ka vendime e materiale me shkrim që të përcaktojnë kufirin e këtij bashkëpunimi me këshill-tarët sovjetikë.

Sigurisht që nuk ka, por ka ligje, ka norma të Partisë, ka orientime e vendime të Komitetit Qëndror që përbëjnë atë kufi që ti e ke hedhur prapa krahëve. Eshtë e qartë që sovjetikët nuk mund të jepnin dokument, se do të ishte kompromentues për ta për çfarë kërkonin e merrnin; as Partia jonë s'mund të formulonte një dokument që të dorëzonte çelësat e sekretet e veta dhe ato shtetërore në mënyrë aq skandaloze, siç është vepruar në Ministrinë e Bren-dshme. Ne, si shumë sektorë të tjerë, kishim nevojë për eksperiencë, si për organizimin e punës së organeve të Ministrisë së Punëve të Brendshme, ashtu edhe për shkëmbimin e informatave e bashkërendimin e veprimtarive tona lidhur, për shembull me emigracionin tonë politik reaksionar, lidhur me planet e imperialistëve e të reaksionit kundrejt vendeve tona, kurse ju i futët ata thellë e më thellë. Pra këshilltarët kishin vendin e tyre dhe këtë ne e kishim të qartë, po ju nuk e kishit të qartë, dhe keni bërë një hata të madhe që keni vepruar në atë mënyrë. Ne aktualisht dimë që në krye të kësaj agjenture, ku je implikuar edhe ti, kanë qenë Mehmet Shehu, Beqir Balluku, Petrit Dumja, Hito Çakoja dhe oficerë të tjerë të lartë, spiunë të KGB-së sovjetike dhe të shërbimit informativ të ushtrisë.

Kadriu futi sovjetikët në arkivat tona
Me vendim të udhëhe-qjes Kadriu ka marrë pjesë në dy mbledhje të ministrave të Brendshëm të Bashkimit Sovjetik e të vendeve të demokracisë popullore. Me vendim të udhëheqjes Mehmet Shehu e Kadri Hazbiu janë dërguar në Moskë për të siguruar disa materiale e aparatura etj. Se ç'bëri ndërkohë atje Mehmet Shehu, këtë nuk e dimë, Kadriu mundet që ta kishte parë se ç'bënte ai atje. Por unë dua të theksoj para Byrosë Politike, me përgjegjësi të plotë, që as në kohën e Stalinit, aq më shumë më vonë nuk është dhënë asnjë orientim nga udhëheqja e Partisë dhe as nga unë që këshilltarët sovjetikë të futeshin në çdo sektor e veprimtari të organeve të Sigurimit të Shtetit, "të kishim mundësi të zgjidhnin e të merrnin vetë materialet" që u kërkonte Moska (gjoja për shkollën e kuadrove të Sigurimit tonë). Si është e mundur të lejonit ju që me dhjetra e dhjetëra kolonelë e nënkolonelë, majorë e deri gjeneralë sovjetikë të futeshin në të gjitha vrimat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, kurse në asnjë ministri tjetër nuk ka ngjarë një gjë e tillë? Asnjeri nuk mund të hyjë pa lejen e një personi të caktuar nga kryeministri ose ministri në arkivat dhe të marrë dijeni mbi përmbajtjen e dokumenteve të një ministrie. Në Komitetin tonë Qëndror nuk ka të drejtë të hyjë në arkiv asnjeri pa leje të Hysniut kur ishte gjallë, të Ramizit dhe timen. Tani nuk mund të hyjë njeri pa lejen time dhe të Ramizit. Personi që kërkon të studiojë një dokument do të vijë të më kërkojë leje mua ose Ramizit, të sqarojë përse do të vejë në arkiv e çfarë do të kërkojë dhe nëpunësi i arkivit do t'ja japë dokumentin ta lexojë aty, në zyrën e arkivit dhe, kur largohet personi, nëpunësi përkatës shkruan:"Në datën kaq, filan shok mori për ta lexuar këtë dokument". Kjo është praktika që ndiqet nëpër arkiva. Si është e mundur që Ministria e Punëve të Brendshme dhe vetë ju të vepronit ashtu siç thua ti, Kadri, duke i lënë arkivat hapur si hani me dy porta? Ku ishte kjo rregullore te ju, kur në ministritë e tjera ekziston? Ju mund të më thoni se tani e keni vënë këtë rregull, kurse më përpara nuk e kishit vënë, kur të tjerët e kishin. A lejohej të vente njeri në arkivat e shtetit pa leje? Tani ju e keni vënë këtë rregull për njerëzit tanë, kurse atëhere lejonit të hynte kushdo, edhe sovjetikët. Jo, kjo është e papranueshme, ky nuk është një faj, po një krim që është bërë"

(vijon nesër)


---gazeta shqiptare-------


------

DOSSIER III

Fjala e Enverit në mbledhjen e Byrosë: "Mihallaq Ziçishti, Llambi Peçini dhe Feçor Shehu e pranuan vetë se ishin agjentë të KGB-së, por Kadriu s'na kishte informuar"

Enveri: "Kadriu më tha, mos e arrestojmë Feçor Shehun"


---------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e dytë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me vazhdimin e fjalës së Enver Hoxhës të mbajtur në Mbledhjen e Byrosë Politike të 8 tetorit të vitit 1982, ku diskutohej mbi fajet e ish-ministrit të Brendshëm, Kadri Hazbiut. Si fillim Enveri nuk ishte dakord dhe nuk ia kishte pranuar autokritikën Kadriut, duke u shprehur se ai e kishte bërë atë pa u thelluar e kishte fshehur plot gjëra. Më pas Enveri e akuzonte Kadriun se gjatë periudhës që ai kishte qenë në postin e ministrit të Brendshëm, ua kishte dhënë informacionet vetëm Mehmet Shehut e Beqir Ballukut, ndërsa vetë atij nuk i kishte dhënë asnjë informacion për shokët e lartë të udhëheqjes. Sipas Enverit, me atë veprim, Kadriu kishte pasur si qëllim që ta izolonte atë nga punët e partisë. Ndër akuzat e tjera të ngritura në atë mbledhje nga Enveri, ishin ato që kishin të bënin me të kaluarën e Kadriut, si në rastin kur ai bashkë me Mehmetin kishin shkuar në Moskë dhe nuk dihej se çfarë kishin bërë atje, se Kadriu u kishte dhënë dokumente sekrete këshilltarëve sovjetikë që kishin punuar pranë Ministrisë së Brendshme në Tiranë dhe gjithashtu mbrojtja që ai i kishte bërë Feçor Shehut, në një kohë që e gjithë Shkodra e përfliste atë si imoral.

(vijon nga numri i kaluar)

Nga ana tjetër, dua të theksoj një gjë që Arkivit të Shtetit tonë i dorëzohen të gjitha dokumentet shtetërore që nuk janë më në përdorim dhe për këtë janë caktuar edhe afate. Prapë me vendim është përcaktuar edhe kjo. Vetëm Ministria e Punëve të Brend-shme, Ministria e Mbrojtjes dhe Ministria e Punëve të Jashtme, për arsye të sekreteve, kanë arkivat e tyre e nuk i dorëzojnë këto dokumente në Arkivin e Shtetit, po i mbajnë vetë, por jo që dokumentet t'ia japin sovjetikëve.

Pse ia dha Kadriu dosjet KGB-së
Pavarësisht se ishim miq me sovjetikët, me ç'të drejtë, me ç'vendime apo me ç'rregullore i dorëzoheshin shtetit sovjetik dokumente që nuk i dorëzoheshin as Arkivit të Shtetit tonë? S'keni pasur asnjë urdhër ju që ta bënit një gjë të tillë, s'mund të gjeni ju asnjë dokument nga Komiteti Qëndror të kundërt me atë që kanë të tjerët, pse çështjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme janë jashtëzakonisht sekrete. Në të kundërtën, këtë sekret ju e keni shkelur nëpër këmbë. A keni përgjegjësi për këtë? Me fjalë thoni po, vetëm se e keqja është bërë. Dhe kjo është bërë në periudhën pas vdekjes së Stalinit, duke filluar nga viti 1954. Domethënë nuk është ashtu siç thotë Kadriu, "ashtu e gjeta, ashtu vazhdova". Jo! Kur udhëheqja e Partisë sonë i dërgonte letra Komitetit Qëndror të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, ku protestonte për vajtjen e Hrushovit në Beograd tek Titoja (më 1955), nga Ministria jonë e Brendshme i jepeshin sigurimit sovjetik dosjet e elementëve antiparti. Për këto gjëra duhet të përgjigjet Kadriu. Eshtë absurde të mendohet se Partia mund të lejonte këshilltarët sovjetikë, edhe në kohët më të mira të marrëdhënieve, që të silleshin në Ministrinë e Brendshme sikur ishin ata "të zotët e shtëpisë" e jo ne, shokët që kishte ngarkuar Partia me përgjegjësi në atë sektor. "Kështu u ndërtuan këto marrëdhënie,- thotë Kadriu,- që kur ishte ministër Mehmet Shehu, kështu vazhdoi po e njëjta praktikë, kur u bëra unë ministër, deri nga mesi i vitit 1960, kur shoku Enver më porositi t'u mbyll rubinetin këshilltarëve e të kufizojmë çdo gjë gradualisht deri në prerjen e çdo marrëdhënieve me ta dhe me organet e tyre". Kadriu më kot mundohet të shpërndajë përgjegjësinë e tij, kur deklaron jo pa djallëzi që unë, vetëm nga mesi i vitit 1960 i thashë "të mbyllet rubineti", domethënë që unë e dija se ç'bënin ata me "rubinetin" e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Jo vetëm unë, si Sekretar i Parë, por as Hysniu, që në rrugë partie kishte lidhje me organet e diktaturës së proletariatit, nuk kishte dijeni që Ministria e Brendshme, Mehmet Shehu, Beqir Balluku dhe Kadriu me shokët e tij u kishin hapur sovjetikëve dyer e penxhere, çdo sirtar e dosje. Kështu është e vërteta, kurse ajo që thotë Kadriu është një gënjeshtër. "Jam i bindur,- thotë ai,- që këtë çështje e kam ngritur te sekretari përkatës i Komitetit Qëndror, përveç tek tradhtarët Mehmet Shehu e Beqir Balluku". Që ua ka ngritur këtyre të dyve, s'ka pse ta vëmë në diskutim. Ata ishin nxitësit e përgjegjësit kryesorë për këto marrëdhënie të shtrembra e shumë të rrezikshme për Partinë e shtetin tonë. Kurse për sa i përket informimit të sekretarit të Komitetit Qëndror nuk është e vërtetë. Kadriu ka përgjegjësi të rëndë që për këtë gjendje serioze nuk ia ngriti udhëheqjes së Partisë, e theksoj të Partisë (në aparat të Komitetit Qëndror deri më 1975 nuk është bërë fare fjalë për këtë). Hysniu ka vdekur, por ka lënë dokumentin me shkrim, ku më 1975 habitet për këtë gjendje dhe që e merr vesh rastësisht nga persona të jashtëm; unë jam gjallë e nuk di gjë, Mehmet Shehu me siguri dinte, por, kur çështja doli në shesh, ai, me letërpërgjigjen e tij shokut Hysni, hapi (më 1975), flakë më flakë, po atë ditë, dhe ia hedh në kurriz Kadriut, lan duart si Ponc Pilati, bile nënvizon që duhet informuar sa më parë shoku Enver. Këto dokumente iu dërguan Kadriut. Si nuk u revoltua ky që shoku Hysni "habitet" dhe "paska harruar", kurse Mehmet Shehu lan fare duart, as që ka ditur kurrë për një gjë të tillë? Përse Kadriu nuk edhi tek unë të sqaronte këtë çështje të madhe e delikate, të sqaronte edhe pozitën ose përgjegjësinë e tij?

Agjentët e KGB-së në udhëheqje
Ngjanë kompletet një pas një, që nga 1973 e deri më 1975, si në fushën e kulturës, në atë të ushtrisë, dhe të ekonomisë. Tërë komplotistët u akuzuan edhe si agjentë të revizionistëve sovjetikë, jugosllavë etj. Sidomos në ushtri neve na u desh të bëjmë qilizmë të thellë në ushtarakët që ishin implikuar në komplotin e Beqir Ballukut, Petrit Dumes, Hito Çakos e të tjerëve. Agjentët e KGB-së, në qoftë se u lihej një besim i tillë, është e natyrshme që do të vepronin më parë brenda në organet e Ministrisë së Punëve të Brendshme, njëkohësisht edhe jashtë, ku u ishte lënë fushë e gjerë veprimi. Në fakt, që Mihallaq Ziçishti, Llambi Peçini e Feçor Shehu, janë agjentë të KGB-së e të vendeve të tjera, këtë e kanë pohuar vetë. Ne nuk mund të dyshojmë tek të gjithë, kur nuk kemi fakte, por kjo miqësi e shthurur dhe ky familjaritet i madh në mes këshilltarëve sovjetikë që punonin në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe njerëzve tanë të këtij dikasteri, familjaritet i mbuluar me vellon e "miqësisë së pazgjidhshme me Bashkimin Sovjetik", na ka dëmtuar rëndë. Kadri Hazbiu e dënoi vetëvrasjen e Mehmet Shehut si akt armiqësor dhe vetë atë si armik të egër, ashtu siç e cilësoi gjithë Partia. Siç e theksova dhe në fillim, unë nga Kadriu prisja e kërkoja që ta ndihmonte më shumë Partinë. Siç e pohon edhe në autokritikën e tij, tash më shumë në këtë mbledhje, unë e kisha njohur edhe me të dhënat që vërtetonin se kush ishte Mehmet Shehu nga e kaluara si agjent e konspirator. "Kjo,- thotë ai,- më ndihmoi për të krijuar një vizion të plotë se këtu nuk ishte fjala për çfarëdolloj veprimtarie, por, për një punë agjenturore të mirëfilltë të Mehmet Shehut, një kryeagjent dhe jo vetëm në këtë rrjet, por i vjetër në aktivitet". "Megjithatë, - pohon ai më poshtë,- unë kisha besimin se Mehmet Shehu nuk mund të kishte një rrjet e mbështetje aq të gjerë e të organizuar në Ministrinë e Punëve të Brendshme, me përjashtim të Feçor Shehut e të ndonjë tjetri si ky". Kjo që thotë, nuk përbën një arsyetim logjik. Pse të mendonte kështu Kadriu me gjithë ato që po na dëgjonin veshët nga armikja Fiqiret Shehu e të tjerët? e Mehmet Shehut që kur ky vrau veten. Këtë rrezikshmëri Kadriu s'e ka realizuar ose s'ka dashur ta realizojë edhe mjaft kohë pas vetëvrasjes, kur po zbulohej rrjeti agjenturor i Mehmet Shehut. Jo vetëm autokritika e parë e tij ishte krejt e përciptë dhe e vakët, pa analiza të përgjegjësive, por përkundrazi me deklaratat pompoze për "besnikëri ndaj Partisë" etj dhe nuk reflektoi më tej, jo vetëm nuk u tregua aktiv e i çiltër, siç iu kërkua nga unë, por ai shfaqi disa hezitime, që u përmendën edhe këtu, që më bënë shumë tëmendoj.

Kadriu mbrojti Feçorin
Në një kohë që Fiqret Shehu po pohonte planet kriminale të Mehmet Shehut e të bashkëpunëtoreëve të tij, si Feçor Shehu, Kadri Hazbiu shprehu mendimin se Fiqret Shehu ishte një element antiparti (kur ajo kishte pohuar vetë se ishte agjente). Kur do të arrestohej Feçor Shehu, Kadriu shprehu hezitimin:"Se mos kjo, Fiqret Shehu, na fut në qorrsokakë" dhe, kur po merreshin masa pushimi e transferimesh për disa punonjës që kishin gabuar rëndë në Ministrinë e Punëve të Brendshme, ai shprehu mendimin tek unë se mos shoku Hekuran po nxitohej, sepse nga të dhënat e tij në kuadrot e Ministrisë së Punëve të Brendshme kishte tulatje e demoralizim. Pse këto hezitime nga Kadriu? Pse këto sugjerime për të pasur kujdes për Fiqret Shehun, Feçor Shehun e kuadrot e kompromentuar të Ministrisë së Punëve të Brendshme, në një kohë që ai duhej të çahej e të bëhej katërsh për t'u shkuar gjërave deri në fund? Këto veprime nuk janë bërë pa dijeninë e Kadriut, sikurse përpiqet të justifikohet ai, si në autokritikë, ashtu edhe në këtë mbledhje. Veprimtaria e Koçi Xoxes, e udhëhequr nga serbi Rankoviç, ishte një metodë pune trockiste, pse ai në shërbim të jugosllavëve krijonte kartela të rreme, të falsifikuara, për udhëheqësit e shëndoshë të Partisë dhe të popullit, për të përgatitur eleminimin e tyre fizik dhe moral. "Siç gjykoj tani,- thotë Kadriu në autokritikën e tij (se mos e akuzonin si trockist),- veç të tjerave, mbi mua këtu ka ndikuar edhe presioni i armiqve që më rrethonin, si ata që kam pasur në vartësi (Mihallaq Ziçishti, Feçor Shehu, Zoi Themeli, Llambi Peçini e të tjerë), ashtu dhe ata që më drejtonin operativisht në rrugë shtetërore, si Mehmet Shehu e Beqir Balluku dhe, së bashku me ta, edhe këshilltarët sovjetikë që ishin futur në çdo sektor të Sigurimit. Ky presion nuk bëhej vetëm direkt mbi mua, por mbi të gjithë punonjësit e Sigurimit". Unë po e pyes Kadriun: Pse pranoi ai presionin e këtyre armiqve dhe pse nuk iu nënshtrua vijës së Partisë, pse nuk mori mundimin të vinte në Komitetin Qëndror, ku të na fliste për këto gjëra? Sipas pikëpamjes së Kadriut, del se po të dyshonim për ndonjë personalitet, që merrej me punë armiqësore, nuk u dashka të kallëzohej, për arsye, siç thotë ai, se mund të quheshim ose të binim në metodat trockiste të Koçi Xoxes. Ky mendim nuk është një mendim partie, përkundrazi, ky shuan luftën e klasave dhe u lejon mundësinë disa personaliteteve të bëjnë punë armiqësore kundër Partisë, siç ngjau. Kjo është përsëri një metodë pune trockiste, armiqësore kundër socializmit dhe Partisë. Prandaj është një shfajësim dhe koncept i gabuar i Kadriut dhe i bashkëpunëtorëve të tij, që e kishin pasur këtë emdnim. Por ne e pyesim Kadriun se a ka pasur sinjalizime për personalitete që merreshin me punë armiqësore dhe ai nuk i ka treguar?

Kadriu nuk informoi për Hulusi Spahiun
Kjo më mirë vonë se kurrë duhet të na thuhet. Thashë pak më parë se sa kemi futur një gisht në dokumentet e Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe rastësisht shohim, për shembull, se Hulusi Spahiu ka deponuar në hetuesi (më 1956) se ishte një nga organizatorët e Konferencës së Tiranës. Ai deklaron se për këtë kishte folur më përpara me Beqir Ballukun, Kiço Ngjelën, Rahman Perllakun e të tjerë. Tani të pyesim, ty Kadri, shiheshin apo fshiheshin këto deklarata për personalitete të larta të Partisë e të shtetit? Pse nuk shiheshin ose më mirë të themi pse fshiheshin? Eshtë e mundur që për kuadro me kaq rëndësi, në momentet që po kalonin Partia dhe vendi ynë pas Kongresit të 20-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik dhe pas ngjarjeve në Hungari, Poloni etj etj, ti të mos i kesh lexuar këto deponime në këto situata? Këtë unë nuk e besoj. Pra një koncept i tillë, që të mos diktosh dhe të mos i vësh në dukje Partisë aktet e dyshimta ose armiqësore të një personaliteti është krejtësisht i huaj për ne. Kjo do të thotë t'i lësh këta të veprojnë, siç u la Beqir Balluku, t'u krijosh këtyre kultin e personit, siç ndodhi, në fakt, me këtë tradhtar që u la anëtar Byroje e ministër për kaq vite derisa e zbuloi dhe e demaskoi Partia e jo Sigurimi, as ti si ministër i Brendshëm, as Mehmet Shehu, që hiqej si ushtarak dhe që mbante lidhje "të ngushta" me ushtrinë jo për t'u shërbyer interesave të lartë të Partisë e të popullit, por planeve kriminale prej tradhtari e kryeagjenti të imperialistëve e të revizionistëve. Pra, të lësh njerëz të veprojnë në kokën e partisë dhe të shtetit në kundërshtim me ligjet dhe me normat e kësaj udhëheqjeje, ky nuk është një mendim marksist, por antimarksist.

Enveri: Ti Kadri më provokove
Në një letër që më shkruaje para 3-4 ditësh ëm thoshe se "të kujtohet" që Teme Sejkoja ka deponuar që kur Panajot Plaku u fut një herë në Shqipëri nga Konispoli i shoqëruar nga Teme Sejkoja, erdhi deri në Pashaliman dhe, pasi e la Teme Sejkon, u fut në një s htëpi ku ishte një oficer sovjetik i bazës së Vlorës dhe A.H. Që ka ardhur Panajot Plaku në Shqipëri, jemi vënë në diejni, por se ç'bëri, se u takua me oficerë madhorë, si A.H., nuk na është raportuar as në formën e dyshimit, siç na e paraqit tani në letrën e tij Kadri Hazbiu. Por as në vitet 1973-1974, kur u zbulua puçi ushtarak, nuk u ngrit kjo për A.H. dhe ndaj tij nuk u mor masë penale, veç u nxorr në pension. Ja edhe një shembull tjetër i zbatimit të konceptit antimarksist që të mos i vësh ën dukje Partisë aktet e dyshimta ose armiqësore të një personaliteti, gjë që e kishte bërë normë të vet Kadri Hazbiu. Por duhet të themi se kështu siç po tregojnë faktet, nuk është vetëm punë koncepti, por veprimtari e fshehtë armiqësore prapa shpinës së Partisë. Vetë çështja e procesit të Teme Sejkos është mbuluar me një mister. Në "Tablonë sinoptike për veprimtarinë agjenturore të armikut Mehmet Shehu" unë thashë se nuk e kam të qartë komplotin e Teme Sejkos, dhe ç'rol ka luajtur Mehmet Shehu në të. Na ishte thënë se ky ishte një komplot i organizuar nga agjentura amerikane, greke e jugosllave, e lidhur me Flotën e 6-të Amerikane në Mesdhe. Në Kongresin e 4-t të Partisë folëm për këtë komplot. Sovjetikët bënë sikur u alarmuan, bile Gomulka na propozoi të çojë një komision nga Traktati i Varshavës, gjë që ia hodhëm poshtë. Ç'maskarada! Në këtë letër që mora nga ti, Kadri, u shpejtove të më "sqarosh" të gjithë problemin e Teme Sejkos, duke mos harruar të bësh edhe disa provokacione. Kjo letër me të vërtetë më sqaroi problemin, por jo në atë drejtim që doje ti. Tani s'kam më dyshim se e kam të qartë atë që fsheh ti, që ky komplot i Teme Sejkos ishte i organizuar nga sovjetikët, nga Mehmet Shehu, Beqir Balluku e të tjerë, e që ti këta të dy, kryesorët, nuk i zë fare në gojë në këtë letër. Tash po e sqaroj: nuk diskutoj qenien e Teme Sejkos si agjent në lidhje me grekët, amerikanët (Flotën e 6-të) e jugosllavët dhe as qëllimet e tyre. Por në ato momente historike, as nuk mund të bëhej fjalë për ndonjë ndërhyrje greke në Pashaliman ndodhej flota sovjetike. Le të mos harrojmë që ishim në vitin 1960, kur me sovjetikët ishim me shpata zhveshur dhe ia kishin frikën dëbimit të flotës ushtarake të tyre nga Vlora. Ne po përgatitnim sulmin në Mbledhjen e Bukureshtit dhe në Mbledhjen e Partive Komuniste e Punëtore në Moskë. Ata na kërcënuan me shumë mënyra, bile në një letër na thoshin të shuanim "shkëndijën" që u ndez në Bukuresht.

(vijon nesër)

-----------------


Neser vazhdon perallza tjeter. Vertet ishin peralla por mjer kush hynte ne lapsin e Baces.
Me qindra gjenerale e heroj te luftes antifashiste ( megjith familje e farefis) shkuan si qeni ne rrush.