Kujtime nga koha e ppsh-se

[Brari]

Bedri Spahiu eshte i vetmit ish udheheqes komunist qe beri PENDESEN.
Ndoshta ju kujtohet artikulli i Bedri Spahiut bere ne RD diku nga 1992 ku ai shpreh keqardhjen per te keqijat e komunizmit dhe ku kerkoj falje boterisht per vitet kur ai punoj si Prokuror i Shtetit ne periudhen45-50.

ne gaz.Shqiptare botohet nji leter e Bedri Spahiut ne 1967.
--------------
DOSSIER II

"Por pas 50-vjetëve kur udhëheësit do të kenë vdekur, më i riu i tyre që do të jetojë akoma do të shprehet: "Koha vërtetoi të drejtën e Testamentit të Bedri Spahiut"

Bedri Spahiu: "Përse Enveri më mban në burg"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me një biografi të shkurtër të jetës së njërit prej personaliteteve më të spikatura të Luftës Antifashiste Nacional-Çlirimtare, Bedri Spahiut, i cili u lind në vitin 1908 në qytetin e Gjirokastrës. Spahiu pasi u shkollua për disa vjet në një kolegj italian në Stamboll u kthye në Shqipëri në 1927-ën e vazhdoi mësimet në gjimnazin e Shkodrës. Më pasë ai u diplomua në Shkollën Ushtarake të Artilerisë në Tiranë. Pasi shërbeu për disa vjet si ushtarak i Monarkisë së Zogut, Bedriu u arrestua në vitin 1927 i akuzuar si pjesmarrës në Lëvizjen e Fierit dhe organizator i krijimit të grupit komunist të oficerëve zogistë. Që para pushtimit italian të vëndit, Spahiu krijoi grupin komunist të Gjirokastrës dhe pas formimit të PKSH-së ai u zgjodh sekretar i përgjithshëm i asaj partie për degën e Gjirokastrës. Më pas Spahiu u zgjodh dhe antar i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nac-Çlir, antar i Byrosë Politike dhe në Qeverinë e Parë Provizore të kryesuar nga Enver Hoxha ai u emërua në funksionin e Prokurorit të Përgjithshëm të Republikës. Deri në vitin 1955 kur ai u arrestua pas debateve të ashpëra që pati në Plenium me Enver Hoxhën lidhur me shtrembërimin që po i bëhej historisë së Luftës, Spahiu mbajti edhe funksionet e Sekretarit të K.Q. e Ministrit të Arsimit. Në vitin 1957 Bedri Spahiu u dënua me 25 vjet burg dhe pas lirimit në 1974-ën ai u internua në Selenicë të Vlorës, ku qëndroi deri në vitin 1990-të. Në shkrimin e mëposhtëm po botojmë pjesën e dytë të letrës që ai i dërgoi Kryeministrit Mehmet Shehu, kur vuante dënimin në burg, si dhe letrën dërguar Kryehetuesit të Republikës.

Letër Mehmet Shehut
Në kaushin tim të izolimit kanë kaluar me dyzina të burgosur. Izolimi im vazhdon të jetë i gjatë. Po! Vazhdon, se unë jam Bedri Spahiu që kam jetuar dhe punuar në mes të udhëheqjes së Partisë dhe të Shtetit dhe si i tillë, me sa duket, dikujt, iu pandehkam shumë i përshtatshëm për ta bërë mish-mash udhëheqjen, për të ndjellur dyshime ndaj njëri-tjetrit, për të intriguar. Janë pikërisht shpifjet, atribuimet falso, dëshmitë e rreme në drejtim të udhëheqsve, ato që kërkojnë shkelësit e ligjeve, me izolimin tim të përjetshëm. A nuk kanë siguruar prova e dëshmira të rreme nga ata që kanë qenë të izoluar me mua gjatë këtyre vjetëve? E kush nuk i di këto gjëra. Le të shërbeje ky testament si një paralajmërim tjetër, në vijim të atij që kam paraqitur me shkrim në gjyq, se shkelsit e ligjit nuk do të mundnin kurrë të më katandisnin një krijues provash të rreme dhe një jallanshahit. Le të shërbejë ky Testament i depozituar në arshivat e udhëheqjes së vëndit, si fjala e fundit e një njeriu që duke mos përfillur asgjë i thotë udhëheqjes: "Në qoftë se për shkakun tim dhe të Tukut kanë arritur të tronditin sado pak besimin tuaj ndaj njëri-tjetrit, përmbahuni e hidheni tej dyshimin. Tani unë mund t'u siguroj e t'ju garantoj edhe për Tukun (se jetova me të ditët e fundit të jetës së tij) se nuk ka asnjë udhëheqës, qoftë i Byrosë, i K.Q. apo i Qeverisë, që të jetë përfolur me mua apo me Tukun: që të ketë pasur çfardo lloj lidhje qoftë kundër udhëheqjes (si tërsi apo për antarsi të veçantë të saj), apo vijës së saj: që të jetë implikuar direkt apo indirekt ose sido qoftë që të ketë pasur dijeni për çfardo veprimtarie si ajo që na u atribua dhe për të cilat u akuzuam dhe u dënuam unë dhe Tuk Jakova". Ç do udhëheqës veç e veç e beson këtë deklaratë time se beson veten e tij. Kolektivisht ata nuk e besojnë se, nuk është oportune, që të verë njeriu dorën mbi zjarr për të gjithë të tjerët. Por pas 50 vjetëve, kur udhëheqësit do të kenë vdekur, më i riu që akoma do të jetojë, do të mund të thotë: "Koha vërtetoi deklaratën e Testamentin e Bedri Spahiut. Të mallkuar qofshin ata që na bënë të dyshojmë për njëri-tjetrin. Dhe ky mallkim do të jetë për mua një shpërblim post-mortum. 5) Po! Janë po ato metoda dhe po ato synime që kanë ndjekur antiligjorët gjatë gjashtë vjetëve të para, që po përsëriten sot. Është po ajo veprimtari antiligjore që po më persekuton: por unë nuk jam, nga fiziku ai që kam qenë dy vjet më parë. Represionet shëndetësore ia arritën qëllimit, e rrënuan trupin tim. Tani unë nuk mund të dalë i gjallë nga kjo periudhë e re represionesh. Por edhe nuk dua që të vdes pa lënë pas zërin tim, pa thënë ato që pashë, pa lëshuar një dritë që udhëheqja të shohë se ç'po ndodh në burg. Pikërisht unë vendosa sot dhe jo më parë që ta le këtë Testament. Në çdo shtet ka një ketegori zyrtarësh që merren me ushtrimin e ligjeve penale, me zbatimin e tyre. Në legjislacionin e çdo shteti konstitucional parashikohet çfaqja e shkelësve të këtyre nga rradha e zbatuesëve. Në çdo legjislacion penal parashikohen dispozita për mbrojtjen e të burgosurve nga arbitrariteti i zyratrëve dhe sanksione kundër këtyre të fundit. Kjo vërteton fajktin se ligjëvënsit kanë më së miri përvojën e rrugës së dhëmbshme e të përgjakur nëpër të cilën është zhvilluar e drejta penale në përgjithësi. Kategoria e zyrtarëve të ngarkuar me zbatimin e ligjeve penale të shtetit tonë, nuk mund të mos nxjerrë nga gjiri i tyre, shkelës ligjesh. Këtë e ka vëretuar vetë edhe historia e popullit tonë: këtë unë e kam vërtetuar edhe nga pozita e udhëheqësit dhe po e shoh tani edhe nga pozita e të burgosurit. Për këtë flasin dhe dosjet e gjyqit të zyrtarëve të lartë të dënuar për shkelje ligjishmërie. Stivë janë bërë listat e qytetarëve, në zyrat përkatëse, të denoncuar si armiq nga të burgosurit e torturuar. Nuk mund të mos ketë lindur pyetja: "Po si është e mundur të jenë armiq të gjithë këta? "Nuk mund të mos ketë lindur dyshimi për një punë të keqe nga ana e hetuesëve që shkelin ligjet. Janë parë hetues që, pasi i kanë torturuar për 15 muaj me rradhë të pandehurit që të denoncojnë qytetarët, kthehen pas një viti tek i pandehuri dhe i hedhin listën e emrave të denoncuar duke i thënë: "I poshtër na ke gënjyer". Janë parë hetues që kur janë gjendur përpara një të dënuari që u ka thënë me plot gojën se të gjitha listat e dhëna prej tij janë të rreme, ata janë gjendur aq keq sa u ka shpëtuar nga goja pohimi: "Por atëhere u dashka të futemi brenda në burg ne!" Dhe të mos futet "brenda" vetë, e mbajnë të dënuarin 9 muaj në izolim apsolut, që të "gjejë mëndtë" të bëhet" i arsyeshëm", të pranojë prapë listën dhe të heq prej saj vetëm "disa" emra. Të gjitha këto tregojnë se po kapërcehet caku i fshehtësisë dhe i së mbuluarës. Enët e shpuara, për të dalur, nxihen në diell".

Ju padis
Ç'u bë me mua gjatë shtatë muajve në burgun e Kalasë së Kaninës, gjatë pesë muajve të hetuesisë dhe gjatë tetë vjetëve të izolim, është çështje e së shkuarës, çështje personale, çështje që nuk çon kandar, se unë nuk padis ata që më kanë munduar mua në hetuesi, dhe ata që më mundojnë sot. Unë nuk nisem nga ajo që më bëhet mua, që më shkelet mua, por nga ajo që është e mbrojtur nga ligjet e Republikës. Unë padis të gjithë ata shkelës ligji që veprojnë si të tillë pse akoma nuk janë identifikuar nga udhëheqja si të tillë. Në qoftë se kjo padi do t'u bjerë në dorë atyre, ata nuk do të habiten nga përmbajtja. Ata e dinë mirë se se kjo për të cilën i akuzoj unë nuk është veçse një pjesë e kufizuar dhe e zbehtë e tërë asaj që bëjnë ata së bashku. Me gjithë këtë ata do të zemërohen. Padiaime ndjell zëmërimin e të paditurve, të cilët janë të plotfuqishëm: por kjo plotfuqishmëri e tyre, është e paaftëtë shlyej atë që unë lë Testament: është e paftë të shlyej realitetin dhe të vërtetën që3 është në bazë të kësaj padie, jetën e burgut".

Letër Kryehetusit të Republikës
Dikush! Me këtë emër të kam pagëzuar ty në testamentin tim të parë dhe në fytyrën tënde unë përfytyroj të gjithë zyrtarët antiligjorë, jo vetëm të atdheut tim: por të them të të gjithë botës, jo vetëm të kohës sonë, por të të gjithë kohve dhe të të gjithë sistemeve shoqërore. Të kujtohet se në testamentin tim të parë unë u nisa nga shprehja jote: "Do më shohësh". Tani unë nisem nga ajo shprehja e dytë e jotja në hetuesi: "Me dorën time do të vras, ashtu siç vrava Liri Gegën dhe Dali Ndreun". Dhe unë t'u përgjigja: "Lavdi atyre që vriten nga dora e një bir beu!" Sigurisht ti ke kaluar ditë ankthi e çoroditje në atë periudhë, kur procesi i filluar i ripërtëritjes së ligjishmërisë ishte në zhvillim e sipër (1965-1966). Por për ty tashmë ai ankth dhe çoroditje janë një ngjarje e së shkuarës. Pozitat e tua janë forcuar përsëri, tani ti ke filluar përsëri epërsi mbi zyrtarët antiligjorë: tani ti je edhe pranë kampit ku jam unë, me kthetrat e tua të përgjakura të ngulura mbi të. Nuk ta përmënd emrin. Nuk do ta përmënd kurrë emrin, sepse e individualizuar figura jote nuk do t'i shërbente më përgjithësimit. Të gjithë antiligjorët janë njësoj. Të gjithë derrat një turi kanë. Sigurish, ti ke qenë i pari që ke lexuar katër protestat dhe "Përshëndetjen për Komitetin Qëndror" që kam dorzuar në seancën e fundit të Gjyqit (18 prill 1958). Njëra nga protestat të përket ty. Atje të kam njohur meritën e xhelatit siç e ke pas dëshiruar, por të kam paralajmëruar se profesioni i xhelatit është pa perspektivë. Kanë kaluar dhjetë vjet nga ky paralajmërim dhe kurë të kujtohet ti ndien ëmbëlsinë e xhelatit fitimtar. Rryma jote sot është në procesin e ngritjes ashtu si atë ditë që të hodha fytyrës perspektivën e zezë të profesionit të xhelatit. Edhe njëherë akoma represioni juaj i përgjakur filloi të duket në horizont të atdheut tonë. Edhe njëherë shpata juaj prej xhelati rri varur në një fill përmbi kryet e të burgosurve, të zyrtarëve ligjorë, të komunistëve të devotshëm, në analizë të fundit të të gjithë popullit. Ju jeni aq cinikë sa të organizoni provokacione si ato të priftit Gabon të Petrogrdit ose si shtypja e Hungarisë (në 1956), po t'ia dojë puna të justifikoni para opinionit publik represionin dhe terrorin po me të njëjtën lehtësi dhe çiltëri organizoni provokacioin e shtatë prillit, që të justifikoni dhe të argumentoni zhdukjen time. Ju i keni halë në sy ata të dënuar që të vazhdojnë të deklarojnë haptazi edhe pas dënimit se janë dënuar kot ose janë dënuar edhe për faje që nuk i kanë bërë. Sipas rastit ju ushtroni mbi këta për të zbrapsur nga qëndrimi i tyre, presione disiplinore, kërcënime, premtime, të ndryshme. Shtetit aq i bën deklarata e të burgosurit. Ka një vendim dënimi në sirtarët e shtetit dhe kjo është e mjaftueshme nga pikpamja e së drejtës shtetërore. Por për ju nuk është kështu. Shpallja e pafajësisë nga i burgosuri është një akuzë për ju, është zbulimi i arbitraritetit tuaj. Prandaj për ju, i burgosuri që shpall se është i pafajshëm, është heretik. Kjo e të burgosurve ju tmerron. Kjo është një nga shkaqet e dëshirës suja për të zhdukur të burgosurit. Të burgosurit të tillë janë gjurma e krimeve tuaja. Ju keni veç të tjerash, edhe shembullin e 1948 kur të dënuarit u përdorën dëshmitarë akuze kundër Koçi Xoxes. 3) Deri dje të burgosurve ju thuhej: "Rrini urtë, ulni kokat e mos na detyroni të marrim masa. Në nuk ju biem kot në qafë. Mos flisni përsëri. Rehabilitohuni. Kjo është në interesnin tuaj". Kjo ishte fryma e kohës së ripërtëritjes së ligjishmërisë së 1966. Kjo ishte fryma ligjore që nuk provokon tek të burgosurit as histerizëm, as çiltërsi dëshpërimi, as heroizëm dëshpërimi që të bëjë të burgosurin ashtu siç e ka bërë që të shkojë drejt telasheve me hap të kandencuar duke i thirrur rojes: "Të lumtë ajo dorë Qëllo". Tani të burgosurve u thuhet se do të merren masa raprezalje kundër familjeve të atyre që nuk rrinë "urtë". Gjendemi përpara sistemit të pengut gangsterian amerikan të aplikuar në administratën e të burgosurve. Gjendemi përpara riprodhimit të hakmarrjes së fisit në kushte e administratës shtetërore. Pse ky kërcënim me raprezalje të familjes, ndërkohë që shteti ka një rregullore disipline dhe një kod penal për ata të burgosur që i shkelin këto. Pasi ju nuk e keni hallin te shkelja e ligjishmërisë nga ana e të burgosurve. Ju e keni hallin tek herezia e të burgosurve, tek ato muhabetet e tyre, që nuk cënoijnë aspak autoritetin e shtetit, ligjet dhe rregulloret, veprimtarinë tuaj antiligjore dhe antishtetërore. Ju kërkoni me krime të reja të fshihni krimet e vjetra. Fantazia e Herezisë së arbitraritetit tuaj, perversioni i përversionit të ligjit dhe represioni në bazë fisi, të tria këto fenomene që po shfaqen me tërë shëmtimin e tyre të hatashëm, në kushtet e shkrirjes së ligjishmërisë, tregojnë se ju u tmerruat se mos ripërsëritja e ligjishmërisë do të çonte në zbulimin e krimeve tuaja. Në ripërtëritjen e ligjishmërisë nuk mund të mos kishte edhe procese kontraditore edhe nga krahu i atyre që quhen "armiq". Gjithkush përpiqet ta tërheqë jorganin në këmbët e veta. Forcimi i ligjishmërisë vjen pikërisht nëpërmjet kapërcimit të këtyre proceseve kontraditore dhe jo në rrugën e zbrapjes përpara tyre. Me sa duket ju i tmerruat zyrtarët ligjorë me këto procese, i frytë këto dhe i paraqitët me një dritë të tillë që ligjorët të linin pozitat e tyre. Tani ju punoni që të krijoni një tmerr të tillë në rradhët e të burgosurve e askush të mos guxojë të thotë: "Unë jam viktimë". Deri tani në praktikën tuaj të re ju kërkoni që të heshtni për praktikën tuaj të vjetër. Ju kërkoni që me arbitraritetin e ri të mbuloni arbitraritetin e vjetër. Është perversioni i perversionit në fushën e ligjishmërisë. A do të fitojë ky kurs i juaji? Ti thua po, unë them jo. Po ne jemi palë antagoniste në ktë fushë. Që të dy mendimet tona antitetike kanë të drejtën e qytetarisë dhe janë të drejta për palët përkatëse. Për mua do të ishte një e rrahur ujë në havan po të përpiqesha të argumentoja paevitueshmërinë e zhdukjes së atij arbitrariteti që ju përpiqeni ta ngrini në sistem e ta përjetsoni. Të lë pra që t'i komunikosh qetësisht viktimat.

Me mospërfillje Bedri Spahiu. Elbasan, 15 prill 1967
----------------

nga gaz.Shqiptare.

[erzeni]

nga gazeta 55




"Si iu hap rruga drejt pushtetit Ramiz Alisë?

Hetim i ri për vrasjen e Mehmet Shehut

Në ditët e ardhshme do të lexoni ciklin: "Si ju hap rruga e pushtetit Ramiz Alisë? Hetim i ri për vrasjen e Mehmet Shehut". Një dosje e plotë që tenton të zbardhë disa nga enigmat më të mëdha të diktaturës komuniste, një dosje që tenton të zbardhi çështjen e mekanizmit të pushtetit komunist në Shqipëri. Kurrsesi nuk ka qenë çështja e eliminimit të një njeriu ose të disa personave të tjerë por diçka më tepër. Ndër të tjera në këtë cikël do të lexoni:

‑Pse u vra kryeministri Mehmet Shehu pak kohë para se të vdiste Enver Hoxha?

‑Cilët ishin kandidatët që mund t`i zinin vendin Enver Hoxhës pak kohë para vdekjes së tij? Si u eliminuan ata?

‑Si ishte gjendja e llogarive bankare të tre udhëheqësve të lartë komunistë? Kush ishin ata? Ku përfunduan llogaritë bankare të Mehmet Shehut?

‑Pse Ramiz Alia ishte personi më i përshtatshëm për Enver Hoxhën për ta zëvendësuar atë.

‑Pse ishte Ramiz Alia shef i policisë sekrete të Enver Hoxhës dhe çfarë ishte kjo lloj policie?

‑Si hipi në pushtet "djali me zë të hollë"?

‑Efektet politike të një fejese.

‑Cila ishte gjendja para eliminimit të Mehmet Shehut?

‑Ç`ndodhi në shtëpinë e Mehmet Shehut në mëngjezin e 18 dhjetorit 1981?

‑Cilët ishin qëndrimet e Enver Hoxhës, Ramiz Alisë dhe Kadri Hazbiut në lidhje me "çështjen Shehu"?

‑Cilët ishin orët e fundit të Fiqeret Shehut në burgun 313 të Tiranës?

‑Cili ishte "veprimtari kosovar" që lajmëroi 6 muaj përpara me anë të një letre ardhjen e grupit të Xhevdet Mustafës? Pse u dërgua kjo letër në Elbasan? Nga u informua ai për një gjë të tillë?

‑Cili ishte agjenti i Sigurimit të Shtetit Halit Bajrami?etj etj.

Nga KASTRIOT DERVISHI

Mbi 20 vjet më parë, në mesnatën e 17 dhe 18 dhjetorit 1981, në shtëpinë e kryeministrit të atëhershëm të Shqipërisë, ndodhi një diçka e pazakontë që u quajt nga zyrtarët komunistë si "vetëvrasje e Mehmet Shehut". Si pasojë e kësaj mëngjezi i 18 dhjetori 1981, e gjeti Shqipërinë me kryeministër të vrarë. Dhe në mënyrë të kuptueshme që nga ajo kohë e deri sot nuk kanë munguar pyetjet dhe enigmat në lidhje me këtë vrasje. Ç`farë ishte ajo? A ishte vërtet "vetëvrasje"? Pse pikërisht në fund të vitit 1981, dmth në vitet e fundit të jetës së Enver Hoxhës. Çfarë ndodhi në të vërtëtë në mbrëmjen e asaj nate në shtëpinë e kryeministrit Shehu? Si dhe përse u eliminua figura nr 2 e hierarkisë komuniste? A mund të ishte pa qëllim politik vrasja e Mehmet Shehut. Ç`farë ndodhi pra me një ndër njerëzit kryesorë të diktaturës komuniste në Shqipëri? Kush i kontrolloi depozitat financiare të Mehmet Shehut në Perëndim pas vdekjes së tij.

Pikërisht për këto dhe enigma të tjera, tentojmë të zbardhim të vërtetën me anë të këtij dossier‑i, pa marrë absolutisht anën e ndonjë personazhi të këtyre ngjarjeve, efektet e së cilave janë reflektuar thellë skematikisht edhe në politikën e sotme shqiptare në kahun politik të majtë. Për më tepër vetë ngjitja e Ramiz Alisë në majën e pushtetit komunist në Shqipëri është një fenomen që fatkeqësisht kurrë nuk ka pasur analizën dhe vëmendjen e duhur qoftë në shtyp apo në botime të veçanta.



Konsiderata të përgjithshme



Çështja e pushtetit komunist në Shqipëri në 50 vitet e fundit është më shumë se një histori më vete. Ajo i ka fillesat e veta qysh në vitet e Luftës së Dytë Botërore kur dy jugosllavët Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha formuan më 8 nëntor 1941, shtojcën e agjenturës jugosllave në Shqipëri të quajtur Partia Komuniste e Shqipërisë. Qysh në këtë kohë ata piketuan edhe udhëheqësin që do të drejtonte Partinë Komuniste të Shqipërisë e për rrjedhim edhe shtetin shqiptar në vitet pas mbarimit të luftës.

Në historinë aspak të lavdishme të PPSH‑së, ka pasur tre momente projektimi të pushteteve.

Momenti i parë ka qenë ngritja e Enver Hoxhës në krye të PKSH‑së nga jugosllavët. Momenti i dytë ka qenë përgatija e terrenit dhe ngritja në pushtet e Ramiz Aliasë nga Enver Hoxha dhe momenti i tretë është ai që shënon fundin e vitit 1990 dhe fillimin e vitit 1991 kur Ramiz Alia përgatiti dhe la në pushtet pasardhësin të tij Fatos Nano, të cilit i dorëzoi çelësat e Partisë e Punës.

Vetë politika e këtij të fundit ka ecur në ato piketa që pat përcaktuar Enver Hoxha dhe ka vijuar Ramiz Alia si në partneritetin e fshehtë me jugosllavët ashtu edhe në doktrinën e "Dy popuj miq" që doli pas vdekjes së Hoxhës.

Historia që zyrtarizon lidhjet e komunistëve të Shqipërisë siç e thamë edhe më lart fillon qysh nga koha e Luftës së Dytë Botërore. Njeriu i jugosllavëve Enver Hoxha, që gjithsesi është e vështirë të besohet se nuk ka qenë shërbëtor i bindur i ndonjë agjenture historikisht antishqiptare, u bë drejtues i PKSH‑së në mars të vitit 1943 në konferencën e Labinotit. Për shkak të kësaj ngritje Hoxha kishte detyrime ndaj armiqtë shekullorë të shqiptarëve që ishin serbët.

Sa për kujtesë po kujtojmë nga ajo kohë një ndër direktivat më të rëndësishme e më të njohura të Enver Hoxhës, atë të datës 3 nëntor 1943, dërguar në emër të KQ të PKSH‑së, komiteteve qarkore, ku ndër të tjera thuhet:

"Duhet të popullarizojmë luftën nacional‑çlirimtare dhe veçanërisht të jugosllavëve dhe grekëve. Duhet të shtrojmë haptazi dhe pa ndrojtje problemin e vëllazërimit tonë me popujt jugosllavë dhe grek. Të demaskojmë pa mëshirë reaksionin dhe shovinizmin që mundohet të na vërë në luftë me fqinjët, ta bindim popullin se interesi i lartë i atdheut kërkon që të jemi të vëllazëruar me popujt grek e jugosllavë, t`ia heqim maskën shovinizmit që mundohet të dalë si mbrojtës i Shqipërisë nga të huajt dhe t`i tregojmë botës se ne dhe vetëm ne e mbrojmë Shqipërinë nga okupatorët dhe nga imperializmat e huaja. Duhet ta bindim popullin se lëvizja nacional‑çlirimtare greke dhe jugosllave jo vetëm që nuk cënon indipendencën tonë, por ndihmon për ta fituar"( shih "PPSH Dokumenta kryesore", vëllimi I, faqe221, Tiranë 1971).

Një model tipik jugosllav ishte edhe Kongresi komunist i Përmetit (24 ‑ 28 maj 1944) , si kopje e pastër e Mbledhjes së Dytë të AVNOJ‑it (29 nëntor 1943) të mbajtur në Jajce të Jugosllavisë. Të gjitha organet që dolën nga "kongresi" i mbajtur në Përmet si KANÇ‑i (Komiteti Anifashist Nacional‑Çlirimtar) dhe Komiteti Antifashist Nacional‑Çlirimtar që ishte një lloj qeverie, ishin të njejtat gjëra që dolën nga mbledhja e Jajces. Nuk po zgjatemi në të tjerat por po kujtojmë se në deklaratën e "kongresit" ju kushtua rëndësi e madhe "vëllazërimit me popujt e ballkanit" dhe domosdoshmërisë se "krijimit të një federate ballkanike".

Pas Luftës së Dytë Botërore pushteti që u ndërtua në Shqipëri u vu plotësisht në shërbim të jugosllavëve. Kjo u pa edhe në vizitën e kryeministrit Enver Hoxha në Jugosllavi më 23 qershor ‑ 2 korrik 1946 dhe në traktatet që nënshkroi Shqipëria me Jugosllavinë. Veçojmë nga fjala e Enver Hoxhës në aeroportin e Beogradit:

"...Ju siguroj se sot gjithë populli shqiptar është çuar në këmbë dhe brohoret për popujt e Jugosllavisë. .......U çelnikos miqësia dhe vëllazërimi do të jetë i përjetshëm pse prej këtej varet e ardhmja e lumtur e popullit tonë, pse ky vëllazërim dhe kjo miqësi është e ngushtë është një nga faktorët më kryesorë të vëllazërimit të Ballkanit dhe është një faktor për mbrojtjen e paqes dhe demokracisë....(gazeta "Bashkimi" 25 qershor 1946).

Enver Hoxha në përshëndetjen e tij në Beograd ndër të tjera ka theksuar:

"...Në të kaluarën populli shqiptar ishte ndarë nga Jugosllavia për shkak të veprimtarisë së kombinuar të klikave të vendit dhe të jashtme, që kishin qëllim të përçanin dy popujt vëllezër. Me gjithë këtë populli shqiptar tregoi gjatë luftës dëshirën e fortë që t`ia presë rrugën kësaj politike antipopullore. Më në fund populli shqiptar e gjeti rrugën e drejtë dhe sot ai sheh tek Jugosllavia jo vetëm popullin vëlla e aleat por edhe mikun e tij, popullin që i ka dhënë një përkrahje të fortë si gjatë luftës ashtu edhe tani në paqe për ndërtimin e një të ardhme më të mirë....."(gazeta "Bashkim" 26 qershor 1946).

Gjatë vizitës së tij në Jugosllavi Enver Hoxha shkoi kudo përveçse në Kososë. Ai u takua edhe më udhëheqësin komunist Josip Broz ‑ Tito. Kur u kthye në Tiranë më 2 korrik 1946 Enver Hoxha do të deklaronte në aeroportin e Tiranës:

"..Ne, popujt vëllezër të Jugosllavisë i kemi miq të mëdhenj dhe nga më të sinqertit, dhe këtë miqësi do ta ruajmë si sytë e ballit, ta forcojmë dita‑ditës pse ajo është garancia shumë e madhe e mbrojtjes së indipendencës dhe sovranitetit të vendit tonë, është një nga faktorët kryesorë të përparimit të vendit tonë......Prandaj të vemë të gjitha forcat tona që vëllazërimi mes popullit shqiptar me popujt e Jugosllavisë të forcohet shumë e shumë për të ardhmen e popullit tonë...."(gazeta "Bashkim" 3 korrik 1946).

vijon

[Brari]

ACTECUUUUU rapatekuuuuuuuu!!


Mire atyre akademisteve qe studiuan ne Firence e Vjene me origjine Malesie u a gjeti Partia gabimin tek "feudalizmi" dhe i zhduku po me keta tipi Xhavit Qeses cpaten xhanem.. nejse..



...............GAZETA SHQIPTARE...........thote...
.........

DOSSIER

Historia tragjike e Komisarit të Brigadës së 23-të dhe Qarkut të Tiranës, deputetit dhe anëtarit të Komitetit Qendror, i cili vuajti për 30 vjet në burgje dhe internime

Xhavit Qesja, disidenti komunist që e kundërshtoi Enver Hoxhën


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi
Kristo BUDO

Po të ishte gjallë Karl Marksi dhe të merrte vesh se komunistët shqiptarë torturohen deri në djegien e trupit me hekur të skuqur në zjarr dhe me heqien e thojve të këmbëve me pinca, siç është rasti i Kristo Budos, ay, pra Marksi, do të shkulte flokët e kokës dhe do të dënonte me ashpërsinë më të madhe këto akte dhunë e antinjerzore". Kështu shprehej në një nga 40-të letrat që i dërgonte Byrosë Politike të Komitetit Qëndror të Partisë Punës së Shqipërisë në mesin e viteve 1960-të, Xhavit Qesja, që ndodhej i internuari në Kampin e Zvërnecit, i cili kishte qenë një nga komunistët e parë të rrethit të Krujës, Komisar i Brigadës së 23-të partizane gjatë Luftës, Komisar i Komandës së Qarkut të Tiranës në vitin 1945, antar i Komitetit Qëndror, deputet dhe Sekretar Politik i Qarkut të Shkodrës e Beratit, si edhe nënkryetar i Komitetit Ekzekutiv të Qarkut të Elbasanit deri në vitin 1958 kur u arrestua i akuzuar si armik i popullit.

Po cila ishte e kaluara e Xhavit Qeses, ku kishte studjuar ai dhe përse e arrestuan atë në vitin 1958? Përse e mbajtën Xhavitin të izoluar në ishullin e Zvërnecit, cilat ishin pikpamjet e tij lidhur me vijën politike që po ndiqte Nikita Hrushovi dhe Partia Komuniste e Bashkimit Sovjetik në atë kohë dhe përse ai iu kundërvu vijës politike të Enver Hoxhës? Çfarë qëndrimi mbajti Xhaviti në ishullin e Zvërnecit ku asokohe vuanin dënimin disa nga ish-funksionarët e lartë të Shtetit e PPSH-së, të cilët Enver Hoxha i kishte shpallur armiq e i kishte damkosur si revizionistë dhe çfarë kërkonte ai në letrat që i dërgonte Byrosë Politike?

Kush ishte Xhavit Qesja
Xhavit Qesja u lind në vitin 1923 në qytetin e Krujës prej nga është dhe origjina e familjes së tij tepër të njohur dhe të pasur në atë qytet.. Pasi mbaroi shkollën unike në vëndlindjen e tij, familja e dërgoi Xhavitin në gjimnazin e Tiranës të cilin ai e mbaroi me rezultate të shkëlqyera në vitin 1941. Që kur ishte në bankat e atij gjimnazi, Xhaviti ra për herë të parë në kontakt me idetë komuniste dhe së bashku me disa nga shokët e e tij të shkollës u aktivizua në grupet edukative apo të simpatizantëve të Partisë Komuniste siç quheshin ata në atë kohë. Pas mbarimit të gjimnazit ai punoi për pak kohë në administratën e Drejtorisë së Postës së Tiranës dhe më pas u largua nga ajo punë për arsye se Qarkori Komunist i Tiranës i drejtuar nga Gogo Nushi e dërgoi atë për të punuar në organizimin e Partisë në rrethin e Krujës. Në atë kohë që Xhaviti shkoi në Krujë, falë rrethit të gjerë miqësor që kishte, ai menjëherë krijoi dhe celëulën e parë komuniste të atij qyteti duke qenë vetë drejtuesi kryesor i saj. Xhaviti e udhëhoqi Qarkorin Komunist të Krujës për disa kohë dhe më pas ai u muar dhe me formimin e çetës partizane Krujë-Ishëm së bashku me Rexh Deliun që u caktua Komandant i saj. Në vitin 1944 kur u krijua Brigada e 23-partizane, Xhavit Qesja u caktua Komisar i saj dhe në atë detyrë ai mori pjesë në të gjitha betejat që zhvilloi ai formacion partizan deri në mabrimin e Luftës. Gjatë periudhës së Luftës, Xhaviti u dërgua nga krerët e PKSH-së në Qarkun e Dibrës me qëllim që të merrte kontakt me familjen e madhe të Kaloshëve dhe bashkarisht të organizonin rezistencën e mëtejshme kundër forcave gjermane. Që në vitet e para të Luftës kur Xhaviti ishte në Qarkorin Komunist të Tiranës, ai u njoh me një vajzë të re të quajtur Meriban Najdeni, e cila do të bëhej dhe bashkëshortja e ardhshme e tij. Meribani ishte me origjinë nga rrethi i Dibrës dhe familja e saj kishte ardhur në Tiranë aty nga viti 1930-të. Në atë kohë që Xhaviti u njoh me Meribanin, ajo ishte një ndër komunistet e pakta të Qarkorit të Tiranës dhe për kontributin e madh që dha gjatë Luftës, në 28 nëntorin e vitit 1944 kur u zhvillua parada e madhe para Hotel "Dajtit", ku parakaluan brigadat partizane, ajo ishte një nga dy partizanet e vetme që ishin në atë tribunë fare pranë Enver Hoxhës dhe personaliteteve të lartë të udhëheqjes së PKSH-së e Frontit Demokratik.

Pas Luftës deputet dhe antar i K.Q.
Menjëherë pas mbarimit të Luftës që në ditët e para të dhjetorit të vitit 1944, Xhaviti u caktua me detyrën e Komisarit pranë Komandës së Qarkut të Tiranës me gradën e majorit. Pasi qëndroi disa muaj në atë detyrë, aty nga fillimi i vitit 1945 ai filloi punë në aparatin e Komitetit Qëndror të PKSH-së, ku përveç leksioneve që jepte në Shkollën e Dakos (Kursi i Partisë) ai dha një kontribut të madh në organizimin dhe funksionimin e organizatave bazë të Partisë Komuniste shqiptare në rrethet e ndryshme të vëndit. Aty nga viti 1947 Xhaviti u caktua si Sekretar Politik i Qarkorit të Partisë në rrethet e Shkodrës dhe më pas në atë të Beratit ku punoi deri aty nga viti 1955. Në atë vit Xhaviti u dërgua për studime në Bashkimin Sovjetik në degën e Filozofisë pranë Shkollës së Lartë të Partisë në Moskë, ku ai ishte një ndër studentët më të përgatitur pasi njihte e zotëronte në mënyrë perfekte gjuhët frënge, italiane, angleze dhe ruse. Në atë shkollë Xhaviti studjoi deri në atë kohë që u mbajt Kongresi i XX-të i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik dhe ai ishte një nga studentët shqiptarë që përkrahu pa asnjë rezervë vendimet liberale të atij kongresi dhe frymën hrushoviane që dominoi aty. Duke qenë se ajo vijë politike që po ndiqte Nikita Hrushovi në atë kohë binte ndesh me qëndrimin e Enver Hoxhës dhe PPSH-së, organizata bazë e studentë shqiptarë që studjonin në atë shkollë e kritikuan ashpër atë për shkelje të vijës së partisë. Po kështu në atë kohë u thirrën në ambasadën shqiptare disa nga shokët e Xhavitit, si Iljaz Spahiu e Thoma Deljana të cilat studjonin në të njëjtën shkollë me të dhe ata u kritikuan ashpër në organzatën e Partisë të Ambasadës për qëndrimin liberal që ata kishin mbajtur ndaj pikpamjeve të shokut të tyre, Xhavit Qeses, dhe përse nuk e kishin kritikuar atë. Pas asaj mbledhje Xhavitit iu komunikua urdhëri i ardhur nga Tirana, në të cilin thuhej se ai duhej t'i ndërpriste studimet dhe të kthehej urgjent në Shqipëri. Në atë kohë që ai u kthye në Tiranë, vazhdonte të ishte deputet i Kuvendit Popullor dhe gjatë pushimit të një seance, vetë Enver Hoxha i futi krahun dhe e këshilloi që të hiqte dorë nga pikpamjet e tija. Por edhe pas atij takimi me Enver Hoxhën, Xhavit Qesja jo vetëm që nuk i ndërroi mendimet e pikpamjet që kishte, por përkundrazi i qëndroi me besnikëri asaj çka kishte thënë që në Bashkimin Sovjetik.

10-vjet në Kampin e Zvërnecit
Nisur nga ai qëndrim që po mbante Xhavit Qesja i cili binte krejt në kundërshtim me vijën politike që po ndiqte asokohe Enver Hoxha dhe PPSH-ja, atë e hoqën nga Tirana dhe e dërguan në detyrën e nënkryetarit të Komitetit Ekzekutiv të Qarkut të Elbasanit. Edhe gjatë asaj kohe që ishte në atë detyrë, Xhaviti nuk i ndryshoi pikpamjet e tij lidhur me vijën politike të PPSH-së dhe si rezultat i atij qëndrimi aty nga viti 1958 atë e arrestuan dhe e dërguan në internim në ishullin e Zvërnecit (pranë Vlorës) ku asokohe mbaheshin të izoluar disa nga ish-funksionarët e lartë të PPSH-së të cilët Enver Hoxha i kishte shpallur armiq. Pak kohë pasi Xhavitin e çuan në atë kamp, bashkëshorten e tij Meribanin e hoqën nga puna (aparati i Kryeministrisë) dhe nuk e lejonin që të shkonte për ta takuar Xhavitin në Zvërnec. Gjatë periudhës që Xhaviti qëndroi i izoluar në kampin e Zvërnecit, ai u dallua si një nga më konsekuentët nga të gjithë ish-funksionarët e lartë komunistë që ishin të internuar aty me urdhërin e Enver Hoxhës, si Tuk e Filip Jakova, Gjin Marku, Agron Çorati, Mark Ndoja, Zef Mala, Tahir e Muhedin Kadare, Pllumb Dishnica, Kadri Hoxha, Iljaz Ahmeti, Maqo Çomo, Kristo Budo, Vaso Marku, Qamil Disha etj. Gjatë asaj kohe edhe pse Xhaviti ndodhej në kushte shumë të vështira jetese, ai zbatonte me përpikmëri dhe rigorozitet një program dhe regjim ditor shumë strikt. Falë gjuhëve të huaja që zotëronte në mënyrë perfekte, ai studjonte vazhdimisht, mbante shënime për çështje të ndryshme ekonomike, shfrytëzonte një revistë në gjuhën angleze për problemet ndërkombëtare dhe kishte dy fletore të trasha në të cilat mbante shënime për letërsinë botërore. Po kështu gjatë atyre viteve që qëndroi në atë kamp internimi, Xhaviti merrej me përkthimin e "Kapitalit" të Marksit, libër të cilin e botoi në shqip Instituti i Studimeve marksiste -leniniste, pa i vënë emrin e përkthyesit. Xhaviti ishte shumë i ndjeshëm ndaj padrejtësive e vuajtjeve që kishin hequr shokët e tij që ndodheshin në atë kamp dhe duke mos i duarur dot ato, ai i shkruante vazhdimisht letra Byrosë Politike. Në një nga ato letra, ku ai denonconte dhunën e torturat çnjerzore që u ishin bërë shokëve të tij, ndërmjet të tjerash shkruante: "Po të ishte gjallë Marksi dhe të merrte vesh se komunistët shqiptarë torturohen deri në djegien e trupit me hekur të skuqur në zjarr dhe heqjen me pinca të thonjëve të këmbëve siç është rasti i Kristo Budos, ai (Marksi) do të shkulte flokët e kokës dhe do të dënonte me ashpërsinë më të madhe këto akte dhunë e antinjerzore". Në një letër tjetër që Xhaviti i dërgoi Byrosë Politike në atë kohë që PPSH-ja dha orientimin (urdhërin) për prishjen e shkatërrimin e kishave, xhamiave dhe objekteve të tjera të kultit, midis të tjerash ai shkruante: "Ju muarrtë një vendim shumë të gabuar, ju mund të shkatërroni xhamitë, kishat dhe objektet e tjera fetare të kultit, por kurrë nuk do të arrini të ndaloni me dekrete e detyrim, ndjenjat njerzore, koshiencën, ndërgjegjen e besimet e tyre të trashëguara në shekuj". Gjatë asaj kohe që Xhaviti qëndroi i internuar në Zvërnec, ai ishte ndër të vetmit që nuk pranoi asnjëherë që të merrte pjesë në votime. Xhaviti deklaroi përpara Komandës së Kampit të Zvërnecit, se ai nuk merrte pjesë në votime për arsye se nuk ishte dakort me programin e Frontit Demokratik dhe vijën e Partisë që e udhëhiqte atë. Duke parë qëndrimin e Xhavitit, në vitin 1966 atë e arrestuan dhe e nxorrën në gjyq ku ai nuk pranoi që të fliste dhe t'ju përgjigjej pyetjeve që i bëheshin. Përgjigjia e tij e vetme ishte: "Nuk kam punë me gjyqin. Çështjet e mia ia kam thënë Partisë dhe vetëm ajo mund t'i shqyrtojë e jo gjyqi". Pas asaj Xhavitin e dënuan me dhjetë vjet burg politik dhe nga Zvërneci e çuan në burgun e Burrelit.

70 ditë në grevat e urisë
Gjatë periudhës afro 30-të vjeçare që Xhaviti qëndroi si në ishullin e Zvërnecit, ashtu dhe në burgun e Burrelit, ai herë pas here hyri në greva urie duke iu kërkuar autoriteteve të burgjeve që ata të zbatonin ato rregulla që kishin hartuar vetë. Aty nga fillimi i viteve '60-të, kur Xhaviti ishte në Zvërnec, ai mësoi se i kishte ardhur një pako me libra nga Italia, ("Komedia Hyjnore" e Dantes etj) të cilat ia kishte dërguar kushëriri i tij Xhemal Ferra, apo siç njihej ndryshe Konti Ferra. Njerzit e Sigurimit nuk donin t'ia jepnin librat, ndonëse "Komedia Hyjnore" nuk ishte e ndaluar dhe shitej lirëshëm nëpër librari. Xhaviti reagoi menjëherë ndaj asaj padrejtësie që po i bëhej dhe njoftoi komandën se në rast se nuk i jepeshin librat brenda pesë ditëve, ai do të shpallte grevën e urisë. Pas pesë ditëve librat nuk ia dhanë dhe Xhaviti shpalli grevën e urisë e nuk pranonte të merrte ushqimin që i jepej nga Komanda e Kampit. Ajo grevë vazhdoi për tetë ditë me rradhë dhe Xhaviti nuk futi asgjë në gojë. Të gjithë shokët e tij i qëndruan pranë dhe mundoheshin që t'i lagnin buzët me ujë pasi nga çasti në çast prisnin vdekjen e tij. Ditën e tetë kur Sigurimi e pa se ai po vdiste, nga frika se mund të mbanin përgjegjësi u detyruan dhe ia dhanë librat, pasi e panë se nuk mund ta gjunjëzonin dot atë. Gjatë 30-vjetëve që Xhaviti qëndroi në burgje dhe internime, bëri 70 ditë greva urie duke u kërkuar autoriteteve të komandës që të zabtonin ato ligje që regjimi komunist i Enver Hoxhës i kishte hartuar vetë. Nisur nga ai qëndrim konsekuent që mbante Xhaviti gjatë kohës që vuante dënimet, shpesh herë ai u bë objekt i torturave më çnjerzore. Lidhur me këtë, Dr. Miço Konomi ka dëshmuar: "Një ditë më thërritën në birucat e Burgut të Ri të Tiranës për të vizituar një të sëmurë. Kur hyra në qelinë e tij e pashë të shtrirë përdhe gjysëm të vdekur dhe nuk lëvizte asnjë nga gjymtyrën e trupit. Kur e pyeta se si quhej, ai m'u përgjigj me një zë të shuar: Jam Xhavit Qesja. Kur e pashë se në ç'gjendje ishte katandisur u thashë atyre të komandës se nuk kisha ç' ti bëja, pasi atij i ishte qelbëzuar gjysma e kokës dhe duhej dërguar urgjent në spital."

Lirohet pas 30-vjetësh
Pasi kishte kalur plot 30-vjetë në burgje dhe internime, aty nga viti 1990-të kur pritej që në Shqipëri të vinte për vizitë Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Perez de Kuelar, Xhavit Qesen e nxorrën nga burgu kur ai ishte në moshën 67-vjeçare. Në atë kohë ai u bashkua me bashkëshorten e tij, Meribanin, e cila e detyryar nga lufta e klasave kishte bërë një ndarje formale me të, me qëllim që të shkollonte fëmijët. Ndonëse me një shëndet të keqësuar nga vuajtjet, torturat dhe grevat e urisë që Xhaviti kishte zhvilluar gjatë viteve të burgut, përsëri ai gjente forca dhe shkonte vazhdimisht në Bibliotekën Kombëtare ku studjonte për orë të tëra. Disa nga miqtë e tij të burgjeve që e dinin se ç'kishte hequr ai, i sugjeronin shpesh që të shkruante kujtimet, por ai u përgjigjej: "Unë nuk luftoj me të vdekurit, pikpamjet e mia ia kam parashtruar Byrosë Politike me letra dhe vetë Enver Hoxhës që kur ishte gjallë". Xhaviti u nda nga jeta në vitin 1994, pasi kishte plotësuar pengun e vetëm: takimin me të birin, Shpëtimin, pas 30-vjetësh. Në kujtësën e të gjithë miqve të tij, Xhavit Qesja ka mbetur si një nga disidentët komunistë më konsekuent në pikpamjet e tij dhe që nuk u gjunjëzua asnjëherë përpara presioneve e torturave çnjerzore që iu bënë për 30-vjet me rradhë.

................gjynaf i shkreti...

[Brari]

""""A është Fiqirete Shehu pjesëmarrëse në vrasjen e të shoqit?

Letër tronditëse për Fiqirete Shehun nga një i panjohur, ish - partizan i Brigadës së I-rë Sulmuese

Kush e hapi derën nga brenda vilës

Fiqiretja Nexhmijen e kishte shoqe, armike apo shefe?

Duke lexuar Dosier-in që keni hapur ju të Gazetës "55", mendova dhe gjykova se duhet të them disa ide të mijat tani në këtë fund të moshës. Unë jam një ish-partizan i Brigadës së I-rë. Jam nga ata njerëz që Mehmet Shehun e kam adhuruar si ushtarak dhe i mbetem idesë se ai ishte komunist po aq sa edhe patriot, ishte patriot po aq sa edhe komunist. Unë jam kundër frymës të Gazetës tuaj dhe të them të drejtën këtë gazetë e marr vetëm kur shikoj ndonjë shkrim që flet për marrëdhëniet me Jugosllavinë, apo çështje që kanë të bëjnë me ngjarjet historiko-patriotike të vendit. Fryma e gazetës suaj shpesh është e mbrapshtë, sepse i fut të gjithë komunistët në një thes. Unë që për vehten time kam qenë një komunist i thjeshtë dhe fare i papërfillur nga nomenklatura e lartë, kam menduar dhe mendoj, madje do të vdes me këtë bindje, se fatkeqësia e Shqipërisë, e komunizmit dhe komunistëve shqiptarë ishte Jugosllavia e Titos. Do të thosha me këtë fjali, që fatkeqësia ishte influenca e Serbisë mbi udhëheqjen komuniste shqiptare. Gjithë të tjerat janë përralla me mbret. Shqipërinë e lanë në duart e komunizmit jo forca e brigadave tona partizane, por e la Jalta në varësi të Jugosllavisë. Ju nuk mund ta imagjinoni dot edhe pse i keni botuar letrat e Fiqiretit dhe Nexhmijes drejtuar Dushan Mugoshës, se deri ku shkonte servilizmi dhe adhurimi për udhëheqjen e Jugosllavisë dhe interesat serbe në Shqipëri. Ne komunistët shqiptarë u sulëm kundër vetë shqiptarëve në Kosovë dhe në Maqedoni, vetëm që të ruanim marrëzinë që quhej internacionalizëm proletar. Të gjithë ata që nuk e pranojnë këtë tezë janë pa përjashtim agjentë të shërbimit sekret serbë dhe nga kjo nuk kanë shpëtuar asnjë udhëheqës i lartë i partisë së punës, i partisë komuniste. Ndonjëri që nuk ka qenë, është vrarë dhe eliminuar, por më së shumti kanë qenë agjentë të shërbimit sekret serb dhe pastaj janë lidhur me rusin dhe sërish janë vrarë.

Por, të vijmë tek vrasja e Mehmet Shehut. Mua më kanë ndodhur fatkeqësi të tjera në familje. Jam duke jetuar gjatë dhe kam parë shumë drama dhe dhimbje.Por e vërteta është se kam që nga nata e 18 dhjetorit të '81-shit dhe deri tani që po shkruaj këto rreshta, që nuk e kam besuar kurrë se Mehmet Shehu vret vehten. Mehmeti ishte një politikan i socializmit, tepër i talentuar dhe mbajti peshën e ndryshimeve të mëdha shoqërore të Shqipërisë. Hysniu me Ramizin, Hakiu apo Adili, Kadriu apo Beqiri, kush më shumë e kush më pak merreshin me intriga dhe llafe. Mehmeti merrej me punë. Sigurisht në jetën e vet të gjatë nga Spanja në Vithkuq, nga Vithkuqi në ndërtimin e hidrocentraleve ky njeri ka gabuar. Disa thonë që ka qenë gjakësor. Unë them që ka episode të tilla. Por, ai ka qenë vazhdimisht nën presionin dhe dyshimin e Enver Hoxhës dhe jugosllavëve, si njeri që mund ta dridhte në çdo kohë dhe të kalonte me Perëndimin. Në përpjekje për t'u bërë i besueshëm ai ka bërë akte edhe të dënueshme. Por gjithsesi, ai ishte kryeministër që rrinte me dinjitet përballë kolegëve të tij në vende të tjera të Lindjes, nga Moska në Varshavë, nga Praga në Budapest.

Unë e dija që logjika e pastrimit dhe vrasjes së shokëve që kishte Enver Hoxha do ta sillte punën në eliminimin e Mehmet Shehut, por mendoja që më mirë nga unë këtë e dinte vetë Mehmeti dhe do t'i dilte përpara, e do të gjente zgjidhjen që duhej. Isha i gabuar. Pasi fijet agjenturore, nyjet lidhëse me të cilat lëvizte Enver Hoxha ishin shumë të sofistikuara dhe parapërgatitnin kurthe me shumë dinakëri.

Që pas vrasjes së Mehmet Shehut janë botuar shumë herë versione, pohime me bujë dhe pa bujë, se si u vra apo u vetëvra ish - kryeministri. Ka nëpër ato mendime dhe ide fakte që ia vlen të merren parasysh, por në përgjithësi, të gjithë janë të detyruar të pranojnë versionin zyrtar të vrasjes së Mehmetit. Askush, asnjëherë nuk i ka kërkuar Ramiz Alisë një shpjegim apo hetim të vërtetë për vrasjen e Mehmet Shehut. Ka shumë njerëz veç këtij që e dijnë të vërtetën e natës që i mori jetën ish -kryeministrit dhe mbi të gjitha, është Nexhmije Hoxha. Asnjë arkiv, asnjë dokument, asnjë minierë nuk vlen sa vlen kujtesa e Nexhmije Hoxhës nga viti'42 dhe deri tani. Por ajo dhe tellallët e saj përsërisin mekanikisht versionin zyrtar të vetëvrasjes. Askush nuk i përgjigjet pyetjes se si u hap dera nga brenda në natën e vrasjes së Mehmetit. Nga studimi që i kam bërë vetë personalisht kësaj historie, më rezulton se rrjeti agjenturor i shërbimit sekret jugosllav, i cili është organizatori bazë i vrasjes së Mehmetit aktivizoi për aktin dhe krimin më të shëmtuar në radhë të parë vetë Fiqirete Sanxhaktarin. Fiqiretja, një nga kofidentet e thella të Dushan Mugoshës bashkë me Nexhmijen, kanë pasur një marrëdhënie shtrigash dhe ëngjëjsh njëkohësisht. Ato edhe gjatë luftës të kapura nga fashistët kanë firmosur dokument bashkëpunimi dhe këtë dokument u përpoq ta shfrytëzonte Nesti Kerenxhi dhe Koçi Xoxja, por çuditërisht edhe atyre iu tha se ky dokument duhej grisur. Dhe atë e ka grisur Koçi Xoxe me dorën e vet.

Vrasja e Mehmet Shehut nuk është një atentat i thjeshtë, është një proces, dhe Fiqiretja hyri në këtë proces dalëngadalë. Sigurisht, duke ju provuar asaj më parë se i shoqi kishte tradhtuar interesat e partisë, të komunizmit dhe të m-l. Eshtë Fiqiretja ajo që është bindur e para se Mehmet Shehu ishte një tradhtar. Dy vija sjelljeje u ndoqën me Fiqireten. E para : u sigurua që partia do ta diferenconte atë dhe fëmijët nga Mehmeti, dhe e dyta, në mënyrë të pavarur agjentura jugosllave i kërkoi asaj të bashkëpunonte kundër të shoqit. Në librin e djalit të Mehmetit "Vjeshta e ankthit" (ky është një djalë i talentuar që unë e dua si djemtë e mi), thuhet se Bashkimi është shumë i habitur nga trashësia e sëmës lidhur me besimin që ka ajo tek Nexhmija. Bashkimi nuk arriti ta kuptojë pse e ëma ka besim se Nexhmija do t'i shpëtojë nga gjithë ky siklet. Me njohuritë që ka Bashkimi kjo duket trashësi dhe sentimentalizëm mes dy shoqeve të vjetra. Por ai nuk mund të kuptojë se Nexhmija është një shefe e vërtetë dhe Fiqireti ka hyrë në lojën dhe spiralen pak nga pak kundër të shoqit. Fiqireti, pasi ka hedhur disa hapa me veprime operative, kur e ka kuptuar se kjo do të jetë një tragjedi dhe një dramë e madhe, me instiktin e nënës ka menduar të shpëtojë djemtë dhe që nga ky moment, ajo e ka humbur toruan. Unë, kam të dhëna të sigurta se gjatë procesit hetimor me të është manipuluar, edhe duke i krijuar iluzionin e një trajtimi të mirë ushqimor dhe të sjelluri. Pra, pa futur në analizë të mirëfilltë çështjen e qëndrimit të Fiqiretit në procesin anti Mehmet, nuk mund të kemi një zgjidhje dhe hetim të ri për vrasjen. Ne duhet të çlirohemi nga sentimentalizmat e lidhjeve të gjakut, apo raporteve prindërore e sentimentale të çfarëdolloji. Në politikë këto nuk veprojnë si në sistemin e diktaturës ku babai mohonte fëmijën dhe fëmija babain, pse kishin tradhtuar partinë. Po t'i shtosh kësaj logjikën e rrjeteve agjenturore, të cilat akumulojnë mjete të fuqishme presioni, atëhere pamja është e qartë. Gjithkush mund të aktivizohet sipas urdhrave çnjerëzore dhe kriminale. Prandaj, ju që po bëni këtë hetim të ri për vrasjen e Mehmet Shehut, duhet ta ndiqni mirë vijësjelljen e Fiqiretit dhe tutelën e frikshme të Nexhmijes mbi të.

Unë i bëj thirrje të gjithë veteranëve, të gjithë njerëzve që kanë humanizëm, ta ndihmojnë këtë proces hetimi, ta zbulojnë vrasësin dhe vrasësit e elementit, sepse, që nga dita që u vra ai njeri, e keqja në Shqipëri u thellua me një ligësi të papërmbajtshme dhe një varfëri të tejskajshme, me marrëzira tufëzimi. E prej gjithë këtyre zhvillimeve mbijetoi Ramiz Alia dhe nuk dha kurrë llogari si dëshmitar, pjesëmarrës i vrasjeve të antifashistëve shqiptarë, të shokëve, të miqve, etj. Përsa kohë që do të mbeten gropa të zeza, aq kohë do të thellohen ato edhe në politikën e sotme. Unë do ta ndjek Dosier-n tuaj e mbase mund të shkruaj përsëri sepse e kam të lehtë, m'i shkruan në kompjuter im nip, i cili është gjithashtu si unë pasionant i kësaj teme.
..........................................



..................
Masakër antikombëtare kundër intelektualëve

Mexhit Prençi

Në vazhdim të essesë: "kompleksi i inferioritetit"

Pa dënuar Enver Hoxhën si kriminel dhe

kryeamoralist i degjenerimit të shqiptarëve, ‑

e ardhmja do të mbetet varur mbi cergën e

hollë rrahur nga erërat e forta dimërore.

I

Sipas psikanalistëve energjitë e unit të mediokërisë specifike, janë më të mëdha, më potente, më demoniake dhe më vrastare te diktatorët,‑ egoistë të mëdhenj, të cilët madhështia e marrëzisë dhe frika se mos u rrëmbejnë pushtetin, i tjetërson në tiran. I tillë ishte edhe Enver Hoxha.

Etja karrieriste e përbindëshme e tij, ndizej si vullkan që zjenë brenda vetes ngaqë nuk përballej dot me personalitetet e shquara dhe intelektualët elitarë siç kam theksuar edhe në essenë: "Kompleksi I inferioritetit" Madje kjo etje e keqe karrieriste, që e kishte burimin te ankthi, tmerri dhe frika e rrëzimit nga froni, të cilin e quante të përjetshëm, ishte po kaq e egër, diabolike dhe hanibaliste, sa edhe kur nuk kishte të bënte direkt me personalitetet e shquara, i gjuante ata ku ishin e ku s'ishin, dhe ndizte fitilët e makiavelizmit ekstrem, intensifkonte e dinamikëzonte edhe të jashtzakonshmen edhe mitiken e magjiken edhe absurden e tragjiken, për të denigruar, poshtëruar, persekutuar, izoluar dhe për t'i zhdukur edhe fizikisht, ata, burrat e shquar të kombit, intelektualët elitarë, që i shikonte si armiq.

* * *

Nga librat " Mjerimi pafund" dhe "Gjëmat e komunizmit" të Agim Mustës, po shkëpusim disa prej emrave të personaliteteve të shquara të kombit, madje edhe peronalitete te huaja me famë botrore, që i masakroi kompleksi i inferioritetit dhe etja karrieriste e fronit të antintelektualit patologjik Enver Hoxha. Kaq i urrente intelektualët elitarë, sa shdërrohej edhe në sadist, për ata që kishin mbetur gjallë, duke mos u ngopur me dënimin e tyre me burg apo internim., por edhe duke i torturuar, sa disa prej tyre kanë vdekur në duart e xhelatëve që i masakronin.

Me një kënaqësi sadisti sillej edhe me të tjerët që i zbriste në shkallët e ulta të piramidës, apo i emëronte në punët më ordinere, siç bëri me personalitetin e shquar Sejfulla Malëshova, duke e punësuar në një magazinë dhe duke ndërsyer zagarët e tij që ta, survejonin, tallnin, poshtëronin edhe kur u bë plak dhe ecte me shkop.

Ja, disa nga personalitetet e shquara që i burgosi dhe vrau Enver Hoxha,sadisti i intelektualëve:


-ARQILE TASI,‑ diplomuar për letërsi në SHBA. Ish drejtori i Bibliotekës Kombëtare. Vdiq në burgun e Burrelit, më 1957.
-XHEVAT KORÇA,‑ diplomuar në Austri për histori. Ish ministër i arsimit. Vdiq në burgun e Burrelit, më 1955.
-GJERGJ KOKOSHI,‑ diplomuar për filozofi në Itali. Ish ministër i arsimit. Vdiq në burgun e Burrelit, më 1960.
-MIRASH IVANAJ,‑ ish ministër i arsimit, diplomuar për letërsi në Itali. Vdiq në burgun e Tiranës, më 1954.
-HETEM HAXHIADEMI,‑ diplomuar në Austri për shkenca politike. Tragjedian i njohur i letërsisë shqipe. Vdiq në burgun e Burrelit, më 1964.
-XHEVIT LESKOVKU,‑ diplomuar për Shtamadhori në Turqi dhe Gjermani. Ish shefi i Shtabit të Shtamadhorisë në kohën e Monarkisë. Vdiq në burgun e Burrelit, më 1958.
-SELAUDIN TOTA,‑ diplomuar për fizikë bërthamore në Itali. Ish deputet. Ekzekutuar, më 1947.
-SABAHETE KASIMATI,‑ diplomuar për shkenca biologjike në Itali. Ekzekutohet, më 1951.
-MUSINE KOKALARI,‑ diplomuar për letërsi në Itali. Krijuese e PSDSH, më 1943. Vdes pas 38 vjetësh në internim. Autore e disa librave.
-ENGJËLL ÇOBA,‑ diplomuar për jurist në Itali. Vuajti 25 vjet burg.
-VISARIAN XHUVANI,‑ kryepeshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare. Diplomuar për teologji në Athinë. Vdiq më 1965, pasi vuajti 25 vjet burg.
-PATER MESHKALLA,‑ diplomuar për teologji në Itali dhe Poloni. Ish drejtori i gjimnazit françeskan në Shkodër. Poet e prozator. Vdiq pasi vuajti 30 vjet burg.
-HAFËZ ALI KORÇA, ‑ diplomuar për teologji në Turqi. Publiçist dhe autor i disa librave me përmbajtje fetare dhe filozofike. I burgosur dhe i nternuar.

* * *

-Prof. Dok. LOCI,‑ një ndër kirurgët më të dëgjuar dhe të shquar në Itali dhe Evropë. Ekzekutohet, më 1946.
-Prof. Dok.. ZUBER, ‑ gjeolog me famë botrore, me origjinë polake. Zbuluesi i vendburimeve të naftës në shumë vende të botës. Në Shqipëri ka zbuluar disa vendburime nafte në Kuçovë dhe Patos. Vdes nga tortuarat në burgun e Tirnës, më 1947.

I I

Mjaftojnë vetëm akuzat e këtyre personaliteteve të kombit tonë dhe dy personaliteteve të huaja:, akuzat nga varret, nga burgjet, nga internimet, torturat...pa përmendur masakrën ndaj përfaqsuesve më të shquar të klerit katolik në Shkodër, për të cilën do të shkruaj posaçërisht; pa përmendur masakrën ndaj deputetëve, masakrën e gjuatjes së intelektualëve të futur nëpër rrathët e kuq, sipas alibisë idiote, duke sajuar aktin më makabër të shëprthimit të bombës në ambasadën jugosllave; pa përmendur gjuajtjen e shtrigave ndaj kundërshtarëve politikë që i shihte si rrezik imagjinar për fronin; mjaftojnë vetëm këto, pa përmendur sesi ky hanibal hëngri kokat e shokëve të tij, të miqëve të tj, bashkëluftëtarëve dhe bashkëpuntorëve të tij, ndonëse shumica ishin bërë hamës të kokave të vartëseve të tyre, mjafton pra vetëm kjo tablo, e cila paraqet vetëm majën e aizbergut, për ta dënuar këtë kriminel të inteligjencies të popullit të vet, këtë antinjeri, këtë monstër që e polli barku i komunizmit që akoma nuk është shterpëzuar.

* * *

Vret mendjen njeriu!...Përse gjithë kjo masakër ndaj trurit të kombit? Përse gjithë kjo gjuatje shtrigash, ndaj intelektualëve të shquar, të cilët janë factor themelor zhvillimi e progresi e shoqërisë? Përse sulmohet njeriu i ditur, i mençur, i kulturuar, i shkolluar i afti, i zoti?

Përse kjo ligësi, armiqësi, poshtërsi, sadizëm, amoralitet dhe absurditet, ndaj atyre që ishin pjesë e krenarisë së kulturës kombëtare?

A mundet vallë një atdhetar, patriot, demokrat, dijetar, filozof, shkrimtar, politikan i shquar, një udhëheqës vizionar, që hyp në majën e lartë të piramidës, të arrijë gjer në atë pikë, sa tërë pushtetin e tij, ta përdorë kundër inteligjencies së popullit të vet? Këtë mund ta bëjnë vetëm Arturo Uitë, Makbetët, Kaligulët, Neronët, ata që ia kalojnë Hitlerit dhe Stalinit. I tillë ishte antintelektuali i tërbuar Enver Hoxha.

Mirëpo, ai ishte aktor që ua kalonte dhe artistëve të Hollivudi: hiqej si atdhetar dhe burgoste atdhetarët; hiqej si patriot dhe vriste patriotët; hiqej si demokrat dhe hante kokat e kundërshtarëve politikë; hiqej si udhëheqës vizionar dhe i kundërvihej progresit; hiqej se i digjej shpirti për popullin, por donte mbi gjithçka veten e vet. Popullin e donte për ta duartrokitur! Enver Hoxha, ‑Antinjeriu që hante intelektualë!

Ndryshe nga mediokërit ordiner që s'e njihnin veten, Antinjeriu Hoxha, si mediokër specifik dhe diktator i madh, e njihte veten se sa peshon në rrafshin e dijes, njihte dhe forcën e diturisë dhe mendjen e ndritur të kundërshtarëve intelektualë, të cilët i masakroi pikërisht pse ishin më të zot se ai, më të kulturuar se ai, më atdhetar se ai, më progresist se ai, po jo djall si ai, jo mashtrues si ai, jo makivelist si ai, jo sadist si ai, i cili në këto rrafshe ishte i jashtzakonshëm, i papartshikueshëm.

E tërbonte dhe e tmerronte zotësia e intelektualëve! E linte dhe pa gjumë! Shpesh shihte ëndrra të llahtarshme. Shpesh haluçinaciononte... Shpesh nuk dëgjonte, nuk shihte, nuk shijonte... kishte humbur shqisat... kishte humbur qetësinë! Brenda tij,‑ jetonte një natë e errët, e frikëshme, e llahtarshme. Pikërisht në netë të tilla, thureshin planet ogurzeza, planet demoniake të masakrave ndaj intelektualëve dhe të gjitha masakrat e tjera...

Këtu ai ishte mjeshtër. Profesor mbi profesorët.

I I I

Për të realizuar veprën e tij kriminale ndaj inteligjencies, ndiqte dy linja paralele: atë të krijimit të alibive, duke sajuar skenare ogurzeza, gjoja të implikimit të tyre me agjenturat e huaja, për t'i bërë të besueshme në popull dënimet, burgosjet, internimet, duke i akuzuar ata si agjent, antiparti dhe tradhëtarë. Linja e dytë, ishte burgosja e veprave të tyre, po dhe të atyre që s'ishin më në këtë jetë.

Është masakra kulturore më obskurantiste ajo e ndalimit të librit të çdo lloji që kishte mbi kopertinë emrat e atyre personaliteteve që ishin futur në rrathët e kuq nga batalionet e çensuruesve enveristë. Kështu u ndalua vepra e Fishtës, Konicës, Malëshovës, Koliqit, Camajt, Pipës e dhjetra, e dhjetra të tjerëve Po kështu, nga letërsia e huaj, ishin ndaluar edhe veprat e autorëve më në zë të teatrit të absurdit, të surealizmit, simbolizmit dhe të gjitha rrymave moderne, për burgosjen e të cilave kanë kontribuar edhe disa pseudointelektualë, me reçensionet e tyre famëzeza.

Ndërsa shkrimtarëve, poetëve, dramaturgëve dhe artistëve të rinj, u konfiskohej edhe një vjershë edhe një tregim edhe një tablo, kur kolonin vijat e bardha të realizmit socialist, madje edhe i internonin edhe i burgosnin autorët duke burgosur në të njejtën kohë edhe terë krijimtarinë e tyre.

Burgosja e librit ishte akti më skandaloz, më antikulturë dhe antidemokratik i diktaturës enveriste.

* * *

Bëmat kriminale të Enver Hoxhës kundër inteligjencies, kundër kundërshtarëve politikë, kundër shokëve, miqëve, bashkëluftëtarëve dhe bashkëpunëtorëve të tij, që i shihte si rivalë, akoma nuk janë vlerësuar si rrezik për të sotmen dhe të ardhmen. Akoma nuk është dënuar Enveri dhe enverizmi. Akoma nuk është nxjerrë në bankën e të akuzuarve (pas vdekjes ) ku të gjykohej si kriminel dhe kryeamoralist i degjenerimit të shqipatarëve. Dhe kjo duhet bërë për hir të së sotmes dhe të së ardhmes.

Enverizmi është sëmundja më e rrezikshme vdekjeprurëse e demokracisë, e cila shfaqet edhe sot në forma të ndryshme, të kamufluara, po edhe të hapta, pothuajse në të gjitha sferat e jetës, por sidomos ndaj personaliteteve të shquara dhe intelektualëve elitarë, duke mos u krijuar hapsirat e nevojsme për të qenë factor parësor në drejtim. Ashtu si në kohën e Babës, në sferat e larta mediokëria specifike është shumicë. Ajo drejton sipas mendësive dhe mentalitetit enverist, duke zhvilluar edhe sot disa forma të luftës së klasave ndaj intelektualëve dhe kundërshtarëve politike.

Turrmat injorante, skllevërit ideologjik, idhtarët e Antinjeriut, po edhe disa prej atyre që i kish dënuar diktatura enveriste, shumë prej këtij soji, dolën me portretin e këtij diktatorit në duar, në festën e Konferencës së Pezës. Bashkë me këto monstra ishin edhe pushtetarët e lartë të pozitës, ish bijtë e nomeklaturës së kuqe, duke festuar Mashtrimin e Madh: "PA DALLIM, FEJE, KRAHINE DHE IDEJE". Kur sot gjithkush e di mirëfilli, se për pesëdhjetë vjet, LUFTA E KLASAVE BËRI KËRDINË mbi ballistët, zogistët, intelektualët, klerikët, tregtarët, bejlerët, agallarët dhe të gjitha ata që mendonin ndryshe, apo kishin lidhje gjaku a shoqrore e miqësore me njeri tjetrin.

Mirëpo të drejtën morale për të drejtuar këtë vend, nuk e kanë ata që nuk divorcohen nga Diktatori Hoxha dhe diktatura komuniste, nuk e kanë ata që nuk u kërkojnë falje ish të burgosurve, ish të persekutuarve dhe tërë popullit për mjerimin e tij, si vendi më i prapambetur në Evropë, nuk e kanë ata që nuk e vënë në bankën e të akuzuarve "Heroin e Popullit" ( përkthimi në gjuhën e demokracisë është XHELATI I POPULLIT ) dhe ta djegin titullin mashtrues në mes të sheshit Skëndërbeg, ashtu siç tërhoqi zvarrë, populli, shtatoren e tij, me këngë e valle, në ditët e para të dhjetorit të demokracisë.

* * *

Mosdënimi i Enverit dhe enverizmit, u ka dhënë krahë nostalgjikëve të diktaturës komuniste, të bëjnë edhe një propagandë djallëzore: dikush thotë se komunizmi vdiq, të tjerë t'ia lemë të ardhmes ta bëjë historinë, e mjaft slogane kësisoj. Këto dëshmi autentike, në mënyrë të pakontestueshme vërtetojnë se enverizmi është gjallë dhe në veprim, i veshur me rroba të reja demagogjike e mashtruese. Këtë mashtrim sot nuk e ha kush, përveç të mjerëve skllevër ideologjikë që janë mësuar të ecin vetëm me samar mbi kurriz dhe akoma i besojnë verbërisht enverizmit.

Historia na mëson se çdo kohë ka detyrën historike dhe përgjegjësinë të vlerësojë kohën e vet, të dënojë të keqen, të evidentojë të mirën dhe të rivlerësojë të shkuarën.

Të parët që duhet ta bëjnë këtë janë historianët. Mirëpo ata heshtin. Gjithkush pyet: pse heshtin historianët? (Sa për pseudohistorianët që e kanë shkruar historinë duke e mistifikuar atë, askush nuk pyet, ata më mirë mos ta hapin gojën, nëse nuk e nisin fjalën e parë duke korigjuar publikisht gabimet e rënda të tyre dhe duke kërkuar falje)

Po, akademikët, pse rrijnë strukur në kullën e turpit e s'e thonë një fjalë kundër tij? Janë apo s'janë akademikë? Shkencërisht, ata duhet ta vënë pikën mbi " i " dhe ta denoncojnë diktatorin Hoxha si kriminel, që ia kalon dhe Millosheviçit, i cili bëri genocid mbi boshnjakët e kosovarët, ndërsa Enveri ndaj bashkëkombasve të vet. A s'është tragjike kjo? Po akademikët tanë të nderuar të pandershëm, mrrudhen, mrudhen dhe flasin me vete.

Të mpirë, ‑ edhe ish të burgosurit, ish të internuarit dhe ish të persekutuarit! Pse ? Konfliktohen me njeri tjetrin nëpër kafenera, sjellin fakte tronditëse që të rrënqethin misht, për torturat çnjerëzore, për fajet që s'i kishin bërë kurrë, po nuk ngrihen të ulurijnë sa të çahet kupa e qiellit, gjersa ata që drejtojnë, o të dënojnë kriminelin Hoxha, o të dorëzojnë pushtetin.

Xhelatët e Hoxhës i ndeshim në çdo rrugë, në çdo hap, në zyra, në poste të larta, ndonjeri edhe zgërdhihet, ca të tjerë me cinizëm të zgjatin edhe dorën, atë dorë që ka torturuar edhe profesorin e shquar polak Zuber, që vdiç nga torturat në burg, po as falje nuk kërkojnë, as divorc nuk bëjnë, përkundrazi me mendësitë e tij veprojnë si skuthër. Dhe, të bëjnë gjëmën edhe sot!

Përgjegjësi historike kanë edhe personalitetet e shquara, me orientim perëndimor, që kanë vizione të qarta për të ardhmen, që argumentojnë me njeri tjetrin se pa dënuar këtë kriminel monstruoz, zhvillimi, progresi dhe ardhmja është në pikpyetje, po zërin nuk e ngrenë në kupë të qiellit, fjalën e mbajnë brenda vetes. Ka forcë të jashtzakonshme fjala e tyre po hypi mbi flatrat e guximit.

E nëse të gjithë këto mbajnë përgjegjësi të dorës së dytë, pozita dhe opozita që janë protagonistë të politikës, lidër të saj, mbajnë pëgjegjësi parësore., përse kanë heshtur gjer më sot? Përse heshtin edhe tani?!

I V

Heshtja ndaj dënimit të Enver Hoxhës dhe diktaturës së tij enveriste, kompromenton cilindo politikan, deputet, lidër partie, opozitë dhe pozitë, që s'e kanë kryer detyrën që u ka ngarkuar historia, për ta dënuar diktatorin më të egër, më të lig, të Shqipërinë që e la popullin në mjerim dhe masakroi e vraunë mjerim, që vrau të gjithë ata që s'mendonin si ai, që shkatërroi moralin e shëndoshë të shqiptarit duke krijuar monstrën "njeriu i ri", sipas shembëlltyrës së tij. Këtë njeri sot e gjen nëpër partitë e majta dhe të djathta, nëpër Fondacione, shoqata, në masmedia, në ambasada e kudo.

* * *

Disa veteranë të sklerozuar, komunistët dogmatikë të pandreqshëm, skllevërit e ideologjisë enveriste dhe disa akademikë enveristë si Rexhep Qosja, akoma e vlerësojnë figurën e Diktatorit Antinjeri, duke i kërkuart me pikatore "të mirat", madje Qosja thotë se "Diktator e kanë bërë bashkëkohësit servilë të tij" (Libri Tronditja e shekullit,fq.314,rr.24‑25.) madje edhe se Enver Hoxha s'e ka shitur Kosovwn, e proçkulla tw tjera, mirëpo zemra s'ia thotë, as goja s'ia nxjerr fjalën për ta dënuar për krimet, ndërsa populli e dha verdiktin e vet, kur e tërhoqi zvarrë shtatoren e tij në bulevardet e Tiranës; po edhe zëri i studentëve në demonstrat e Dhjetorit, në Shëshin Studenti, nëpërmjet magafonëve të fuqshëm, kumtonin që t'i pushkatoheshin edhe eshtrat në çdo ditëlindje e ditëvdekje, në çdo gëzim apo hidhërim.

Diktatorët dhe tiranët nuk mund të rehabilitohen, por vetëm të dënohen për krimet e tyre. Ata mbeten në histori si kriminelë. Jo kriminelë në heshtje. Por të deklaruar të tillë nga gjykata si institucioni i drejtesisë dhe të vërtetës.

V

Po, ç'bëri opozita për ta çuar në bangën e të akuzuarve Antinjeriun Hoxha? Ç'bëri dhe ç'bën pozita e sotme, ndonëse akoma nuk është deklaruar zyrtarisht se është e divorcuar me te? Përkundrazi, organizon tubime provokative, si ai i Pezës, në të cilën kishte dhe prej atyre që Enver Hoxha u kishte vrarë babain, djalin, të afërmit; të tjerë që i kishte kalbur nëpër burgjet mesjetare si i famshmi burg i zi i Burrelit. Brohoritjet "Enver Hoxha ‑ Enver Hoxha", janë maja bajonetash që gërmojnë plagët e hakmarrjes personale. Dhe dihet mirëfilli se ku nuk vepron ligji vepron kanuni i gjakmarrjes. E, që të mos ndodhë kurrë kjo, ata që i kanë dalë për zot këtij vendi, janë të detyruar të venë në lëvizje të tëra strukturat dhe institucionet përkatëse për ta dënuar fajtorin

E, me që s'ka ndodhur gjatë dhjetë vjetëve kjo, përsëri pyesim, përse heshtet? Përse ngurohet?... Apo mos vallë klasa jonë politike, nuk është e aftë të bëjë kararsisin, të çlirohet prej enverizmit, të arratiset prej ideologjisë dhe mendësive të tij, prej veprimeve e praktikave të tij? Apo akoma nuk e kupton se, Antinjeriu Hoxha nuk ishte vetëm diktator, por edhe tiran! Kush mund t'u përgjigjet këtyre pyetjeve?

URTAKU do të thoshte, MË MIRË VONË SE KURRË !

* * *

Opozita dhe pozita, e dhjathta dhe e majta, është momenti historik, në vazhdën e konsensusit për të bërë politikë ndryshe, për të bërë politikë ndërtuese zhvillimi, integrimi dhe progresi, për problemet e mëdha të shoqërisë, të bëjnë edhe KONSENSUSIN E MADH TË DËNIMIT TË ENVER HOXHËS, duke formuluar bashkarisht akuzën ndaj figurës dhe veprës kriminale të tij.

Rol parësor ka dhe Presidenti i Republikës, i cili mund të marrë i pari nisiativën për këtë KONSENSUS TË MADH HISTORK.

Për këtë,kërkohet një rizgjim i madh, si në fillimet demokratike; një guxim i madh, për të kapërcyer vetveten; një vulnet i madh dhe një akuzë e fuqishme, që buron nga gjaku i kulluar i të pafajshëmve, për ta denoncuar, gjykuar dhe dënuar Antinjeriun Enver Hoxha, si një diktatori‑tiran‑ specifik, që s'e gjen të dytin në të gjitha kohrat, që hëngri intelektualë të shquar, që zhduku familjet fisnike shqiptare, që degjeneroi shqiptarin në "njeri të ri" sipas shembëlltyrës së Antinjeriut, i cili kisht një un' karrierist përbindësh edhe ndaj perëndive, ndaj i mohoi ato, për t'u bërë vetë kryeperëndi,‑ Zeus.

Si konkluzë: Pa dënuar Enver Hoxhën si kriminel dhe kryeamoralist i degjenerimit të shqiptarit, e ardhmja do të mbetet varë në një cergë, rrahur nga erërat e forta të dimrit.

Opozita dhe pozita, e djathta dhe e majta, është momenti historic, në vazhdën o konsensusit për të bërë politike ndryshe, për të ndërtuar politika të reja zhvillimi, integrimi dhe progresi,të bëjnë edhe KONSENSUSIN E MADH TË DËNIMIT TË
--------------------------------------------------------------------------------




Para të kthyera në varre

Agim MUSTA

Para ca kohe m'u dha rasti të marr pjesë në një ceremoni mortore në Vlorë me rastin e vdekjes të ish- të dënuarit politikë, Syrja Tota. Ishte hera e parë, që unë vizitoja atë "qytet" të vdekurish, që të ngjallte trishtim të pakufishëm! Kulmi i tronditjes psikologjike ishte kur shihje në të majtë të varrezave një parcelë prej disa mijëra m2 të mbushur me varre të vrarësh nga viti 1997, deri në ditët e sotme. Varre madhështore me mermerë nga më të mirët e botës, me monumente bronxi dhe graniti, që kanë kushtuar miliona lekë secili. Në atë parcelë varrezash, ka vetëm të rinj, që janë vrarë brenda dhe jashtë Shqipërisë nga shokët, miqtë dhe bashkëqytetarët e tyre, për një grusht para të pista. Atje bëjnë gjumin e përjetshëm mbi 1000 të rinj vlonjatë, që paratë e fituara me aq mund, ankth dhe gjak, janë kthyer në varre. Natyrshëm, duke medituar, të lind pyetja: Përse ata qyqarë u vranë me njëri tjetrin dhe bënë gjithë ato gjëma, vetëm që t'iu ndërtohej nga një varr madhështor dhe për të derdhur lotët nënat shamizeza?! O Zot! Ç'ishte ajo çmenduri kolektive që vazhdon dhe nuk ka të mbaruar?! Kush është Satanai, që i pëshpërit në vesh të rinjve: "Vrituni! Varret do t'i keni madhështorë!" Dhe njerëzit vriten për ditë, pa menduar se ka vetëm një jetë. O prindër! Vini gishtin kokës! Varri sado madhështor që të ndërtohet, se justifikon kurrë vdekjen. Ai është antipodi i jetës. Parandaloni bijtë tuaj, para se të bëjnë gjëmën. Ndërtoni shtëpi për jetën dhe jo varre për vdekjen. Mjaft gjak është derdhur. Në varreza s'ka më vënd për varre.

..............................

[Brari]

gazeta shqiptare
-----------------------------

DOSSIER

Si e persekutoi Enveri gjirokastritin Totozani, mësuesin e Hysni Kapos që studjoi në Strasburg dhe punoi si Ministër i Arsimit e ambasador i Shqipërisë në Paris e Sofje

Shemsi Totozani, ambasadori që mahniti presidentin Dë Gol


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Aty nga viti 1956 kur u godit Bedri Spahiu, Enveri Hoxha thërriti në Tiranë të gjithë ambasadorët e Shqipërisë me qëllim që t'i sqaronte për shkarkimin e tij nga të gjitha funksionet partiake e shtetërore. Në atë kohë babai ishte me detyrën e ambasadorit të Shqipërisë në Paris dhe ndodhej në një mbledhje në Gjenevë. Kur Shemsiu erdhi në Tiranë, Enver Hoxha i komunikoi transferimin nga ambasada e Parisit për në ambasadën tonë në Sofie të Bullagarisë dhe shkaku kryesor i asaj lëvizje ishte dënimi i Bedri Spahiut, bashkëshortja e të cilit ishte motra e nënës sonë. Ky transferim shënoi edhe goditjen e parë ndaj babait, sepse më pas atë e hoqën edhe nga Bullgaria dhe e kthyen në Shqipëri ku e emëruan Drejtor të Bibliotekës Kombëtare në Tiranë. Gjatë asaj kohe e deri sa doli në pension në vitin 1967, babanë e survejonin rregullisht deri edhe me aparate përgjimi të cilat ia kishin vënë në ambientet e zyrës në Bibliotekën Kombëtare.

Pas gjithë atyre survejimeve në vitin 1965 Shemsiun e hoqën nga Tirana dhe e transferuan në qytetin e Elbasanit ku dhe e arrestuan në 23 tetorin e vitit 1974, duke e akuzuar për agjitacion e propagandë dhe e dënuan me dhjetë vjet burg e më pas me internim ". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për Gazetën, është 55-vjeçari Vojo Totozani me profesion Inxhinier Kimist, i cili rrëfen gjithë historinë e dhimbëshme të babait të tij Shemsi Totozanit, që kishte studjuar në Fakultetin e Letërsisë të Strasburgut dhe një prej komunistëve të parë të Gjirokastrës që së bashku me Bedri Spahiun drejtuan gjithë Luftën partizane në Jugun e Shqipërisë. Po cila ishte e kaluara e Shemsi Totozanit, si u lidh ai për herëv të parë me grupet komuniste në Francë e Shqipëri dhe cili ishte aktiviteti i tij gjatë periudhës së pushtimit fashist në Vlorë e Gjirokastër. Cilat ishin funksionet që mbajti Shemsi Totozani pas mbarimit të Luftës, çfarë thoshte ai për Enver Hoxhën nga ai duke vuajtur për vite me rradhë në burgje e internime.

Kush ishte Shemsi Totozani
Shemsi Totozani u lind në 30 dhjetor të vitit 1911 në lokalitetin e vogël të Delvinës ku asokohe babai i tij Xhemali shërbente si nëpunës në organet gjyqësore të administratës lokale. Origjina e familjes Totozani është nga qyteti i Gjirokastrës dhe të parët e saj kanë banuar në lagjen Dunavat që përpara se babai i Shemsiut, Xhemali, të shkonte për studime në Turqi ku dhe u diplomua në Jurisprudencë. Pas kthimit nga studimet e deri sa vdiq në maj të vitit 1924, Xhemal Totozani shërbeu për disa vjet si hetues, komisar policie dhe nënprefekt në disa rrethe të vëndit. Djali i tij, Shemsiu, pasi mbaroi arsimin fillor në qytetin e gurtë të Gjirokastrës, shkoi në qytetin e Korçës ku ndoqi Liceun Francez të cilin e përfundoi me rezultate të larta në vitin 1931. Lidhur me periudhën që Shemsiu ishte në qytetin e Gjirokastrës dhe më pas në Liceun e Korçës, në kujtimet e tija midis të tjerash ai ka shkruar: "Më 1928-ën bashkë me disa shokë kundërshtuam që të merrnim pjesë në Entin Kombëtar në Gjirokastër dhe u mundova që ta sabotoj. Për këtë u rrezikova që të dilja përpara gjyqit. Në vitin 1931 u arrestova për tre javë për disa shkrime të Fan Nolit dhe Halim Xhelos. Po kështu në vitin 1932 u arrestova për pak ditë i akuzuar si antizogist dhe ajo gjë kishte lidhje me organizatën e Vlorës". Pas mbarimit të Liceut francez të Korçës, nisur dhe nga rezultatet e larta që arriti në mësime, Shemsiu përfitoi një bursë shtetërore për të ndjekur studimet e larta në Francë.

Student i Letërsisë në Strasburg
Pas marrjes së bursës nga qeveria e Mbretit Zog, Shemsi Totozani së bashku me shokun e tij të ngushtë Sulo Klosin (i pushkatur nga komunistët në vitin 1946) shkoi në Francë dhe filloi studimet pranë Fakultetit të Letërsisë në qytetin e Strasburgut, të cilin nuk arriti që ta përfundonte pasi e ndërpreu dy herë në vitin 1935 dhe në vitin 1937. Arsyeja e ndërprerjes së studimeve në Fakultetin e Strasburgut, ishte për shkak të një operacioni tepër të vështirë që ai kreu në syrin e djathtë. Gjatë asaj kohe që Shemsiu i ndërpreu studimet dhe u kthye në Shqipëri, ai punoi si mësues në qytetin e Gjirokastrës ku banonte familja e tij. Lidhur me periudhën e studimeve në Francë , kontaktet me grupet komuniste franceze dhe kthimet në Shqipëri për shkak të gjendjes shëndetësore, në kujtimet e tij midis të tjerash Shemsi Totozani ka shkruar: "Gjatë periudhës që isha në Francë kam qenë shumë i entuziasmuar për krijimin e Frontit Popullor dhe kam qenë vazhdimisht një sipatizonjës i i mirë i komunistave. Po vetëm kaq. Ditët që m'u dha mundësia që të njihesha me një grup komunistësh t'organizuar, m'u desht të kthehesha në Shqipëri. Në vitin 1935 kam marrë pjesë aktive në Lëvizjen e Fierit dhe kam qenë një nga organizatorët kryesor për përgatitjen e kryengritjes në qytetin e Gjirokastrës", ka shkruar Shemsiu lidhur me priudhën e studimeve në Francë dhe ndjekjet nga qeveria zogiste.

Njohja me Qemal Stafën e idetë komuniste
Pas ndërprerjes së parë të studimeve në Francë në vitin 1935, Shemsiu u kthye në Gjirokastër dhe menjëherë filloi të krijonte lidhjet me komunistët e pakët që ishin asokohe në Shqipëri. Këto lidhje ai i krjoi kryesisht në Institutin Tregtar të Vlorës ku u caktua si pedagog që në vitin 1937. Lidhur me këtë në kujtimet e tij midis të tjerash Shemsiu ka shkruar: "Kur u ktheva në Shqipëri fillova t'intereso-hesha për çështjet komuniste dhe kontaktin e parë e kam pasur me Aristidh Qëndron në vitin 1938, nëpërmjet shokut tim Shemso Çelo, i cili më premtoi se do të më lidhte me shokët e tjerë në Vlorë. Nga dëshira për punë m'u duk sikur një botë e tërë hapej para meje aq sa nuk ua vura veshin fjalëve të Qemal Stafës i cili u përpoq të më tërhiqte në grupin e tij. Kjo kuptohet për shkak të konspiracionit të kalbët që ekzistonte atëhere. Meqënse nuk më erdhi asnjë lidhje nga Aristidhi, ia nisa punës vetë me dy nxënësit e mij të Institutit Tregtar, Hysni Kapo dhe Sinan Gjonin, gjersa më në fund u lidha në Vlorë me Grupin e të Rinjve që drejtohesh nga Sadik Premtja. Në atë grup ku gjeta një punë të shëndoshë bashkëpunova ngushtë me Sadik Premten e Sinan Gjoni dhe gjatë gjithë asaj kohe unë diskutoja dhe isha për bashkimin e grupeve komuniste, por s'ma vuri veshin njeri nga shokët e Vlorës. Në pragun e formimit të Partisë Komuniste, përveç punës politike që bëja në shkollë, bashkë me nxënësit e mij, mora pjesë dhe në demostratën e madhe të 28 nëntorit të vitit 1941. Me formimin e Partisë Komuniste të Shqipërisë, unë u shkëputa nga Grupi i Vlorës dhe ditën e organizimit të Partisë në Vlorë, konstatova se po i hynim një punë me të vërtetë serioze. Nuk e di sepse atëhere Dushani (Mugosha) dhe një shok tjetër që ishte në krye të Partisë, nuk i shihnin me sy të mirë intelektualët në Parti. Një gjë të tillë ata ma kanë shprehur gojarisht kur ishim në Gjirokastër", ka shkruar Shemsiu në kujtimet e tija lidhur me kontaktet e para që ai ndërmori me lëvizjen komuniste dhe Qemal Stafën, një ndër krerët kryesor të saj. Lidhur me periudhën që Shemsiu ishte në Vlorë, një nga njerzit e afërm të tij, shkrimtari e kritiku i njohur Dalan Shapllo, dëshmon: "Në vitin 1941 pasi Shemsiu u martua me Sido Puton, e mori atë nga Gjirokastra në Vlorë dhe të dy banonin në një shtëpi me qera ku unë veja shpesh për t'i takuar. Në atë kohë Shemsiu njihesh me pseudonimin "Profesori" dhe atë shtëpi ai e ktheu në një bazë kryesore të lëvizjes antifashiste, ku mblidheshin të gjithë krerët komunistë të Qarkorit të Vlorës si Hysni Kapo, Sadik Premtja, Fejzo Gjomema, Sinan Gjoni, Mynir Xhindi etj, të cilëve Sido iu bënte për të ngrënë dhe ju lante rrobat. Kur ata kishin ndonjë mbledhje, unë së bashku me Vlash Arapin dilnim nga shtëpia dhe bënim xhiro në bregun e detit", kujton shkrimtari Shapllo atë kohë kur ai shkonte në Vlorë tek kushëriri i tij Totozani.

Drejtues i Qarkorit të Gjirokastrës
Aty nga fillimi i vitit 1942 sipas udhëzimeve të krerëve të PKSH-së, Shemsi Totozani iku nga Vlora dhe u vendos në qytetin e tij Gjirokastrës. Lidhur me aktivitetin e tij gjatë asaj periudhe, midis të tjerash ai ka shkruar: "Si rrjedhim i demostratës së 28-nëntorit, më 26 shkurt të vitit 1942 më arrestuan dhe më mbajtën një javë në burgun e Tiranës ku me shokët Fejzo Gjomema, Gaqo Nasto etj, formuam kolektivin e parë dhe organizuam konferenca. Me inisiativën e tij, drejtori italian i Institutit Tregtar të Vlorës Gennaro Lionetti (që mua dhe shokëve na ishte dukur si element antifashist) u interesua dhe më nxorri nga burgu. Më 9 mars kur u ktheva në Vlorë po përgatitesh greva e Bukës dhe Mynyr Xhindi (antar i Komitetit Qarkor) më porositi që të mos merrja pjesë në atë grevë pasi sapo kisha dalë nga burgu. Të nesmërmen së bashku me shokët e tjerë: Hysni Kapo, Naum Hondro, Mynyr Xhindi etj u hodha në ilegalitet në zonën e Mesaplikut. Nuk më pëlqeu shumë ai ilegalitet i shokëve më të mirë, pasi atëherë ne ishim në fillimin e punës sonë. Dy javë më pas me interesimin e disa shokëve të mij nacionalistë dhe me pëlqimin e Hysni Kapos e Mynyr Xhindit, zbrita pësëri në Vlorë për të punuar si ilegal me nacionalistët. Në atë kohë Ministri i Arsimit, Xhevat Korça më thirri në Tiranë dhe unë kërkova tre herë rresht mbledhjen e Komitetit Qarkor për të vendosur në duhej të shkoja apo jo. Më në fund sekretari organizativ Sinan Gjoni më njoftoi me një biletë se mund të nisesha për në Tiranë. Kur erdha në Tiranë kërkova që të transferohesha për në Gjirokastër ose të jepja dorheqjen, sepse po të rrija lirisht në Vlorë do të bija në duart e fashistëve. Atë çështje ia referova shokut Shule (Kristo Themelkos) i cili m'u përgjigj se atë çështje duhej ta zgjidhte Vlora. Në Vlorë gjeta vetëm shokun Manush Myftiu, sepse antarët e tjerë të Qarkorit ndodheshin jashtë qytetit. Të dy ramë dakort që unë të shkoja në Gjirokastër. Në prillin e vitit 1942 hyra n'organizatën e Gjirokastrës në fillim si antar i thjeshtë dhe më pas u zgjodha antar i Komitetit Qarkor i ngarkuar për punën me nacionalistët. Aty në Gjirokastër kam bërë punë politike sidomos në shkollë deri në mbylljen e saj në majin e vitit 1942. Jashtë shkollës, sipas udhëzimeve të Partisë kam mbajtur lidhje me nacionalistët si Faik Quku, Koço Muka etj. Po kështu në atë kohë kam punuar me shtresa të ndryshme dhe kam sabotuar rekrutimin e ushtarëve milicë. Në atë kohë kam kundërshtuar n'organizatën bazë vendimin e partisë për një demostratë që më dukej e parakohshme, gjë të cilën më vonë e anulloi vetë Komiteti Qarkor. Më 16 korrik të vitit 1942 për shkak të një dokumenti të organizatës së Vlorës që kishte rënë në duart e armikut u hodha në ilegalitet, ku qëndrova edhe në ditët më të vështira të reaksionit duke u strehuar si në familjet e varfëra ashtu dhe tek ato të agallarëve të pasur. Gjatë asaj kohe unë kam mbajtur një qëndrim të drejtë karshi elementëve nacionalistë dhe më vonë edhe karshi Ballit Kombëtar. Më 6 prill të vitit 1943 Komitetoi Qarkor vendosi që shokët ilegalë të linin qytetin dhe pas një kohe të shkurtër që qëndrova në Libohovë dhe Labovë, shkova në Poliçan që u bë për një kohë të gjatë qëndra e gjithë veprimtarisë sonë", ka shkruar midis të tjerash Shemsi Totozani lidhur me aktivitetin e tij në Qarkorin e Vlorës dhe Gjirokastrës.

Konflikti me Miladin Popoviçin
Aty nga viti 1943 kur Shemsi Totozani ndodhej ende në Qarkorin e Gjirokastrës, ku së bashku me Bedri Spahiun ishin dy nga drejtuesit kryesorë të tij, ai pati disa konflikte me emisarin jugosllav Miladin Popoviç, i cili shfrytëzoi autoritetin e tij dhe i anulloi Shemsiut detyrën e antarit të Seksionit Politik në Brigadën e VI-të që sapo ia kishte ngarkuar. Lidhur me këtë dhe veprimtarinë e tij të mëvonëshme, midis të tjerash në kujtimet e tij Shemsiu ka shkruar: "Pas kapitullimit të Italisë forcat tona hynë në Gjirokastër dhe në atë kohë që hynë gjermanët, unë ndodhesha në Greqi për t'i lidhur me Partinë Komuniste Greke dhe me E.A.M.I-n pranë Regjimentit të 15-të. Kur po formohesh Brigada e VI-të, Dushani më caktoi si antar të Seksionit Politik, por pas operacionit të parë, ky vendim u anullua dhe unë u caktova si përgjegjës i Agjit-propit, (agjitacionit e propagandës) pranë kësaj Brigade, Arsyet që m'u dhanë për këtë ulje nuk ishin aspak me vënd. Kuptohet se nuk isha i kënaqur dhe rendimenti im për ato dy-tre muaj që qëndrova në Brigadë, s'ka qenë i mirë. Më 2 maj 1944 me urdhër të Sekretarit të Përgjithshëm të Partisë shkova pranë Shtabit të Përgjithshëm në Helmës si përgjegjës i Agjit-Propit. Vetëm pas Kongresit të Partisë të Përmetit, kur më sqaroi për çdo gjë shoku Enver, unë i ndryshova kryekëput mendimet që kisha lidhur me arsyet e uljes në atë detyrë që m'u ngarkua në fillim. Më pas në funksionin e përgj-egjësit të organizatës së Partisë, mora pjesë në Konferencat e kuadrove që u zhvilluan në Helmës, Odriçan Berat", kujton në shënimet e tij Shemsi Totozani lidhur me konfliktin që pati me emisarin jugosllav Miladin Popoviç dhe takimin me Enver Hoxhën, por pa i shpjeguar arsyet e vërteta që ata nuk e lanë në detyrën e antarit të Seksionit Politik të Brigadës së VI-të ku e caktuan në fillim.

(vijon të martën)

-------------------------------

[Brari]

Nexhmie Hoxha: Nermin, te pres ne shtepi!
"Nuk kam asnje faj per qendrimin qe eshte mbajtur ndaj teje shoqja ime e ngushte e shkolles". Nexhmije Hoxha i pergjigjet shoqes se saj te ngushte ne shkollen Nena Mbretereshe, Ambasadores se Kombit Nermin Vlora Falaski, qe dite me pare dha nje interviste tek "KJ" per marredheniet dhe problemet qe kishte me shoqen e saj te rinise. "Te respektoj ashtu si kurse para 65 vjetesh, kur ndiqnim studimet, por une nuk ndjehem fajtore dhe pergjegjese per persekutimin e familjes tende, per pengimin e bashkeshortit tuaj Renco per te ardhur ambasador ne Shqiperi. Deshiroj te takoj, jo pse jetoj ne kushte te veshtira, qe ti nuk i imagjinon dot, por per te rikujtuar kohen e rinise shkollore, qe ishte aq e bukur, aq e paster, aq e brishte" thote ajo.



Si e pritet intervisten e zonjes Falaski ne gazeten "Koha Jone" dhe cfare do te thonit per te. zonja Hoxha?

Me erdhi mire qe shoqja e ngushte e shkolles, (kemi qene ne Institutin Nena Mbretereshe ne Tirane,) me kujtoi me nje interviste ne shtyp, qe arrijme te komunikojme pas me se nje gjysem shekulli. Nermini, ishte vajza me e bukur e shkolles, e zgjuar, shembellore ne mesime. Por nuk ishte vetem pamja fizike, qe eshte per tu admiruar edhe sot, por ishte edhe e thjeshte e fisnike. Te gjithe e dinim qe ajo ishte mbesa e Ismail Qemalit, por ajo kurre nuk shfaqi sjellje fodulle, as perpara shokeve e shoqeve, ashtu edhe ndaj profesoreve. Kujtoj nje bisede me te para shume vitesh, ku thoshte se kam shetitur shume vende te botes, por asgjekundi nuk e kam gjetur nje shkolle te forte, me disipline, me profesore aq te pregatitur e kerkues. Dhe kjo ishte me se e vertete, pasi pedagoget tane kishin mbaruar studimet jashte shtetit, por ishin edhe patriote. Ne ishim shoqe te ngushta me Nerminin, jo pse ajo kishte virtyte qe admirohej nga te gjithe, por edhe per faktin se edukata e saj familjare, perkonte me ate te familjes sime konservatore-fanatike, ndersa familja e saj ishte konservatore-borgjeze. Kam shkuar edhe ne shtepine e saj qe e kishte perballe Lidhjes se Shkrimtareve e Artisteve, ndersa me poshte ishte Streha Vorfnore ku puonte babai im. Teksa kujtoj Nermin e bukur, me nje sjellje te shkelqyr e nxenese shembullore, hedh veshtrimin edhe tek mesueset e shquara qe na organizonin aktivitetet artistike ne fund te javes Jorgjia Truja dhe pjanistja Lola Gjoka. Emocione na sjellin festimi i 28 Nentorit dhe mbajtese e Flamurit ishte Nermini. I takonte, jo pse ishte nxenesja me e kompletuar, por ishte edhe mbesa e Ismail Qemalit. Ate foto te bere para 65 vjetesh, Nerminit ia fala une, qe e ruaja ne albumin tim. Me Nerminin jemi ndare pas 7 prillit 1939, kur Italia Fashiste pushtoi vendin tone, kur filluan demostratat ne kryeqyteti e ne gjithe Shqiperine. Une u emerova mesuese, detyre qe e kreva vetem 1 muaj, ndersa per shoqen tim Nermin, nuk mora vesh se cfare u be.



Cilat ishin arsyet qe u refuzua bashkeshoirti i Nermin Vlor-s, per te ardhur ambasador i Italise ne Tirane dhe cili ishte roli Nexhmijes per te ndihmuar shoqen e shkolles qe e admironte. Falaski aludon se eshte bere pengese Enveri. Komenti juaj.

Marredheniet e mia me Nerminin u nderprene fill pas pushtimit nga Italia Fashiste, edhe per nje shkak tjeter. Koicidenca qe ajo u martua me nje oficer italian, qe une nuk mbaj mend se kur e mora vesh kete martese. Ndoshta edhe ajo nuk mori vesh se cfare ndodhi me mua gjate luftes. Mendoj se per emerimin e zotit Renco ambasador, kishte dy arsye: E para, per aprovimin e nje ambasadori ka disa rregulla te pergjitheshme, qe nuk mund te shkelen per raste te vecanta. Pavaresisht se ai nuk kish ardhur ne Shqiperi si fashist, por ishte i mobilizuar e derguar nga shteti i tij. Pra, pavaresisht nga personi, perkatesimi familjar e bindjet e tij, vetem per arsyem qe citova me lart, e pengonin ligjet e shtetit shqiptar qe sapo kish dale nga lufta, qe te vendosej si amabsador i shtetit Italian ne Shqiperi. Arsyeja e dyte, qe ndoshta ishte vendimtare, ishte bashkeshortja e tij, Nermin Vlora. Ne Shqiperine e re emrit dhe vepres se Ismail Qemalit, i behej nje nderim me i larte se ne kohen e Zogut. Atij i u dha vendi qe meritonte ne historine e kombit. Ishte e drejta e Nerminit qe te zhvillonte edhe ajo veprimtarine e saj per ndricimin e figures se gjyshit te saj. Po kjo nuk mund te behej duke pasur si qender Ambasaden Italiane ne Tirane. Ishte nje nonsens qe nuk mund te pranohej ne kuadrin e marredhenieve diplomatike. Kjo eshte e tera. Ne kete mes ishin arsyet shteterore qe pengonoin dhe nuk eshte faji im, apo i Enverit.

Nderkohe zonja Hoxha, mbeses se Ismail Qemalit, shoqes suaj te ngushte, i jane persekutuar nena, gjyshja dhe ajo ende nuk e di se ku e ka varrin e nenes se saj. Cilat jane aresyet e ketij persekutimi?

Per hir te se vertetes, dua te them se per nenen e Nermin Vlores, nuk kam ditur fare nese ishte ne Tirane apo kishte ikur me te bijen, qe e kishte vajze te vetme. Per kete fakt nuk me kish folur kurre edhe piktorja Vera Blloshmi, qe ishte vajza e tezes se Nerminit. As nga vete Nermini nuk kam marre ndonje leter qe te me tregonte per gjendjen e nenes se saj. Me sa duket, ajo kish nderhyre ne rruge te tjera zyrtare dhe nena e saj mundi te largohej nga Shqiperia dhe te jetonte me te bijen. Gjithsesi duhet pranuar qe kane ngjare edhe gjera te shemtuara, por nuk mund te pergjigjet per te gjitha Enveri, po ashtu edhe une. Per mua nuk perbente shkak nena e Nerminit, pse e bija ishte martuar me nje italian, te te mos nderhyja per ti dhene rruge zgjidhjes se problemit. Kisha raste te tjera, te shoqeve te ngushta te shkolles, sic ishte Meri Papakristo, vajza e Drejtorit te Institutit tone Hile Mosit, Filomena, qe ishin mrtuar me italiane. Pa asnje paragjykim i kam mbeshtetur e ndihmuar dhe Nermini me ka pergezuar per kete xhest. Pastaj nje fakt tjeter qe e kemi perjetuar me zonjen Vlora. Kur erdhi ne 45 vjetorin e clirimit bashke me Rencon, u perqafuam me mall dhe folem gjate si shoqe te vjetra. Me foli per studimet qe kishte bere per gjuhen shqipe. E pergezove z, Renco per studimet qe kish bere per veprimtarine e pasur diplomatike te Ismail Qemalit etj. Midis meje dhe Nerminit u vendos nje korrespodence e rregullt dhe shkembim te studimeve te saj dhe profesor Spiro Konda, studime per te cilat Enveri tregonte nje interesim te vecante, pavaresisht nga respekti qe kish per gjuhetarin e shquar Eqerem Cabej e te tjere gjuh-_e, qe nuk ishin dakord me tezat e tyre.

Si do ta prisnit nje vizite te Nermin Vlores ne banesen tuaj pa kushtet minimale, ku jetoni vetem?

Ambasadorja e kombit Nermin Vlora, me vleresimet qe beri ne intervisten qe ju ka dhene juve, sigurisht me dha nje kenaqesi te vecante sepse, ne kushtet qe po perjetoj, kam shume nevoje per miqesite e vjetra, por edhe te reja. Por me e rendesishme eshte mesazhi qe ajo percolli me gjuhen e nje gruaje fisnike e guximtare, intelektualeje te shquar, qe duhet marre model nga shume intelektuale, qe kane frike te zene ne goje edhe emrin tim. Kjo menyre komunikimi, me shume se sa mua si person, i sherben shqoerise shqiptare, progresit, per te bere sa te mundemi per kete vend, ku nuk mund te perjashtohet askush qe eshte shqiptar.

Sigurisht qe pres te vije bashke me bashkeshortin e saj te nderuar Renco, qe ka dhene kontribut te rendesishem perkrah te shoqes per te kryer studime historike, qe tregoi vlerat njerezore e intelektuale, sigurisht duke respektuar edhe Nerminin, qe se bashku kane vene ne dispozicion apartamentin e tyre, duke e shnderruar ne nje qender te rendesishme kulturore me emrin "Iliria". Une konstatoj qe ajo punon cdo dite, duke sfiduar moshen dhe kjo eshte nje arsye me shume qe meriton nderim Nermin Vlora Falaski. Kam shprese se do te kthehet ne banesen time, pasi te kthehet nga festa e 90 vjetorit te Pavaresise ne Vlore, me 28 Nentor. Pervec mallin e shoqes, do te fus ne dhomen e vetme ku jetoj edhe gezimin e festes, qe me mohohet ta perjetoj atje, si gjithe shqiptaret.

Intervistoi: Zenepe Luka

[alumni]

Pa asnje paragjykim, ajo qe bie ne sy eshte se Shemsi Totozani, si antizogist me "damke", merr prej atij shteti burse per te studiuar jashte, kthehet e behet komunist i thekur, e fusin ne burg italianet - e nxjerrin po ata, nuk bashkohet me fraksionistet, ngaterrohet me emisarin jugosllav per ceshtje posti, e sqaron dhe e qeteson shoku Enver, dhe mbetet ne seksionin politik te Br6S, ... te shohim te marten si do ta kete shastisur De Golin.

[erzeni]

pjesa parardhese eshte me lart.

.......

dossier
Trashëgimtari i Enver Hoxhës nuk mund të dilte veçse nga një histori e përgjakur

Pas atakut që pësoi zemra e Enver Hoxhës në fund të tetorit 1973, dmth pak orë pas festimit të ditëlindjes së tij së 65‑të, doli më shumë në pah çështja e trashëgimisë së pushtetit. Enver Hoxha si dhe bashkëshortja e tij Nexhmija, filluan të mendojnë për trashëgimtarin e ardhshëm politik të Enverit në krye të PPSH‑së, në rast të ndonjë të papriture që mund të sillte vdekja e këtij të fundit. Kështu që nuk është pa rëndësi të thuhet që plani për të shkurtuar kandidatët e papërshtatshmëm për trashëgimtarë politikë, ka filluar pas vitit 1973.

Kështu periudha 1973 ‑ 1983 është me të vërtetë një periudhë tejet e përgjakshme në historinë e PPSH‑së, viktimë e së cilës janë shumë udhëheqës të partisë dhe shtetit komunist. Jo se më përpara nuk ka pasur periudha të përgjakshme në historinë e kësaj partie, por është me rëndësi të thuhet se në periudhat e mëparshme nuk ka qenë shtruar si këtë herë çështja e trashëgimisë së pushtetit nga Hoxha tek një person tjetër.

Partia Komuniste e Shqipërisë, e konvertuar më pas në Parti të Punës e së fundi në Parti Socialiste, ka me të vërtetë një bilanc tragjik përsa i takon jetëshkrimeve të udhëheqësve të saj. Duke filluar qysh nga koha e themelimit të saj nga dy jugosllavë si Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha, e në vitet që ajo ishte në pushtet, mjaft drejtues të lartë të saj përfunduan burgjeve ose në varre të panjohur si "armiq të partisë e të popullit". Duket sikur kjo parti nuk ka mundur të jetojë dot pa vuajtjen dhe pa erën e gjakut të ish drejtuesve të saj. Ajo që ia vlen të theksohet është fakti se eliminimet e drejtuesve të lartë të partisë në të shumtën e rasteve bëheshin për të mos bllokuar linjat e paracaktuara politike të kësaj partie.

Qysh në vitet e luftës mjaft udhëheqës të PKSH‑së si Qemal Stafa, Vojo Kushi,etj u prenë në besë dhe u futën në prita nga udhëheqësi i ardhshëm i partisë. Disa të tjerë si Mustafa Gjinishi apo Anastas Lula u vranë pabesisht pas shpine.

Pas Luftës së Dytë Botërore, historia e udhëheqjes komuniste është vërtet një histori e përgjakur. Pa llogaritur drejtuesit e lartë të partisë të burgosur mund të kujtojmë se momentet kryesore të eliminimit të udhëheqësve janë disa në varësi edhe të kushteve politike apo ideologjike.

Në një mënyrë apo në një tjetër Partia e Punës ka dënuar pjesën më të madhe të ish shtabit të përgjithshëm të ushtrisë.

Ka pushkatuar ministrat e Punëve të Brendshme si Koçi Xoxe, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu dhe Feçor Shehu.

Ka pushkatuar ministrat e Mbrojtjes Popullore Beqir Balluku, Mehmet Shehu e Kadri Hazbiu.

Ka pushkatuar zv/kryeministrat Abdyl Këllezi, Koço Theodhosi dhe Beqir Balluku, etj. Në këtë listë hyri në vijim të një skeme edhe kryeministri më jetëgjatë politik i Shqipërisë, Mehmet Shehu. Nga eliminimet e udheheqësve të lartë të partisë mund të përmendet pushkatimi i Liri Gegës dhe i bashkëshortit të saj Dali Ndreu.

Për vite me radhë përveç këtij genocidi edhe brenda partiak, Enver Hoxha e ushtroi pushtetitn e tij duke lundruar mbi rivalitetin e dy klaneve në parti. Kështu në vitet e para ai lundronte mbi rivalitetin e klaneve të Koçi Xoxes dhe Liri Gegës, rivalitet që u fitua nga i pari. Më pas Hoxha lundroi mbi rivalitetin e klaneve të Koçi Xoxes dhe Nako Spirut. Pushkatimi i Xoxes dhe vetëvrasja e Spirut e solli gjendjen në Byronë Politike në atë pikë sa u ndërtuan nga e para dhe u fuqizuan gradualisht dy klane të fuqishme: Shehu dhe Kapo. Në këtë mënyrë Hoxha lundronte mbi këto dy klane të cilët kishin krijuar mrekullisht shinën e pushtetit të tij. Për ta mbajtur situatën në formë ai herë pas here kritikonte njërin klan dhe lavdëronte tjetrin dhe anasjelltas. Kjo "formulë" zgjati deri në shuarjen e këtyre klaneve.

Pas mbarimit të "konkurencës" midis tyre në fund të jetës së Enverit shfaqet dhe trashëgimtari i tij "djali me zë të hollë" Ramiz Alia. Ky ndryshe nga paraardhësi i tij nuk lundroi më midis dy klaneve të caktuara, kjo edhe për faktin sepse nuk ekzistonin premisa për të krijuar klane të atilla si për shembull të ngjashëm me atë Shehu.

Siç e thamë edhe më lart, mendohet se qysh nga ataku i zemrës që pësoi zemra e Enver Hoxhës në tetor 1973, nisi projektimi i njeriut që të trashëgonte pushtetin me parametrat e një shërbëtori të bindur të Enver Hoxhës dhe garantues i sigurtë i të ardhmes së familjes së tij. Në këtë mënyrë lufta për "zbulimin e grupeve armiqësore" pas tetorit 1973, s`do të ishte gjë tjetër veçse një luftë që i shërbente dobësimit të klaneve më të fuqishëm para se të arrihej tek prerja e kokave të mëdha.

Kështu pleniumi i 5‑të i KQ të PPSH‑së (25 ‑ 26 korrik 1974) dënoi veprimtarinë e Beqir Ballukut dhe e përjashtoi atë nga Komiteti Qendror e partia dhe e shkarkoi nga të gjitha funksionet shtetërore që ai mbante.

Goditja e dytë u dha në mbledhjen e Byrosë Politike të 10 tetorit 1974, ku u dënua edhe veprimtaria e Petrit Dumes dhe Hito Çakos. Shumë shpejt ata u arrestuan, u "gjykuan" dhe u pushkatuan. Ndërsa përfundimet i bëri pleniumi i 6‑të i KQ të PPSH‑së, i cili i zhvilloi punimet më 16 ‑ 17dhjetor 1974. Këtu Enver Hoxha mbajti flalën kryesore me temë: "Mbi përfundimet e diskutimit që u zhvillua në Parti rreth veprimtarisë të Beqir Ballukut, Petrit Dumes, Hito Çakos etj".

Në fushën ekonomike Enver Hoxha do të bënte të njejtën gjë me kuadrot kryesorë të saj. Pleniumi i 7‑të i KQ të PPSH‑së që u mbajt më 26 ‑ 29 maj 1975, përjashtoi nga partia dhe i shkarkoi nga funksionet shtetërore Abdyl Këllezin dhe Koço Theodhosin. Në tetor të po këtij viti pleniumi i 8‑të bëri të njejtën gjë edhe me Kiço Ngjelën. Ndëra ky i fundit u dënua me burg dy të parët u pushkatuan. Sipas dëshimisë të truprojës së Mehmet Shehut, Ali Çeno dhënë për gazetën "Gazeta Shqiptare", qysh atëherë Mehmeti i kishte thënë atij në intimitet se me veprimet e fundit ndaj Këllezit, Theodhosit dhe Ngjelës atij (Shehut) po i priteshin krahët.

Në momentin e shfaqjes së infarktit pra në fund të vitit 1973, dhe pas tij, ata që besonin se mund të ishin trashëgimtarë të Enver Hoxhës qenë:

‑Mehmet Shehu

‑Hysni Kapo

‑Haki Toska

‑Kadri Hazbiu

‑Beqir Balluku

Nga këta "kandidatë", Enveri besimin më të madh e kishte tek Haki Toska, i cili mund të ishte një trashëgimtar i tij. Natyrisht që udhëheqësit komunistë të Shqipërisë nuk kanë qenë ata që shfaqeshin gazmorë në tribunat e 1 majit apo të nëntorit. Ata kishin ardhur në pushtet në një mënyrë kriminale dhe kishin ndëtuar një shtet sipas një modeli kriminal. Si garanci për këtë pushtet qëndronin edhe depozitat financiare që "flenin" në disa banka të perëndimit dhe "zgjoheshin" sa herë dëshironte partia. Nga kjo pikpamje lufta që bëhej në Byronë Politike në raste të caktuara kishte një rëndësi të posaçme e lidhur ngushtë kjo me dëshirat e momentit të Enver Hoxhës.

Kush ishte Haki Toska?

Kishte lindur në Gjirokastër. Gjatë Luftës së Dytë Botërore kishte qenë zv/komisar i brigadës së 6‑të. Për shumë vite kishte qenë funksionar i lartë i PPSH‑së duke u bërë deri sekretar i saj. Ndër detyrat ekzekutive më të rëndësishme të Toskës kanë qenë ajo e zv/kryeministrit në periudhën 16 shtator 1966 ‑ 18 nëntor 1970 dhe ajo e ministrit të Financave në qeverinë e fundit të Mehmet Shehut në periudhën 27 dhjetor 1978 ‑ 17 dhjetor 1981. Pikërisht në këtë kohë merrte një rëndësi të madhe edhe puna e të ardhurave, pasi Toska ishte çelësi i depozitave të Enver Hoxhës në perëndim. Depozitat më të rëndësishme mendohet se i kishin tre persona:

‑Enver Hoxha

‑Hysni Kapo

‑Mehmet Shehu

Këto depozita ishin justifikuar në rangjet sekrete si depozita të partisë për nevojat e shërbimit sekret, për nevoja të financimit të lëvizjes marksiste ‑ leniniste në botë dhe për nevojat e partisë në rast luftë në Shqipëri.

(Mund të theksohet se lëvizja ishte krejt e kontrolluar nga shërbimi sekret shqiptar Sigurimi i Shtetit dhe për rrjedhjojë edhe nga ai jugosllav UDB. Për këtë mund të kujtojmë bashkimin e grupeve marksiste ‑ leniniste të Kosovës në Stamboll).

Për shumë shkaqe Haki Toska, ndonëse njeri i besuar i Enver Hoxhës, nuk mund të ishte një trashëgimtar i denjë i tij. Kështu ndër shkaqet kryesore mendohet të ketë qenë mosha relativisht e madhe e tij në momentin kur parashikohej të bëhej trashëgimtar i Hoxhës dhe paaftësia e Toskës për të qenë një udhëheqës i aftë sipas parametrave që kërkonte familja Hoxha. Në këtë mënyrë përveç besnikërisë që ishte njëri kusht, Toska nuk plotësonte asnjë parametër tjetër të kërkuar në raste të tilla për një udhëheqës të lartë.

Në këto kushte familja Hoxha nisi të piketonte trashëgimtarin e ardhshëm të Enver Hoxhës dhe të përgatiste terrenin e duhur për një gjë të tillë. Mirëpo për të arritur deri tek ky trashëgimtar duhej të dilnin jashtë radhe disa kandidatë të tjerë, të cilët ishin shumë më përpara në radhë se trashëgimtari i menduar i Hoxhës. Për të nxjerrë "kandidatë" nga radha dhe për të ruajtur konjukturat e vendosura më parë, filloi proçesi i madh i motivuar me zbulime grupesh armiqësore apo "armiqsh klase", për të përfunduar tek "vetëvrasja"e kandidatit "brutal dhe arrogant" që quhej Mehmet Shehu.

Beqir Balluku, një kandidat i dobët

Një figurë me rëndësi në hirearkinë komuniste ishte edhe Beqir Balluku. Ai para goditjes mbante funsionin e zv/kryeministrit dhe ministrit të Mbrojtjes Popullore. Balluku kishte marrë pjesë në momentet kryesore të PPSH‑së dhe mbahej ndër figurat kryesore të saj.

Beqir Balluku kish lindur në Tiranë më 14 shkurt 1917. Studioi pak vite në Shkollën Teknike të Tiranës pa e mbarur dot atë. U përfshi në lëvizjen komuniste qysh gjatë kohës që kryente shërbimin ushtarak (1940 ‑ 1942). Më 20 maj 1943 u caktua komandant i batalionit partizan "Krujë Ishëm", më 18 shtator 1943 komisar i brigadës së tretë dhe më pas komandant i Brigadës së Dytë që kritikohet mjaft në variantin e dytë të veprës së dytë të Enver Hoxhës. Më 28 janar 1948 ishte emëruar kryetar i Shtatmadhorisë së Ushtrisë. Kreu në Moskë Akademinë Ushtarake "Voroshillov". Në kongresin e parë të PKSH‑së u zgjodh anëtar i Byrosë Politike dhe në vitin 1952 ministër i Mbrotjes Popullore. Një vit më pas mori gradën më të lartë në Shqipëri, atë të gjeneral leitnantit. Balluku ishte gjithmonë deputet i Kuvendit Popullor.

Në korrik të vitit 1974 ai u akuzua si organizues i veprimtarisë puçiste ushtarake. U dënua me vdekje dhe u pushkatua më 5 nëntor 1975 për tradhëti të lartë ndaj atdheut. Eshtrat ju gjetën në verën e vitit 2001.

Mirëpo në hesapet e Enver Hoxhës në atë kohë, Beqir Balluku nuk figuronte fare si kandidat për trashëgimtar. Sidoqoftë në çdo rrethanë,Hoxha nuk e llogaristë të vështirë eliminimin e Ballukut, i cili nuk kishte në parti atë klan apo fuqi që kishte Hoxha, Shehu apo Kapo.

Në rastin e Ballukut, Hoxha përdori mjaft mirë Mehmet Shehun. Ky i fundit nga ana e tij nuk e kuptoi në atë moment se goditja e grupit të Ballukut ishte në fakt fillimi i një goditje të madhe në mënyrë graduale. Siç e përmendëm edhe më lart, pleniumet e vitit 1974 ishin vetëm një sebep për të dobësuar kastën e ushtarakëve dhe për të bërë më servile pjesën tjetër. Në fund të fundit ata që pushkatoi Enver Hoxha ishin thejsht shërbëtorë të bindur të tij dhe as që kishin ndërmend të ngrinin ndonjë herë krye kundër tij apo në rastin më të pabesueshëm të rrebelonin ndaj tij.



Hysni Kapo një kandidat që i zinte radhën Ramiz Alisë



Funksionari i lartë i PPSH‑së Hysni Kapo ishte një ndër kandidatët kryesorë për të zëvendësuar Enver Hoxhën në rast se ky vdiste papritur. Natyrisht ishte e qartë për të gjithë që para Kapos ndodhej Shehu.

Hysni Kapo kishte lindur në Tërbaç të Vlorës më 4 mars 1915. Ndoqi shkollën Tregtare të Vlorës. Në kohën e luftës (1941 ‑ 1943) ishte sekretar politik i Komitetit Qarkor përVlorën dhe më pas komisar i Brigadës së V‑të e zv/komisar politik i shtabit të Zonës së Parë Operative në vitet 1943 ‑ 1944. Në kongresin komunist të Përmetit u zgjodh anëtar i Këshillit të KANÇ‑it. Pas lufte ishte ambasador i Shqipërisë në Beograd e më pas zv/ministër i Punëve të Jashtme.

Në vitet 1950 ‑ 1954 ishte zv/kryeministër dhe ministër i Bujqësisë. Nga viti 1956 e deri sa vdiq ishte sekretar i KQ të PPSH‑së. Në të gjitha rastet ka qenë zgjedhur anëtar i Byrosë Politike dhe deputet në Kuvendin Popullor. Më 23 shtator 1979 Hysni Kapo vdiq në një klinikë të Parisit "nga një sëmundje e rëndë".

Kapo kishte një lob mjaft të fuqishëm në Partinë e Punës për shkak të qënies si drejtues i politikës së kuadrit në këtë parti. Si rezultat i kësaj, mjaft kuadro në Sigurimin e Shtetit, Ministrinë e Mbrojtjes, Këshillin e Ministrave dhe në Komitetin Qendror, vinin nga vendlindja e tij dhe ishin përfshirë në këto struktura me ndërhyrjen dhe përkrahjen e tij.

Kapitalet politike të Hysni Kapos nuk ishin shumë larg atyre të Enver Hoxhës.

Vdekja e Hysni Kapos nuk ka ngelur pa dyshimet që kanë karakterizuar ngjarjet që kishin të bënin me eliminimet në udhëheqjen e lartë komuniste. Për më tepër që vdekja e tij ishte vetëm dy vjet e disa muaj para vrasjes së Mehmet Shehut. Ajo që të habit në rastin e Kapos është fakti se në të gjitha fotografitë e daljes së tij në publik, vetëm pak javë para fundit të jetës nuk duket aspak se ai është në prag të vdekjes.

Në librin e Sulo Gradecit "30 vjet pranë shokut Enver"(Tiranë 1986), në lidhje me gjendjen shëndetësore të Hysni Kapos, jepet edhe një pjesë e deklarimit të Enver Hoxhës, i cili sikur të ishte mjek i vërtetë ka thënë:

"Kolicistet edhe këtu (në Shqipëri ‑ shënim) kurohen shumë mirë, ia keni marrë dorën dhe keni pasur sukses, por unë mendoj se shoku Hysni ka një kompleks gjërash. Ju e dini që ai ka kaluar dy infarkte njëri pas tjetrit, ka vuajtur prej kohësh nga diabeti, edhe tensionin e ka të lartë, prandaj mendoj të shkojë në Paris për t`u kuruar, që edhe në qoftëse do të ketë nevojë për operacion, ata kanë kushte optimale edhe për reaminicionin....Kjo ndërhyrje nuk duhet marrë thjesht si kolicistit, por në tërë kompleksitetin e sëmundjeve. Prandaj të mos humbasim kohë, por ta nisim sa më parë. Thuaju shokëve (Enver Hoxha i drejtohet mjekut Fejzi Hoxha ‑ shënim) të konsultës ta shikojnë edhe këtë mendim" (faqe 283 e librit).

Pas këtyre fjalëve Sulo Gradeci ka shtuar edhe këto fjalë të tij:

"Konsulta arriti në përfundim se mendimi i shfaqur nga shoku Enver ishte e vetmja rrugë. Vendimet e konsultës shoku Enver i mori vesh brenda disa orësh dhe urdhëroi nisjen e menjëhershme të shokut Hysni....Ndërkaq shoku Enver thirri shoqen Vito dhe i tha se ne jemi të mendimit që kurimi të bëhet në Paris. Shoqja Nexhmije ishte në dijeni të kësaj gjendjeje, mbasi në çdo takim me mjekët ka qenë prezent dhe shkonte vetë 3 ‑ 4 herë në ditë për vizitë në shtëpi".

Në fund në lidhje më këtë çështje Gradeci thotë:

"Për t`i transmetuar të shtrenjtit Hysni Kapo dashurinë e madhe, ndjenjat e emocionet e thella të Byrosë Politike, të Komitetit Qendror, të popullit e personalisht të shokut Enver, për t`iu ndodhur atij pranë në këto momente të rënda të jetës së tij, për t`i lehtësuar dhimbjet me dashurinë e mallin e madh nga Shqipëria, ato ditë shoku Enver dërgoi në Paris shokun Ramiz Alia".

Ashtu si edhe në vrasjen e Mehmet Shehut, shihet madje e tepruar prania e Ramiz Alisë dhe Kadri Hazbiut në momentet e fundit të jetës së Hysni Kapos. Prania e madhe e Alisë në këto raste është në një farë mase edhe një tregues më shumë që do të thotë se në krye të këtyre punëve Enveri nuk e kishte lënë kot Ramizin. Mbase për t`i dhënë të kuptojë më hapur se nuk kishte ndërmend t`i bënte gjithmonë vetëm disa punë.

Po ashtu dyshime për vdekjen misterioze të Hysni Kapo mësohet të ketë shprehur edhe bashkëshortja e këtij të fundit Vitoja kur i është drejtuar Kadri Hazbiut me fjalët "pse ma vratë Hysniun?"(sipas dëshmisë së një ish oficeri të Sigurimit të Shtetit dhënë gazetës "Gazeta Shqiptare" datë 12 tetor 2001). Sipas kësaj dëshmie Kadriu është përgjigjur kështu: "Ç`farë ke me mua, pse nuk i drejtohesh atij?". Ishte e qartë se nënkuptimi ishte për Enverin. Sipas një dëshmie tjetër të së njejtës gazetë, në muajin shtator 1979, analizat e Hysni Kapos kishin rezultuar pozitive, pra pa rrezik për jetën. Dhe pikërisht për këto analiza mjekja laborante ishte kërcënuar nga ustallarët e këtyre punëve për të mos hapur gojën.

Mësohet gjithashtu se në çastin e vdekjes pranë Kapos nuk kishin qenë të pranishëm oficerët e grupit të shoqërimit, pasi Ramiz Alia i kishte dërguar "për të mos i shkaktuar emocione". Vetë Alia kur është pyetur nga Blerim Shala dhe Llukman Halili në lidhje me çështjen Kapo në librin "Unë Ramiz Alia dëshmoj për historinë", ka thënë:

"Hysni Kapo ka vdekur në Paris nga kanceri. Kam qenë vetë prezent në Paris në ditët kur vdiq Hysniu. Ai shkoi në Paris, më pastaj na erdhi njoftimi se kishte kancer në pankreas dhe mua më autorizuan që ta shoqëroja në ditët e fundit të jetës së tij, sepse dihej se nuk kishte shpresë shpëtimi"(faqe 76).

Pikërisht me këto që thotë, Alia kundërshton në një farë mënyre edhe Enver Hoxhën, i cili sipas kujtimeve të Sulo Gradecit, nuk jep përshtypjen se po e dërgonte Hysniun në Paris për të "kaluar ditët e fundit të jetës" siç thotë Ramiz Alia.

Gjithmonë Alia në jetën e tij kishte qenë servil i madh me "shokët e mëdhenj të partisë", madje ai shpeshherë sipas disa dëshmitarëve Hysni Kapos i drejtohej me përkëdhëli me fjalën "kapo".

Ndërsa në mbledhjen e Byrosë Politike të datës 8 tetor 1982, ku iu bë gjyqi Kadri Hazbiut, Enver Hoxha në mënyrë krejt të pakuptimtë në lidhje me vdekjen e Hysni Kapos thotë:

"Është përhapur fjala në të gjithë Shqipërinë sikur shoku Hysni, nuk ka vdekur nga kanceri, por e kanë vrarë me urdhër të Mehmet Shehut, dhe me këtë tentojnë që Hysni Kapon ta bëjnë një martir të veprimtarisë armiqsore të Mehmet Shehut. Kurse nuk është ashtu. Hysni Kapo është një hero i popullit, një luftëtar i lavdishëm i partisë, por s`ka dyshim që ai vdiq nga kanceri. Po pse hasen këto fjalë? Kush i hap këto fjalë? Ka edhe pjesëtarë të familjes së Hysniut që kanë pasur dyshime në këtë çështje dhe këto i kanë shprehur, por ua kemi luftuar, i kanë rishprehur, por ka midis tyre edhe kushurinj, ka edhe armiq që kërkojnë t`i krijojnë vështirësi partisë. Ç`farë të bëjmë ne për këtë? Të mbaj një fjalim të veçantë unë ku të them se shoku Hysni s`është e vërtetë se është vrarë, por vdiq nga kanceri? ‑ Jo unë nuk e bëj dot këtë, por e mbroj shokun Hysni Kapo për meritat e mëdha që ka pasur, për shërbimet e mëdha që i ka bërë partisë, por që vdiq nga kanceri kjo është e vërtetuar nga mjekët".

Me mënyrën sesi flet duket që Enver Hoxha ka dashur të heqë çdo dyshim lidhur me vdekjen e Hysni Kapos. Është për t`u vënë në dukje se ndryshe nga herë të tjera, Enver Hoxha flet me mjaft kopetencë për problemet mjekësore sikur të ishte mjek i vërtetë. Gjithashtu nga kjo fjalë e tij kuptohet që edhe familjarët e Hysni Kapos nuk kanë qenë të bindur për sëmundjen "kanceroze" të Hysni Kapos. Kjo do të thotë se dyshimet për vdekjen e tij provohen edhe nga një kënd tjetër.

Gjithkush mund të shtrojë pyetjen pas këtij hetimi se përse i shërbeu Enver Hoxhës eliminimi i butë i një ndër bashkëpunëtorëve të tij më të afërt siç ishte Hysni Kapo? Natyrisht që ky eliminim i shërbente pastrimit të rrugës së kandidatit për trashëgimtar të Enver Hoxhës që ishte profilizuar se do të ishte Ramiz Alia. Në listën e kandidatëve, Kapo ishte i treti dhe vinte pas Mehmetit, por gjithsesi ai ishte para Ramiz Alisë.

Hoxha mund të kishte ndjekur me Kapon edhe një rrugë më të shkurtër në formën e shpartallimit të detyruar të ndonjë "grupi armiqësor". Në këtë rast ai ndoqi një rrugë më elegante dhe me kosto shumë herë më të ulët për vetë faktin se Hysni Kapo ishte njeriu që kishte drejtuar politikën e kuadrit në parti, ushtri, polici, sigurim etj, dhe sipas një llogaritje të thjeshtë, në mos Hoxha, trashëgimtari i tij dhe familja e tij do të kishin probleme serioze pas vdekjes së Enverit.

Nga ana tjetër pas vdekjes së Hysniut, klanit Kapo nuk ju prek asgjë dhe ai ngeli gjithmonë një klan i fuqishëm me ndikime të forta në politikën dhe ekonominë shqiptare. Madje jo rrallë në shtyp janë përmendur edhe lidhjet antishqiptare të këtij klani.

vijon)

Kastriot Dervishi
.......

[Brari]

gazeta shqiptare
-----------------------------

pjesa pare eshte lart


DOSSIER II

Dëshmia e të birit, Vojos: Duke perifrazuar Hygoin në poezinë e tij për Napoleonin, babai thoshte për Enverin: "Po të mbeten 100 armiq të tij, ndër ta do të jem dhe unë; po të mbetet një, ai do të jem unë"

Ja përse e persekutoi Enveri ambasadorin Shemsi Totozani


--------------------------------------------------------------------------------

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e së dielës, u njohëm me një biografi të shkurtër të Shemsi Totozanit, ish-zv-ministrit të Arsimit dhe ambasadorit të Shqipërisë në Paris dhe Sofje.
Totozani u lind në vitin 1911 në qytetin e Delvinës, por familja e tij ka banuar në lagjen Dunavat të qytetit të Gjirokastrës prej nga është dhe dhe origjina e tyre.
Pas katër vjet studimesh që Shemsiu bëri në Fakultetin e Letërisë në Universitetin e Strasburgut në Francë, ai u kthye në Shqipëri dhe punoi si pedagog në Gjirokastër e Institutin Tregtar të Vlorës.
Pasi ishte njohur me idetë dhe grupet komuniste franceze që nga koha që studjonte në Francë, Shemsiu u lidh me të rinjtë komunistë që vepronin në atë kohë në Vlorë e Gjirokastër dhe pas formimit të PKSH-së ai u bë një nga eksponentët kryesorë të saj për Qarkun e Gjirokastrës.
Pas Kongresit të Përmetit, Shemsiu u caktua me detyrën e përgjegjësit të Agjit-propit pranë Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë partizane.

(vijon nga numri i së dielës)

Pas mbarimit të Luftës, Shemsi Totozanin e caktuan me detyrën e Sekretarit të Përgjithshëm në Ministrinë Arsimit në Tiranë, ku njëkohësisht ai ishte dhe me detyrën e Sekretarit të Partisë të celulës së atij dikasteri.
Që me fillimin e punës në atë Ministri, Shemsiu u ndesh me probleme të shumta dhe padrejtësi që u bëheshin antarëve të thjeshtë të Partisë të cilët nuk e ngrinin dot zërin nga frika se do të kishin konsekuenca.
Duke qenë një komunist idealist, i formuar me idealet e social-demokracisë perendimore që nga koha që kishte studjuar në Francë, Shemsiu nuk i duronte dot ato metoda brutale në të cilët u ndeshën antarët e Partisë asokohe.
Nisur nga ajo gjë, Shemsiu ngriti problemin e qëndrimit që u mbajt ndaj deputetëve Riza Dani e Selaudin Toto, gjë e cila në atë kohë përbënte një problem shumë delikat dhe për të cilat ai pati konsekuenca duke u shkarkuar nga detyra e duke shapllur element arnti-parti.

Goditja e parë në 1945-n
Lidhur me atë periudhë kohe kur dhe filloi goditja e parë ndaj tij, në kujtimet që ka lënë të shkruara, midis të tjerash Shemsiu shprehet: "Pas çlirimit kam qenë Sekretar i Celulës në Ministrinë e Arsimit dhe më 1945 antar i Komiteteve të Digastereve.
Në këtë Komitet ku ka qenë Sekretar i Parë shoku Teodor Heba dhe Sekretar i Dytë shoku Kahreman Ylli, ne të tre kemi ngritur shpesh raporte verbale dhe me shkrim, për çështje që nuk na dukeshin të drejta.
Për këtë na është bërë kohë e pa kohë ndonjë këshillim nga ana e Pandi Kristos dhe më në fund, qëllimisht krerët e Ministrisë së Brendshme urdhëruan që ne të tre të ndaheshim nga njeri tjetri. Shoku Teodor u transferua në Durrës si Sekretar i Parë i Partisë dhe shoku Kahreman shkoi Ministër në Paris.
Kam ngritur në një aktiv të ngushtë Partie, mungesën e demokracisë në Parti, mungesën e kritikës dhe autokritikës, çështjen e frikës së antarëve të Partisë për të shtruar drejt problemin, çështjen e deputetëve Riza Dani dhe Selaudin Toto më 1945. Këto ia kam shtruar direkt edhe Koci Xoxes, i cili s'i ka quajtur të drejta.
Kuptohet se pas këtyre kanë ardhur goditjet të njëpasnjëshme për mua. Në tetorin e 1946-ës më çuan në Ministrinë e Drejtësisë si Sekretar i Përgjithshëm dhe në dhjetor 1956 më dërgojnë Drejtor të Shkollës Pedagogjike 17 Nëntori.
Asnjë arsye nuk m'u dha për këtë trajtim dhe asnjë arsye të fortë nuk munda të gjeja në veten time. Komiteti Qarkor i Tiranës më hoqi "vërejtje të rëndë me paralajmërim me shënim në biografi" për arsye "kisha folur kundër kooperativave", "kisha shkuar në kundërshtim me vendimet e Komitetit Qarkor".
Që prej asaj date jam shikuar kudo me sy të keq, emri im përmëndej kudo në organizatat e ndryshme të Partisë si element armik dhe anti-parti. Shokët e vjetër s'guxonin të më flisnin, shpifjet për mua ishin në rendin e ditës dhe në çdo mbledhje të organizatës bazë të shkollës, do të më vinte ndonjë i deleguar i Komitetit të Rajonit apo qytetit për të më goditur mua pse isha "element i rrezikshëm".
Edhe Ministria e Arsimit n'anën e saj mundohesh të më goditëte. Këto ndjekje kondra meje kanë vazhduar deri në Pleniumin e XI-të të Komitetit Central", thuhet në kujtimet e Totozanit lidhur me vitet 1945-1947 kur ai u godit nga Partia si armik.
Po kështu për atë periudhë, dëshmon edhe 80-vjeçarja Selfixhe Broja (Ciu) e cila në mes të tjerash shprehet: "Në një aktiv Partie, Shemsiu shtroi çështjen e mungesës së demokracisë në Parti, gjë e cila ndillte frikë për të shtruar çështje që dukeshin të gabuara si psh "Gjyqi i Deputetëve".
Pas kësaj nisi goditja ndaj tij duke u bërë shpifje nga më të paskrupulltat. Në ato kohë ai u detyrua dhe iu drejtua me një promemorie Dikasterit, duke ngritur jo vetëm problemin e tij por dhe rrugën pa krye ku ishte futur Partia", kujton për Totozanin, ish-publicistja e famëshme e viteve '30-të, Selfixhe Broja e cila në vitet e para të pas-Luftës ka punuar bashkë me të në Ministrinë e Arsimit.

Ambasador në Francë
Goditja ndaj Shemsiut vazhdoi deri në fundin e vitit 1948 kur u mbajt Pleniumi i XI-të, i cili njihet ndryshe dhe si "Kthesa e Partisë". Në atë kohë Enver Hoxha sipas udhëzimeve që kishte marrë nga Moska, goditi Koci Xoxen të cilin e shihte si rival të tij në krye të Partisë dhe ia ngarkoi atij të gjitha "gabimet" që ishin bërë.
Në atë kohë u rehabilituan një numër shumë i madh komunistësh që ishin cilësuar elemenetë anti-parti e armiq dhe në atë kuadër u rehabilitua edhe Shemsi Totozani i cili si fillim u emërua Drejtor i Arsimit në Ministri.
Ai nuk pranoi që të fillonte punë pa sqaruar më parë pozicionin e tij dhe i kërkoi takim Tuk Jakovës, i cili në atë kohë mbante funksionin e Sekretarit të Dytë të Komitetit Qëndror. Në atë takim me Tukun përveç çështjeve personale ai ngriti edhe probleme të tjera që e kompromentonin rëndë demokracinë në Parti, të cilat Tuku jo vetëm që ia mirëpriti por dhe e ndihmoi duke e propozuar për ambasador të Shqipërisë në Paris.
Kështu në vitin 1953 Shemsi Totozani shkoi në Francë me detyrën e ambasadorit dhe disa nga ish-kolegët e tij të asaj kohe dëshmojnë se Totozani ka qenë një nga përfaqësuesit më dinjitozë të Shqipërisë në Paris.
Njëri nga kolegët e Totozanit shprehet se gjatë dorzimit të lertave kredenciale dhe pas ceremonisë, Presidenti i Francës Sharl Dë Gol, mbeti krejt i befasuar dhe u mahnit nga gjuha frënge (të cilën Shemsiu i fliste krejt rrjedhshëm njëlloj si shqipen) dhe kultura e tij e gjerë.
Që në momentet e para të atij takimi, Presidenti francez iu shpreh Totozanit duke i thënë se nga të gjithë ambasadorët e akredituar në Francë që ai kishte pasur mirësinë që t'i priste, nuk kishte rastisur asnjë që ta fliste frengjishten në atë mënyrë. Lidhur me periudhën që Shemsiu shërbeu në ambasadën shqiptare në Paris, Selfixhe Broja dëshmon: "Me kulturën, eduktaën dhe mprehtësinë që e karakterizonte Shemsiun, ai dijiti të përfaqësohej në mënyrën më dinjitoze në të gjitha qarqet diplomatike në Paris.
Por në atë kohë ai pati mjaft probleme të cilat erdhën si rezultat i mungesës së rakordimit me kuadrin i cili kishte vartësi të dyfishta dhe sidomos barrikada që i bëri ai shpërdorimeve financiare dhe shpënzimeve të dyshimta që bënte Ll. P. (i Sigurimit) i cili në atë kohë kishte pavarësi të plotë. Shemsiu u shpreh hapur kundër shpenzimeve financiare të pallogaritshme për subvencionin që u jepej në atë kohë marksitëve, të cilët ai i qunte me nevri "Horrat e Europës".
Por denoncimi që iu bëri Shemsiu atyre problemeve në ambasadën shqiptare të Parisit, i krijoi konsekuenca të shumta në Tiranë, duke e atakuar personalisht me Enver Hoxhën i cili kishte firmosur dhe donacionet për grupet marksiste-leniniste të cilët paguheshin rregullisht dy herë në muaj nga ambasadat shqiptare në Paris e Romë.

Goditja pas Bedri Spahiut
Ajo krisje që u krijua në mes Totozanit dhe Enver Hoxhës në atë kohë që ai ishte ambasador në Paris, konçidoi edhe me goditjen që Enveri i dha atëhere Bedri Spahiut, baxhanakut të Shemsiut. Pas kësaj Enver Hoxha e hoqi Shemsiun nga Franca dhe fillimisht e dërgoi ambasador në Sofie të Bullgarisë, transferimim i cili nënkuptonte një të ardhme krejt të zymtë për të.
Lidhur me këtë, i biri i Shemsiut, 55-vjeçari Vojo Totozani dëshmon: "Në atë kohë që u godit Bedri Spahiu, Enver Hoxha thërriti në Tiranë të gjithë ambasadorët e Shqipërisë, me qëllim që t'u sqaronte arsyet e shkarkimit të tij nga të gjitha funksionet partiake e shtetërore.
Në atë kohë babai ndodhej në një mbledhje në Gjenevë dhe kur erdhi në Tiranë, Enveri i komunikoi transferimin nga Parisi për në ambasadën shqiptare të Sofies. Gjatë një feste zyrtare në atë kohë, kur erdhi rradha për të takuar ambasadorët, Enver Hoxha në mënyrë demostrative e kaloi Shemsiun pa ia dha dorën. Arsyeja kryesore e atij transferimi bëhej për shkak të goditjes së Bedri Spahiut, bashkëshortja e të cilit ishte motra e nënës sonë dhe ajo lëvizje ishte dhe zanafilla e goditjes së rëndë që do të pësonte babai më vonë, sepse atë e hoqën edhe nga Bullgaria dhe e sollën në Tiranë.
Pasi e lanë afro dy vjet si nëpunës në Ministrinë e Jashtme, aty nga viti 1957 atë e hoqën edhe që andej dhe e caktuan Drejtor të Bibliotekës Kombëtare, ku ai ishte vazhdimisht nën survejimin e organeve të Sigurimit, të cilat i kishin vënë deri dhe përgjues në ambientet e zyrës.
Edhe në ato kushte babai punonte me përkushtimin më të madh duke e pasuruar fondin e Bibliotëkës me libra nga më të përzgjedhurit, por edhe për atë gjë ai u ndesh në pengesa të mëdha dhe u akuzua nga lart se po fuste në bibliotekë ideollogjinë reaksionare.
Tepër i revoltuar nga ajo situatë në të cilën ndodhej, babai herë pas here shfrynte mllefet e akumuluara me miqtë e tij më të ngushtë si Profesor Eqerem Çabejn, Selfixhe Brojën, Zef Malën, Nonda Bulkën etj, të cilëve iu thoshte: "Mjer ky popull, që i mohoet edhe ushqimi shpirtëror e mendor".
Po kështu me ata miq të tij, në atë kohë babai diskutonte edhe për shpërdorimet e privilegjet e udhëheqjes së lartë që banonte në "Bllok". Të gjitha këto ndikuan në përjashtimin e tij nga Partia në vitin 1956 dhe motivacioni që iu tha atëhere ishte: "1) Ke shfaqur pikpamje të huaja për Partinë 2) Je shprehur kundër lidhjeve e miqëisë me Kinën. 3) Në Francë ke pasur lidhje me armiqtë e Kombit. 4) Ke propaganduar kulturën perendimore". Në fund të asaj mbledhje, ku i deleguar ishte Faik Shehu, babai u shpreh: "Jam i bindur se një ditë Partia përsëri do më pranojë në rradhët e saj".
Faik Shehi i tha: "Për cilën parti e ke fjalën, për atë të Enver Hoxhës?" babai iu përgjigj: "Jo, për Partinë e Punës të Shqipërisë".
Qëndrimi i tij në Komitetin Qarkor ishte shumë burrëror dhe ai nga i akuzuar u kthye në akuzues. Këtë gjë e pohon edhe Selfixhe Broja e cila midis të tjerave dëshmon: "Pas atyre akuzave, kur i thanë Shemsiut që t'i kërkonte falje Komitetit Qëndror dhe të denonconte shokët e tij, ai u pergjegj: Quhem Shemsi Totozani dhe kam qenë gjithë jetën i ndershëm e do të vdes i tillë".

10 vjet burg dhe internimi në Belsh
Pasi Shemsiu nuk kërkoi falje dhe nuk bëri autokritikë, Enver Hoxhës u shpreh: "Le të shkojë në Elbasan, ta fillojë nga e para". Lidhur me periudhën që ai jetoi atje ku dhe u arrestua më pas, i biri i tij, Vojua dëshmon: "Në qytetin e Elbasanit babai punoi disa kohë si mësues dhe në vitin 1967 ai doli në pension si arsimtar. Gjatë asaj periudhe e deri në vitin 1974 kur babanë e arrestuan, ai vazhdimisht shoqërohej kryesisht me Qamil Çelën, (komunisti i parë në Shqipëri) të cilin e kishte mikun më të ngushtë.
Po kështu përveç Qamilit, në shtëpinë tonë vinin dhe Ymer Dishnica, Peço Kagjini, Muhamer Spahiu e disa intelektualë të tjerë si Perikli Sheti me të cilët ne kishim shoqëri familjare.
Nga miqtë e Tiranës ata që nuk e harruan asnjëherë babanë edhe kur e çuan në Elbasan, ishte Dalan Shapllo me vëllezërit e tij. Babai kishte një humor të jashtëzakonshëm dhe me ata miq e shokë ai i rrinte vazhdimisht edhe në kafene, ku midis bisedave të tjera diskutonin edhe për Enver Hoxhën.
Duke perifrazuar Viktor Hygonë në poezinë e tij për Napoleonin e Tretë, babi u thoshte vazhdimisht shokëve të tij: "Nëse do të mbeteshin 1000 kundërshtar të tij, një prej tyre do të isha unë, nëse do të mbeteshin 100, përsëri një prej tyre do të isha unë, ndërsa po të mbetej edhe një kundërshtar i tij, ai do të isha unë".
Të gjitha këto u bënë shkak që në vitin 1974 babai të arrestohej dhe pasi u mbajt për gjashtë muaj ne hetuesi, ai u dënua me dhjetë vjet burg politik dhe sekuestrim të pasurisë. Në fillim Shemsiun donin ta dënonin si agjent të UDB-së, por pasi nuk gjetën dot dëshmitarë, atë e dënuan për agjitacion e propagandë.
Gjatë seancave gjyqsore, babai u kthye në një akuzues dhe ajo gjë atëhere pati jehonë të madhe. Ndër ata miq të babait të cilët nuk pranuan të jepnin dëshmi të rreme kundër tij, ishin: Ferik Toto, Faik Çoçoli dhe Leonidha Qirjako të cilët patën edhe presionte të mëdha dhe konsekuenca të rënda më pas. Po kështu Qamil Çelës që nuk pranoi të dëshmonte kundër babait, i prenë pensionin jetik.
Në atë kohë që u dënua babai, nënën tonë Sidon, e cila ishte komuniste e 1941-it, e përjashtuan nga Partia dhe e hoqën nga puna duke i kërkuar llogari se pse priste në shtëpi vjehrrën e Bedri Spahiut, që njëkohësisht ishte nëna e saj. Burgun, babai e vuajti kryesisht në kampin e Ballshit dhe prej andej u lirua në vitin 1982 duke përfituar nga amnistia që u dha atëhere për të moshuarit mbi 60 vjeç.
Pas lirimit nga burgu babai më shumë qëndronte në shtëpi ku merrej me hartimin e një Fjalori Frazeologjik frengjisht-shqip të cilin e kishte filluar që prej 10-vjetësh. Atë fjalor ia sekuestruan hetuesit kur e arrestuan duke meduar se do kishte materiale kompromentuese dhe ia dhanë përsëri më pas. Por babai nuk qëndroi shumë kohë i lirë, sepse në 1986-ën, kur ishte 75-vjeç, së bashku me nënën i internuan nga Elbasani për në Belsh.
Në qytetzën e Belshit, babai shkoi duke u zvarritur dhe i mbajur prej krahësh nga nëna, sepse ai ishte shumë i sëmurë. Atje Shemsiu qëndroi i internuar deri në nëntorin e vitit 1990-të kur dhe u shkri Komisjoni i Internim-Dëbimeve.
Gjatë asaj kohe pikpamjet prej disidenti komunist, e çuan babanë në një metamorfozë të plotë ideo-politike dhe ai e quante Enver Hoxhën "Tradhëtar të idealeve të Luftës".
Në nëntorin e vitit 1990-të, të dy me nënën u kthyen në Elbasan, por nga vuajtjet e shumta të burgut e internimit ai nuk jetoi më shumë se dy muaj", e përfundon rrëfimin e tij të dhimbshëm Vojo Totozani, për babanë e tij, Shemsiun, një nga komunistët e ndershëm idealist, i cili nuk u pajtua kurrë me diktatin e Enver Hoxhës dhe si rezultat i rebelimit të tij vuajti për 15-vjet në burgje dhe internime.

----------------

[erzeni]

dossier / gazeta 55/

Të gjithë ata që survejuan dhe spiunuan Mehmet Shehun bënë karrierë në kohën e Ramiz Alisë.

Nga Bekim Arizi

-Karriera e Ylli Bufit, ministër dhe kryeministër e ka bazën tek e ashtuquajtura letra e Sokrat Bufit që e shpallte Mehmetin agjent sovjetik.

-Duhet të japin pohimet e tyre rreth fejesës së Skënder Shehut, Kreshnik Tartari dhe të tjerë.

-Ka edhe viktima si pjesëmarrës të grupit të Mehmet Shehut që e kanë denoncuar atë si armik.

-Pse heshtin Ylli Popa e të tjerë të ashtuquajtur mjekë-ligjorë.

-Ç'lidhje ka midis vrasjes së Mehmet Shehut dhe pushkatimit të Llambi Ziçishtit.

Duke lexuar me kujdes prononcimet e ndryshme rreth Dosier-it "Hetim i ri për vrasjen e Mehmet Shehut" edhe mua si bashkëkohës i kësaj ngjarjeje dhe funksionar i lartë i asaj administrate, më bëjnë përshtypje disa çështje: Të gjithë personat të cilët janë në një mënyrë ose në një tjetër të implikuar ose aktorë të kësaj ngjarjeje, nuk kanë dhënë asnjë pohim të tyre me përjashtim të Ali Çenos, i cili gjithsesi është përpjekur të hedhë një farë drite, por nuk ka mundur të shprehë ndonjë gjë tepër serioze. Si është e mundur që nuk janë prononcuar dhe nuk janë pyetur apo akoma më keq, hetuar, ata njerëz të cilët bënë mbushjen e dosjes "Shehu" dhe grupit të tij armiqësor. Shumë nga hetuesit e këtij grupi "armiqësor" janë sot avokatë, gjykatës dhe juristë të rëndësishëm në sistemin e drejtësisë. Veçanërisht pas vitit '97, rehabilitimi total i tyre, madje rivlerësimi i tyre e ka bërë shumë të vështirë mundësinë që këta njerëz të flasin të vërtetën.Ç'ka thënë në hetuesi Llambi Ziçishti, i vëllai i tij Mihallaqi, po Kadriu vetë? Ky grup i madh hetimor kë kishte shef, nga i merrte detyra, orientimin, vetëm nga Ministri i Brendshëm? Cila ishte dora origjinale që shkruante dhe hartonte paraprakisht skemën e dënimit? Të gjitha këto pse rrinë të varrosura?

Marrim konkretisht fejesën e Skënder Shehut. Më shumë se idetë që juve keni në Dosier-in tuaj, unë do të thosha se këtë fejesë e organizoi Sigurimi i Shtetit, por jo ai sigurimi me operativë, që mbanin koburet nën kostumet e territalit. Në këtë operacion janë përfshirë edhe njerëz të diasporës, familjarë, miq shokë të të gjitha palëve, të cilët mbase në fillim morën hijen e të goditurve, por midis tyre janë edhe ata të cilët e kanë endur këtë fejesë për ta shkatërruar më pas dhe për ta përdorur si një alibi, në gjithë operacionin e madh të goditjes së kryeministrit Shehu.

Në qoftëse nuk do të zbërthehet pikërisht ideja dhe operacioni që e lidhi Silva Turdiun me Skënderin, asgjë s'kanë për të kuptuar viktimat e vërteta të kësaj ngjarjeje. Ish-trajnieri i Dinamos, njeriu i sukseseve ndërkombëtare të ekipit të asaj kohe, është një nga njerëzit që mund të flasë dhe t'i lidhë të gjitha episodet hap pas hapi, se si ndodhi që një fejesë u kthye në një varr për dhjetëra e dhjetëra vetë. Kreshniku nuk pësoi më pak, duke mos patur asnjë përgjegjësi reale për fejesën dhe një subjekt politik që zhvillohej në një raport krejt mekanik, pse ky ishte trajnier i Dinamos. Por, nëse vetë Kreshniku do ta denonconte pikërisht padrejtësinë që iu bë dhe krimin që shkaktoi trajtimi i kësaj fejese, do të jepte një ndihmë të madhe në hetimin e kësaj çështjeje.

Natyrisht, të ndërtoje një punë operative në gjirin e një ekipi që i përkiste Ministrisë së Punëve të Brendshme, nuk ishte e vështirë. Ata praktikisht ishin nomenklaturë e këtij dikasteri dhe jo vetëm formimi e rrethanat e asaj kohe, por edhe një nga detyrat funksionale të tyre, ishte normalisht shërbimi për të mbrojtur partinë, atdheun, Enver Hoxhën nga rreziku. Në këto kushte, nëse ne do të kishim një vetërrëfim të çiltër, të sinqertë, do të kishim prej gjithë stafit dhe ekipit të vajzave dinamovite të asaj kohe një akt-akuzë të rëndësishme, që zbërthente fillesën e kësaj tragjedie të mëpastajme.Çastin e goditjes së Mehmetit, e goditjes publike nga partia dhe në ditët e spostimit të tij nga pesha politike, shumë nga njerëzit e rrezikuar prej hijes së lisit që po binte, shpejtuan të bëjnë shitjet e para. Atje ku nuk kishte person që të dëshmonte kundër Shehut, sajoheshin dokumentet nga arkivat, siç qe e ashtuquajtura letra e Sokrat Bufit, babait të Ylli Bufit, i cili na paskësh akuzuar Mehmetin për agjent sovjetik. Dhe Enver Hoxha në atë kohë nuk e kishte marrë parasysh këtë gjë. Montazhet e tipit të letrës së Sokrat Bufit shërbyen vetëm për t'i hapur rrugën e karrierës djalit të tij, Ylli Bufit, i cili, në kohën e Ramiz Alisë nga Drejtor Drejtorie u ngjit në nivelin e ministrit dhe pikërisht Ramizi e bëri këtë më pas kryeministër të qeverisë së Stabilitetit. Pra, ishte Ramizi ai që dirigjonte dhe komandonte tërë goditjet ndaj Mehmet Shehut dhe të ashtuquajturit grupit të tij. Dhe ishte Ramizi që me njerëzit e tij i shërbyen në kapjen e postit të Sekretarit të Parë, ndërtoi karrierën e sa e sa njerëzve që kishin dhënë prova kundër Mehmetit dhe pro ngritjes së tij.Prandaj ka rëndësi hetimi i ri për vrasjen e Mehmet Shehut, sepse fakti që prej saj doli i fituar Ramizi bëri që ky i fundit edhe në pluralizëm të hynte me resurse kuadrovike të dyshimta. Ai shpiku artikujt e Ylli Popës në "Zërin e Popullit" për kohën e humbur, në një kohë që ky njeri nuk ka shkruar kurrë më, por sot e ka Kryetar të Akademisë së Shkencave, partia socialiste mjekun kryesor të Hoxhës. Dhe pas këtij emërimi të një njeriu pa asnjë vepër, pa asnjë staturë reale akademike është përsëri Ramiz Alia. Sepse edhe Ylli Popa mund të mos heshtte ose nuk është vonë le të flasë tani, le të japë mendimet dhe gjykimet e tij për vrasje-vetëvrasjen e Mehmetit. A nuk mundet Ylli Popa që të gjejë, të kuptojë dhe të ndihmojë në zbulimin e arsyes reale të vrasjes së Llambi Ziçishtit, ish ministrit të Shëndetësisë? Ja pra pa një zbërthim të të gjithë korrit dhe orkestrës që shkaktoi vrasjen e kryeministrit dhe goditjen totale të një rrethi prej 1356 vetësh në vijë vertikale, asnjëherë politika shqiptare nuk do të ketë qetësi. Janë iluzionistë të gjithë ata që mendojnë se kushtet e reja, koha përparimi dhe zhvillimi do t'i tejkalojnë të gjitha enigmat e kohës së komunizmit. Le t'i hedhim një sy grupit Meidani-Klosi-Gjinushi dhe do të shohim as më shumë dhe as më pak se midis Dosierit tonë dhe bëmave të tyre ka një lidhje monstruoze. Por të paditurit janë po aq të rrezikshëm sa edhe fajtorët.