Grabova e Gramshit-Mrekulli, histori,pasuri shekullore...braktisje

[BARAT]

Mrekullia e barkarisur e natyrës me histori e pasuri shekullore

22 Janar Udhëtim në fshatin Grabovë të Gramshit, ku 6 muaj mbulohet nga bora dhe 2000 orë në vit ngrohet nga dielli

Grabova, ky emër shekullor përtej zonës malore të Gramshit vazhdon të turbullojë mendjet e njerëzve për misterin dhe fshehtësinë së bashku me thesaret arkeologjike që konservon. Një turist apo i interesuar për herë të parë do ta kishte të vështirë për faktin se për të shkuar në Grabovë rruga është e lodhshme, e pashtruar dhe shpesh një mundim. Por falë peizazheve dhe bukurisë së kësaj zone, vështirësitë janë të pandjeshme. Bukuritë janë të gjithanshme dhe më shumë të pa prekura nga njeriu.

Sapo shikon liqenin e Dushkut, mbushur me zambak uji, kupton se je larg realitetit të përditshëm dhe zhurmës mbytëse të qytetit. Më shumë freskinë e ndjen në verë ndërsa në dimër, dëborë, bardhësi, ndërsa magjia behet akoma më e bukur kur zbulon shtëpitë me gur, oxhakët shekullorë dhe ata njerëz që jetojnë një jetë të shëndetshme edhe pse gjatë kësaj periudhe janë plotësisht të izoluar nga civilizimi.

Shprehja e djeshmja dhe e sotmja, e hershmja dhe e tashmja janë ulur këmbëkryq në këtë zonë.

Grabova e ka vitlindjen në shekujt e parë të njerëzimit duke u quajtur një ndër qytetërimet e hershme shqiptare. Grabovarët do të mbahen mend për mjeshtëritë e tyre në punimet me dru, përpunimin e bulmetit dhe të ndërtimeve.

Karakteristikat

Kalaja shekullore me murin e gjerë karakteristik, sendet arkeologjike ku, tashmë shumica prej tyre mund të gjenden në Evropë, ndër gjërat e vjetra dhe me vlerë, e bëjnë zonën më të mistershme aq sa do të mendonim se ekziston edhe një qytet i nëndheshëm që shpesh banorët e quajnë Grabova e Poshtme.

Sendet arkeologjike si enë balte, vegla pune, maja heshtash dhe sidomos fragmentet e mureve të kalasë të ruajtura edhe sot dëshmojnë se Grabova nuk është thjeshtë një gojëdhënë.

Urat me harqe do të ishin një tjetër element i mjeshtërisë së grabovarëve. Nga tre urat hark të ndërtuara mbi përrenjtë e shumtë do të mbetej në këmbë edhe sot vetëm një prej tyre ajo mbi përroin e Sharrës që ka një hapësirë drite mbi 15 metra dhe është e ndërtuar me gurë të skalitur. Në mesin e qemerit nga ana e poshtme varej një kambanë e cila tundej kur frynte erë e fortë duke lajmëruar udhëtarët për rrezikun nga era e fortë.

Bashkëjetesa

Bashkëjetesa me vllahët të ardhur paqësisht në Grabovë ka bërë që ato të pranohen gjerësisht dhe të nisë një ndërthurje që do të zgjaste me shekuj.

Por tradita në fushën e ndërtimit do të përbënte një ndër krenaritë e grabovarëve duke përmendur kishën e Shën Kollit me afresket dhe ikonostasin prej druri të gdhendur duke vazhduar me kambanoren që zë një pjesë të madhe të kishës. Por edhe kisha e Shën e Premtes ose e Shën Parashqevisë paraqet edhe njëherë numrin e madh të banorëve të dikurshëm.

Piktorët e familjes Çetiri, Gjergj Nikolla, Johani, Gjergji dhe Nikolla janë quajtur pinjollët e familjes së piktorëve që kanë gdhendur dhe pikturuar në shumë kisha të Shqipërisë së mesme dhe të jugut.

Braktisja

Sipas gojëdhënave në kohën e lulëzimit, Grabova kishte rreth 2000 familje dhe një e katërta e ka braktisur zonë brenda një dite në shekujt XVII-XVIII.

Braktisja e Grabovës ndër shekuj do të ishte më e keqe për zonën në vitet e diktaturës ku banorët nuk mund të konservonin më zakonet dhe traditën e tyre pasi kooperativa do t’i shfrytëzonte deri në pikën e fundit dhe të hollat nuk i mjaftonin as për t’u ushqyer.

Por sado të nënshtruar, grabovarët mund të mbrojnë pjesën më të rëndësishme identifikuese të tyre siç ishte feja dhe ritualet e ndryshme të cilat vazhduan fshehurazi së bashku me vënien e emrave ortodoksë dhe martesave brenda etnisë.

Largimi i grabovarëve nga vendlindja është kushtëzuar nga mungesa e infrastrukturës, e të ardhurave dhe sidomos e frymëmarrjes ekonomike për zonën e Grabovës.

Shumë prej familjeve të vjetra vazhdojnë të ruajnë Grabovën për një të ardhme që do të quhet padyshim e artë.

Perspektiva duket optimiste

“Ndoshta një ditë sërish do të kthehen të gjithë...”

“Ndoshta një ditë të gjithë do të kthehen, tregon Meçan Hoxha, ai që ka studiuar historikun, traditat dhe të gjitha pasuritë e zonës pasi e ardhmja do të kthejë Grabovën në qytetërimin e turizmit malor dhe të kënaqësisë që sjell natyra”.

Përpjekjet e vllahëve ose arumunëve kanë bërë që të investohet fillimisht në një baxho duke ripërtërirë prodhimet karakteristike si ai i djathit të Vizës( kaçkavall) që përbën një ndër shijet që kërkohen në të gjithë vendin dhe sasi të vogla kanë shkuar edhe në Greqi e Gjermani.

Një lokal në mes të fshatit dhe mirëmbajtja e objekteve historike së bashku me ujin e mrekullueshëm të zonës përbëjnë ofertat e dashamirësisë dhe mikpritjes së grabovarit.

Vlerat kurative të klimës që shfrytëzohet çdo verë nga astmatikët, të sëmurët me reumatizëm si dhe sëmundjet e tjera të mushkërive duke llogaritur jo vetëm orët me diell, ajrin e pastër por edhe ujin mineral natyror që i shërben mënjanimit të këtyre sëmundjeve.

Një hotel, “dallëndyshja e parë” e resurseve natyrore

Grabova, me vlera për turizmin malor

Grabova zë vendin e parë për vlerat e turizmit malor ku vera më shumë se verë është pranverë dhe vjeshtë ndërsa dimri më shumë se dimër për gjashtë muaj mbulon me borë të gjithë zonën edhe pse këtë vit moti është treguar kapriçoz.

Por vetë grabovarët e kanë kuptuar rëndësinë e vendlindjes dhe i pari prej tyre që ka investuar ndoshta me rrezik për mungesën e infrastrukturës është Todi Buzo i cili me të drejtë është quajtur “dallëndyshja e parë” për turizmin e zonës duke ndërtuar një hotel të kushteve optimale në pritje të turistëve duke i shërbyer rikthimit të Grabovës në vëmendjen e njerëzve jo për ta shkatërruar por për ta shfrytëzuar për një jetë të shëndetshme. Infrastruktura mbetet problemi kryesor për të mbërritur në fshatin e largët. Vetëm një fuoristradë mund të përshkojë rrugën për atje dhe izolimi i Grabovës mbulon misteret për këtë zonë të virgjër të Gramshit që konsiderohet një pasuri arkeologjike e paçmuar për qytetërimin e lashtë. Vetëm për një rrugë të përshtatshme dhe turizmi malor do te merrte emrin Grabovë.

Pozita gjeografike

Grabova, me dy stinë,pranverën dhe dimrin

Grabova ndodhet në lartësinë 1300 metra mbi nivelin e detit duke diktuar kështu ndryshimet e elementëve klimaterikë, ndikimin e masave ajrore dhe pozita gjeografike.

Duke bërë pjesë në zonën me klimë mesdhetare malore duke lëkundur temperaturat nga 4 deri në 12 gradë Celsius, regjistrohet si mesatare 17.4 gradë për muajin më të ngrohtë dhe -2.2 gradë për muajin më të ftohtë.

Rrezatimi diellor me rreth 2000 orë në vit me diell normal së bashku me presionin atmosferik përbëjnë vlera të tjera të kësaj zone ndërsa burimet minerale të zonës përbëjnë një pasuri më vete duke i shërbyer si kurë të gjitha llojeve të sëmundjeve të mushkërive.

Shumë afër Grabovës ndodhet Liqeni i Zi i shquar për efektin e ngjyerjes nga përbërjet minerale në të.

Stinët në Grabovë nga katër ngushtohen në dy pranverë dhe dimër. Pllajat dhe sheshet e bukura sipër Grabovës të cilat me teleferik janë vetëm një kilometër larg qendrës së banuar mbulohen nga bora në nëntor dhe zbulohen në prill duke numëruar plot gjashtë muaj nën petkun e bardhë mbi një metër të trashë.

Sheshet dhe pllajat me pjerrësi të butë por edhe të theksuar, janë vende ideale për kampionatet e skive me pista nga më interesantet.

Mbi 2000 ha sipërfaqe e pjerrët dhe e sheshtë i shërben sportit të skive ndërsa rreth 800 ha të kësaj sipërfaqe, është e pastër, e vetmja në Shqipërinë e Jugut.

Pasuritë e Grabovës janë vlerësim i natyrës sipas banorëve të cilët kanë ditur të ruajnë gjithmonë identitetin e tyre dhe të zonës për të pritur të ardhmen e premtuar.

[BARAT]

Ky eshte nje shkrim i marre nga Gazeta Metropol.
Kur te lexoni shkrime te tilla kujtoni ate thenien e atij gjermanit

...Historia e sllaveve eshte mbi toke ndersa e shqiptareve eshte nen toke...

Kjo sepse bibliotekat e tere botes jane te sterngopura me vepra qe tregojne se cilet jane shqiptaret, ndersa nentoka jone eshte gati-gati e paprekur e memece...pasi eshte ne pritje te se vertetes