Skënder P. Luarasi

[monikal]

Skender Luarasi

[ilia spiro]

Ky forum eshte, dhe debati eshte me se i pranueshem, boll te mos kalohet ne fyerje..
Personalisht nuk kam kurrgje me S.Luarasin, perpos shkrimeve antiorthodhokse..te cilat jane theksuar caze si me shume ne teme...edhe qendrimin e tij ndaj regjimit e justifikoj plotesisht.., edhe opozicionin e tij per shume ceshtje.., thjesht po dua te percaktoj qendrimin "politik" te ketij shkrimtari e publicisti...per kete u futem edhe ne ceshtjen e Luftes se Spanjes..., me nivelin e asaj kohe te njohurive, vetem nje komunist internacionalist mund te shkonte te luftonte me arme ne dore kunder Frankos...te jene bere zgjedhje te lira ne Spanje ne ate kohe dhe kane fituar komunistet...s`e besoj, duket edhe kjo nje fallsifikim (por jo prej postuesit)..., se c`demokrat ishte mehmet shehu qe ka therrur me doren e tij perkrahes te nacionalisteve dhe te ballit, ne prag te clirimit... dhe shkoi ne Spanje..
joooooooooooooo, s`e besoj kurre...komunistet njohin vetem gjuhen e pushkes..

lufta e spanjes ka qene nje eksperiment i stalinit per perhapjen e murtajes komuniste..., dhe dihet se c`tragjedi pesoi populli prej saj..
Nuk ka qene disident Skender Luarasi, por komunist... (me bindje, jo sa per sy e faqe).

[monikal]

Ky forum eshte, dhe debati eshte me se i pranueshem, boll te mos kalohet ne fyerje..
Personalisht nuk kam kurrgje me S.Luarasin, perpos shkrimeve antiorthodhokse..te cilat jane theksuar caze si me shume ne teme...edhe qendrimin e tij ndaj regjimit e justifikoj plotesisht.., edhe opozicionin e tij per shume ceshtje.., thjesht po dua te percaktoj qendrimin "politik" te ketij shkrimtari e publicisti...per kete u futem edhe ne ceshtjen e Luftes se Spanjes..., me nivelin e asaj kohe te njohurive, vetem nje komunist internacionalist mund te shkonte te luftonte me arme ne dore kunder Frankos...te jene bere zgjedhje te lira ne Spanje ne ate kohe dhe kane fituar komunistet...s`e besoj, duket edhe kjo nje fallsifikim (por jo prej postuesit)..., se c`demokrat ishte mehmet shehu qe ka therrur me doren e tij perkrahes te nacionalisteve dhe te ballit, ne prag te clirimit... dhe shkoi ne Spanje..
joooooooooooooo, s`e besoj kurre...komunistet njohin vetem gjuhen e pushkes..

lufta e spanjes ka qene nje eksperiment i stalinit per perhapjes e murtajen komuniste..., dhe dihet se c`tragjedi pesoi populli prej saj..

Normalisht diskutimi në forume duhet te behen per te sqaruar situatat me logjike te ftohte dhe jo me tendence deformimi te se vertetes per perfitime te ndryshme. Ne kete sens po perpiqem te te shpjegoj, nese te lejohet nga eprori te me kuptosh.
Skender Luarasi ka luftuar ortodoksizmin shovinist grek sepse i ka perjetuar krimet qe ka shkaktuar mbi popullin e Kolonjes dhe ne Shqiperine e Jugut ndersa me kreret ortodokse shqiptare ka bashkepunuar dhe madje me disa ka patur miqesi ( bie fjala me Fan Nolin, Visarion Xhuvanin etj shiko letren me siper) pra gaboheni kur shpreheni qe ai qe kunder ortodokseve ne pergjithesi
Nga dokumentat deshmohet qe Skender Luarasi ka qene veprimtar socialdemokrat, por jo “komunist” ( nuk ka qene i anetaresuar ne asnje grupim komunist, perpara e pas çlirimit) dhe ne luften e Spanjes, sikurse ka shkruar qe me 1937, ka shkuar te luftoje fashizmin dhe te perdore platformen e fronit popullor per vetvendosje te kombeve edhe per interesin kombetar shqiptar ( po munde lexo tek forumi artikullin 25-vjet indipendence ku paralajmeron rrezikun e pushtimit italian te Shqiperise dhe i ben thirrje shqiptareve te bashkohen pa dallim feje, krahine, ideje dhe perkatesie politike e klasore). Pra gaboheni kur shpreheni qe ai qe komunistGjithashtu per Luften e Spanjes dhe grupimet qe morren pjese atje keni njohuri te cekta e te tjetersuara nga propaganda profashiste. P.sh. nder shqiptaret ka patur vullnetare me bindje te ndryshme te majta e madje edhe nacionalista antifashiste ( tamam si ne frontin antifashist nacionalçlirimtar. Ne Spanjen republikane qeverite nuk drejtoheshin nga komunistet ndonese ata ishin krahas anarkisteve forca me e organizuar politike ne terren. Pra perseri gaboheni ne mendimin tuaj
Sa per Mehmet Shehun, krahas kritikave qe i behen me te drejte per ashpersine e luftes se klasave pas çlirimit , askush nuk duhet t’ia mohoje rolin e madh si antifashist , ushtarak i zoti dhe burre shteti . Keshilloj qe te mos bejme kot debat , ne rast se thjesht doni te kundershtoni pa dhene argumente. Pse nuk i lexoni edhe materialet qe jane publikuar mbi keto tema por thjesht shkruani çfare fantazoni apo ju urdherojne. Gjithashtu te keshilloj qe perpara se te shprehesh opinione ( edhe per Skender Luarasin) bej nje krahasim te punes tende, paraardhesve te tu, atyre qe ke rreth e rrotull dhe pastaj bej edhe krahasime duke sjelle shembuj. Per shembull pse vlereson shume me teper Janullatosin nga Fan Noli e klerike te tjere ortodokse shqiptare duke e barazuar me vete Perendine ( nuk eshte kjo nje forme ‘’kulti individi alla komunist”). Pse u dole perkrah horrave te zhvarrimit te eshtrave te shqiptareve dhe shitjes se tyre per ushtare greke dhe ne fund çfare te ka ndodhur ne Greqi qe menjehere e ktheve petllen e u bere ... apo per hir te halleve e te perspektives se femijes? Pyetjet me karakter personal justifikojne sulmin tend personal!

[ilia spiro]

S. Luarasi shprehet per romanin "Gjenerali i ushtrise se vdekur":
'Kur mbarova se lexuari kete roman, me kapi malli e me erdhi keq qe nuk u ndodha ne atdhene tone gjate Levizjes Nacional-Clirimtare, se do te kisha njohur Shqiperine duke ecur ne gjurmet e partizaneve'.

[monikal]

S. Luarasi shprehet per romanin "Gjenerali i ushtrise se vdekur":
'Kur mbarova se lexuari kete roman, me kapi malli e me erdhi keq qe nuk u ndodha ne atdhene tone gjate Levizjes Nacional-Clirimtare, se do te kisha njohur Shqiperine duke ecur ne gjurmet e partizaneve'.

Gjate luftes antifashiste çlirimtare Skender Luarasi vuante ne kampet e perqendrimit te qeverise profashiste te Vishit e me pas te pushtimit gjerman dhe vertet do te qe i lumtur te luftonte pushtuesin ne atdhe. Aludimi ESHTE VERTET SKANDALOZ: pse ka ndonje atdhetar shqiptar antifashist qe do te qe krenar te thoshte ne ate situate, te mos ecte ne gjurmet e partizaneve - heronjve te çlirimit te Shqiperise? Pse ke gje kunder antifashizmit shqiptar ti?
Deri ketu arriti mendja e gjuha e Ilkes?
Sa per Skender Luarasin, shko pyet ose lexo, qe ishte nder te rrallet shqiptare antifashiste pas çlirimit, qe kerkoi ne kuvend me kolonjaret qe te harrohej e shkuara, te faleshin gabimet e te bashkoheshin si popull per ndertimin e Shqiperise. Dhe vizitonte familjaret e frikesuar te familjeve atdhetare shqiptare qe kishin gabuar ndaj fashizmit
Dhe pushtetaret e partiaket e etiketuan oportunist.

[monikal]

Ne lidhje me diskutimin e mesiperm po paraqesim materialin e meposhtem nga kujtimet e Skender Luarasit dhe shkrimtarit kolonjar Naum Prifti duke menduar qe te paraqesim te verteten me fakte dhe jo me supozime.

Skender Luarasi: Kontribute per Kolonjen
“Të dielën më 14 Tetor u çel fushata e zgjedhjeve për në asamblenë kushtetuese. Na nisën për në Korçë të gjashtë kandidatët. Në Kolonjë shkova me Josif Pashkon dhe Tare Myftarin. Duke udhëtuar nga Vodica në Gostivisht anës Osumit, kur arrimë në Peras i tregova Josif Pashkos Pradellën dhe i thashë dëshirën time të trashëguar prej tim eti që të themeloja atje një shkollë bujqësore. ’’Edhe atë mund ta bësh, po tani të fitojmë fushatën e zgjedhjeve!’’ m’u përgjegj Josifi.
Në Gostivisht më thanë se djalin e një ballisti nuk e kishin pranuar në festën e kremtimit të 28 Nëntorit.
Unë u thashë: ‘’Ai s'ka faj si fëmija e një ballisti. Përgjegjësia duhet të jetë individuale sipas ligjit’’. Disave nuk u pëlqeu ky mendim.
Vajtëm në Ersekë ku u bë një mbrëmje. Unë dhashë 1000 franga për të blerë libra për bibliotekën që të lexonin të rinjtë. Por edhe të tjerë kolonjarë në Tiranë mblodhën një shumë mijëra frangash dhe ia dërguan Komitetit të Rrethit Kolonjë që të festohej Dita e Flamurit me madhështi, pa dallim moshe, feje, ideje. Deshën që të bëhej kjo ditë një e kremte bashkimi për të gjithë shqiptarët. Mbledhja e madhe u bë në teqenë e Kroshovës në mes të dhjetra e dhjetra pleqve kolonjarë të dërguar si përfaqësues. Kishin ardhur ish-partizanë e ish-ballistë që rrinin të ndarë.
Tek rrinim shesh e në muhabet të shtruar, dikush nga ana a tejme e mbledhjes në mes të djemurisë, më pyeti me zë të lartë a t’ia merrnin djelmoshat “Këngës së Safet Butkës”.
“Këngës së Gani Butkës!” iu përgjegja. Dhe ata ia filluan:
“Malet e Gramozit qajnë
Dhe një zi të madh mbajnë -
Qajnë Gani Kapedanë
Ditët e mira që u ndanë!
Kur e kënduan të gjithë fshatarët bashkë mendova:
Ç’mall i madh për mëmëdhenë zien në zemrat e këtyre të rinjve! Ç’adhurim për nënën Shqipëri e dashuri dhe nderim për trimërinë e prindërve të tyre dëshmorë që e mbrojtën me gjak këtë pjesë kufiri të atdheut që quhet “Praku i Shqipërisë“, sikundër quhej Kolonja në ato vite të vështira. Në mbarim të këngës, mbretëroi heshtja, mua më pllakosën mendime të hidhura dhe pyeta pleqtë pranë meje: ''Pse u ndatë më dysh, pse u përçatë në luftë? Sa mirë do të kish qenë për kolonjarët që edhe kësaj here të kishin qenë i bashkuar’’.
Riza Kreshova, në shtëpinë e të cilit na patën bërë konak, At Paiz Vodicës dhe mua, u përgjigj ashtu pleqërisht e shtruar, me vetëdijen e një qytetari që ndoshta pati gabuar edhe vetë, duke thënë se: Ne i kemi nderuar të parët tanë atdhetarë… Petro Nini Luarasin, Sali Butkën… i kemi dëgjuar këshillat e tyre.
Sikur të ishte Petro Luarasi gjallë e të na kishte thënë ‘’shkoni me Ballin’’ me Ballin do të kishim shkuar, të na kish thënë ‘’shkoni me partizanët’’, me këta do të kishim shkuar. Po të kishte qenë Sali Butka po ashtu do të kishim bërë. Këta dy njerëz kishin vdekur. Edhe i biri i Petros të na kishte këshilluar, ashtu do të kishim bërë. Po ai s'ishte. Po kush erdhi të na bëjë me Partinë? Na erdhi një Skëndi e një Samsuri. Ne e dinim se prindërit e tyre ishin tregëtarë pasanikë. Na vinte pak si turp të merrnim mendje nga bijtë e tregëtarëve si ta përdornim pushkën, nga ata që s'e dinim ç'ishin: grekomanë apo shqiptarë. I biri i Sali Butkës erdhi e na tha të shkonim me Ballin e ja që i zumë besë. Gabuam, nuk tradhëtuam. Jemi gati ta lajmë gabimin duke u bashkuar me gjithë shpirt me Frontin.
Në 28 nëntor gazeta ‘’Bashkimi‘’ më botoi artikullin ‘’Në gjurmët e patriotëve’’...

Të nesërmen shkuam në Ersekë.
Ditën e 28 nëntorit fola përpara gjindjes në Ersekë mbi të kaluarën historike të Shqipërisë, mbi rëndësinë e ditës së zgjedhjeve dhe të Asamblesë Kushtetuese që do të caktonte formën e shtetit të ri shqiptar dhe popullit shqiptar – drejtimin politik. Me këtë rast ‘’Bota e Re’’ më botoi artikullin’’2 dhjetor 1945’’....
Më 2 dhjetor kolonjarët votuan të bashkuar, pothuajse të gjithë votën e dhanë për kandidatin e Frontit.
Erdhi edhe e shoqja e Cute Selenicës me të bijën. E hodhi votën në kutinë e Frontit e na tha: ‘’Më mundi gjaku i tim biri (njëri djalë iu vra partizan, i shoqi iu ekzekutua nga partizanët ndërsa i biri tjetër ish arratisur). Më votuan shumica e kolonjarëve.

Shkrimtari Naum Prifti e ka permendur kete periudhe ne artikullin : “I paepuri profesor Skender Luarasi”.
DEPUTET I KOLONJËS
Për herë të parë e pashë Prof. Skënder Luarasin në Ersekë, në nëntor të vitit 1945, kur isha djalë i vogël, trembëdhjetë vjeçar. Skena më ka mbetur nder mend e gjallë, për shkak se qe krejt e veçantë. Ishte ditë e mërkurë, dita e pazarit në qendrën e rrethit, kur fshatarët vinin me kafshë ose në këmbë, për të blerë a për të shitur diçka. Pazari zhvillohej te sheshi i qytetit, shtruar me kalldrëm, me një obelisk në formë piramide në mes dhe me disa shelgje nga ana jugore. Në krye të obeliskut dukej një shqiponjë me krahë të hapur, vepër e skulptorit Odhise Paskali, kurse në faqen e tij ballore, feksnin germat e bronxta me emrat e dëshmorëve të Kolonjës që nga pavarësia deri në Luftën e Parë Botërore. Ndërsa murlani shpështillte pa pushim flokë të imtë dëbore, te shkallët e obeliskut, në mes të sheshit të qytetit, një njeri po fliste me gjallëri. Pazarakët, kryesisht fshatarë me rroba të zeza shajaku, rrinin grumbuj-grumbuj para tij dhe dëgjonin me vëmendje. Kohë pas kohe trupat dhe fytyrat e tyre mjegulloheshin nga flokët e dëborës që vërviste era.
Gojtari po u fliste fshatarëve me pasion, herë duke e ulur zërin dhe herë duke e ngritur. Njerëzit në vend të iknin të gjenin ndonjë strehë që t’i ruheshin suferinës, rrinin në këmbë për të dëgjuar fjalët e tij. Mbaj mend se ai përmendi një sërë emrash të patriotëve kolonjarë të Rilindjes dhe pavarësisë, shumica e të cilëve qenë krejt të panjohur për mua. Pazarakët në fund duartrokitën dhe mitingu i improvizuar u shpërnda. Grupe-grupe ata komentonin mes tyre fjalimin që sapo kishin dëgjuar. "Ja këtij i them profesor unë, di të flasë mor vëlla, të bën për vete." "Njerëz si ky nderojnë vendin," "E po këtij sikur i kullon mjaltë nga goja," "E dëgjon dhe nuk lodhesh, sepse thotë fjalë të mençura."
Vite më vonë mora vesh se ai qe Prof. Skënder Luarasi, ardhur në Kolonjë për fushatën elektorale të zgjedhjeve të para pas çlirimit. Fronti Demokratik e kishte caktuar deputet të nënprefekturës së Kolonjës, si personalitet i njohur antifashist dhe patriot, menjëherë sapo u kthye nga kampi i internimit në Francë më 1945. Skënder Luarasi, ashtu si dhe disa idealistë shqiptarë që e urrenin fashizmin, kishte vajtur vullnetar në Spanjë me brigadat ndërkombëtare të luftonte për Republikën Spanjolle.
Hollësitë e tjera rreth fushatës zgjedhore në Kolonjë si kandidat për deputet, i kam dëgjuar prej Myftar Tares, i cili qe ngarkuar nga partia ta shoqëronte kandidatin në fushatën elektorale, bashkë me disa të rinj të tjerë ish partizanë. Duhet thënë se kandidatura e Prof. Skënder Luarasit ishte zgjedhje e zgjuar nga ana e partisë për të vjelë votat e kolonjarëve, sidomos të pjesës që kishte qenë me ballin, mbasi familja e tij njihej për ndjenja patriotike.
DARKË TE ALO KRESHOVA
Kandidati për deputet, Prof. Skënder Luarasi, shfaqi dëshirën të takonte Alo bej Kreshovën, çka ngjalli shqetësim te shoqëruesit e tij komunistë. Edhe pse Alo Beu qe një nga figurat e njohura, që gëzonte respekt në Kolonjë për të kaluarën e tij patriotike, për pasurinë që zotëronte dhe për lidhjet e shumta me personalitete të tjerë, komunistët e shihnin shtrembër. Gjatë luftës, ai kishte qëndruar neutral. As djemtë e tij nuk i la të hidhnin armë krahut, as të merrnin pjesë në ndonjë betejë, por dihej se lidhjet e tij shpirtërtore dhe miqësore ishin me nacionalistët, me Ballin Kombëtar. Sidoqoftë ai e kishte mbajtur shtëpinë hapur edhe për partizanët, prandaj ata as nuk e burgosën, as nuk e internuan pas çlirimit. Aloja vazhdonte jetën e tij patriarkale në Kreshovën e vogël, prej shtatëmbëdhjetë shtëpish, duke pritur e përcjellë miqtë e nderuar si i pari i fshatit.
Skënder Luarasi i dërgoi fjalë se donte t’i vinte për vizitë në shtëpi dhe Aloja u përgjegj se do ta mirëpriste në çdo kohë që të vinte. Shoqëruesit e tij komunistë besonin se Skënderi e kishte mik nga babai, prandaj donte ta nderonte, po kjo nuk ishte e vetmja arsye. Patriotët myslimanë e kishin mik për kokë Petro Nini Luarasin, e çmonin dhe e mbronin, sepse ai ishte nga të krishterët e pakët që pati guximin të hapte shkollat e para shqipe, duke iu kundërvënë dhespotit grek të Kosturit, i cili e çkishëroi. I njohur për ndjenjat e tij patriotike, ai gëzonte simpatinë dhe përkrahjen e gjithë atyre që kishin ndjenja atdhetare.
Alo Beu shtroi darkë të madhe, për njëzet e ca burra. Kryen e vendit ia lëshoi Profesorit, si mikut më të nderuar, vetë zuri vend në krah të tij, ndërsa më të rinjtë dhe shoqëruesit e deputetit pas tyre me radhë, sipas pozitës dhe moshës.
Në një hop kohe, kur sapo ishin ngritur dollitë e para, njëri nga të rinjtë iu drejtua profesorit me lutjen: "O zoti kandidat për deputet, a na lejon të këndojmë një këngë?" Skënder Luarasi, si kolonjar e dinte mirë se kënga shoqëron çdo tryezë me pije dhe meze përpara, prandaj iu përgjegj: "Si jo, kur të doni! Duhet t’u lutesha unë, ose zoti Alo se kënga shton gëzimin e festës, po mirë që u kujtuat vetë." "A t’ia marrim asaj këngës së Safet Butkës?" Kërkesa qe provokuese, si për të zotin e shtëpisë në tryezën e të cilit kishte edhe ish-ballistë, si për profesorin, që e kishte patur Safet Butkën koleg dhe shok studimesh. Të dy kishin studiuar në Grac të Austrisë dhe të dy ishin kthyer në Shqipëri për të punuar në fushën e arsimit. Kënga satirike politike për Safet Butkën doli menjëherë pas vetëvrasjes së tij në shtator të vitit 1943. Ajo do ta prishte atmosferën e unitetit që mtonte deputeti, prandaj pyetjes iu përgjegj me pyetje: "Po pse asaj të Safetit dhe jo asaj të Ganiut?" Sugjerimi qe këshillim, edhe qortim. Ndërsa Safet Butka u vetëvra në teqenë e Melçanit, i rrethuar nga komunistët, Gani Butka, vëllai i tij i madh, ra duke luftuar kundër bandave rebele të Haxhi Qamilit në Pogradec më 1914, pra ishte dëshmor i Rilindjes.
Të rinjtë e pranuan sugjerimin. Kur mbaroi kënga, Skënder Luarasi i drejtoi Alo Kreshovës pyetjen: "Po pse mor zoti Alo, pse, kur na erdhi i huaji te vatra nuk u ngritëm të tërë si një grusht i vetëm për të mbrojtur atdheun, por u ndamë e u përçamë ca andej e ca këtej?"
Alo Kreshova ishte plak i zgjuar. Pasi u mendua pak iu përgjegj. "Dëgjo këtu, o zoti Skënder. Të ishte gjallë Petro Nini Luarasi dhe të na thoshte këtej duhet të shkojmë, se kështu e do e mira e vendit, ne, dua të them paria, do t’i vinim pas, se e dinim që e donte vatanin me shpirt. Të qe gjallë Sali Butka dhe të na thoshte nga ç’anë duhej shkuar, ne do ta kishim dëgjuar se e dinim që ishte patriot. Mirëpo të dy ata i kishte ndjerë Zoti me vaft dhe nuk ishin mes nesh. Të ndodhej këtu Skënder Luarasi dhe të na tregonte në cilën rrugë të shkonim, ne do të mendoheshim pak, por gjene do t’i bindeshim se e dinim që edhe djali në gjurmët e babait do të ecte. U ndodh këtu djali i Sali Butkës, Safeti, ai na tha këtej e do e mira e vendit dhe ne i shkuam pas." Shpjegimi qe sa i thjeshtë aq dhe i vërtetë për parësinë e Kolonjës, të cilët të mësuar të shkonin pas prijësave të njohur, nuk konceptonin rrugë tjetër. Sapo erdhën në Kolonjë, dy emisarë të njohur, bij patriotësh, si Prof. Safet Butka, i biri i Sali Butkës dhe Qazim Prodani, djali i Zalo Prodanit, Balli Kombëtar pati rritje të vrullshme. Dihej se Sali Butka, ashtu edhe Zalo Prodani kishin luftuar trimërisht me çetat e tyre kundër andartëve grekë më 1914. Kurse lëvizja komuniste në Kolonjë e Leskovik u ngrit dhe u organizua nga të deleguarit e Qarkorit të Korçës. Udhëheqësit e krahinorit Josif Pashkoja dhe Petrit Dumja, dy të rinj të panjohur, nuk gëzonin ndonjë farë prestigji në popull. Krahu i Ballit filloi t’i akuzonte komunistët e Kolonjës në pikën më të dobët, se zbatonin urdhërat që merrnin prej djemve të tregëtarëve dhe fajdexhinjve korçarë, të cilëve nuk mund t’u besohej, se ata si qytetarë nuk i dinin hallet e fshatarëve dhe si gjithmonë do t’i gënjenin. Propaganda e tyre zuri vend dhe lëvizja komuniste pësoi tkurrje, mbasi mjaft fshatra i prishën këshillat e Frontit Nacionalçlirimtar. Meqë komunistët kishin çetë të armatosur, edhe Balli Kombëtar armatosi ithtarët e vet, duke ngritur një batalion. Debatet politike u ashpërsuan, hendeku u thellua dhe në gusht të vitit 1943 ngjau përpjekja e parë vëllavrasëse. Nga historiku i rrethit rezulton se betejat ndërmjet shqiptarëve, janë tre fish më shumë se ato me pushtuesit. Humbjet nga të dy krahët qenë mjaft të mëdha, hendeku i ndarjes mjaft i gjerë, ndaj Skënder Luarasi përpiqej të mbylleshin sa më shpejt malcimet e trashëguara nga lufta.
VIZITË TE NJË FAMILJE NË ANËN E BALLIT KOMBËTAR
Ky qëllim humanitar e nxiti të shkonte në Gostivisht dhe të shfaqte dëshirën për të vizituar familjen N. Të rinjtë komunistë që shoqëronin kandidatin për deputet si roje dhe si informatorë, i kujtuan se një djalë i asaj familje ishte ballist dhe qe vrarë duke luftuar kundër partizanëve. Duke besuar se kandidati për deputet nuk e dinte atë fakt, ata e paraljmëruan se vizita do të binte në sy për keq. "E di, ua priti Skënderi, por edhe ata i kemi votues, prandaj duhet t’i mbajmë afër. Tani lufta mbaroi dhe ne duhet të përpiqemi si t’i shuajmë armiqësitë, jo si t’i mbajmë ndezur. Sa më parë të pajtohemi me njëri-tjetrin, aq më i fortë do jetë atdheu," u tha shoqëruesve. Ata nuk e miratuan, por as nuk mund ta ndalonin. Ai dërgoi lajm për vizitën dhe ditën e caktuar zbriti në Gostivisht. Për habinë e të rinjve, nëna e djalit të vrarë doli te porta me çember të bardhë në kokë, për të pritur kandidatin për deputet. Pra jo vetëm që e prishi zinë, por e ktheu në dasmë, sepse pas traditës, vetëm ditën e dasmës gratë e moshuara hedhin shami të bardhë në kokë. Qëndrimi i tij pajtues binte ndesh me ideologjinë komuniste, që po zhbinte armiqtë e deklaruar, ballistë e zogistë, kundërshtarët politikë dhe ata që i damkoste reaksionarë. Në sytë e udhëheqjes komuniste, deputeti i Kolonjës humbi shumë pikë me idetë e tij rilindase dhe siç treguan faktet, ata përgjonin rastin për ta shkarkuar.

[monikal]

Skender Luarasi ne mes te kolegeve pedagoge e intelektuale

[monikal]

Skender Luarasi me pedagoge te deges se gjuhes angleze ne Fakultetin Histori-Filologji,UT.
Bashkim Dino, Maja Luarasi, Skender Luarasi, Thanas Shkurti

[monikal]

Skender Luarasi mes pedagogeve te deges se gjuhes angleze ne Fakultetin Histori-Filologji,UT.

[monikal]

Per anëtarët e nderuar të Forumit shqiptar po publikojmë materialin historik:

Skender Luarasi: Kujtime
"Si u çel dega e gjuhës angleze në Universitetin e Tiranës"

I brengosur dhe i dobësuar nga sëmundja e poliartritit kërkova të dilja në pension. Më thirrën në Ministri t’Arsimit dhe më thanë se mund të më plotësohej dëshira mbasi me vitet në luftën e Spanjës dhe në kampet e përqëndrimit që do të më llogariteshin dyfish dhe me shtatë vjet të mësimdhënies në shkollat shqipe, plotësoja vjetërsinë për të dalë në pension. Më kërkuan të bëja kërkesë dhe kur e bëra nuk di përse nuk ma plotësuan! Më mirë, se po të kisha dalë në pension do të isha varrosur i gjallë...
Por jo vetëm nuk më nxuarrën në pension, por në vjeshtë të motit 1960 më kërkuan të filloja punë në Universitet, të çelja kursin e gjuhës angleze në fakultetin e filologjise. Më gëzuan pa masë dhe më shpëtuan nga pesimizmi.
Indiferent nuk pata qenë kurrë për fatin e atdheut tim , por vjetët e fundit rrethanat dhe vuajtjet që më shkaktonte sidomos poliarthriti ma kishin ndrydhur fuqinë e më dukej sikur nuk do të mundja t’i shërbenja vendlindjes me vrullin e parë. Por nderi ushqen forca të reja edhe në një trup të dobësuar, dhe kështu munda t’i shërbej mëmës Shqipëri edhe nja njëzet vjet të tjera.
Ligjërisht ata që arrijnë moshën gjashtëdhjetë vjeçare i dërgojnë në pension dhe kam njohur shumë zyrtarë të shëndoshë e të mirëmbajtur që e kanë pritur me mall këtë vit të shënuar në burokracinë tonë. Por unë jo.
Po si rrodhë ngjarjet? Në janar të vitit 1960 ne shokët e luftës se Spanjës vizituam kryeministrin për t’i uruar ditëlindjes. Në bisedë e sipër folëm për situatën, nevojën që kishte vendi për kuadro që të dinin gjuhën angleze. Propozova që në Universitetin e Tiranës, krahas gjuhe ruse, të mësohej edhe gjuha angleze dhe mënyrën se si mund te kapërceheshin vështirësitë.
Vjeshtën e parë më thirrën në Kryeministri dhe më lajmëruan se në Universitetin Shtetëror të Tiranës , në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja do të ngrihej katedra e anglishtes dhe në se isha i gatshëm të ndihmoja në këtë detyrë. Edhe sikur të isha në gjumë, ky emërim më zgjoi përsëri ndjenjën e punës e të përgjegjësisë. Kur vajta në Rektorat, më thanë se kishin një tjetër person për atë punë dhe nuk më mbeti veçse t’ju kërkoja të falur që pata trokitur në portë të gabuar. Por të nesërmen ata vetë ma lypën ndjesën meqë ‘’ma patën ‘’ngatërruar’’ adresën’’.
Gjatë vitit akademik mora vesh se çështja e përgjegjësit të degës së Anglishtes qe diskutuar gjatë dhe në bisedë e sipër dekania e fakultetit pati thënë: ‘’Skënder Luarasin nuk do ta lemë t’i shkelë këmba në Fakultet!’’

Kursin e anglishtes e nisa vet☺m me asistente Majën, e cila provoi se ishte një pedagoge e shkëlqyer që më dha një ndihmë të madhe. Studentë që vetëm emrin ia kishin dëgjuar anglishtes as alfabetin e gjuhës nuk e dinin.E duhej që brenda katër vjetëve tu mësonim atyre jo vetëm gjuhën ,por edhe historinë e letërsisë e historinë e popullit anglez.
Menjëherë filluam të hartojnë programin mësimor, të përcaktojmë strukturën e lëndëve e të gjenim literaturën e nevojshme për leksione.Për këtë një ndihmë të madhe na dha Peter Prifti ( vëllai i shkrimtarit Naum Prifti) që na dërgoi një sasi librash në anglisht të autorëve klasikë dhe im vëlla, Dhimitri , i cili bashkë me Fan Nolin na dërgoi nga Sh.B.A 20 fjalorë Horbi e 20 copë të tjera libra të rëndësishëm, një pjesë të të cilave i dorëzuam për bibliotekën e Universitetit me drejtor Mihal Hanxharin.


Më pas punuam e botuam tekstet e para mësimore.

Gjatë dy vjetëve të kursit të parë botuam në anglisht gazeten ‘’Exelsior’’ ku studentët botuan artikuj shumë interesantë. Ngritem edhe grupin teatror...Puna ishte e vështirë , me ngarkesë të madhe , e mbi të gjitha kishte grupime që nuk na shihnin me sy të mirë…

Maja Luarasi: Kujtime
Asistentja Maja (bashkeshortja e ardhshme) kujton:
Skënder Luarasi qe themelues i katedrës gjuhë-letërsi angleze në Universitetin e Tiranës.
Në vitin arsimor 1960-61, me përpjekjen e Prof. Skënder Luarasit, pranë Fakultetit Histori -Filologji të Universitetit të Tiranës u çel Katedra gjuhë-letërsi angleze Ishte një barrë e rëndë sepse kishte mungesë të theksuar kuadri dhe literature. Kursi i parë me 30-të studentë (15-të vajza e 15-të djem) e filloi mësimin pa program, pa tekste dhe vetem me dy pedagëgë: S.Luarasi dhe unë si asistente e tij. Me përkushtimin, pasionin dhe punën vetmohuese të tij mundëm të përballonim këtë situatë të vështirë. Me përpjekje u sigurua një program i gjuhës angleze dhe menjëherë ai i dërgoi telegrame të vëllait Dhimitrit, F.S.Nolit dhe miqve të tjerë (Peter Priftit, Geri Riskës,etj) që të na ndihmonin me tekste mësimore e literaturë. Mbajtëm fjalorët dhe librat e tjera ia dorëzoi bibliotekës. I filluam leksionet duke dhënë çdo ditë katër orë mësim. Më kujtohet se profesori e filloi kështu orën e parë: ''Cleaneness is next to Godeness'' ('Pastërtia vjen menjëherë pas Zotit''). Më pas pregatitëm dispencat e para për mësimdhënie: u dorëzuan të daktilografuara nga Skënder Luarasi përmbledhjet ‘’Letërsia angleze’’ dhe ‘’A people history of England’’-‘’Historia e Anglisë‘’ dhe disa dispensa të miat për metodikën, leksikologjinë,etj . .
Në vitin e dytë shkollor, përveç pedagogëve S.Luarasi dhe Maja Luarasi u afruan Bashkim Dino i cili sapo ishte kthyer nga studimet në B.S. dhe Thanas Shkurti nga ''Radio Tirana''.
Kur mbaroi kursi i 4-të, disa nga ish-studentët më të mirë u mbajtën si asistentë e pedagogë: Thoma Sharra, Drita Draçini, Refik Kadia dhe Hamlet Bezhani. Më vonë erdhën edhe një pedagog kinez e një nga Zelanda e Re. Kështu gradualisht Katedra e Anglishtes u plotësua pas disa viteve me kuadrin mësimdhënës.
Me çeljen e Katedrës së Anglishtes shumica e fëmijëve nga ''sferat e larta'' filluan të regjistroheshin në kursin e anglishtes. Koha e kërkonte me urgjencë kuadrin e ri që të zotëronte gjuhën angleze. Mjafton të kujtojmë që në atë kohë kishte vetëm dy shkolla (një 8-vjeçare dhe një e mesme) në Tiranë ku mësohej anglishtja si gjuhë e huaj ndërsa sot ajo është gjuhë dominuese në shkollat 8-vjeçare, të mesme e të larta në të gjithë vendin. ''Prof. Luarasi, shefi i Katedrës'', tregon Bashkim Dino, ''këmbëngulte që pedagogët shqiptarë duhet të bënin maksimumin e përpjekjeve që t'u tregonin kolegëve të huaj se dhe ne shqiptarët nuk jemi më pas se të tjerët.'' Kuptohet që profesor Luarasi mbante ndezur krenarinë kombëtare gjë e cila të rrënjosej tek studentët. Ai përsëriste që vendi ka nevojë për sa më shumë njohës të gjuhës dhe kulturës angleze, jo vetëm për nevoja shtetërore (ministri,trupi diplomatik, tregëti, arsim, art, kulturë etj). Me egon e tij ai kërkonte disiplinë dhe nivel.
Një punë intensive dhe e guximshme u bë që të botohej gazeta ''Excelsior'' (''Lart e më lart'') dhe të viheshin në skenë me dinjitet veprat e Shekspirit, në muajt prill, në përvjetorët e lindjes së Shekspirit. Çdo vit që kalonte, shtohej literatura, pasurohej biblioteka, konsolidohej metoda mësimdhënëse dhe dhe testet e mësimdhënies..
Profesori këmbëngulte që veç mësimit të anglishtes, katedra të kishte kujdes edhe formimin qytetar të studentëve të kemi parasysh që kishte edhe studentë të ardhur nga zona të thella, me paragjykime dhe të ndrydhur. Kështu p.sh. në një bisedë të lirë mbi dramën e Shekspirit ''Komedia e gabimeve'', një studente duke u ngacmuar nga tema, pyeti :
- A mund të na thoni, profesor, se me kë duhet të martohemi?
- Nuk mund të them se me kë duhet të martoheni, por me kë nuk duhet të martoheni!
- Sigurisht, jo me budallain .
- Jo, budallai nuk është rasti më i keq, por frikacaku!
- Po pse profesor?
- Sepse një ditë të bukur, tek dilni për shëtitje në pyll, befas, ju del ujku. Gjëja e parë që do të bënte budallai, po ta dojë gruan, do t'i turrej ujkut, ndërsa frikacaku do të fshihej prapa saj dhe do të lutej: Haje gruan!'' Profesori, kur shihte lodhje dhe mërzitje tek studentët, ose kur teksti e ngacmonte dhe i jepte shkak, tregonte episode të kësaj natyre.