Skënder P. Luarasi

[petrol]

Petro Luarasi

Deklaratë Publike: Ndal falsifikatorit Agron Gjovalin Luka!

Mediat që publikojnë shpifje e falsifikime pasi provohet mashtrimi duhet të denoncojnë apo te fshijnë nga publikimi materialet dezinformuese kriminale

Në media (“Shqipëria Etnike.com Nr. 148“ është publikuar shkrimi im “Ndal shpifjeve ndaj Migjenit dhe Skënder Luarasit!” ku akuzoja Agron Gjovalin Lukën dhe të tjerë që manipulonin me sajesa. Në vend që të jepeshin prova apo të kërkohej ndjesë për shpifjet, në këtë numër lexova një material tjetër të bollshëm të z.Agron Luka duke përfshirë “Edhe një Përgjigje të parafundit për z. Petro S. Luarasi!” me trillime e falsifikime të tjera të cilat do të meritonin sqarime tepër të gjata, ndaj po ndalem tek më kryesorja.
Tek Shqiperia etnike.com, në nr. 147/ 16 tetor 2011 e 148 /21 janar 2012 paraqiten si shkrime të miat fotoskanime artikujsh të Dashnor Kaloçit të cilat keqinterpretohen dhe argumentohen si prova mbi kinse “internimin e Dh.Fullanit” ku shkruhet si diçiturë: Fotoskanimet për “çështjen Dh. Fullani” , flasin vetë, O Zoti Petro Luarasi! Po më vjen jashtzakonisht mirë, që ai “dënimi” i trilluar nga ti vetë, nuk paska qenë më shumë se aq: dhe akuzohet poshtërsisht Skënder Luarasi kinse “për shërbimet që i ka bërë shokut Enver e Partise , të shkruara kinse nga Petro Luarasi, etj. (citoj: “Lexoje, ja ku është shërbimi i madh ndaj Partisë dhe shokut Enver i Skënder Luarasit, botuar nga Petro.” (Shqiperia etnike.com, nr.147, në fund , diçitura poshtë artikullit të Dashnor Kaloçit ku janë paragrafet ‘Letra për Enverin” dhe “Enveri kundër Luarasit” )
Nga talljet e tij “ mbi zemërimin e debatet e mia me Dashnor Kaloçin mbi botimin jo të saktë të materialeve mbi Migjenin e Skënder Luarasin, A.Luka, indirekt pranon që ato nuk janë shkrimet e mia, pra kundërshton veten. Edhe ndjesa që i kërkoi familjes Fullani ( por jo asaj Luarasi për trillimin që deklaroi mbi “internimin” prej Skënder Luarasit ).
Me heshtjen e tij ndaj ballafaqimit të fakteve ( krahasimi nga unë i citimeve të sajuara prej tij si kinse të Skënder Luarasit me perifrazimet e mëvonshme për t’i “argumentuar” ato) ai pranoi heshturazi më në fund se redaksitë e gazetave Albania e Shqip dhe unë kemi patur të drejtë kur denoncuam trillimet e tij “me thonjëza”, por prap z.Agron Luka nuk kërkoi ndjesë. Më poshtë do të ndalemi edhe tek shpifja më e kobshme politike që ka bërë Agron Luka ndaj Skënder Luarasit si personalitet i spikatur kundër diktaturës së Enver Hoxhës dhe klanit të tij.
Në librin e Agron Lukës “Rreth të vërtetës për botimin “Migjeni-Vepra” , 1954, botues Camaj-Pipa, 2011, të cilën e bleva këto ditë tek një shitës ambulant ( por gjendet edhe në Bibliotekën Kombëtare) që në fakt përmbledh vetëm 19 faqe me trillime, shpifje e falsifikime të tij ( pasi pjesa tjetër është kryesisht lëndë që i takon veprës së Migjenit të botuar nga Gjovalin Luka më 1954) krahas ndyrësive të tjera lexova: ‘Fillimisht, meqenëse Petrua nuk kishte patur eksperienca letrash, ia shiti patentën prokurorit të gazetarisë letrare z. Dashnor Kaloçi. Ishte ky zotëri Kaloçi, autori i serialit te “Gazeta Shqiptare(15-21 prill 2003) , madje pretendonte se ‘ashtu e kishin urdhëruar”. Petroja junior, mbasi e akuzoi edhe vetë Kaloçin për ‘’bërje sallatë të materialit” na doli vetë në skenën e Migjenologjisë, ‘ me shpatë zhveshur”,madje për të dëftyer genin e trashëguar... (RD, 30.4.2003) “ Agron Luka, rreth të vërtetës...”, 11.
Më tej (në faqen 13 ) citojmë të ketë shkruar se ‘’vetë z. Petro i ka hapur këto letra e tema disidentore” deri edhe me pohime të Skënder Luarasit, drejtuar Enver Hoxhës: ‘’Unë S. Luarasi i kam bërë Partisë dhe ju shoku Enver, shërbime të mëdha”, dhe kur nga ana tjetër citon atë plakoçin shefin e Dosjeve , se ‘’Skënder nuk na kish patur dosje, sepse fliste hapur” atëhere unë kam të drejtë të dyshoj se, diçka ju djeg!”
Duke ia bashkëngjitur këtë citim të Agron Lukës “provës” të tij të sipërcituar tek Shqipëria etnike, nr. 147, me fotoskanimit të materialit të D. Kaloçit ( kinse si i imi me diciturë “Lexoje, ja ku është shërbimi i madh ndaj Partisë dhe shokut Enver i Skënder Luarasit, botuar nga Petro.”) – në rast se provohet që nuk i përgjigjet realitetit- kjo jep provën e padiskutueshme të shpifjes dhe falsifilimit me paramendim për të kompromentuar e poshtëruar politikisht Skënder Luarasin e ‘’autorin e publikimit” Petro Luarasi si dhe seriozitetin e përfaqësuesit të institucionit shtetëror, të ndjerin zotëri Nafiz Bezhani. (Skanimi i dokumentit gjendet tek Forumi shqiptar, tema Skender Luarasi dhe Migjeni dhe Skender Luarasi)
Krahasimi i përmbajtjes së fotoskanimit të letrës apo edhe zbardhja e gabuar e tij nga Dashnor Kaloçi shihet qartë që nuk e përmbajnë citimin ‘’Unë S. Luarasi i kam bërë Partisë dhe ju shoku Enver, shërbime të mëdha” dhe Agron Luka nuk na ka paraqitur provë tjetër nga e ka gjetur. Prandaj së pari unë e akuzoj publikisht Agron Lukën si shpifarak dhe falsifikator të poshtër, së bashku me ata që e përkrahin. Pranohet botërisht “Kush falsifikon një herë, nuk është më i besueshëm” , por pse Agron Luka që falsifikon vazhdimisht konsiderohet “ i besueshëm”.(?!!!)
Këto trillime e shpifje të Agron Lukës “çuditërisht” kanë gjetur “vakëf” në ndonjë media të shkruar e elektronike ku madje persona anonimë i kanë përdorur si referenca e “prova bindëse” për të stërholluar akuza edhe më të turpshme , të cilat Agron Luka deklaron që nuk i përkrah por vetëm sa “ i ka marrë me mend” si p.sh mbi shkakun dhe pasojat e dënimit të babait të tij Gjovalin Luka.
Në këto kushte kur dikush trillon, shpif e falsifikon prova me shkrim dhe ato keqpërdoren me paramendim nga klane e media të tjera, i mbetet barra së pari redaksisë së organit apo medias përgjegjëse që, në rast të mungesës së ndjesës nga autori përgjegjës
të largojë pjesën e vet të përgjegjësisë etiko- ligjore të paktën duke hequr tekstin apo imazhin e materialit, që të mos përdoren për dizinformim nga media apo eventualisht edhe nga instancat përkatëse të drejtësisë.
Libri i Agron Lukës “Rreth të vërtetës...” është propaganduar në disa media të shtypura e elektronike, është depozituar në Bibliotekën Kombëtare e eventualisht në biblioteka të tjera dhe është gjendur duke u shitur në treg të lirë.
Në librin e tij Agron Luka ka shkruar “ Ribotimi i skanuar i librit origjinal të botimit 1954, bashkë me gjashtë pjesët e hequra e komentet, bëhet me tirazh minimal 100 kopje, vetëm për ruajtje e njohje shkencore, meqenëse botimi origjinal i vitit 1954 , nuk ndodhet në bibliotekat tona. Ky ribotim i skanuar është i pashmangshëm...” ( A.Luka “Rreth të vërtetës...” f.9)
Edhe kjo gënjeshtër e Agronit të Lukajve i ka këmbët e shkurtra e bishtin e gjatë:
- Materiali prej 200 faqesh i përket veprës së Migjenit e cila ligjërisht ende i takon familjes së tij me përfaqësuese znj. Angjelina Luarasi-Ceka dhe së cilës nuk i është marrë leje
- “Studimi rreth së vërtetës” prej 19 faqesh i Agron Lukës përmban trillime, shpifje dhe falsifikime ( si ai i sipërcituar) të dënueshme moralisht e ligjërisht.
- Nuk është e vërtetë që botimi i vitit 1954 nga Gjovalin Luka gjendej me shumë kopje e në shumë biblioteka si Biblioteka Kombëtare, Biblioteka e Institutittë Historisë, tek e Fakultetit të Filologjise etj, pra nuk ishte e domosdoshme “ribotimi për studim shkencor”
- Libri në kurrizin e tij ka të shtypur çmimin 600 lekë dhe shitet në treg.
Duke patur parasysh këto shkelje të rënda të dënueshme moralisht e ligjërisht, i bëjmë thirrje Agron Lukës, të kërkojë ndjesë, ta tërheqë urgjentisht librin nga tregu e ku e ka çuar se do të ketë pasoja të paparashikueshme.
U bëjmë thirrje mediave të shkruara e elektronike që të heqin shkrimet e fotoskanimet që përmajnë këto shpifje e falsifikime dhe të ndalin reklamimin e tyre si një informacion i dënueshëm.
Krahas njoftimit të opinionit publik, do të shtrohet edhe çështja se kujt i ngarkohet dëmi moral e material që i është shkaktuar Migjenit, Skënder Luarasit e familjeve të tyre.

Petro Skënder Luarasi

[petrol]

Uollt Uitman, Fije Bari (Walt Whitman: Leaves of Grass)
Shqipëroi nga origjinali: Skënder Luarasi (Translated by: Skender Luarasi)

I PLAGOSUR NË SHTËPINË E MIQVE
''Dhe do ta pyesin atë: Nga i ke ato plagë në duart e tua?
Atëherë ai do t’u përgjigjet: Këto plagë m’i dhanë në
shtëpinë e miqve të mi'' - Zaharia, XIII. 6.

Ndë të merret goja, Liri,
Fitoren s’do ta korrë armiku yt hapët,
Po në shtëpi të miqve do të të plagosin.
Virxhinia, nënë e madhështive,
Mos u skuq që je nënë e skllevërve,
Se mund të lindje skllevër më të ligj -
Trupbutë t’ultë, morra të njerëzimit –
Këlthasin e po çirren për liri
Aq sa gjaku u del në fytyrë,
Kurse vetë janë gati të bëjnë çdo krim,
Gjithë shpresat e shekujve i shesin për të pirë,
Si krimbat në plehë duke përlëkurur;
Për ta dollari është më i shtrenjtë se fjala ungjillore;
Dashuri e shpresë kanë mendimin për fitim,
Parajsa, si qefin, mbulon jetën e tyre;
Heroizmat e mëdha t’heronjve të lavdishëm,
Të cilave mund t’ua kishin zili perënditë,
Thirrja e atyre që po vdesin në luftë, vaji i grave,
Ngazëllimi i popujve të çliruar -
Nuk ua prekin zemrat në kraharor,
Po prekin vetëm xhepin e tyre.
Karolinë gjaknxehtë,
Ti mund të shtrembërosh buzët me përçmim
E zhytur në baltë të skllavërisë megjithatë ji fisnike e fatit,
Që nuk ke fis.
Çohu, o Veri i ri!
Rrjedh në dejt e frikacakëve gjak i vjetër:
Servil i thinjur, frikacak i zbehtë,
Llafazan i vërtetë, ose i shtënë,
Ata ulërijnë si fëmijët e gjirit -
Përsa kohë akoma do të na përfaqësojnë ata?
Luftoni të bashkuar, me trimëri si ushtarët,
Spartanë trima të pakë,
Mos kini frikë prej egërsirës së tërbuar çamarroke,
Po prej thumbit të ndarë më dysh
Që zgjatet drejt nesh nga bari nën këmbë.

[petrol]

Skënder Petro Luarasi dhe Kosova

Skënder Petro Luarasi (19.1.1900-17.4.1982) është një nga personalitetet më të dalluar që ka ndjerë gjatë tërë jetës detyrimin dhe e ka shprehur hapur e me sinqeritet në veprën e tij, dhimbjen e thellë dhe solidaritin për Kosovën dhe popullsinë e saj martire. Dashuria e tij për këtë trevë të robëruar shqiptare dhe adhurimi i tij “ i çmendur” për kontributin e jashtëzakonshëm të bijve të saj lindi dhe u zhvillua natyrshëm, nga rrëfimet e babait të tij Petro Nini Luarasi, nga takimet me miqtë e tij atdhetarë kosovarë apo rrethanat historike të përjetuara. Me dhjetra personalitete kanë dëshmuar ndjeshmërinë e tij të lartë për hallet dhe të ardhmen e kosovarëve si pjesë thelbësore e patjetërsueshme e kombit shqiptar. Këtë “e kuptojnë më mirë ata që kanë patur fatin ta njohin nga afër dhe që ruajnë në kujtesë takimet, bisedat, idetë dhe shpërthimet e tij të cilat i lexoheshin në fytyrë, në mimikë, në lëvizje dhe i reflektonte gjithë vrullet e brendëshme, gjithë shqetësimet.”
(M. Islami. Lidhja Shqiptare e Prizrenit dhe çështja e bashkimit kombëtar. Prof.Skënder Luarasi personifikim i problemit kombëtar shqiptar, Tiranë, Afërdita, 1998, f.322.)
Dashuria për tërë gjymtyrët etnike të kombit e e përshkonte çdo qelizë të qënies së Skënder Luarasit, idealist por edhe realist në sensin e mbrojtjes së të vërtetës historike, drejtësisë e lirisë së popujve të nëpërkëmbur. “Luarasi shkroi me një mallëngjim drithërues e njohje të shkëlqyer edhe për Kosovën, e kosovarët, si ndoshta, rrallëkush tjetër nga Shqipëria e Jugut, për atë Kosovë, që nuk e hoqi asnjë herë nga goja.”
( M. Gjevori. Shkolla Teknike e Tiranës: Monografi shkollore, Prishtinë,2003, f.134.)
Skënder Luarasi ndjente dhimbje të madhe për fatin e kosovarëve, të cilët ishin therrorizuar për pavarësinë e Shqipërisë dhe vetë vuanin robërinë. Si simbol të sakrificës e heroizmit të tyre ai shpesh përmendte Isa Boletinin. Studjuesi Ali Aliu, i cili e ka takuar shumë herë thotë: “kam patur e kam admirim për këtë figurë që të pushtonte nga takimi i parë. Pa e tepëruar mund të thuhet se Kosovën e kishte shqetësim të parë, çfarë ishte njëri nga ''mëkatet'' e tij. Ishte admirues i Isa Boletinit, sa herë takoheshim e përsëritëte: ''Nuk dua të vdes pa e parë fshatin e lindjes së Isës”, thoshte…''
(A. Aliu. Kosovën e kishte shqetësim të parë. Drita, 16 janar 2000, f.7.)
Edhe çastet e fundit të jetës i ndau me Kosovën kur në kllapi, mes grahmave, në luftë me vdekjen, belbëzonte thirrje për të mbledhur forca të çlironte Kosovën. Këto fjalë nuk janë fantazi “ultranacionaliste” , por ngjarje reale, të para dhe të deklaruara nga dëshmitarë okularë seriozë të cilët kanë treguar mbresat e tyre nga takimet e fundit me Skënder Luarasin.
Në memorjen tonë ka mbetur dialogu i tij me Aleks Budën, kur akademiku i nderuar i tha si me shaka se në udhëtimin e fundit në Kosovë, më 1982, ia kishte parë emrin në një listë rilindasish, por në fund fare. Skënder Luarasi i përmalluar i kishte shprehur mirënjohje Kosovës për këtë nder duke shtuar “Qofsha edhe i fundit, por në këtë listë!”
Po mbushen tre dekada prej ndarjes nga jeta të Skënder Luarasit dhe populli kosovar me institucionet e shtetit të tij të lirë po e vlerësojnë përherë e më shumë (deri tani mbajnë emrin e tij shkolla e mesme teknike në Skënderaj në Suharekë më 1994dhe një rrugë në qytetin e Mitrovicës....)
Nga informacionet dhe opinionet e vërejtura, mendojmë se Skènder Petro Luarasi nuk njihet sa duhet në Kosovè, kryesisht për shkak të rrethanave politike. Shpesh roli dhe vepimtaria e tij është keqinterpretuar apo shprehet si gojëdhënë, është nënvlerësuar, cunguar apo tjetërsuar nga qarqe të caktuara dhe nuk është studjuar e publikuar në mënyrë shkencore, me argumente, fakte, referenca shkencore dhe dokumenta. Për analizimin e kësaj situate mjafton të përmendet fakti që ai ka vepruar në kundërshtim me politikën që ndiqej nga rregjimi monarkik, fashist dhe monist ndaj Kosovës së pavarur e demokratike.
Ndaj në kuadër të 100-vjetorit të Pavarësisë dhe diskutimeve për një “histori ndryshe”, me modesti po e trajtoj paksa më gjerë me fakte. (Vijon)

Foto 1. Portreti "i mjegulluar" i Skënder Luarasit

[petrol]

Kujtime te femijerise

Skënder Petro Luarasi u lind në një vatër atdhetare, në një periudhë të rëndësishme të organizimit të luftës për çlirim kombëtar. Në vitet e fëmijërisë ai u ushqye vazhdimisht me rrëfime e ngjarje heroike e tragjike me përmasa mbarëkombëtare, të cilat iu ngulitën thellë në mendje e zemër. Nga tregimet dhe bisedat në familje
(prej të atit Petro Nini Luarasi, motrës Thomaidha dhe vëllait Dhimitri, dajallarëve Guri e Toni Sevo, etj.) gjithnjë e më tepër dëgjonte për bëmat e heronjve kosovarë me ngjarje heroike e tragjike që në fantazinë e tij foshnjore merrnin përmasa epike groteske.
Rasti e solli që të njihej me disa prej tyre, më 20 mars 1910, kur u mbajt Kongresi i Dytë i Manastirit, që mund të quhet edhe ''i kosovarëve''. Sipas Luarasit “ për vendimet, rrethanat e kohës dhe të vendit në të cilin u mbajt, është nga më të rëndësishmit e kongreseve kombëtare shqiptare. Ai qëndron në zenithin e të dy kuvendeve të Ferizajt që përbëjnë katër vjet nga më të lavdishmit në historinë e Shqipërisë”
Petro Nini Luarasi, i cili u zgjodh sekretar i tij, foli në emër të Lidhjes Orthodhokse dhe fjala e tij e botuar në ''Bashkimi i Kombit'' bëri përshtypje të fortë. (Shiko fragment) ..........
Skënder Luarasi kujton drekën e parë në restorantin e hotelit ''Ilira'', ku qenë mbledhur delegatët dhe këshillën e të atit Petro Nini Luarasi (sekretar i Kongresit):''Shikoji në sy këta zotërinj, mbaji mend mirë fytyrat e tyre dhe t'i nderosh gjithë jetën, se ata përpiqen të shpëtojnë Shqipërinë nga robëria!'' Dhe më tregoi emrat: ''Zotni Dervish Hima dhe Bedri Peja, Qazim be Dibra, Hysni Curri, Ali Hajdari '' e kështu me rradhë. Dhe unë i shikova në sy dhe i nderova me krye, ndenja në trapezë bashkë me ata dhe hëngra mish me fasule e një bakllava. Kur dëgjoja Dervish Himën të fliste me admirim për Ismail Qemalin dhe Hysni Curri po kështu për Isa Boletinin, mua më shkonte mendja në kohën heroike të Skënderbeut dhe gëzohesha që edhe ne shqiptarët kishim burra me famë.”
Në kujtimet e tij se si e fituan shqiptarët autonominë (Hyrietin) dhe më pas pavarësinë ai shkruan: “Këtë e mora vesh disa vjet më vonë, në Manastir, prej gojës së patriotëve shqiptarë, kur flisnin në klubin ''Bashkimi'' për punët e Shqipërisë hallemadhe. Nuk qe sulltan Hamiti që na e dha hyrjetin; sulltanët e tiranët ua grabisin lirinë popujve, nuk ua japin; as veziri i madh, as valinjtë, as pashallarët e bejlerët nuk e dhanë hyrjetin, se ata rronin në sajë të sulltanit e të despotizmit të tij. Prandaj nuk qenë Njazi beu dhe Enver beu dhe Talleat beu, as Xhavit Pasha, as Durgut Pasha, as Mahmut Pasha dhe as Hysen Hilmi Pasha apo Ferit pashë Vlora, që ua dhanë kostitucionin popujve të Perandorisë Otomane. Po, qenë shqiptarët kosovarë, ata 30.000 që duke zbritur nga malet po bëheshin 100.000 dhe të cilët që nga Ferizaj i dërguan sulltan Hamitit fjalë:''A do të na e japësh lirinë apo të të vimë atje në Stamboll e ta marrim vetë!'' Porse qenë edhe ato çeta secila me nga pesë-dhjetë luftëtarë që dolën malësive të jugut e mund të bëheshin me kohë edhe ato, me nga 500 e 5000 veta, dhe të gjitha bashkë pse jo, 50.000, që të ndihmonin të fitonte lirinë e pavarësinë e vet edhe kombi i Skënderbeut.”
Për pèrgatitjen e pavarësisë së bekuar Luarasi shkruan: “Kësaj pranvere të motit 1912, malet e Shqipërisë u mbushën me kryengritës. Nuk mbeti qytet e fshat pa dërguar pjesëtarët e tij në çetat e Shqipërisë së Jugut. Çeta e Spiro Bellkamenit kishte mbështetje Korçën, Muharrem Hurshiti - Çamërinë, Gani Butka - Kolonjën, Izet Zavalani - Dangëllinë, Qamil Panariti - Vakëfet, e kështu po thuajse të gjitha krahinat. Ata nuk qenë ndonjë gjë e madhe në krahasim me forcat e Kosovës nën udhëheqjen e Isa Boletinit, të Idriz Seferit e të Bajram Currit, porse shëryen mirë si një simbol i bashkimit të shqiptarëve në luftë për liri e pavarësi nga Turqia.
Ndërsa në Kosovë udhëheqësit e kryengritjes së madhe po mblidheshin në Junik për të biseduar ultimatumin që do t’i dërgonon qeverisë së Stambollit, kryetarët e çetave të Kolonjës e të Korçës u mblodhën në maj 1912 në Gostivisht për të caktuar udhëheqësin e tyre. Ndonëse shumica qenë të fesë myslimane, aq e fortë ishte ndjenja patriotike në zemrat e tyre sa që të gjithë zgjodhën të krishterin Spiro Bellkameni për komandant të tyre. Udhëheqësit e çetave u mblodhën në shtëpinë e Vasil Kitës ku gati një vit më parë u nda nga jeta i helmuar Petro Nini Luarasi i cili nuk mundi të ndihmojë me forcat e trupit, por ndihmoi me forcën e mendjes e të zemrës, kryengritjen e madhe.
Ç’punë të madhe mund të bëjnë patriotët e bashkuar me një dëshirë e një qëllim ! Ç’gëzim të madh të zgjon në zemër hapi i tyre në marshim ritmik! Ç’ideale të larta të ngjall flamuri kombëtar me valavitjet e tij të rrepta! Liri a vdekje!”
Atje lart në veri bijtë e Kosovës trime u ranë hordhive njëqind mijëshe të 25 pashallarëve turq dhe brenda tre muajve e shpunë triumfin shqiptar në Shkup dhe e vendosën në konak kryetarin e tyre.” Ismail Qemali do të shkruante:” Hyrja triumfale e kryengritësve shqiptarë në Shkup i dha fund pushtetit të shfrenuar dhe kriminal të xhonturqve dhe shkaktoi shpërndarjen e parlamentit’’.,
Luigj Berisha i ka treguar se tok me vëllanë e tij Rrokun doli të bëjë sehir hyrjen e bashkëatdhetarëve të tij ngadhnjimtarë në Shkup ku pa Isa Boletinin, Bajram Currin, Idriz Seferin, Bajram Daklanin, e tjetë udhëheqës në mes të atyre djelmoshave truphedhur e ballëlartë, që u shkëlqente fytyra si djelli dhe marshonin si në dasmë duke kënduar:
Çonju Shqypni, mos u ban horre
Ej Kosovë me taborë,
Bini ju shqiptarë,ore
Gjithë Evropa të na njohë!
Ngri, shqiptar flamurin,
Tash në luftë borija na thërret;
Me derdh për vend tonë gjakun
Ne pushka po na pret…

“ kur pashë këtë tabllo të gjallë të bashkimit kombëtar mu ngjall thellë mu në zemër ajo krenari që më bëri të mburresha se isha edhe unë i tyre , se isha shqiptar.’’

(Kjo strofë me melodinë e saj drithëruese më buçet ende në veshë me zërin kumbues të Skënder Luarasit, i cili nuk linte rast pa e kënduar e përshkruar në kujtimet e tij mbi Kosovën.)
Nga kujtime e vegjëlisë po shënoj një ngjarje të paharruar për Skënder Luarasin, e cila lidhet me periudhën pas zbulimit të komplotit të Korçës (prill 1914), ku u arrestuan dhespoti Gjermanos dhe gjashtë anëtarë të komitetit konspirator , ndër ta edhe koloneli grek Vajraktaris. Meqë puçi u zbulua tri ditë më herët, ushtria greke që priste ditèn të sulmonte nga Bilishti nuk arriti dot në kohë. Të egërsuar nga kjo disfatë, ushtria greke, e maskuar në andartiko, goditi kufirin e Kolonjës, dogji Leskovikun dhe arritën deri në Ersekë, Starje, Gostivisht, Kurtes, Frashër dhe Luaras ku u sulmuan nga një batalion i forcat atdhetare të komanduar nga major Ahmet Lepenica me mëkëmbës Abaz Taushani dhe Faslli Kurti.
“Në fund të qershorit, miqtë e mij u laguan dhe vendin ua zuri një kompani vullnetarësh me komandant Mehmet Korçën. Ushtarët dibranë e kosovarë, para se të largoheshin erdhën tek ne dhe iu falën nderjes nënës për gjithë ata lakrorë që pati gatuar dhe rrobat që u lau për sa kohë qëndruan në mëhallën tonë. Dhe vazhduan udhën e Lirisë Kombëtare. (Ndonja tridhjetë e pesë vjet më vonë, Fazlli Kurti na vizitoi dhe e falenderoi nënën, veçanërisht për dhuratën e shenjtë, pallton e Petro Nini Luarasit, që ajo ia pati dhënë një ditë shiu të mos lagej gjatë rojes.
Nëna e pyeti: ’’Po ata djem asllanë - ç’u bënë?”
“Vërtet, ata djem asllanë nga Dibra e Kosova - ç’u bënë… ç’u bënë ...shtigjeve të lirisë ?” kujtonte me mall e dhembje Skënder Luarasi.
(vijon)

[petrol]

Kujtime nga jeta studentore në SHBA e Austri

Gjatë periudhës së studimeve në ShBA ( 1916-1920) e Austri, Skënder Luarasi u dallua për organizimin e studentëve shqiptarë në shoqëri atdhetare e kulturore si “Lidhja e Studentëve Shqiptarë” në SHBA ( dhe editor - kryeredaktor e përgjegjës botimi - i organit të saj, revistës ‘Studenti”) dhe kryetar i shoqërisë “Albania” të studentëve shqiptarë në Austri ( dhe editor - kryeredaktor - i organit të saj, revistës ‘Dialëria”)
Krahas shkrimeve të ndryshme ku përmendte Kosovën ai së bashku me Qerim Panaritin, në emër të studentëve shqiptarë të Amerikës, shkroi edhe disa telegrame drejtuar Presidentit të SH.B.A. Woodrow Wilson, Kryetarit të Konferencës së Paqes në Paris dhe Delegacionit Amerikan në Konferencën e Parisit,

Woodrow Wilson, President i Shteteve të Bashkuara të Amerikës
Kryetarit të Konferencës së Paqes , Paris
Legatës Amerika, Paris
Shkëlqesi: Shoqata e Studentëve Shqiptarë, përulet thellësisht e i lutet Konferencës së Paqes për të rivendosur pavarësinë dhe integritetin e Shqipërisë, duke përfshirë në kufijtë e saj krahinat e Kosovës dhe të Çamërisë, në bazë të së drejtës së kombësisë dhe të vetvendosjes, për hir të së drejtës dhe paqes së ardhshme në Ballkan.
Me respekt:
Qerim Panariti
Skënder Luarasi
28 qershor 1918

(Botuar në “Studenti”, nr.1, Janar 1920 ,f.13)

Po përmendim edhe dy fragmente artikujsh të shkruar në Austri të botuar në revistën”Dialëria”
Çelja e festës. 28 Nënduer 1928 në Vjenë.
“Në këtë orë solemne le të largohemi nga dëshirat e kota duke u lartësuar në regione më të pastërta të idealismës. Le tu themi një ''ndjesë pastë'' atyre heronjve që me besim të patundur shkrinë jetën e lanë pas jetimë që të na dhurojnë këtë ditë. Le të qëndrojmë një grimë në mendim vaji për vëllezrit tanë në veri e në jugë q'akoma rrojnë robër. Koha do të vinjë - dhëntë Zoti - që Kosova, atdheu i mbytur në gjakun e fatosave të liris arbnore dhe i larë me lotët e nënave fatkeqe, atdheu i puthur prej buzëvet të njoma foshnjash të pafajshme, që n'agoni shpirti bijen nën forcën e gjakpirësit: që Kosova jonë trime do të bashkohet me mëmën Shqipëri.”
(28 Nënduer 1928 në Vjenë. Fjalim i Skender Luarasit, Dialëria.- Vol.2, nr.7, nëntor, 1928, f. 2-3 )

Popullsia e Kosovës
Në artikullin e tij “Popullsia e Kosovës” përshkruhet dhimbja që ndjen autori për fatin tragjik të vëllezërve bashkëkombas nga Kosova të cilët trajtoheshin në mënyrë barbare nga pushtuesi serb. Këto situata rrënqethin e pikëllonin shpirtin e shqiptarëve për genocidin serb që tentonte të shuante nga faqja e tokës arbërore çdo gjurmë shqiptare. Ai bën thirrje që të rinjtë shqiptarë duhet të ngrejnë zërin kundër shkombëtarizimit të vëllezërve në Kosovë, kundër dhunës së tmershme që i bëhet kësaj pjese të kombit tonë! U drejtohet edhe brezit të ri përparimtar të Jugosllavisë që të kundërshtojnë për të mos u nëpërkëmbur të drejtat më elementare njerëzore dhe të jenë përkrahës s të një kulture e mendësie të re përkundër politikës shovinist serbomadhe.
“ Një mjerim që sot ditën e lirisë sonë na rrëqeth mishrat e na pikëllon shpirtin, është fati I keq I vëllezërve tanë në Kosovën e robëruar…Lajmet na rrëfejnë se serbët kanë filluar me tërbimin e mëparshëm, por në mënyrë më të padukur, ta shuajnë nga faqja e tokës së rrëmbyer arbërore çdo gjë shqiptare...Ne të rinjtë shqiptarë duhet të ngrejmë zërin kundër shkombëtarizimit të vëllezërve tanë në Kosovë, kundër dhunës së tmershme që i bëhet atdheut tonë!”
(Popullsia e Kosovës , Skënder Luarasi, Djalëria.- Nr.7, nëntor, 1928, f.15)
Akademiku Aleks Buda, nè kujtimet e tij, si student në Austri, shkruan se Skënder Luarasi shoqërohej e kishte miq emigrantë politikë kosovarë. Ai dallohej për guximin dhe pjekurinë e tij atdhetare e intelektuale, shquhej pèr organizimin e studentëve me pikëpamje demokratike nè disa vende, ndaj për shkak të veprimtarisë së tij u bë tepër shqetësues për regjimin monarkik.
Për shkak se botoi dy gravura politike të studentit Muharrem Butka ( njëra prej të cilave qe portret i Bajram Currit me diçiturën “Kosova”) dhe sidomos për protestën ndaj rrëzimit të republikës e vendosjes se monarkisë në Shqipëri, atij iu pre bursa e më pas u burgos.
(Vijon)

[petrol]

(Vijon)

Veprimtaria si mësues në Shqipëri

Gjatë periudhës 1930-1936, Skënder Luarasi punoi si mësues në disa shkolla të mesme [në Shkollën Teknike-Tiranë (korrik 1930-gusht 1931), në Institutin Tregëtar Vlorë (shtator 1931-qershor 1933), në Gjimnazin e Tiranës (shtator 1933-tetor 1934), në Gjimnazin e Shkodrës (tetor 1934-dhjetor 1935), në Gjimnazin e Tiranës (janar 1936- tetor 1936), në Shkollën Teknike-Tiranë (tetor 1936 - nentor 1936)] ku dallohet për nivelin kulturor e pedagogjik. Fillon punë në Shkollën Teknike me pagë 300 Fr.Ari, ndërkohë organi i shkollës shkruan:
“Koha e shkurtër ndër ne na e ka tregue mësuesin e ri një mësues t’aftë e enthusiast të trupit mësimuer.’’
(Laboremus, 18 Nëntor 1930, f.8.)
Krahas zhvillimit të programit mësimor me një metodologji të re, ndërthurrte zhvillimin e lëndës me tema të lira hartimi, diskutime, eskursione e aktivitete në shoqata kulturore atdhetare.
“Në mbledhjen e fundit t’Organizatës ‘’Përparimi’’ , z.Skënder Luarasi foli mbi karakteristikat kombëtare. Fjalimi i Zotnisë së tij u prit me kënaqësi dhe u duartrokit me nxehtësi jo vetëm prej antarëve t’organizatës por edhe prej visitorëvet. “
(Një konferencë, Laboremus, 28Nëntor1930,Nr.4/VII/f.8. )
Një kontribut të veçantë, sidomos ndaj nxënësve kosovarë, Skënder Luarasi dha në Gjimnazin e Shkodrës, ku u caktua edhe drejtor i Konviktit “Malet tona”. Ai u përfol për “liberalizmin” ndaj rregullave të ngurta të kohës, per takimet e diskutimet e çlirëta me nxënësit, ndihmën që u jepte, për temat e hartimeve me diskutime të hapura, për inisiativat që ndërmerrte në edukimin dhe organizimin e studentëve me idealet atdhetare dhe progresive për kohën eaktivitetet socialkulturore.
Në këshillin pedagogjik ai dilte në opozicion me drejtorin e luftonte me kurajo padrejtësitë që bëheshin mbi kurrizin e nxënësve. Vete drejtori deklaronte;
’’Mbrojtjen e nxënësve të lartpërmendur z.S.Luarasi nuk e ka ba për qëllim tjetër përveç se prej bindjes që ka formue se nxanësve të këtij Institut iu mohoet çdo liri veprimi nën maskën e disiplinës,kurse mbas parimeve të tija nxanësit duhet të jenë fare të lirë e guximtarë‘’.
(AQSH,F.Gjimnazi I Shkodrës’’, dok nr.44Res,dt.23.7.1935)
Nxënësit në përgjithësi ia dëgjonin fjalën dhe e respektonin.
‘’Në periudhën 1934-35-36 dallohet në mënyrë të veçantë pedagogui letërsisë Skënder Luarasi,i cili kishte fituar admirimin e nxënësve për spjegimin e lëndës, për analizat e thella e plot përmbajtje, për komentet emocionuese e frymëzuese e mbi të gjitha për qëndrimin e ri ndaj figurës së nxënësit. Pedagogu shoqërohej me nxënësit jashtë mësimit, qëndronte pranë konviktorëve, dilte shëtitje me ta,shëtitje pune,sepse ai shfrytëzonte rastin për të plotësuar e për të dhënë atë që s’mund t’a jepte në klasë…Nxënësit shprehnin respektin e tyre duke ja mësuar lëndën në mënyrë shembulore.Në vitin shkollor 1934-35 Luarasi zhvilloi letërsi në klasat 5-a,b,6a,b e 7-të,gjithsej 220 nxënëse në fund të vitit fituan nota kaluese 219 nxënës, prej tyre vetëm një mbeti e të mos harrojmë se jemi në vitet kur mbetja me shumicë e nxënësve ishte tipar dallues i shkollës…’’
( Gjimnazi i shtetit Shkodër (1922-1972) f.54.Citim nga: V.Llazari, M.Uli , Buletini shkencor i Institutit Pedagogjik Dyvjeçar Shkodër, nr.5 viti 1966)
Këto veprimtari që prishnin traditën konservatore të kohës shpesh cilësoheshin si revolucionare, madje me qëllime “bolshevike” dhe shoqëroheshin edhe me kërcënime me vdekje.
Veçanërisht e rrezikshme u bë situata kur diskutonte në biseda dhe jepte hartime me temë kundër dasisë fetare dhe kur mori inisiativën , që u përkrah gjërësisht nga pedagogë e nxënës kudo në Shqipëri, për përdorimin e uniformës shkollore dhe zëvendësimin e festes si simbol fetar me kasketën e uniformës së shkollës laike. (Edhe kjo temë “e mjegulluar” qëllimisht si “veprimtari komuniste” nga disa qarqe konservatore meriton një diskutim më të gjerë me dokumenta dhe dëshmi.) Akuza të tilla i bëheshin për të sulmuar politikisht edhe Skënder Luarasin, metodën e tij të punës atdhetare kundër përçarjes fetare dhe frymës antifashiste, demokratike liberale në diskutimin e temave. Këto qarqe arritën deri atje sa Shilerin dhe kryeveprën e tij Vilhelm Teli, por edhe edukimin dhe veprimtarinë antifashiste të nxënësve e shokëve të tij ta etiketonin si produkte të propagandës komuniste. Po paraqesim një nga dokumentat e shumta arkivore për informimet kundër tij
Raport mbi demostratën e popullit të Shkodrës më 28.nëntor.1940 , i dërguar kur Skënder Luarasi qe në Luftën antifashiste të Spanjës
1. Shkodër 1.2.1940
Drejtuesit e demonstratës së 28 nëntorit në Shkodër janë studentët universitarë Xhemal Broja,Spaho Trimçef....Ramis Xhabija,Lin Luka, Cuk Jakova, Vasil Llazari, Ndoc Mazi, Idriz Rexhepi, Preng Uli, Qemal Draçini e Haxhi Danti, Elez Braha, Fahri Alibali...
M. Marku

2.Shkodër,3.2.1940

…Hajdar Dushi i cili për disa vjet vazhdimisht ka ndjekur Luarasin në mësimet e tij....edhe të tjerë kanë ndjekur mësimet e Luarasit, mësuesit Salo Halili, Mehmet Shpuza, Ismet Shaqiri, Fadil Halim Hoxha e Xheladin Hana...
Veçanërisht këta mësues që kanë ndjekur mësimet e Luarasit si edhe Arif Gjyli, element shumë i rrezikshëm, bën shumë propagandë kërkon me të gjitha mënyrat të shtyjë të tjerët në demonstrate.
Në këtë ngjarje kanë marrë pjesë edhe profesorët Butka dhe Taho Shkreli.Përfundoj të them se personat e Pubblicita Istruzione janë tepër të implikuar veçanërisht mësuesit që kanë ndjekur mësimet e Skënder Luarasit….

M, Marku
(Informatori M. Marku nga Lotaj e Shales, (me pas emigroi ne SHBA) banonte e shoqërohej ne Konviktin "Malet Tona" me nxënësit Fadil Hoxha, Xheladin Hana, Hajrulla Kastrati, Emin Duraku, Ndue Gjergj Pervizi etj.
Diku lexova shkrimin e një kolegu të tyre të përbashkët që i referohej thënieve të Mëhillit: "Ndonese une kisha nje miqesi te ngushte me shoket e mi te klases si Fadil Hoxhen, Emin Durakun, Xheladin Hanen e Hajrulla Kastratin, ne bindjet politike isha kunder tyre sepse ata kishin pikpamje komuniste"
Nga më sipër del qartë e vërteta se M.Marku qe kundër antifashistëve atdhetarë sepse qe informator i fashizmit.
Fritz Radovani ne kujtimet e tij, ndonëse shpreh pikëpamjet e djathta dhe demaskuese kunder diktatures se E. Hoxhes, te cilesuar komuniste, , me objektivitet shkruan:
“Kush nuk njihte emnat e nderuem të drejtorëve të këtij Gjimnazi, Profesorët Luigj Shala, Xhevat Korça, Mirash Ivanaj, Anton Deda e Skënder Luarasi?
Kush mund të harronte breznitë e njëmbasnjëshme të luftës për liri e përparim të Atdheut, që u rritën dhe u edukuen në bankat e këtij Gjimnazi? Cili shqiptar mund të fliste për Shqipninë Etnike pa vue në Elterin e Kombit studentët e Gjimnazëve të Shkodrës? Kush ishte ai trathtarë që mund të guxonte me thanë se Liria e Atdheut, mund të shkëputet nga gjaku i Dëshmorëve të Gjimnazëve të Shkodrës?”
(Fritz Radovani, Nje monument nen dhe. Studentet)
Prej kësaj punës vetmohuese , Skënder Luarasi njihej si lider shpirtëror i adhuruar nga shumica e nxënësve të tij, djem të malësisë, të Krumës e të Oroshit nga Kosova e Metohia, Plava, Gucia, Dibra e Madhe e Çamëria të cilët banonin në konviktin ‘’Malet tona’’ si: Emin Duraku, Nazmi Rushiti, Branko Kadia, Hajdar Dushi, Xheladin Hana, Tom Kola, Xhevdet Doda, Teufik Çanga, Murat Paci, Fadil Hoxha, Bardhok Biba e dhjetra të tjerë, shumë nga të cilët më vonë nuk kursyen as jetën në luftë kundër fashizmit, shovinizmit, qarqeve të errëta konservatore dhe diktaturës hoxhiste
(une e cilesoj si “pseudokomuniste” sepse ajo vrau shumicën e komunistëve idealistë. Sa për komunizëm të mirëfilltë ai nuk ka ekzistuar askund)
Në dhjetor 1935 Skënder Luarasin e transferuan në Tiranë ku ai vazhdoi aktivitetin atdhetar antifashist të cilin e kurorëzoi me nisjen vullnetar në Luftën antifashiste të Spanjës, më 12 dhjetor 1936. Ai njihet si i pari vullnetar antifashist i nisur drejtpërdrejt nga Shqipëria për në luftën antifashiste të Spanjës duke u bërë shembull për të tjerët, edhe për vullnetaren e vetme Justina Shkupi.
(Vijon)

[petrol]

Kujtime nga Lufta antifashiste e Spanjës (1936-1939)

Thirrjes së Spanjës: ‘‘Popuj të botës, ndihmomëni! Fashizmi po më mbyt!’’ iu përgjigjën: ‘‘No pasaran!’’ ‘‘ (Fashistët) Nuk do të kalojnë!’’ të gjitha shtresat përparimtare të popujve anembanë botës. Krahas vullnetarëve nga 53 vende, dhjetra antifashistë shqiptarë shtrënguan duart e zemrat në ‘‘Vatrën e vëllazërimit të popujve’’ dhe u betuan: ‘‘Vdekje fashizmit!’’
‘‘Shumë djem të popullit lanë vëllezër e motra, prindër e fëmijë, i lanë nën terrorin e regjimit të urisë dhe ikën plot vullnet, plot zjarr, duke kaluar kufij shtetesh fashiste dhe erdhën këtu në truallin e përpjekjeve për lirinë e Spanjës dhe të botës nga rreziku i fashizmit ndërkombëtar’’.
(‘‘Përpara’’ e Korçës, në tetor 1938)
Kombi shqiptar u përfaqësua që në muajt e parë në këtë ‘‘vatër të vëllazërimit të popujve’’ me ushtarakë, infermierë, gazetarë e intelektualë, dhe, mbi të gjitha, me gruan e emancipuar, infermieren Justina Shkupi, e cila u shqua si asistente në krah të ‘‘doktorit të tre kontinenteve’’ Norman Betyn. Në luftën antifashiste të Spanjës u bashkuan tërë ‘‘copëzat’’ e kombit shqipar: shqiptari geg e tosk, kosovari, dibrani, çami, arvanitasi dhe bashkëkombasi emigrant nga diaspora.
Ata u bashkuan pa dallim feje, gjinie, gjendjeje shoqërore e niveli arsimor apo ekonomik: punëtorë, fshatarë, tregëtarë, ushtarakë e intelektualë, me bindje te ndryshme politike: anarkistë, sindikalistë, komunistë, socialistë, socialdemokratë, patriotë nacionalistë dhe pa parti, gjithë ata që i bashkonte ideali antifashist dhe dinjiteti njerëzor.Vullnetarët shqiptar në Luftën e Spanjës qenë njerëz të pjekur, objektivë në botëkuptimin e tyre politik, atdhetarë e humanë dhe nuk qenë aspak ‘‘mercenarë aventurë" apo ‘‘idealistë romantikë’’.
Një ndër ta qe edhe atdhetari antifashist Skënder Luarasin i cili deklaronte se shqiptarët që vinin vullnetarë në Spanjë përmbushin një detyrë kombëtare ,se kështu do të kishin sy e faqe të kërkonin ndihmë në rast të një agresioni fashist kundër Atdheut tonë apo për zgjidhjen e çështjes së bashkimit kombëtar
Petro Marko e cilësonte Skënder Luarasin: “patriot, demokrat, antifashist, njeriu më i kulturuar nga gjithë vullnetarët shqiptarë”
(Petro Marko. Intervistë me vetveten,f. 216)
Në kujtimet e tij dhe në romanin “Hasta la vista” (“Mirupafshim”) ai përshkruan marrëdhëniet e ngrohta shoqërore dhe përpjekjet e Prof. Tomorrit (Skënder Luarasit) për tiu gjendur sa më pranë edhe vullnetarëve kosovarë, brengën e tij për Kosovën dhe pikëllimin e madh për martirizimin e heronjve kosovarë Asim Vokshi, Xhemal Kada, Zef Hoti, Ramiz Varvarica.
S.Luarasi, i zgjedhur pergjegjës i shqiptareve dhe përfaqësuesi i tyre ne Shtabin Ballkanik, që në fillim kembenguli dhe arriti qe regjistrimi i vullnetareve shqiptare te behej sipas dëshirës së tyre, jo vetem te nënshtetësisë por edhe te kombësisë. Per kete aresye vullnetaret kosovare, çame, dibrane e shqiptare te tjere nga diaspora u regjistruan si shqiptare ne batalionet që dëshironin. Ky fakt shumë i rëndësishëm , që nuk duhet harruar, ndikoi edhe në zgjidhjen e një incidenti, mes kosovarit Emrush Myftari e dy oficereve jugosllave mbi përkatësinë e tij e Kosoven dhepërgjithësisht për diskutimin e drejtë dhe zgjidhjen e çeshtjes nacionale sipas platformes se Frontit Popullor. Emrush Myftarin e kishin arrestuar si “provokator” por Skender Luarasi, pergjegjes i shqiptareve ne Shtabin Ballkanik, nderhyri tek shefi i shtabit, miku i tij slloven Dragotin Gustinçiç dhe jo vetem e liroi por kjo sherbeu si shkak qe Emrushi te gradohej.
Skender Luarasi botoi disa artikuj ku shkroi: ''Përsëri po shkojmë drejt humbjes së plotë të pavarësisë së Kombit tonë...Mbi kurrizin e popullit shqiptar Musolini po sheshon udhën e penetracionit romak në Ballkan.Shqipëria është në kthetrat e kuçedrës fashiste.Për të shpëtuar duhet tu japim grushtin e vdekjes feudalizmit e fashizmit...Kjo është, po, një përpjekje e rëndë për jetë a vdekje.Po nuk mund të qëndrojmë vetëm në këtë luftë të ashpër.As që mund të qëndrojmë vetëm.Sot e gjithë bota është ndarë në dy kampe të kundërtaë fashizmit e të demokracisë..."
( S.Luarasi,25 vjet indipendence, Vullnetari i Lirisë'' ,nr.1, nëntor, 1937, f. 18)
Idetë e tij shprehin një platforme çlirimtare-demokratike e pluraliste:'' Éshtë ideja që të ngjallim Frontin Popullor edhe në Shqipëri,dhe ta drejtojmë kundër rregjimit.Me anën e Frontit Popullor do të përpiqemi të shembim regjimin diktatorial fashist dhe të sigurojmë bashkimin në themel të nevojave demokratike dhe të zhvillimit nacional...Përmes kësaj udhe duhet të kalojnë të gjitha fuqitë progresive të popullit,të gjithë patriotët dhe veteranët e kombit, e gjithë klasa e aristokratisë së rënë poshtë nga dynjallëku,të gjithë tregëtarët e dorës së mesme dhe industrialët që janë në rrezik të bënen borçllinj të kapitalizmës italiane,borgjezia progresive antiimperialiste,doemos të gjithë bujqtë e punëtorët,të gjithë,qofshin katolikë ose muhamedanë ose orthodhoksë,dhe ,pa as më të voglën mungesë,e gjithë djalëria kombëtare përparimdashëse e Shqipërisë...''
(S.Luarasi,25 vjet indipendence, Vullnetari i Lirisë'' ,nr.1, nëntor, 1937, f.20)
Më 28 Nëntor 1937, nga radio ''Madridi'' , prof.Luarasi , komunikoi në gjuhën shqipe:''Djalëria dhe populli zjejnë në Shqipëri.Vetëm idiotët nuk e kuptojnë gjëndjen e vërtetë.''Të urtët''mund të jenë mjaft frikacakë sa të heshtin.Por trimat,dhe Shqipëria nuk ka mbetur shterpë,jo! Le ta çojnë popullin në kushtrim,që t'ja sjellin Atdheut fatkeq shqiptar ,ti sjellin një ditë të lumtur lirie”.
( Skënder Luarasi,''Në Brigadat Internacionale në Spanjë,f.43)
Në emisionet radiofonike dhe revistën “Vullnetari i Lirisë” ai dëshmoi që vullnetarët shqiptarë në Luftën e Spanjës, qenë atdhetarë të bashkuar në luftë klundër fashizmit pa dallim feje, krahine, ideje dhe përkatësie ekonomike. Ata besonin tek platforma e Frontit Popullor ku shprehej qartë vetvendosja e kombeve. Ndaj edhe vullnetarët kosovarë u përfaqësuan me njëpërqindje relativisht të madhe në këtë luftë, me personalitete si , Asim Vokshi, Ramiz Varvarica, Ymer Puka, Xhemal Kada, Zef Hoti, Emrush Myftari, Shaban Basha, Veli Deda, Zef Prela pesë prej të cilëve u martirizuan në Spanjë ( ndërsa Emrush Myftari u vra më pas nga shovinistët serbë si “irredentist” që kërkonte kinse“Shqipërinë e Madhe”)
Emisionet radiofonike në shqip, të parat në radiodifuzionin shqiptar (të përgatitura e të transmetuara prej Skënder Luarasit kryesisht nga radiot Madrid e Barcelona dhe revista “Vullnetari i Lirisë” ( ku S. Luarasi qe kryeredaktor dhe Petro Marko ndihmoi si gazetar) u përhapën kudo ne bote. Personalitete të luftës antifashiste në Shqipëri kanë dëshmuar për rolin e rëndësishëm të këtij informacini në atë kohë. Vasil Llazari, një nga themeluesit e grupit komunist të Shkodrës, siç etiketohet rëndom, e cilëson profesorin e tij të gjimnazi të Shkodrës protagonist të flaktë të ideve njerëzore, patriotike, antifashiste...,” i pari flamurtar dhe luftëtar aktiv i këtyne idealeve të mëdha të njerëzimit, tue shkue me luftue në Spanjën heroike, aty ku mbroheshin vlerat e mëdha të njerëzimit, ku mbrohej nderi e përparimi, ku mbrohej edhe jeta e pamvarësia e atdheut tonë të dashtun. Shembulli Juej vlejti më shumë se tona. Shembulli juej më forcoi bindjet në drejtësinë e çështjes, na mbushi zemrat me një dashuni e respekt të madh ndaj Jush dhe na tregoi rrugën që duhej ndjekë. Si ato kohë na nuk lejshim Radio pa provue, për të marrë Barcelonën dhe Madridin, për të ndigjue zënin e Profesorit tonë të dashtun. Dhe fati i Spanjës aso kohe u lidh ngusht me fatin e Profesorit tonë të shtrenjtë. Na kërkojshim me dijtë sa më shumë për Spanjën, por njëkohësisht edhe për Profesorin tonë.”
(V.Llazari, Si e dëgjuam Skënder Luarasin kur fliste nga Radio-Madridi (letër dërguar Skënder Luarasit, 19.1.1960), Gazeta Shqiptare, 11 Prill 2003)
Per te ardhur keq qe ky aktivitet madhor atdhetar e antifashist i Skënder Luarasit në luftën e Spanjës nuk njihet si duhet, shpesh bminimizohet me të dhëna e opinione te pasakta të ndikuara nga mendësia e shkuar.
U zgjatëm paksa, meqë veprimtaria shumedimensionale e S.Luarasit në luftën antifashiste të Spanjës kalohet në heshtje per rrethana politike konjukturale (nga padija, mospërfillja, cmira apo dashakeqesia?! ) por ka ardhur koha që e verteta te thuhet hapur.
Trajtimi në historinë e Shqipërisë dhe qëndrimi i shtetit ndaj luftës antifashiste të Spanjës dhe vullnetarëve antifashistë shqiptarë deri në ditët e sotme është paradoksal ,nuk ka ende asnjë simbolikë në nderimin kolektiv të tyre. Bëj me dije se në botën demokratike u janë ngritur monumente, në Spanjë, Angli, Gjermani, SHBA, Kanada , në shtetet e Evropës Lindore po se po?!
Shpesh lufta antifashiste e Spanjës banalizohet si një luftë midis “të kuqve” dhe “të zinjve” që nuk kishte të bënte me aspiratat demokratike. Edhe në këtë kuadër
në periudhën para dhe gjatë luftës botërore është diskutuar gjerësisht se cilën platformë duhet të përkrahnin shqiptarët e kosovarët : atë të Frontit Antifashist për zgjidhjen e çështjes nacionale në një sistem demokratik pas lufte, apo atë të fashizmit që propagandonte “Shqipërinë e Madhe” nën pushtimin italo-gjerman; pra veprimtari antifashiste, profashiste apo tek e fundit asnjanëse!
Zhvillimi i ngjarjeve provoi që platforma e përkrahur nga Skënder Luarasi me shokë qe e drejtë dhe kontribuoi për propagandimin dhe shtrimin për zgjidhje të çështjes nacionale ( pavarësisht se pas luftës ajo u sabotua nga qarqe të caktuara në Shqipëri e Kosovë).
Ka qarqe që propagandojnë kinse të mirat që pati Kosova dhe kombi shqiptar nën pushtimin fashistonazist duke “harruar” se qe një situatë e përkohëshme nën pushtimin e huaj. Anashkalohen pasojat e ardhshme të bashkëpunimit kolaboracionist që po të mos qe kontributi madhor i antifashistëve, Shqipëria do të copëtohej nga fqinjët fitimtarë anti fashiste. Në sajë të pjesëmarrjes së shqiptarëve me shumicë në koalicionin antifashist Shqipëria dhe elita politike kosovare u rradhit me fitimtarët, u mundësua diskutimi qoftë edhe formal i bashkimit të Shqipërisë me Kosovën dhe u amortizua disi terrori antishqiptar serbomadh . Pra nuk mund të mohoet dot përfitimi i shumë të drejtave nga elita politike kosovare, flamuri, përdorimi i gjuhës shqipe kudo, televizioni e media në shqip, të drejtat që avancuan me kohë, pavarësisht qëndrimit ilacak të shtetit shqiptar nën udhëheqjen e Enver Hoxhës e klanit të tij, qëndrim me të vilin deshën-s’deshën u pajtuan edhe mjaft liderë politikë kosovarë “për ruajtjen e statukuosë”. Bashkimi i Kosovës me Shqipërinë në parim “iu la së ardhmes” të vendost , qe një vullnet që nuk u shuajt dhe me ndryshimin e konjukturave gjeti tashmë zbatim. Zbatimi i platformës së bashkëpunëtorëve profashistë do ta kishte çuar Shqipërinë dhe çështjen kombëtare në greminë, rezultat që kuptohet qartë nga tragjedia çame dhe perspektiva e mjegulluar e saj.
Vullnetarët antifashistë kosovarë e gjymtyrëve të tjera të kombit shqiptar u nisën në luftën antifashiste të Spanjës, jo vetëm për të luftuar fashizmin, për të mbrojtur lirinë e drejtësinë e popullit spanjoll, por edhe me shpresë se pas fitores do të zbatohej platforma e frontit popullor antifashist për vetvendosjen e kombeve të skllavëruar. Kjo është shprehur qartë edhe nga Skënder Luarasi që theksonte se udha e re “antifashiste, antifeudale, antizogolliste: është demokratike në bazë të një bashkimi dhe zhvillimi kombëtar...Ja pra çasti historikisht i rëndësishëm për të gjithë patriotët e mirë që të provojmë se nuk e kemi humbur as shpresën, as vullnetin për të rifituar çdo gjë që kemi humbur, që na e kanë rrëmbyer.”
Ai theksonte unitetin kombëtar edhe kur përmendte heronjtë korçarin çamin Thimio Gogozoto dhe kosovarin Asimi Vokshi si emra që simbolikisht do të bëjnë për shqiptarët dy thirrje bashkimi . “Juga dhe Veriu i Shqipërisë treten në kujtimin e këtyre dy dëshmorëve në një lutje, në një thirrje bashkimi kombëtar.”
(Skënder Luarasi , Vullnetarët shqiptarë në Brigadat internacionale, Vullnetari i Lirisë, ose tek Skënder Luarasi, Fjala Shqipe, 1961, f.168. )
Mbas fitores mbi fashizmin dhe shpalljen e republikës popullore në Shqipëri, Skënder Luarasi u zhgënjye me qëndrimin që mbajti udhëheqësi shqiptar dhe elita politike kosovare ndaj platformës së bashkimit kombëtar. Edhe në ato situata të rrezikshme ai u përpoq me sa mundi që të kontribuojë për Kosovën dhe çështjen kombëtare. Shumë intelektualë kosovarë kujtojnë Përgjimet dhe pengesat që u bëheshin për të mos takuar Skënder Luarasin.
(Vijon)

[petrol]

Shqipëria nën diktatin e Enver Hoxhës

Pas fitores mbi fashizmin në Shqipëri u instalua diktatura e Enver Hoxhës, i cili për të mbajtur pushtetin u tregua i gatshëm të bënte kompromise të paprincipta, që shkelnin edhe idealet kombëtare. Tashmë është provuar roli i tij vendimtar në sabotimin e aspiratave për bashkim të Shqipërisë me Kosovën dhe përndjekjen e ithtarëve të saj. Si pasojë e terrorit shumë personalitete në Shqipëri e Kosovë, dashur e padashur, për arësye të ndryshme, iu nënshtrua vullnetit të dy pushteteve. Të pakët qenë ata atdhetarë të devotshëm të cilët i shpëtuan dënimeve duke vazhduar të mbronin dhe të shpallnin me kurajo unitetin dhe bashkimin kombetar shqiptar.
Një ndër ata qe edhe personaliteti i shquar Skënder Luarasi, që e mbante të gjallë këtë ideal me forma nga më të ndryshmet: në diskutime të lira mes shokësh, në auditorë, në shkrime publicistike, historike, monografi e dramaturgji, ku përmendte me mall Camërinë e Kosovën dhe amanetin e rindasve. Këtë platformë të mbrojtur edhe më herët në diskutime, tema hartimesh, në shkrimet publicistike dhe në dramaturgji ( në dramat “Agimi i Lirisë” dhe “Liria” të shfaqura respektivisht me trupat e nxënësve të tij në Vlorë, Tiranë e Shkodërne vitet 30-te) ai e vazhdoi deri në fund të jetës.
Me dramën “Stuhi në Prill” (“7 prill” ) të botuar me cungime tek revistat “Teatri e “Hosteni” , e shfaqur për tri ditë në Korçë, pati peripecira dhe debate veçanërisht të mëdha Censura qe e ashpër dhe me akuza politike të rrezikshme.
Kur teatri “A.Z.Çajupi” i Korçës e shfaqi dramën më 1972 (regjia ishte e Dhimitër Orgockës, dekori i Niko Progrit, në role kryesore: Pandi Raidhi, Dhimitër Grabocka, Dhorkë Orgocka, Minella Borova, Jani Riza etj) Korça ziente dhe lajmi për suksesin e madh të shfaqjes u dha edhe nga Radio Tirana. Ditën e tretë shfaqja u ndalua me urdhër nga lart dhe u ndëshkuan “përgjegjësit”. E pyetën Skënderin se ç´mendonte; përse e kishin ndaluar shfaqjen. Ai u përgjegj: “Dikush pa fytyrën e tij në pasqyrë dhe u tmerrua”. Studjuesit Mexhit Premçi e Naum Prifti, Niko Nikolla kanë dëshmuar në kujtimet e tyre për presionet, censurën që ushtrohej ndaj S.Luarasit dhe vërejtjet e dënimin që pësuan vetë meqë ia kishin botuar pjesërisht dramën “Stuhi ne prill” tek revistat “Teatri “ e “Hosteni”.
Arësyen e kësaj përndjekje na e dëshmojnë edhe recensat mbi dramën dhe kundërshtimet e Skënder Luarasit për njëanshmërinë e subjektivitetin e tyre.
Një nga metodat e stërholluara të persekutimit që i bëheshin Skënder Luarasit ishin edhe “recensat” me porosi për të sajuar “kleçka” e akuza të trilluara për mosbotimin e veprës.
Në këto rrethana ai protestonte në të gjitha instancat, u drejtohej edhe ish nxënësve të tij si Mehmet Shehut, Manush Myftiut, etj. dhe indirekt kuptohej nga përgjigja e tyre se pengesat vinin nga klani i Enver Hoxhës.
Skënder Luarasi nuk u kërkonte atyre privilegje, por veç mbrojtjen e parimeve atdhetare për të cilat u kishte folur në auditor dhe i kishte mbrojtur me luftë e sakrifica tërë jetën.
Në një letër dërguar Manush Myftiut, më 22 prill 1974, i shkroi se drama "Stuhi në Prill"(“7 prill”) qe pjesa e parë e një triologjie (e dyta “Triumfi i Luftës Nac-Çlirimtare”, e treta “Isa Boletini”) “E shkrova me qëllim që të ngjall neveri në fytyrën e pështirë të atyre që shitën vendin e popullin tek të huajt, por edhe me qëllim që të ngjall admirim për figurën madhështore të atyre që shpëtuan vendin e popullin prej fashizmit.” Duke iu referuar njërit nga pretekstet e recensentit se përse i pengohej botimi citonte: “Një tjetër sofizëm bën Dh. F. kur thotë:’’Në dramë bëhen aludime territoriale me Greqinë, sidomos për atë kohë kur çështja nxitej nga vetë fashizmi për të pregatitur luftën italo-greke.’’ Luarasi i sqaron se në dramë nuk bëhen aludime territoriale. Inspektori i Oborrit ( agjent i huaj) pyet drejtorin:’’ Po këta dy studentë, a janë të krishterë a muhamedanë?’’ Dhe drejtori i përgjigjet: ‘’Të dy janë fshatarë dhe jetimë. Ky nga Kosova ai nga Çamëria,-krahina që i ka humbur Shqipëria’’ Ky është aludimi territorial? Çdo fillorist e di se përpara 7 prillit, pretendime territoriale kishte Greqia për ‘’Vorio Epirin’’, dhe jo Shqipëria për Çamërinë...Ndë mendon Dh. F. se Shqipëria para okupacionit nuk duhej të kishte pretendime edhe për Kosovën, atëhere pse vajti atje pas okupacionit – apo për t’u mësuar serbëve gjuhën shqipe?!”
(Për herë të parë publikohet dokumenti i panjohur i vitit 1965 ku profesor Skënder Luarasi përjashtohet nga klubi i Lidhjes se mbrojti "Gjeneralin" e Kadaresë [edhe "Letrat e panjohura" të Luarasit për anëtarët e Byrosë Politike] / Dashnor Kaloçi . - Në: Shqip. - Nr. 235, 4 nëntor, 2006, f. 18 - 19.)
Tendencat dukeshin edhe kur Luarasit i kërkohej të ndryshonte disa emra nxënësish të tij, edhe kosovarë, të shquar për idealet atdhetare dhe rolin e tyre progresist. Ndër të tjera i kërkohej edhe: “Spostimi i ortodoksit Papaz nga agjent i Athinës në agjent i Romës, me besim katolik". Edhe "Protopapadhopullosi të bëhej si agjent i Romës ndërsa profesori me emër Sokrat të bëhet Xhentile” , kërkesa të cilat Luarasi për vërtetësi historike nuk i pranoi . Drama “ Stuhi në prill “ tashmë është publikuar e në internet dhe mund të vlerësohet nga kushdo se sa qesharake qene pretendimet por edhe sa te rrezikshme akuzat se Luarasi aludonte kinse “per importim revolucioni nga Spanja”, apo “nenvleresim te rolit paresor te Partise” dhe “te platformes se Konferences se Pezes”. Aq sa indirekt akuzohej se e vinte veten mbi Partine e Enver Hoxhen ne orientimin dhe zbatimin e programit te frontit antifashist.

Monografia “Ismail Qemali” (1962)
Tek monografia “Ismail Qemali.” Skënder Luarasi vërente që në diskutime, artikuj e botime historianësh e politikanësh, për arrësye subjektive mbahej një qëndrim jo i drejtë ndaj personalitetit dhe veprës së Ismail Qemalit. Nga disa thuhej se kinse nuk njihej, nga të tjerë se kishte bërë gabime. Skënder Luarasi theksonte se për veprën e tij madhore, Ismail Qemali u bë njeriu më i luftuar dhe më i lëvduari në historinë e Rilindjes shqiptare, ndaj të cilit u sajuan shumë shpifje e intriga nga armiqtë e Shqipërisë, por që populli shqiptar duhet ti marrë si lëvdata për të, e t’i jetë mirënjohës për jetë."
S.Luarasi. Ismail Qemali, Tiranë, SHBLP,1972, f.10-11
Ai shfrytëzoi rastin e kujtimit të 50-vjetorit të Pavarësisë për të këmbëngulur që të botohej monografia e flamurtarit të saj. Pretekstet e recensentëve të urdhëruar qenë të shumta. Ndër të tjera ata theksonin “gabimet” dhe opinionet e kohës kundër Ismail Qemalit. Skënder Luarasi në këtë rast ka thënë sentencën e famshme:”Bota nga balta bën heronj, ne heronjtë i bëjmë baltë” dhe shkroi: "Në shtypin patriotik shqiptar janë bërë kritika, nganjëherë të ashpra jashtë masës, për veprime, ose qëndrime të caktuara të Ismail Qemalit. Mirëpo veprimtaria e Ismail Qemalit nuk duhet vlerësuar nga pozitat e asaj kritike që iu bë atëherë, por duhet vlerësuar para së gjithash nga rezultatet përfundimtare të gjithë punës së tij… Në këtë rrugë të gjatë, të vështirë e të ndërlikuar që ndoqi Ismail Qemali, nuk do të kishte pasur burrë që t'u shpëtonte gabimeve. Është për tu çuditur që e mbylli jetën me kaq pak gabime".
Botimi, edhe pse iu censurua me mbi 30 fletë, ngjalli entuziazëm në Shqipëri dhe gëzim të madh në Shqipëri, Kosovë e diasporë.Libri fillonte me amanetin kuptimplotë të Ismail Qemalit: "Djemtë e mi, nuk bëra pasuri t'ja lija trashëgim Shqipërisë. Po ju lë një atdhe - amanet. Lamtumirë!".
Në Kosovë libri u botua menjëherë. U shkruajtën mjaft komente mbi këtë vepër dhe autorin e saj.
”Në monografitë për figura të ndritura të kombit si Ismail Qemali e Isa Boletini lexuesi ndodhet përpara një njeriu me fuqira titanike, përpara një pune të madhe e të parreshtur, përpara një mjeshtri artist me zemër të madhe që farkëtoi e qëmtoi fjalën shqipe, që skaliti gjer në çastin e fundit fjalën dhe gjuhën tonë të lashtë e të madhërishme, me dashurinë për të parët tanë, për kombin e të ardhmen e tij”.
P. Jorgoni. Me forcë e guxim Prometeu, Drita, 16 janar 2000, f.6.

Monografia “Isa Boletinit” (1971)
Në vitin 1966 Skënder Luarasi i dërgon një letër kryeministrit Mehmet Shehu duke e njoftuar që nuk ia botojnë librin për Isa Boletinin. “Biografinë e Isa Boletinit që më 1961 e kam punuar për pesë vjet me zell ...ia shpura ndërmarrjes "Naim Frashëri" për botim nja dy vjet më parë. Biografinë e mbajta vetë në dorë për një kohë të gjatë duke dashur të konsultoja sa më shumë burime dhe të verifikoja çdo hollësi nga jeta dhe vepra e këtij burri të madh të Shqipërisë, po ma vonojnë së botuari, kam frikë për ndonjë pakujdesi formale. Një libër si ky mendoj se do t‘u shërbejë jo vetëm brezit të ri të Shqipërisë, por dhe më shumë atë të brezit të Shqipërisë së shkuar... Po aty. “Për herë të parë publikohet dokumenti i panjohur i vitit 1965 ..."Letrat e panjohura" të Luarasit për anëtarët e Byrosë Politike] , Dashnor Kaloçi . - Shqip. - Nr. 235, f. 18 - 19.
U deshën edhe pesë vjet, që pas përpjekjesh e protestash të vazhdueshme të Skënder Luarasit, të botohej kjo monografi për Heroin e Kosovës, Isa Boletini. U pëlqen apo jo disave, për hir të së vërtetës, qe burrëria e kryeministrit Mehmet Shehu i cili përkundër qejfmbetjes së Enver Hoxhës urdhëroi që biografia e Isa Boletinit të botohet në vitin 1971. Menjëherë ajo u ribotua me pak ndryshime edhe në Kosovë. Për rëndësinë dhe bujën që bëri në Kosovë e Shqipëri botimi i biografisë së Skënder Luarasit mbi Isa Boletinin nuk gjej fjalë ta përshkruaj.
Filluan të shkruhen për Isa Boletinin me dhjetra artikuj, studime e libra, emisione radiofonike e filma dhe mbi të gjitha u çel një dritare e re në pasqyrimin e së vërtetës historike edhe për mjaft ngjarje e personazhe të lënë në hije.
Pak njerëz e dinë dhe shumica nuk mund ti besojnë sot peripecitë dhe presionet që ka kaluar Skënder Luarasi për botimin e monografive të dy prej personaliteteve më të shquara të kombit shqiptar, Ismail Qemal-Vlorës dhe Isa Boletinit, të cilët Skënder Lusarasi ia paraqiste shqiptareve si dy vigane në altarin e kombit “Çështë e vërtetë për Ismail Qemalin mund të thuhet edhe për shokun e tij të armëve Isa Boletinin, i cili bëri për atdhenë në fushën e betejës, atë që bëri Ismail Qemali në fushën e politikës dhe të diplomacisë. Sot jam i lumtur që me këto biografi për ta të paguaj këtë tribut të vogël të detyrës që i kemi varrit të dëshmorëve.” Jo pa qëllim ai bënte një paralelizëm të tillë për lexuesit në Shqipëri , Kosovë e kudo.
Duke shkruar monografinë e Ismail Qemalit dhe Isa Boletinit, këtyre dy prijësve të njohur politike e luftarake, autori farkëtonte unitetin mbarëkombëtar. Jo pa qëllim autori jep një përshkrim historik të popullsisë së Kosovës, që u bëri ballë sulmeve të huaja për të mbrojtur truallin e tyre; si vazhdues të dardanëve, të parëve të tyre ilirë.
Skënder Luarasi e vlerësonte shumë veprimtarinë atdhetare të Isa Boletinit dhe sakrificat madhore të familjes së Boletinëve. Në një situatë të përshtatshme, me rastin e 50-vjetorit të pavarësisë, kur ndaj Isait mbahej një qëndrim mospërfillës ai shkroi një artikull për kryetrimin e betejës së Cernalevës dhe i shkroi monografinë e cila iu botua pas një dekade, në vitin 1971. Në vitin 1972 u botua edhe në Kosovë . Skënder Luarasi me monografinë e tij e përjetësoi me vërtetësi këtë personalitet me cilësitë e një strategu ushtarak në lëvizjen tonë kombëtare. Ai e vlerësoi Isa Boletinin edhe për personalitetin e shquar burrëror, që qëndroi krahpërkrah Ismail Qemalit në shpalljen e pavarësisë sonë kombëtare. Botimi paraqiste interes të veçantë si burim studimi, edukimi atdhetar dhe sidomos si një kushtrim në përkrahje të Kosovës në situatat e vështira që po kalonte . Libri u prit me një entuziazëm në diasporë. Organet e saj lajmëronin që në pragun e 60-vjetorit të Indipendencës shqiptare doli libri mbi Isa Boletinin, me jetën dhe veprat e tija të shkëlqyera për Atdheun dhe popullin shqiptar.
“Autori i këtij libri me rëndësi është Profesor Skënder P.N.Luarasi, i cili ka treguar një kujdes të posaçëm duke mbledhur në libra dhe nëpër broshura jetën dhe veprat patriotike të Nacionalistëve Shqiptarë që lëftuan me pushkë dhe me penë për çlirimin e Shqipërisë nga kthetrat e robërisë së huaj”
Lajmërim. Liria, Boston, Mass. 12.5.1972, f.2.
Kjo monografi nis me dedikimin “Nanës Kosovë që e lindi , e rriti dhe e mban në gji Birin e Saj Besnik, me zemër që rrahu gjer në fund për Shqipërinë” të cilave më pas u shtonte thënien e Isa Boletinit si një amanet për brezat e ardhshëm ''Tokën tonë q'e thau Osmanllia /Lotët tanë nuk mundën me e njomë/ E tash na kena me e vaditë / me gjak të Shqiptarit!” Pastaj shkruan si për të nënkuptuar censurimin e mjaft materialeve dhe publikimin etyre në të ardhmen :"Kjo monografi e shkurtër, e thjeshtë, për kryetrimin e Kosovës, qoftë vetëm fillimi. Shpresoj se studiues që e kanë jetën përpara, do të interesohen të mbledhin materjalin e duhur brenda Shqipërisë dhe jashtë saj dhe, me një monografi të denjë për luftëtarin e madh shqiptar, do t'i tregojnë rinisë, se sa fort e kanë dashur prindërit tanë Shqipërinë dhe ç'therori kanë qenë gati të bëjnë për lirinë dhe pavarësinë e saj".
S.Luarasi. Isa Boletini: Jetëshkrim i shkurtër, Tiranë, “Naim Frashëri”, 1971, f.5.
(Në libër përfshihet edhe kënga e famshme luftarake “coju Shqypni, mos u baj horre/Hajt n’Kosovë o me taborre si dhe një foto historike e Isa Boletinit me një nënshkrim të Kolonel Tomsonit i cili në atë kohë konsiderohej “armik” si kundërshtar i vrarë nga forcat “rebele”.
Me rastin e 95-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, Angjelina Ceka-Luarasi përmbushi një dëshirë të hershme të babait të saj duke riboton në një përmbledhje të vetme të titulluar “Tri jetë” tre monografitë e Skënder Luarasit: "Kolonel Tomson", "Ismail Qemali" dhe "Isa Boletini)
Skënder Luarasi theksonte që shqiptarët duhet të ishin krenarë me Isa Boletinin të cilin studjues të huaj e kishin krahasuar me Robin Hudin, apo Gec fon Berlihingenin: "Të rinjtë shqiptarë ta njohin kryetrimin e Kosovës, që brezat e ardhshëm të thonë "Lum shekulli që e njohur!”
Kritikë të ndryshëm e vlerësuan këtë monografi për rigorozitetin shkencor në ngjarjet e faktet historike, për gjuhën e gjallë dhe rrjedhshmërinë emocionale të subjektit, ku janë përgjedhur me mjeshtëri ngjarjet më tipike, më të rëndësishme në jetën e heroit. Ndërkohë që klane dashakeqe e pengonin dhe tentonin ta shtrembëronin personalitetin e Isa Boletinit dhe veprimtarinë e tij. Me botimin e veprës ''Isa Boletini'' (1971) Skënder Luarasi “theu tabunë e atyre fallsifikatorëve apo ''kambanat'' e vrasësve të popullit kosovar”.
M.Islami. Lidhja shqiptare e Prizrenit

Perndjekja
Për të dëftyer situatën e atëhershme dhe metodat që ndiqeshin për ta izoluar e perndjekur Skënder Luarasin po japim disa fakte:
Studjuesi kosovar, Zekerie Cana na jep disa dëshmi interesante në librin “Shpalime historike”. Ai kujton se dikur një akademik zurri të mburrej për nxjerrjen e Fjalorit Enciklopedik Shqiptar që ai e vlerësonte si vepër kapitale- e denjë të botohej edhe në gjuhë të huaj. Fillova të qesh nga gazepi: nëse e keni ndarë mendjen të do të na turpëroni kulturën dhe historinë tonë kombëtare. Atë e keni varfëruar dhe dhunuar. Përse në këtë botim nuk kanë zenë vend Selman Riza dhe Skënder Luarasi?” Zekerie Cana “Shpalime historike”, 473
Zekerie Cana, kujton se një herë me Skënder Luarasin, biseduan edhe mbi temën historike “Dezertori dhe dëshmori”, për të cilën profesor Luarasi theksoi se mund të shtjellohet një libër i tërë. “Fjalë pas fjale, dolëm te Isa Boletini. E përgëzova për librin që kishte nxjerrë, që shpalosej me përkushtimin ndaj Nanës Kosovë. Sakaq u mrrol: Si historian që je, duhet ta dish se Isa u vra dy herë. Së pari nga dora e malazezëve dhe së dyti, nga dora e vetë shqiptarëve. Kjo e dyta, është një “magna crimen”. E kishte fjalën për shkurtimin, cungimin dhe censurimin e dorëshkrimit të tij”.
Gjatë qëndrimit në Tiranë me rastin e 100-vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit donte ti shkonte në banesë edhe prof. Skënder Luarasit që nuk e kisha parë plot gjashtë vjet. “Formova numrin në telefon dhe tek po dëgjoja zërin e tij pak të shtjerrur …pedagogu i Universitetit të Tiranës N.J.… i cili është ngarkuar me detyrë të më ‘’shoqëronte’’ , nuk ngurroi të afrohej dhe të mbante vesh ç’bisedoja…Mu drejtua me tonin qortues: ‘’Lëre atë punë. Ç’të duhet Skënder Luarasi?’’. Mbeta i shtangur – si i vrarë prej së gjalli… Profesorin e dashur Luarasi nuk e pashë kurrë më, sikur që edhe ai vdiq pa e parë Kosovën e tij….’’
Zekerie Cana, “Shpalime historike” Pjesa e dytë, f.473
Ndërsa studjuesi Shaqir Shaqiri kujton takimin e parë (dhe të fundit) me z. Skënder Luarasi në dhjetor të vitit 1979 kur rastësisht e sheh tek shkallët para hyrjes së godinës së Bibliotekës Kombëtare në Tiranë. Kërkonte ta takonte për ta pyetur mbi Zonjën Edit Durham e dy letra të saj që thuhej se i kishte Skënder Luarasi. Por shoqëruesit e pengonin. “E dija që më parë për embargon që vuante z.Luarasi por nuk më kishte shkuar mendja se nuk do të më mundësohej qoftë edhe një takim i shkurtër në praninë e shoqëruesve! M'i jepnin asokohe njëqind ''arësye'' pse nuk më mundësohej takimi me të. ''është shumë i sëmurë'', ''nuk takohet me njeri'', etj.Pas tre javësh qëndrimi në Tiranë, krejt rastësisht, duke i përshëndetur ca miq që qëndronin përpara hyrjes së Bibliotekës Kombëtare, njëri nga shoqëruesit e mi (duke mos patur kah t'ia mbante tani) më tha: ''çfarë fati! Ja ku e ke shokun Skënder…Më prezantuan me të dhe i treguan se isha në Tiranë për të tëbuar edhe ca materiale për doktoratën time. Me të kuptuar se ishte fjala për Zonjën Durham, zotit Luarasi iu mbushën sytë me lot dhe me zë të butë, por plot pezm, iu drejtua të pranishmëve me fjalët që edhe sot e kësaj dite tingëllojnë në veshët e mi: -E shihni, pra? Kosovarit të robëruar iu desh të pagonte paksa nga borxhi i madh që kemi ndaj kësaj Zonjeje. E pastaj më akuzoni pse gjithnjë kam ndër mend Kosovën! Ja pra! Kosovari paguan borxhin e mbarë kombit!...Biseduam disa minuta në praninë e të tjerëve, dhe kurrë më s'e pashë. Përsëri ''ra në shtrat, shumë i sëmurë''…Më falni, por nuk mund të përmbahem e të mos them: ''Djalli i martë, e paçin faqen e zezë ata që ndoqën Skënder Luarasin! Por, një ''porosi'' e këtij lloji do t'u drejtohet më vonë edhe atyre që sot kanë mundësi e nuk i ngrejnë një lapidar këtij atdhetari e gjeniu të kombit tonë. Ndjesë pastë shpirti i tij fisnik!”
(Shaqir Shaqiri, Djalli i marrtë ata që ndoqën Skënder Luarasin. Intervistoi Albana Gurra, Republika, 14,9,1997 f.21)

E përfundoj këtë shkrim modest në vlerësim të kontributit të personalitetit Skënder Luarasi i cili tërë jetën iu përkushtua me mish e me shpirt çështjes së unitetit dhe bashkimit kombëtar shqiptar. Njëkohësisht shpreh respektin më të thellë për tërë breznitë atdhetare që sakrifikuan e u therorizuan për këtë ideal madhor .
I përjetshëm qoftë kujtimi dhe nderimi i tyre!


Material i pergatitur nga Petro Luarasi

[petrol]

Amaneti i Isa Boletinit për brezat e ardhshëm:

''Tokën tonë q'e thau Osmanllia
Lotët tanë nuk mundën me e njomë
E tash na kena me e vadit
me gjak të Shqiptarit!”

Skënder Luarasi, "Isa Boletini" (1971)

[JacobGold]

Se besoj qe Isa Boletini ka thane ''Tane'' dhe jo ''Tone'' kur flet per lotet!
Pse ndryshimi?