Shtypi dhe gazetaria ne Kosove

[battushi]

Gazetaria në Kosovë-Rrugë njëkahëshe




Nga:Skënder LIMANI



Mungesa e bashkëpunimit mes gazetarëve dhe njerëzve relevant që ofrojnë informata “të dorës së parë” është ashiqare në Kosovë. “Gazetarët” këtu mund të jenë të gjithë, të çdo redaksie, pa dallim se cilit mediumi i takojnë, pra, gazetës, radios, televizionit, etj. Ndërsa, “njerëzit relevant” mund të jenë burimet e informatave ose të treguesve/indikatorëve për ngjarje ose situata të dyshimta që dalin përgjatë qeverisjes. Pra, këta “njerëz relevant” zakonisht gjendet brenda institucionit.

Në fakt, kjo është gazetaria që aplikohet ose zbatohet në këtë kohë në Kosovë. Sigurisht, ky trajtim në këtë mënyrë, ngritë çështje të shumta. T’i zgjedhojmë.
Për demokracinë thuhet që është sistem/mënyrë e avancuar e qeverisjes publike/shoqërore në krahasim me sistemet e tjera të mëhershme politike. Por, a është demokratik ai vend që nuk aplikon sistem qeverisës presidencial? Për t’u mos u thelluar shumë në sistemin politik të quajtur demokraci, por në kuptimin klasik- politik dhe sidomos në kuptimin e saj kundrejt gazetarisë, shumë palë të përfshira, demokracinë e konsiderojnë dhe e trajtojnë në forma dhe mënyra të ndryshme. “Demokracia nënkupton ndryshe për kombet/vendet e ndryshme”, thonë politikanët. Kjo është, siç do të thoshin shkrimtarët, ikje nga realiteti, ikje nga liria dhe, çka është me e rëndësishme për shoqërinë, pra, për qytetarët, ikje nga përgjegjësia. Shkurt, politikanët përdorin dhe shfrytëzojnë demokracinë aq sa u nevojitet, pra, aq sa përfitojnë nga ajo për të mbetur në pushtet dhe të drejtojnë biznesin. Individët mund të ndërrohen në pushtet por jo qasja e përgjithshme, mendësia.



Tashti, në këtë kuptim, gazetaria luan rolin kyç dhe të vetëm/vendimtar: informimin karshi shoqërisë-qytetarëve. Kur politikanët përdorin dhe shfrytëzojnë demokracinë sipas tipit “aq sa nevojitet” atëherë gazetaria merret me produktet/prodhimin, pra, rezultatin dhe rezultatet e punës së politikanëve në tërësi sepse gazetaria nuk njeh pozitë-opozitë. Dhe asgjë më shumë, asgjë tjetër. Kjo rëndom ndodhë kështu sepse gazetaria, pra, gazetarët, nuk guxojnë të përfshihen në politikë, në asnjë situatë, në asnjë moment. Shkurt, gazetari informon shoqërinë.



Por, në Kosovë po ndodhë diçka tjetër, diç ndryshe. Shumica e lajmeve, kudo e kurdo që transmetohen ose publikohen, janë më shumë protokollare, pra, ku politikani, pa marr parasysh se cili dhe cilit etnitet i takon, është gjithmonë dhe vazhdimisht në qendër të vëmendjes. Në këtë kuptim, gazetaria në Kosovë ka lindur, pra, ka prodhuar krijesa mediale nga hiqi. Pra, njerëz të ndryshëm, si vendorë si ndërkombëtar, me karakter dhe prapavija të ndryshme, kanë arritur që të flasin dhe të marrin vendime për Kosovën, pas asnjë ditë përvoje pune, sidomos në politikë. Shkurt, po të mos ishin mediat, këta njerëz që pretendojnë që udhëheqin sot Kosovën, nuk do të ishin aty ku janë sot. Tek e fundit, nëse nuk i publikon ose emeton asnjërin nga këta politikanë për një javë atëherë shoqëria e Kosovës do t’i harroj menjëherë. Shkurt, këta njerëz, këta politikanë, nuk shquhen në shoqëri me vepra, pra, punë, por me fjalë dhe atë mjaft të kota, por që, fatkeqësisht, mediat në Kosovë i bëjnë të tingëllojë dhe shfaqen si të rëndësishme.



Tashti, a është kthyer edhe gazetaria e Kosovës pjesë e politikës ditore në Kosovë e tipit të demokracisë aktuale apo thjeshtë kemi të bëjmë me njerëz të papërvojë, pra, me gazetarë, redaktorë, botues dhe drejtor gjeneral të papërvojë në media dhe shoqëri? Duket që të dyja të jenë të vërteta.
Sigurisht që media është mjeti i informimit por jo mjet i informimit në duart e politikanëve. Gazetaria, pra, mediat, duhet të qëndrojnë dhe të vendosin veten e tyre midis qytetarëve e jo midis politikanëve, siç po ndodhë tani. Gazetaria në Kosovë duhet të raportoj nga këndvështrimi qytetar e jo politik ose zyrtar. Kështu siç është, nuk është çudi pse gazetaria në Kosovë ka rënë zhag për toke për nga shikueshmëria, dëgjueshmëria dhe leximi. Sepse mediat e Kosovës nuk janë të qytetarëve andaj jo për qytetarët. Për më tepër, gazetaria në Kosovë shpeshherë është kthyer dhe vazhdon të kthehet kundër qytetarëve të vet, siç ishte rasti me “ngjarjet e marsit 2004”. Ngjarjet e marsit 2004 nuk ishin prodhim i gazetarisë por i veprave dhe i punës së politikanëve vendorë dhe ndërkombëtarë. Shkurt, i mospunës së tyre por i fjalëve të kota por që, edhe një herë, media i bëri të rëndësishme në kurrizin e vet dhe të shoqërisë/qytetarëve të Kosovës. Pra, edhe kur nuk shikohen, dëgjohen dhe lexohen, mediat ndikojnë e lëre më e kundërta. Kjo është esenca.



Ose, cili do të jetë pozicioni i mediave karshi qeverisjes PDK-LDK? Shumica e mediave do të bien nën ndikim të drejtpërdrejt nga kjo qeverisje. Nga shumë, përvoja na mëson punësimet në radiotelevizionin publik të Kosovës (RTK) përmes LDK-PDK-AAK.



Së fundi, çdo nismë për ndonjë punë ose për ndonjë projekt, siç po thuhet viteve të fundit, ndër problemet e para që e trajton është pronësia, pra, kujt i përket, kush është pronari? Pra, mediat në Kosovë kanë problem me përkufizimin e pronarit/pronësisë: a janë qytetarët e Kosovës apo kushdo që ka të holla në xhep dhe ua ofron mediave, pa marr parasysh se nga vijnë ato, nga kush dhe pse? Tashti, dikush mund të thotë që mediat e Kosovës e kanë të vështirë të mbijetojnë nëse mbeten në duart e qytetarëve të Kosovës. Kjo nuk është e vërtetë. Për këtë, tjetër rast. Trajtimi dhe debati për mediat vazhdon.

[battushi]

Baton Haxhiu

JETA NË KOSOVË
29 Shtator 2009 06:33
Nuk ka gazetarë dhe gazetari të pavarur në një medium që nuk ka drejtor të pavarur. “Jeta në Kosovë” nuk është kështu vetëm pse Jeta Xharra ka qenë e tillë, por për faktin se Agim Zatriqi e ka bërë atë të jetë gazetare e lirë. E ka bërë të pavarur dhe ia ka mundësuar realizimin e gazetarisë hulumtuese.
E dëgjova vëmendshëm Ambasadorin Chris Dell në përvjetorin e emisionit “Jeta në Kosovë”. Nuk dua të flas për dëshirën e mirë që Ambasadori amerikan pati për fjalën e lirë në Kosovë, por nuk dua assesi të pranoj që Chris Dell duhej të ishte aq i ashpër për gazetarinë dhe gazetarët në Kosovë. Aq më keq që po fliste në një atmosferë të ahengut të një emisioni që synon të jetë vërtet i lirë në punën që bën.
Mënyra se kujt iu dha mikrofoni për të folur për gazetarinë dhe si folën ata, tregon për nevojën e devotshme të gazetarisë dhe stafit të “Jetës” për të qenë afër dikujt.
Ajo ishte ditë e gazetarisë dhe jo e politikës, aq më pak e politikanëve që kishin ardhur për t’na thënë se çka në të vërtetë duhet të bëjmë dhe si duhet të shkruajmë dhe raportojmë. Tekefundit, kjo është beteja jonë.
Ky formalitet ahengu, i bërë për t’i prezantuar lidhjet e ndryshme, tregon se gazetaria e “Jetës në Kosovë” po ndërton afinitete selektive të gazetarisë, duke lënë që krejt një koncept i lirisë së fjalës të interpretohet nga ata të cilët nuk janë gazetarë.
Ato pak fjalë që Jeta Xharra tha për punën e vet, ishin të paartikuluara dhe të padenja për një gazetare me përvojë.
Iu them të gjithë atyre që folën në atë mbrëmje se gazetaria në Kosovë është më e mirë dhe më e pastër se secili institucion tjetër në Kosovë, qoftë ai shtetëror, publik, apo ndërkombëtar.
Kaq për përvjetorin e “Jetës në Kosovë”.
Por, diçka tjetër po ndodh në Kosovë dhe burimi i kësaj situate nuk është vetëm te mangësitë tona. Po shkatërrohet RTK’ja. Pse? Sepse që prej fillimit aty kanë bërë presion ndërkombëtarë dhe vendorë. Amerikanë dhe europianë. LDK, PDK e AAK. Grupe të interesit dhe komandantë të zonave. Kanë dashur që RTK të mos jetë institucion i fortë dhe kredibil. Nuk kanë dashur të bëhet institucion publik dhe televizion i qytetarëve.
Mua nuk më takon që të merrem me këtë institucion, për shkak të konkurrencës, por desha të shkruaj diçka për të kaluarën e tij, sepse kam qenë në Bordin e parë të RTK’së, në vitin 1999, kur edhe është krijuar.
Sllovenia, Çekia dhe Kosova janë përjashtime sa i përket ndërtimit të mediave publike. Cekia dhe Sllovenia kanë ndërtuar mediume të vërteta publike, sepse kane qenë të përkrahura nga institucionet dhe shoqëritë e tyre respektive. Kosova, ndërkaq, e kishte ruajtur televizionin publik nga politika ditore, meqë ky televizion është ndërtuar nga fondacionet dhe institucionet ndërkombëtare dhe është udhëhequr nga një menaxhment politikisht i pandikuar. Nuk do të thotë se disa nga gazetarët dhe redaktorët e këtij mediumi publik nuk janë rekrutuar nga partitë politike, por kjo nuk ka mundur të hetohet për shkak të balancimit milimetrik të përfaqësimit politik në emisionet e ndryshme në Televizionin e Kosovës.
Ky tregim i suksesshëm i një televizioni publik, pas dorëheqjes së Agim Zatriqit do të bëhet temë kryesore e partive politike të Kosovës. Te gjitha do të mundohen ta kontrollojnë në forma të ndryshme. Dhe, RTK’ja, me gjasë, po kthehet në fillimin e tregimit ballkanik për televizionet publike.
Gjuha e ashpër e partive politike për ta marrë televizionin nën kontroll të Kuvendit të Kosovës tregon për një situatë të keqe dhe një përzierje të pashembullt të politikës në mediumin publik.
Nëse duhet konstatuar se çka duhet ruajtur nga ndikimi politik, që ndoshta e ka barasvlerën me statusin e Kosovës, atëherë lirisht duhet drejtuar gishtin kah televizioni publik. Shoqëria kosovare sa ka filluar t’i bëjë hapat e parë të demokracisë. Gjëja më e keqe dhe më e rrezikshme për momentin në Kosovë është heqja dorë nga kjo formë e menaxhimit të televizionit publik.
Kuvendi i Kosovës nuk është mjaft i përgjegjshëm që të ketë çfarëdo kontrolli mbi një institucion publik çfarë është televizioni. Jam i bindur se Kosova do të shkonte rrugës së konfliktit nëse një institucion i tillë bie nën kontrollin e drejtpërdrejtë politik.
Agim Zatriqi edhe ashtu është dashur të shkojë, por ka merituar më shumë respekt nga të gjithë. Nëse për asgjë tjetër, atëherë për faktin se ka qenë njeriu i cili e ka ndërtuar një institucion që e ka fituar betejën me të gjithë. Para së gjithash, me lirinë e fjalës. “Jeta në Kosovë” nuk është kështu vetëm pse Jeta Xharra ka qenë e tillë, por për faktin se Agim Zatriqi e ka bërë atë të jetë gazetare e lirë. E ka bërë të pavarur dhe ia ka mundësuar realizimin e gazetarisë hulumtuese.
Nuk ka gazetarë dhe gazetari të pavarur në një medium që nuk ka drejtor të pavarur. Të gjithë ata që pretendojnë se kanë projekt kritikues dhe gazetari hulumtuese, e kanë vetëm një referencë – “Drejtor të lirë dhe të pavarur”.
Të shohim se çfarë do të bëhet me RTK’në.