Pse Veriu dhe Jugu votojnë ndryshe?

[Lioness]

Marre nga Shekulli
Nga Dr. Ermal Hasimja

Gjatë gjithë periudhës së tranzicionit, kemi qenë dëshmitarë të një ndarjeje relative mes votës së Jugut (kryesisht e majtë) dhe votës së Veriut (kryesisht e djathtë). Dy shpjegimet e dhëna deri më sot, pavarësisht se paraqesin vlerën e tyre, nuk janë të mjaftueshme. Së pari, thuhet se vota e shqiptarëve pasqyron trajtimin përzgjedhës që komunizmi u bënte Veriut dhe Jugut. Kjo është teza e trashëgimisë historike. Sipas saj, qëndresa që i bëri Veriu komunizmit dhe prejardhja e shumicës së kuadrove komunistë nga Jugu, përcaktuan qëndrimin anti-komunist dhe rrjedhimisht anti-socialist pas rrënimit të totalitarizmit.

Mirëpo kjo tezë nuk i qëndron dhe aq mirë argumentit, se aktualisht elitat politike janë relativisht të përziera. Për më tepër, votat e Veriut janë po aq të rëndësishme për partitë, sa dhe votat e Jugut. Të mos harrojmë se në komunizëm, PPSH-ja nuk kishte nevojë për legjitimitetin e votës. Ndërsa sot, PS-së i duhen edhe votat e Veriut, ose të paktën një pjesë e tyre.

Teza e dytë, është ajo e ndikimit të vlerave në sjelljet zgjedhore. Sipas saj, veriorët votojnë për PD-në, sepse janë shoqërisht konservatorë dhe tradicionalistë dhe PD-ja dhe udhëheqësi i saj mishërojnë pikërisht vlera të tilla. Dikush ka dëshirë madje ta quajë këtë tribalizëm. Përbërësi konservator i ligjërimit të PD-së nuk mund të mohohet. Sidomos në rastin e Berishës, në ligjërimin tipik të të cilit, referenca ndaj moralit është e përhershme. Kjo referencë është aq e fortë, sa e shtyn Kryeministrin të mbrojë natyrshëm qëndrime të majta, si ai i "shtetit social". Mirëpo e veçanta është se Berisha nuk i referohet ndonjë qëndrimi teorik apo ideologjik mbi drejtësinë, por njëfarë morali intuitiv që rrjedh nga disa vlera tradicionale shqiptare.

Kjo tezë duket se vërtetohet nga fakti që votuesit konsiderojnë ndershmërinë apo sinqeritetin e Berishës, si karakteristikën kryesore të tij, në kontrast me karakteristika të personazheve të tjera. (P.sh., votuesit konsiderojnë se veçoria kryesore e Ramës është lidershipi i fortë dhe efikasiteti, e kështu me radhë). Por, edhe teza e dytë nuk është e kënaqshme. Së pari, sepse ndryshimet e mëdha socio-ekonomike nuk lënë të kuptosh ndonjë lloj ruajtjeje të vlerave bashkësore shqiptare, as në Veri e as në Jug. Së dyti, si ta shpjegojmë faktin se disa nga zonat më konservatore të Jugut nuk votojnë për PD-në, por për PS-në?

Vijon ...

[Lioness]

Personalisht, mendoj se ekziston një faktor tjetër shumë më i saktë për të shpjeguar apo parashikuar votën e shqiptarëve, dhe rrjedhimisht edhe ndarjen Veri-Jug. Ky faktor është vlerësimi që i bëjnë votuesit politikave qeverisëse nga pikëpamja e efikasitetit dhe e impaktit të tyre në jetën e përditshme. Kjo nuk do të thotë se dy tezat e mëparshme janë të pasakta, por thjesht se janë dytësore. Ajo që është parësore është fakti se votuesit, apo të paktën një pjesë e mirë e tyre, përpara se të votojnë arsyetojnë se cila nga partitë do të sjellë më tepër ndryshime pozitive ekonomike në jetën e tyre. Mirëpo votuesit duhet të parashikojnë veprimtarinë e ardhshme të partive, që përpara se të votojnë. E shkuara e një partie, është njëri nga kriteret parashikuese. Kantidatët janë një tjetër, ndërkohë që ndikimi i vlerësimit të programit është ende shumë modest. Në lidhje me kriterin e parë, pra të shkuarën e një partie apo të kantidatit, votuesit gjykojnë sidomos nisur nga rezultatet e punës së tij. Do t'i kthehem kësaj më pas.

Nëse pranojmë se vota e shqiptarëve është votë ekonomike dhe jo votë për vlerat apo votë historike, atëherë duhet të kërkojmë motivime ekonomike të ndryshme mes Veriut dhe Jugut. Në fakt, kjo është plotësisht e qartë, sidomos nga analiza e votës së korrikut 2005 (mbështetur në sondazhet e Globic, QSH "Gani Bobi" apo edhe NDI-it). Vota për PD-në, sidomos në Veri të vendit, përputhet pothuajse plotësisht me hartën e varfërisë, me hartën e papunësisë, me hartën e GDP-së për banor, me hartën e investimeve publike e kështu me radhë (shih të dhënat e HDR-së, përpunuar nga UNDP-ja).

Shkurt, të paktën për vitin 2005 (por në fakt kjo vërtetohet edhe për zgjedhjet e tjera), vota për PD-në, është kryesisht votë e zonave më të varfëra të Shqipërisë. Madje kjo përputhje përfshin edhe zonën e Korçës, që ka dallime të nivelit të zhvillimit, me qendra si Vlora, Saranda apo Gjirokastra. Qendra e Shqipërisë, për shkak të veçorisë së saj socio-ekonomike, duhet shqyrtuar duke patur parasysh edhe faktorë të tjerë, sepse varfëria nuk është i vetmi faktor që shtyu shqiptarët të votojnë për PD-në, në 2005. Nga ana tjetër, zonat ku mendohet se përdoret më tepër vota klienteliste, janë pikërisht zonat e varfëra. Lidhja e gjendjes ekonomike me votën për PD-në shpjegohet lehtë, duke qenë se në korrik 2005, PD-ja propozonte ndryshimin (në terma relativisht konkretë) përballë një qeverisjeje 8-vjeçare të paefektshme mbi ekonominë e Veriut. Përputhja e hartës së varfërisë me hartën e votës së djathtë, i ka qëndruar relativisht mirë kohës gjatë gjithë tranzicionit.

Megjithatë, hyrja në skenë e aktorëve të rinj mund t'i ndryshojë gjërat. Përtej premtimit të ndryshimit të gjendjes ekonomike pas 8-vitesh qeverisje socialiste, kjo votë mund të vazhdojë të motivohet nga përpjekjet e qeverisë aktuale, për të mbajtur në këmbë ose fuqizuar ndihmën e shtetit ndaj shtresave të varfëra. Ironikisht, mënyra më e mirë për PS-në për të fituar zgjedhjet e 2005, do të kishte qenë investimi i fuqishëm në Veri. Varfëria e Veriut do të vazhdojë të prodhojë kërkesën për politika radikale, për udhëheqës autoritarë dhe për politika asistencialiste.

Vijon...

[shoku_tanku]

Sepse aq pak rendesi i kushtojne jetes se tyre,saqe jane kthyer ne tifoze!
Megjithate,per fat te mire nuk jane te gjithe kaq te marre...ka shume nga ata njerez te cilet kane hequr dore nga nje c'menduri e tille dhe kane filluar te ecin perpara duke i quajtur paragjykime te tilla si nje fenomen qe i perket se kaluares...

[Lioness]

Dy tezat që përmenda në fillim dhe që kanë shërbyer deri tani për të shpjeguar ndarjen Veri-Jug, mund të inkuadrohen shumë mirë në skemën e propozuar këtu. Antikomunizmi i Veriut, ka shërbyer si pozicionim fillestar kundër pasardhësve të komunistëve shqiptarë. Ndërsa ndikimi i vlerave dhe kulturës është më kompleks. Ështe e qartë se votuesit i përdorin gjykimet vlerore (ndershmërinë apo sinqeritetin) për të dalluar udhëheqësit nga njeri-tjetri.

Por kjo nuk do të thotë automatikisht, se do të votojnë për më të ndershmin. Në fakt, sidomos për votuesit veriorë, ndershmëria e udhëheqësit të partisë përdoret në mënyrë instrumentale. Ata nuk votojnë për Berishën sepse është i ndershëm, por sepse ndershmëria është një lloj garancie që ky udhëheqës do të angazhohet për ndryshimin e gjendjes së tyre. Në fakt, sa më i ulët të jetë niveli arsimor i votuesve, aq më tepër ata do të motivohen nga njerëzit dhe aq më pak nga programet politike. Është e kuptueshme, përse ky përdorim instrumental i vlerave ëshë shumë më i ndjeshëm në Veri se në Jug. Për Veriun, varfëria dhe papunësia janë probleme shumë më të rënda e të drejtpërdrejta sesa për Jugun.

Ky pohim imi vërtetohet edhe nga një argument tjetër. Nëse ndershmëria do të ishte një kriter terminal dhe jo instrumental, atëherë personaliteti më i ndershëm do të ishte edhe personaliteti më popullor. Mirëpo e vërteta është krejt ndryshe. Të paktën deri në sondazhet e vitit 2005 (Globic, NDI, etj), politikani më popullor në Shqipëri është Edi Rama dhe jo Sali Berisha. Nga ana tjetër, numri i atyre që e konsiderojnë Berishën të ndershëm, është rreth dy herë më i lartë se atyre që e konsiderojnë Ramën të tillë. Madje, numri i atyre që e konsiderojnë Ramën të ndershëm, është më i vogël edhe se votuesit e PS-së. Kjo do të thotë se Rama merr jo pak vota, edhe nga ata që nuk e dinë për të ndershëm.

Ky paradoks mund të shpjegohet vetëm mbi bazën e tezës që parashtrova më lart. Shqiptarët e përdorin ndershmërinë si kriter instrumental, ndërkohë që i japin përparësi efikasitetit si vlerë terminale. Ata janë të gatshëm të pranojnë përparësinë e efikasitetit mbi ndershmërinë. Thënë ndryshe, ata kërkojnë shumë më tepër një udhëheqës efikas, sesa një udhëheqës të ndershëm. P.sh., nga pikëpamja e qytetarit, luftimi i korrupsionit në nivel makro, është relativisht i padukshëm në krahasim me ndërtimin apo riparimin e rrugës që i kalon përpara shtëpisë. Ndershmëria nuk është e parëndësishme, por nuk përbën motivimin themelor në vetvete. Në fakt, ndershmëria këtu është thjesht një kriter që u ndihmon njerëzve të paragjykojnë nëse një udhëheqës do të jetë efikas apo jo, në ndryshimin e jetës së tyre.

Në njëfarë mënyre, PD-ja reflektoi mbi një pozicionim të tillë në zgjedhjet e vitit 2005, kur ndryshe nga ato të mëparshmet, ligjërimit antikorrupsion dhe sidomos përbërësit moral të tij, i mbivendosi fuqishëm ligjërimin menaxherial: atë luftës ekonomiste ndaj varfërisë dhe papunësisë.

Si do të pasqyrohet kjo në zgjedhjet vendore të shkurtit 2007? Vështirë të thuhet paraprakisht se sa i ndërgjegjshëm është Olldashi për këtë dallim në betejën e tij. Paraqitjet e deritanishme të tij në publik, tregojnë për një lloj kuptimi të sjelljes zgjedhore të shqiptarëve. E them këtë, nisur nga fakti se Olldashi po e fokuson sulmin e tij ndaj Ramës, pikërisht në atë që perceptohet nga një pjesë e votuesve si pika e tij më e fortë, efikasiteti në punët publike. Nga ana tjetër, ai po paraqet gjithashtu edhe koncepte menaxheriale, që synojnë të garantojnë një efikasitet pikërisht në të njëjtin drejtim, pra te investimet publike.

Nuk është e rastësishme që paraqitjet publike të Olldashit, por edhe të Ramës, janë zhvendosur nga zyrat e partive, në asfaltin e Tiranës. Secili prej nesh ka pikëpamjen e tij personale mbi punën e Edi Ramës, si kryetar i Bashkisë së Tiranës. Por nga pikëpamja e një studiuesi, risia që ai ka sjellë në politikën shqiptare, është njëlloj tërheqje e debatit mbi çështje konkrete që lidhen me impaktin e politikës në jetën e qytetarit, pavarësisht nëse veprimtaria e tij e deritanishme ka qenë një përkushtim i suksesshëm, apo përkundrazi, një shfrytëzim feudal i burimeve publike.

Edi Rama, nuk ka çfarë t'i shtojë përshtypjes që votuesit kanë krijuar tashmë për të, qoftë për të mirë, qoftë për të keq. Sfida është te Olldashi. Dy janë elementët që ai mund të përdorë: përvoja e suksesshme si ministër i Brendshëm, si dhe një vizion garantues dhe sfidues për Tiranën. Fakti që këto janë zgjedhje vendore dhe jo të përgjithshme, do të theksojë motivimin ekonomik të votës dhe do ta dërgojë debatin përtej gjykimeve moralizuese dhe shpresoj edhe retorike. Në këtë debat nuk ka shumë vend për moral, por vetëm për ide dhe për garanci.

[i humburi]

...sepse Arvania alias Shqypnia ka nji,m fal jo koke po dy e 12 mije e ca koka. Shqiponja mund te kete dy koka nji komb,nji varke sidomos,e sidomos nji njehsim ka nji mentalitet e nji elite qe duhet t a mbaje kte mentalitet,perndryshe...as votimi e as fjala dem. nuk e run sensin e vet

[Albo]

Ermal Hasimja e kap problemin nga bishti e jo nga koka. Une ende nuk e kuptoj se si mund te marresh si te vertete nje steriotip te shpikur ne faqet e gazetave shqiptare, qe gjoja veriu voton PD dhe jugu voton PS. Sikur te kishin lene menjane qofte per nje moment gazetat e ekranet e televizioneve dhe te fokusoheshin pak mbi votat e shqiptareve ne zgjedhjet e korrikut 2005, Hasimja dhe kushdo do te shihte qe si ne jug si ne veri asnje parti nuk ka monopolin e votes. Perkundrazi, ato vota dhe ato statistika te nxjerra nga leximi i votes se shqiptareve treguan qe te dyja partite politike konkurrojne si ne jug edhe ne veri njesoj. Bile une do te thosha qe ne ka nje leksion qe korriku 2005 duhet ti kete dhene gjithe klases politike, ai eshte se nuk ka me "bastione politike" ne Shqiperi. Ju kujtoj se i ndjeri Pjeter Arbnori humbi ne zgjedhjet e fundit ne Has, ju kujtoj se PD fitoi ne Korce e ne Vlore, qe mbase dikush mund ti quante "bastione socialiste", ju kujtoj qe ne total te votes, socialistet mund te kene marre me shume vota se ne cdo zgjedhje te tjera ne veri te vendit, edhe ne qytete si Shkodra qe dikush mund ti shesi si "bastione te PD-se". Te paket ishin ata kandidate te PD ne veri qe e kaluan 60% e votes, qe do te thote se kundershtaret e tyre socialiste moren 40% te votes. Dhe po ashtu ne jug te vendit, ne shume zona elektorale ku fitoi PS, diferencat ne vota nuk erdhen duke u thelluar por duke u ngushtuar.

Pa harruar qe edhe proceset zgjedhore ne Shqiperi nuk kane qene te lira e demokratike dhe detyrimisht cdo perfundim qe nxirret prej tyre eshte automatikisht nje perfundim jo i sakte. Po flasim per nje Shqiperi ku nje fshat si Dushku prodhoi me shume deputete ne kuvend se sa vete rrethi i Durresit, qe eshte nje nga rrethet me te medha te Shqiperise.

E pare ne aspektin e "vlerave", vota per njerin apo tjeter lider eshte nje vote e ndergjegjes se gjithesecilit. Te gjithe ata shqiptare qe besojne se trafiqet kriminale dhe korrupsioni jane rruga me e mire per tu pasuruar dhe zhvilluar vendin, votuan per Nanon dhe PS. Te gjithe ata shqiptare qe besojne tek shteti i se drejtes dhe ndeshkimi i krimit dhe korrupsionit si nje parakusht per te rikthyer autoritetin e ligjit ne vend dhe per ti hapur rrugen reformave demokratike ne vend, te gjithe keta votuan per Berishen dhe PD. Dhe ky eshte dallimi me i madh ne aspektin politik midis PD-PS dhe midis elektoratit te majte e te djathte si ne jug edhe ne veri te vendit.

Albo

[adolfi]

sala eshte synonim i ndarjes krahinore qe e barti edhe ne Kosove,po mos te ishte sala nuk ma mer mendja qe ps te jete ne jug e pd ne veri,keshtu qe ironia me e madhe kur thojne pd e djathte e ps e majte,jo pd e sala te veriut e ps e provokuar e jugut

[Korcar-L1]

Ky doktori, me vete shkrimin e tij shpall nje nje diferencim te jugut e veriut . IDIOT

Pastaj gjith kjo analize per te pasqyruar zgjedhjet e Tiranes??

[DiGiTeX]

Ketu sduhet te ngateroj as salen as nanon as ramen.

Perser veriu dhe jugu votojne ndryshe per mendimin time eshte sepse jugu ka qene me i favorizuar nga koalicioni i majte ndersa veriu nga ai i djathte.

Nqs te 2-ja koalicionet do te punoni njesoj per te dy vendet atere dhe voto do te merte ndryshime te medhaja.

Shpresoj qe ne nje te ardhme te krijohet nje fryme e re politike qe te na siguroje te gjitheve pa perjashtim si Verior,Jugor apo jashte trevave shqiptare te punoje njesoj per te gjithe sepse ne fund te fundit jemi Shqiptar.

Visi !

[Ingenuous]

Aspak e vertet.
Kemi shume shembuj qe disa qytete ne veri jane bastione te se majtes dhe e kunderta ne jug.
Shkrime te tilla, personalisht, as qe marr mendimin ti lexoj, e jo me ti komentoj.
Shpresoj te mos me keqkuptosh Lioness.

Mirulexofshim.