Si po shkatërrohet gjuha shqipe?

[Davius]

Dukuri e shpeshtë e gabuar është lajmërimi me rastin e vdekjes së qytetarëve. Nuk kam asgjë kundër nëse gazetat fetare për vdekjen e qytetarit shkruajnë me stil të lartë: „ndërroi jetë“, „shkoi në atë botë“, „shkoi në amshim“ „i mbylli sytë“, „ndahet nga jeta“ etj. etj. Po ashtu kjo shprehje e vjetruar e stilit të lartë e ka vendin edhe në letërsinë artistike, që e zbukuron krijimtarinë letrare.

Kjo frazeologji e tabusë orientale „ndërroi jetë“ ka vërshuar në të gjitha gazetat shqiptare, në radiotelevizion dhe në publicistikën e internetit. Me të drejtë parashtrohet pyetja: pse shtypi dhe radiotelevizioni shqiptar kanë frikë nga fjala „vdekje“? Fjala „vdekje“ është e dhimbshme, por është fjalë poetike. Pa këtë fjalë të dhimbshme do të varfërohej Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, do të varfërohej tradita dhe folklori ynë kombëtar, që i paraprinë religjionit, kur dihet se gjuha është më e vjetër se religjioni. Ka raste kur në faqet e gazetave shqiptare për disa personalitete kombëtare dhe ndërkombëtare shkruhet me shprehjen „ndërroi jetë“ apo „u nda nga jeta“ në vend të fjalës së vetme me kuptim të natyrshëm vdiq. Kur një profesor i shprehu ngushëllime fqinjit për vdekjen e babait, të pranishmit në odë e tallën, meqë sipas “rregullit” të tyre qenka e ndaluar të përmendet vdekja. Ky veprim nuk mund të quhet as fetar, as shoqëror, pos tendencë primitive, që i përket së kaluarës. Konkretisht, në Historinë e Letërsisë Shqiptare nuk shkruan se poeti i madh, Naim Frashëri, „ndërroi jetë“, por vdiq në vitin 1900. Kurse në librin voluminoz „Historia e Popullit Shqiptar“ shkruan se më 17 janar 1468, i mbuluar me një lavdi të përjetshme, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, vdiq në Lezhë.

Shqiptarët, pa dallime fetare, nuk duhet të vuajnë nga kompleksi i shprehjes së vjetruar me stil të lartë „ndërroi jetë”. Konkretisht, gjuha angleze e ka të vetmen fjalë die (stop living) = vdes (pushoj së jetuari), që përdoret si për njerëzit, ashtu edhe për kafshët. Megjithatë gazetat angleze me rastin e vdekjes së personaliteteve nuk shkruajnë me stil të lartë „shkoi në amshim“, apo ”shkoi në qiell”, por thjesht: vdiq. Padyshim se me anën e shpalljeve objektive në gazetat e Evropës Perëndimore tregohet kultura dhe emancipimi i popullit. Prandaj në dallim me gjuhën angleze gjuha shqipe ka një përparësi shumë më të madhe, meqë për njerëzit thuhet vdes, kurse për kafshët thuhet ngordh.

Përveç kësaj, me rastin e fatkeqësive në komunikacion, gazetat shqiptare shkruajnë se shoferi, apo udhëtari u vra. Sipas Fjalorit të Gjuhës së Sotme Shqipe folja kalimtare vras do të thotë: E bëj një njeri të vdes ose një kafshë të ngordhë, duke qëlluar me armë a me ndonjë mjet tjetër. Nëse me anën e lajmërimit gazetaresk rreth fatkeqësisë në komunikacionin rrugor shkruan se shoferi u vra, nënkuptohet sikur shoferi është lënduar në rrugë, ndonëse fjala është për vdekjen apo mbytjen e shoferit në fatkeqësinë rrugore. Dukuri e njëjtë është edhe me rastin e mbytjes së minatorëve në minierë, për të cilët televizioni dhe shtypi shqiptar shkruan se minatorët u vranë. Prandaj duhet të shkruhet: vdiq ose humbi jetën në fatkeqësi komunikacioni, apo në minierë. Është koha që dukuritë e shprehjeve primitive të fshihen nga të gjitha faqet informative, librat shkollore dhe bisedat shoqërore të njerëzve. Dukuri tjetër në vend të fjalës kuptimplotë është edhe lajmi me rastin e burgosjes së fajtorëve, të cilët në vend se të deklarojnë se fajtori u dënua me një vit apo dy vjet burg, deklarojnë se fajtorët u dënuan me një apo dy vjet heqje lirie. Parashtrohet pyetja përse zyrtarët dhe gazetarët shprehen me tabu, që do të thotë se kanë frikë nga “bestytnia” shtetërore. Vallë, kaq e ndjeshme dhe prekëse qenka fjala burgosje e fajtorit, saqë në vend të saj shprehen me sintagma të ndryshme zbutëse të panevojshme. Shkelje të rregullave gjuhësore ndodhin edhe me shtrembërimin e emrave të përditshëm autobuz dhe guzhinë, në vend se të shqiptohen drejt autobus dhe kuzhinë. Siç dihet fjalët autobus dhe kuzhinë janë me prejardhje nga frëngjishtja autobus dhe cuisine, prandaj obligohen që qytetarët t’i shqiptojnë dhe t’i shkruajnë drejt.

Keqpërdorimit të gjuhës shqipe nuk i shpëtojnë edhe fjalët e huaja, të cilat pa ndonjë arsye futen në shkrimet shqiptare. Rastet janë të shpeshta, sidomos kur autorët nuk e dinë se fjalët janë sinonime: e para në gjuhën e huaj dhe e dyta në gjuhën shqipe. Një ndër fjalët më të shpeshta të gjuhës publicistike që përdoret është fjala e huaj “human”, në vend të fjalës shqipe “njerëzor”. Këto sinonime përsëriten psh.: …ndaj humanizmit dhe njerëzimit, ose …kjo nuk është aspak humane dhe njerëzore, por edhe …fytyra jote plotë nuri dhe dritë etj. Gjithashtu fjalia me fjalën e huazuar nga frëngjishtja toksik “Nxënësit u helmuan me helm toksik”, duhet shkruar shqip: Nxënësit u helmuan me lëndë helmuese. Po të shkruhen shqip, fjalitë e sipërshënuara dalin qesharake: …kjo nuk është aspak njerëzore dhe njerëzore; …ndaj njerëzimit dhe njerëzimit; …plotë dritë dhe dritë, …u helmuan me helm helmues etj.

Pastaj vijnë edhe fjalët e çoroditura nga ministrat e çoroditur, të cilët në vend të fjalës shqipe e përdorin fjalën e huaj. Prandaj Ministria Shqiptare, apo siç thotë populli ajka e shtetit, në vend se ta mbrojnë gjuhën shqipe, e dëmtojnë edhe më shumë. Ata në vend të fjalës shqipe shumicë-a e përdorin fjalën e huaj mazhorancë, që vjen prej gjermanishtes majoritet. Jo vetëm kaq, sepse kur në parlamentin shqiptar thuhet majoritet, e kërkon nevoja, që si kundërpërgjigje të thuhet edhe fjala e huaj minoritet, që do të thotë pakicë. Prandaj ministrat dhe gazetarët, pse jo edhe populli le të zgjedhin: ose të thonë gjermanisht dhe latinisht grupi i deputetëve mazhorancë - minoritet, ose të thonë shqip grupi i deputetëve shumicë - pakicë. E njëjta fatkeqësi ndodh edhe me fjalën mocion, që vjen prej fjalës frënge motion dhe do të thotë propozim (në kuvend), kështu shkruan në Fjalorin Frëngjisht - Shqip të Vedat Kokonës. Po kështu, në vend të fjalës shqipe çështje, që tingëllon bukur, thuhet dhe shkruhet kauza, që vjen prej latinishtes causa. Gjithashtu nuk thuhet Ombudsmani Kroat sipas fjalës angleze, por shqip Përfaqësuesi Kroat. Ndërsa po të thuhet shqip Kryetari i Republikës së Shqiperisë, z. Alfred Moisiu, dhe jo presidenti (fjalë frënge), do ta kuptonin edhe fëmijët parashkollor.

Suedi, 10 Janar 2007
Beqar ELSHANI

[KUSi]

mendimi im eshte qe shkaterrohet me barbarizma te ndryshm nga gjuhet e huaja

[DI_ANA]

Fakti qe dhe shume shqiptare jetojne ne mergim,ben qe gjuha shqipe te perzihet ndonjehere me disa fjale te gjuhes se shtetit ne te cilin ndodhen,une personalisht jetoj qe prej 17 vjetesh ne france edhe disa here e kam shume te veshtire gjetjen e nje fjale shqip dhe qe keshtu mund te gaboj duke shtuar nje frengjisht,
Sigurisht qe nuk eshte e drejte per gjuhen tone,fjale me vend,


respekte