Ngadhënjimi i periferive

[Lioness]

(Marre nga Shekulli: Ardian Vehbiu)

Kur flasim për gjendjen e dëshpëruar të kulturës shqiptare, shpesh priremi që shkaqet t'ia qëmtojmë në të shkuarën, duke besuar se këtë apo atë dukuri do ta kemi shpjeguar sapo t'ia kemi shkruar historinë. Në të vërtetë, historia ndihmon për të ndriçuar shkëlqimin dhe rënien e një forme ose të një institucioni: të sonetit në poezi ose të Teatrit Kombëtar. Megjithatë, këndvështrimi historik mund e duhet plotësuar nga këndvështrimi funksional, i cili t'i rrokë dukuritë kulturore në marrëdhëniet e tyre e në funksionet që kryejnë për shoqërinë; aq më tepër që kultura gjëllin e riprodhohet në mënyrë të pavarur nga historia e saj, dhe nuk është e thënë të mbështetemi, bie fjala, te Pjetër Budi, për të shijuar e vlerësuar At Zef Pllumin bashkëkohor.

Katastrofa si kjo e tanishmja e Teatrit Kombëtar, nuk mund t'i faturohen traditës së mangët teatrale në Shqipëri, as indiferencës së administratës shtetërore, ose thjesht mungesës së fondeve, por më tepër rolit gjithnjë e më frymëzënës të televizionit, në shkëmbimet kulturore midis miseve të kombit. Televizioni nuk përfaqëson ndonjë dukuri thelbësisht të re në kulturën shqiptare, edhe pse vetëm gjatë dy dekadave të fundit ia ka arritur të rrënjoset në praktikat kulturore të publikut si kanal themelor komunikimi, masazhator i preferuar i të ndenjurave hedonistike, ose shqisë kryesore për ta perceptuar shoqërinë në dinamikat e saj.

Ky "demokratizim" i vetvetishëm i mediumit çon në atomizim, meqë magjishëm e kthen çdo dhomë shqiptare në qendër të botës, të paktën sipas konceptit të popullarizuar nga Nastradini. Deri dje, kultura reflekse mbështetej në ngjarjen (eventin), meqë raporti pothuajse liturgjik me publikun, inskenohej në ceremoni a rituale të posaçme koncertesh, operash, spektaklesh, pjesësh teatrale, estradash, baletesh, festivalesh, ekspozitash, varietesh dhe filmash kinemaje, ku përvetësimi kulturor nuk mund të ndahej nga ndjesia konstitutive e "të qenit së bashku". Televizioni sot, vetëm sa mëton të rikrijojë iluzionin e një ndjesie të tillë.

[Lioness]

Teknologjia e re e telekomunikimit, e bën të pashmangshme edhe shpërbërjen e strukturave hierarkike vertikale të shkëmbimit kulturor, ose shkërmoqjen e autoriteteve tradicionale. Sot nuk mund të pritet që një roman të shesë njëqindmijë kopje, si dikur në totalitarizëm, ose që njerëzit të rrihen për të parë një premierë teatrale ose një koncert të këngëtarit Janis Parios; meqë modeli kulturor i shkëmbimeve mes qendrës dhe periferive, as funksionon as ekziston më.

Duke ia kthyer përmbys Blaise Pascal-it një aforizëm të njohur, mund të thuhet se kultura e sotme në Shqipëri është një sferë që e ka perimetrin kudo dhe qendrën askund; ose që komunikimi kulturor është periferizuar tërësisht dhe shqiptari tanimë, e kërkon identitetin kulturor nëpërmjet një ballafaqimi të shtyrë në kufijtë e skajshëm të qenies identitare. Kësisoj, Festivali i Këngës interpretohet si proces përzgjedhës i këngës që do ta "përfaqësojë" vendin në Eurofestivalin televiziv; romani shqiptar i suksesshëm do të përkthehet në gjuhë të huaja, e mundësisht lëvdohet në mediat globale; filmi shqiptar, në vend që të shfaqet në ato pak kinema që kanë mbetur, do të zihet në gojë vetëm kur konkurron në festivale të largëta të kinemasë, në provincën evropiane të snobëve; teatri dhe varieteja, trashëgohen kryesisht në trajta ritualesh televizive të përlotjes e kukurisjes; vetë autorët shtrëngohen të ecin në litarin nderur, midis skajeve të anonimitetit dhe statusit prej mikro-celebrities.

Zbythja e autoritetit, ose shpërfillja e standardeve dhe e modeleve prestigjioze, ka të bëjë drejtpërdrejt me atomizimin; ose me imponimin dinak të mediumit, në këtë rast televizionit, si autoritet të padukshëm por suprem në lëmë të kulturës. Nëse institucione si Lidhja e Shkrimtarëve dhe e Artistëve, ose Galeria e Arteve, s'ia dolën dot t'u mbijetojnë ndryshimeve strukturore post-totalitare, të tjera institucione të domosdoshme, si Universiteti i Tiranës, nuk arrijnë t'i bëjnë ballë autoritetit, sado fiktiv e të pompuar, të teknokratëve të freskët diplomuar në universitete të Perëndimit; ose edhe vetëm indiferencës së publikut të televizuar fund e krye, e që nuk po e ndien më nevojën për mentorë, mësues e udhërrëfyes.

Edhe kanibalizimi i Akademisë së Shkencave, nuk mund të trajtohet veçmas nga muzgu i perëndive kulturore të djeshme; sikurse nuk mund të ndahet agonia e albanologjisë shqiptare, nga paroksizmi i autodidaktëve të vjetër e të rinj, në botimet dhe podiumet "demokratike".

[Lioness]

Nëse dje programi i Rilindësve parashikonte, madje projektonte kalimin nga shqiptaria drejt Shqipërisë, ose shndërrimin e identitetit kombëtar të shqiptarit në identitet qytetar, sot, përkundrazi vërehen shenja shqetësuese të një lëvizjeje në kah të kundërt, ose të kalimit retrograd nga Shqipëria në shqiptarí, të paktën në lëmë të kulturës. Shteti shqiptar, nuk po shihet më si emërues i përbashkët i qytetarëve shqiptarë, por si vend gjeometrik i shëmtisë së politikës; për ç'arsye shqiptari po mësohet tani ta kërkojë e ta riprodhojë identitetin e vet gjetiu, e pikërisht në rrëfenjën mitike të prejardhjes, në kuptimin që për shumëkënd, sot e kësaj dite, të jesh shqiptar do të thotë të kesh origjinë shqiptare. Një sendërgjim i tillë, i ka natyrshëm themelet në rrëfenjën e mykur romantike të racës e të gjakut. Vetëm përçudnimi i identitetit kulturor, mund të na bëjë të ngashërehemi që Ann Boleyn mund të ketë pasur prejardhje nga Bolena e Vlorës, ose kur në filmin "Casino Royale" James Bond, ulet të luajë bixhoz me një shqiptar nga Mali i Zi.

Shqiptaria vjen e përjetohet kështu gjithnjë e më shpesh si përmasë biologjike; thua se shqiptarët paskëshin në trup një organ të posaçëm, që ka për funksion t'ua sekretojë identitetin kombëtar, njëlloj sikurse mëlçia ka për funksion t'ua pastrojë gjakun nga alkooli i rakisë, stomaku t'ua tretë bakllavanë e festave dhe shpretka t'ua riciklojë eritrocitet e lodhura pellazgjike. Ky gjakim identitar drejt së shkuarës, tanimë nuk do parë veçse si refuzim ose shmangie e së tashmes, pasojë e konstatimit të frikshëm se, kur vjen fjala për Shqipërinë, e tëra vlen më pak sesa pjesët veç e veç.

Vetëm kështu do të mund të ftillohet paradoksi i interesimit masiv për dukuritë kufitare: arbëreshët e Italisë që "i kanë ruajtur zakonet e traditat", arvanitët e Greqisë, piratët arnautë të Mesdheut, fustanellat e keltëve, ilirët "e lashtë", personalitetet e huaja me "origjinë shqiptare", ose përmendjen e Shqipërisë deri edhe në librushka të dorës së tretë, udhërrëfyes turistësh e libra kuzhine. Vetëm kështu do të mund të ftillohet edhe ngazëllimi me të cilin përcillet tani muhabeti rreth origjinës së mundshme "shqiptare" të ndonjë popullsie qyqarësh endacakë të përtejoqeanit, si melungeonët, pasardhës të gjymtuar e biologjikisht të përzier, të skllevërve të dikurshëm të Luizianës. Ka diçka tragjike në kërkimin dëshpërimtar të shqiptarisë, prapa gjithçkaje që shqiptare nuk mund të jetë, ose në mundimin obsesiv për ta gjetur të vërtetën duke rrëmuar në pasqyrë, ose për ta deduktuar njëfarësoj nga përçartjet e të marrëve anembanë.

[Lioness]

Në sipërfaqe, vulgarizimi i dijes albanologjike ose zëvendësimi i saj me një supë përrallash romantike të fantaksura e dalëboje, mund të përçmohet si shprehje e provincializimit të kulturës kombëtare, në vazhdën e krizës së autoritetit, vandalizimit të hierarkive dhe zbrazjes së përmasës vertikale në komunikim krahas me imponimin e televizionit si shqisë shoqërore primordiale. Megjithatë, shëndeti kulturor i kombit nuk trajtohet dot veçmas situatave politike në Shqipërinë e sotme, as mund të mirëmbahet sa kohë që qytetarëve shqiptarë u vjen turp të identifikohen haptazi me politikanët, parlamentarët dhe institucionet e shtetit të tyre.

Me fjalë të tjera, nëse identiteti kombëtar shqiptar organizohet e ngjizet rreth nevojës për krenari, atëherë obsesioni i sotëm i kulturës sonë me kufijtë, caqet, skajet, periferitë, ballafaqimet me të huajën dhe format hibride e kalimtare nga shqiptaria në joshqiptarí, i detyrohet para së gjithash zhgënjimit paralizues nga realiteti, ose, për ta thënë me frazeologji marksiste, refuzimit neurotik të qenies shoqërore nga vetëdija shoqërore.

Sikundër edhe në sfera të tjera të jetës publike, edhe në kulturë, "demokratizimi" nuk ka arsye të njëjtësohet me rrëzimin e hareshëm të statujave, çrrënjosjen plebease të autoritetit ose shpërfilljen vulgare të hierarkive jopolitike. Vëzhguesve të tregut shqiptar të identiteteve, nuk do t'u ketë shpëtuar që kolapsi i përmasës vertikale në konsum të kulturës, është kompensuar sakaq me vertikalizimin e prodhimit të po kësaj kulture.

Televizioni vërtet u shpërndan të gjithëve telenovelat që meritojnë, pa dallim feje, race moshe, gjinie e krahine, edhe pse duke rrënuar e flijuar, në demokratizim e sipër, të gjitha praktikat e dikurshme shoqërizuese të teatrit, kinemasë dhe të konstituimit fizik të publikut në sallat; por në kulisat e laboratorëve të marketing-ut mediatik, vetë autorët e mesazhit televiziv, rregullisht i nënshtrohen një përzgjedhjeje të ashpër, shpesh të pamëshirshme, prej alkimistëve që duan ta shndërrojnë si me magji kulturën në pará dhe identitetin në mall për shitje.

Atomizimi i publikut dhe i kulturës, së bashku me orvatjet e panumërta për t'ia riformuluar shqiptarit identitetin kombëtar, mbi individin biologjik dhe ballafaqimin individual të tipit kufitar, funksionojnë kështu si faktorë çshoqërizimi të mëtejshëm të qytetarisë shqiptare; dhe nuk duket e largët dita kur shqiptarët t'i bashkojë, përveç Skënderbeut, tavës së kosit e Nënë Terezës, vetëm e vetëm përbuzja për përçorët e grigjës kombëtare.

[Lioness]

PS: Megjithese disi "e ashper" analiza, ia vlen te reflektohet mbi disa nga shqetesimet qe ngre autori.

[alibaba]

Qenka qmendur ky njeri,
Nuk ka folur askush për malazezin që luan bixhoz me Xhejms Bondin, as për atë farë Bojlin me prejardhje nga Vlora,,
Le t'i thirrë mendjes pak,

Një sendërgjim i tillë, i ka natyrshëm themelet në rrëfenjën e mykur romantike të racës e të gjakut. Vetëm përçudnimi i identitetit kulturor, mund të na bëjë të ngashërehemi që Ann Boleyn mund të ketë pasur prejardhje nga Bolena e Vlorës, ose kur në filmin "Casino Royale" James Bond, ulet të luajë bixhoz me një shqiptar nga Mali i Zi.

Përse na qenka ideja e mykur?
Apo e ka nanën shkinë ky autori e tash i duket qesharake kjo puna e gjakut?
Njeriu i çmendur nuk mund të arrijë në përfundime tjera.
Shqiptari e hulumton historinë sepse i pëlqen historia e lashtë dhe domosdo që gjen të vërtetën gjatë këtij hulumtimi.
Sipas këtij Ardian pisit na u dashka të lëmë historinë.. trurrjedhur..

[Lioness]

Qenka qmendur ky njeri,
Nuk ka folur askush për malazezin që luan bixhoz me Xhejms Bondin, as për atë farë Bojlin me prejardhje nga Vlora,,
Le t'i thirrë mendjes pak

Per filmin 007, e kam degjuar, sepse s'e kam pare si film.
Per teorine e mbretereshes tema ndodhet ketu:

http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=72982

Sipas këtij Ardian pisit na u dashka të lëmë historinë.. trurrjedhur

Nuk eshte ceshtja te injorohet historia, por marramendja e "hulumtimeve" shume here qesharake. Deshira per nje histori aq te lavdishme saqe realiteti i sotem behet me grotesk dhe me i hidhur.

[alibaba]

Nuk eshte ceshtja te injorohet historia, por marramendja e "hulumtimeve" shume here qesharake. Deshira per nje histori aq te lavdishme saqe realiteti i sotem behet me grotesk dhe me i hidhur.

Edhe ishte histori e lavdishme e poashtu realiteti i sotëm është i hidhur

Me gjasë pikërisht të parët e mij sundonin Kroacinë e të parët e tu sundonin Greqinë e sot jemi ku jemi.

Çfarë ka për t'u çuditur këtu?

[Lioness]

Edhe ishte histori e lavdishme e poashtu realiteti i sotëm është i hidhur

Me gjasë pikërisht të parët e mij sundonin Kroacinë e të parët e tu sundonin Greqinë e sot jemi ku jemi.

Çfarë ka për t'u çuditur këtu?

Injoranca ne menyren se si e parafrazon kete ceshtje ... ajo eshte tragjedi (nese e di etimologjine dhe kuptimin e kesaj fjale ... )

[alibaba]

Në rregull, ky është mendimi yt (megjithëse nuk i dhe arsyet e fyerjes)