"Iliriciteti i maqedonasve dhe epirotëve"

[GL_Branch]

"Iliriciteti i maqedonasve dhe epirotëve"



Pasi botoi kohët e fundit librin "Pellazgët dhe ilirët në Greqinë e vjetër", Dr.Arsim Spahiu vjen para lexuesit me studimin "Iliriciteti i maqedonasve dhe i epirotëve", me të cilin ka marrë gradën e masterit në Francë


Në lashtësi Epiri dhe Maqedonia konsideroheshin si dy krahina që s‘kishin të bënin fare me Greqinë për autorë grekë si Straboni, Efori, Thukididi, Pseudo-Skylaksi etj., Hellada fillonte në Akarnani, pra në jug të këtyre krahinave. Mirëpo autorët modernë janë të frymëzuar nga ndjenja simpatie për grekët. Ata janë të magjepsur nga Hellada e vjetër. Madje kjo është arsyeja pse ata historianë janë të predispozuar të trajtojnë grekët ndryshe nga popujt e tjerë. Prandaj ata zgjerojnë hapësirën gjeografike greke. Ata harrojnë rolin që popuj të tjerë kanë luajtur në historinë e Greqisë, sikur të ishin grekë dhe konsiderojnë si greke çdo gjurmë të qytetërimit ballkanik.

Sipas historianëve të sotëm, Maqedonia, Epiri dhe Thesalia përbënin në lashtësi Greqinë e Veriut apo Vorio Epirin.

Në këtë studim autori është përpjekur të tregojë se "grekët e veriut" të lashtësisë kanë qenë ilirë. Ai i është përveshur një pune të vëllimshme për të studiuar këtë temë, e cila është trajtuar përciptas nga mitografë, historianë, arkeologë e gjuhëtarë deri në vitet 50 të shekullit të kaluar.

Autorët greko-romakë i konsiderojnë maqedonasit dhe epirotët si barbarë, pra si popuj që nuk flisnin greqisht. Autori i mirënjohur grek, Efori, nuk e diskuton faktin se në epokën e bakrit pellazgët janë vendosur në Kalsidikë (Maqedoni) dhe në Epir. Edhe historianët modernë e lidhin protohistorinë e ilirëve me dokumentet që na kanë lënë helenët dhe romakët. Sipas autorëve të sotëm perëndimorë, evropianë dhe amerikanë, ilirët kanë vërshuar nga Evropa Qendrore në Gadishullin Ballkanik, duke përfshirë këtu Maqedoninë dhe Epirin.

Në pjesën e parë të këtij studimi autori është përpjekur të provojë se dokumentacioni i lashtësisë greke jep mundësi të provohet karakteri etnik i mitologjisë dhe i fesë pellazge/ilire në Maqedoni dhe në Epir. Në Gadishullin Ballkanik mitologjia do të jetë zhvilluar para se grekët të hynin në Greqi. Pasi përshkruan mënyrën se si mendonin grekët dhe romakët për epirotët dhe maqedonasit, autori merr në shqyrtim studimet e kërkuesve modernë dhe demarshet e tyre analitike lidhur me etnicitetin e maqedonasve dhe epirotëve. TH.Harrison thotë se helenët e kanë shpikur heroin e tyre eponim, Helenosin. Ai shton se helenët nuk përbëjnë një trung etnik dhe kombëtar të veçantë as gjatë viteve 550-300 para erës sonë, pra relativisht shumë vonë. Madje edhe gjatë periudhës klasike helenët e konsideronin vetveten si bashkësi familjesh, pra jo etnos.

Sipas autorit të këtij studimi, mitologjia dhe feja, të cilat konsiderohen si greke, do të kenë qenë pellazge. Me sa duket, autorët e Greqisë së vjetër do të kenë formuar panteonin grek me elemente mitologjike pellazge. Në fakt, të ishte grek panteoni grek, etimologjia e perëndive do të dihej. Në pjesën e dytë të këtij studimi gërmimet arkeologjike kanë provuar faktin se në Maqedoni e në Epir banorët praktikonin të njëjtin kult si në Ilirinë e jugut. Të dhënat e autorëve të vjetër dhe të mbishkrimeve dëshmojnë se shërbesat fetare i bëhen Zeusit në Dodonë (Epir) njësoj si në Dion të Maqedonisë. Si maqedonasit, ashtu dhe epirotët, i atribuonin Zeusit shiun, bubullimën dhe rrufenë. Përveç kësaj, perënditë që ata adhuronin ishin të njëjtët: Artemida, Apolloni, Asklepi, Hefesti, Hera, Dhimitra etj. Maqedonia është konsideruar si djepi i kultit të muzave dhe nimfave. Ky kult ka qenë shumë i zhvilluar edhe në Epir.

Kënga e dytë e Iliadës shpreh qartë mungesën e kontingjenteve të maqedonasve dhe epirotëve në luftën e Trojës. Sipas autorit të këtij studimi, Epiri dhe Maqedonia do të kenë qenë banuar nga "barbarë" ilirë, që nuk do të kenë preferuar të luftonin kundër trojanëve, të cilët kanë qenë gjithashtu ilirë.

Në kreun II autori paraqet argumente arkeologjike, që mbështesin karakterin etnik ilir të maqedonasve dhe epirotëve. Edhe pse pellazgët nuk mund të identifikohen arkeologjikisht, autori gjen gjurmë të mjaftueshme arkeologjike të qytetërimit ilir në "Greqinë e Veriut". Në Maqedoni dhe në Epir objektet me prejardhje nga Evropa Qendrore janë shumë të pranishme. Interes të veçantë paraqesin objektet arkeologjike të protohistorisë, pjesa më e madhe e të cilave janë prej bronzi dhe hekuri, të zbuluara në Mikenë, në Greqinë jugore dhe në Kretë, konsiderohen sot si objekte arkeologjike "barbare", pra jo greke.

Gërmimet arkeologjike të kohëve të fundit kanë nxjerrë në dritë elemente që na lejojnë të shtrojmë krejt ndryshe disa probleme të tregtisë arkaike. Sipas historianëve të ditëve tona, "Greqia e Veriut", Iliria dhe bregdeti italian "formojnë një rajon detar homogjen". Në fakt, autorët e vjetër grekë dhe historianët e sotëm venë në dukje kontrastin e madh që bie në sy midis "Greqisë së Veriut" dhe Greqisë jugore. Historianët modernë provojnë afrinë midis "Greqisë së Veriut" dhe viseve qendrore e veriore të Gadishullit Ballkanik.

Një vend të rëndësishëm në këtë studim zë kapitulli i gjuhësisë. Greqishtja përmban një numër shumë të madh fjalësh të pellazgjishtes. Përveç kësaj, një pjesë e mirë e emrave të zbuluar në mbishkrimet në Maqedoni dhe në Epir, janë ilirë. Edhe toponomastika pellazge/ilire është shumë e pranishme në "Greqinë e Veriut" dhe toponimia e sotme e këtyre zonave ruan forma karakteristike të evolucionit fonetik të gjuhës shqipe.

Në kreun e tretë dhe të fundit autori vë në dukje tipare të tjera ilire në "Greqinë e Veriut".

Duke pasur parasysh të gjithë elementët që përmend në studimin e vet, autori mendon se "do të ishte më në përputhje me realitetin historik të konsiderohen maqedonasit dhe epirotët e lashtësisë si ilirë, pra do të ishte më në përputhje me realitetin historik të merren Maqedonia dhe Epiri si pjesë përbërës të Ilirisë".

Link:
gazeta-shqip.com/artikull.php?id=9625