Flurans Ilia - Qysh kur nuk dihej sa ishte metafora

[Brari]

bukur fluran..

[flurans ilia]

Së pari tri herë (edhe më tepër) falenderime vëllazërore Brarit, që është nga të paktët, për të mos thënë ndër të vetmit, që i lexon me vëmendje këto tregimet e mia në këtë forum !

Së dyti faleminderit ty angeldust , për vëmendjen e krijuar që prej Michigan-it drejt e në këto brigje atlantike ku zhvillohet tregimi. Unë, nga natyra jam i tillë që nuk jap shumë përgjigje, dhe nuk bëj komente të shumta, por pluhuri yt ëngjëllor duket sikur ka fiksuar ndën vete, shenjat e gishtave të mi naiv ...

Ju përqafoj me respekt të veçantë të gjithëve !


fluransi

[flurans ilia]

Rruga e Qumështit


- Tregim -



...fëmijë mes muzgut
që aq pa zor janë pranë dheut
dhe Secili i fortë
rend të kridhet në gjumin e tij
më i sigurt se kurrë
të kridhet në ringjallje.
Rudian Zekthi


Sapo u ktheva nga shkolla në mesditë. Në korridor ndër të parat gjëra që më zuri syri ishte bidoni i boshatisur tri kilësh i qumështit. Më priste për t'u rimbushur. Kjo do të thotë : përpara se të filloja gjithçka, të studioja matematikën në të cilën kisha provim ditën e nesërme, do të më duhej të shkoja në fshat së pari, për të blerë qumësht. Kishte disa muaj që fshatarëve, ish-reforma e Ramiz Alias u kishte dhënë të drejtën për të mbajtur një lopë në shtëpi. Ndaj çdo dy-tri ditë shkoja në një fshat aty ngjitur me qytetin, tek një familje që na lidhnin veçse lidhje të ngushta ... qumështore.
Historia e radhëve të gjata nëpër qytete ishte drejt fundit. Ndërmarrjet shtetërore ushqimore duke shkuar drejt falimentimit, nuk i plotësonin më kërkesat e qytetarëve. Kështu me bidonin e lidhur në timonin e biçikletës, përshkoja qytetin mes për mes. Nëpër rrugë periferike u drejtohesha fushave të djerra, gjersa mbërrija në fshatin Dyshnik, ku blija qumështin e freskët të fshatarëve. Zaten, kisha kohë që e bëja këtë gjë. Kisha kaluar gjysmën e fëmijërisë time nëpër rradhërat, sepse im vëlla i martuar kishte një vajzë të vogël. Më takonte mua si shkollar, dhe i pa punë, që të kryeja këtë detyrë kundrejt familjes dhe mbesës sime që e doja aq shumë. Si më i vogli i shtëpisë, bidoni i qumështit ishte pjesa e pandarë e ditëve të mia. Isha një rob. Ushtar i tij. Dhe ai ishte misioni im. I dija të gjitha rrugët më të shkurtra për të mbërritur atje. Por sot më duhej të nxitoja për arsye të forta. Së pari e gjithë familja kishte shkuar në maternitet ku priste lindjen e fëmijës së dytë të tim vëllai. Dhe ngaqë kishte rrënë shumë shi dhe pritej nga çasti në çast t'ja rifillonte përsëri, doja që të mbaroja punë sa më shpejt. Për më tepër ai provim i mallkuar i matematikës...
Në hyrje të Dyshnikut pikat e para të trëmbura të shiut rifilluan. Gjysmë i lagur u futa nën strehën e portës ku në plevicën kashtore bri së cilës, një lopë e madhe me cica të fryra, qendronte në oborin e shtëpisë. Tek-tuk, njady pula qafërrjepura hidheshin mbi gardhe me kakarritje rraskapitëse për t'u futur nën strehë.
- Mirë se erdhe more djalë, qenke lagur nga shiu. Eja brenda të marrësh një të tharë. - më ftoi zonja e shtëpisë një amvisë cicëmadhe.
- Jo zonja Sheqere. - thashë me droje - Dua të kthehem pa më zënë rrebeshi.
Sheqerja (kështu e quajnë), gruaja me mollëzat e faqeve si një qepë e kuqe Korçe, më tërhoqi brenda dhe filloi të mbushte bidonin me qumësht nga kusia e zezë e madhe nga ku sapo e kishte vluar. Asnjëherë nuk e kisha numëruar ekzaktësisht kontigjentin e madh të fëmijëve të saj të cilët hynin e dilnin nga të gjitha vrimat e gardheve të shtëpisë duke e bërë gjithnjë lëmsh numërimin tim. Kështu që isha i bindur që ajo amvisë kishte ushqyer me ato gjinjtë e saj madhor legjendar, posht të cilëve ndihesha si liliput, një ushtri me kalamaj. Asnjëherë nuk kisha në kokë një numër ekzakt të fëmijëve të saj. Dukej sikur mbante amësinë e gjith fshatit. Njëri prej tyre një sybardhë, që i lëpinte shpesh qurret me gjuhë, sa herë që vija nuk i'a shkulte sytë biçikletës sime. Më kishte thënë madje se kur të rritej do të blinte një të tillë. Shpesh në kohë të thata ja lija ndonjë xhiro dyrrotëshen aty tek qendra e fshatit, përkarshi zyrave të mbyllura të kryesisë. Me mburrje sybardhi nga krenaria për ta parë shokët e vet, i hiqte duart nga timoni dhe lëshonte thirrje harreje nëpër qiellin e hasdisur. Sa herë që më shihte, ndërsa vija për qumësht, ndihej i lumturuar dhe nuk më shqitej. Por, sot nuk e pashë rreth e qarkë. Ishte i sëmurë. I platitur në shtrat çamarroku digjej nën temperaturë. E pashë nga porta gjysmë e hapur e guzhinës të mbështjellë me një batanije ngjyrë bërsi me cepa të grrisur. Ia bëra me dorë. Instiktivisht bëri të ngrihej por u step një moment. Brenda syve bardhosh rregëtinin thëngjij të padukshme përvëlonjës.
Si e vendosa, se duhej të shkoja, i dhashë përshëndetjet e mia Sheqeres dhe fëmijëve të saj. Menjëherë rrëmbeva timonin e biçikletës në krahun e djathtë të së cilit e lidha fortë bidonin e mbushur. Shkrepëtima friksuese përshkonin qiellin duke zbritur horizonteve të arave djerrë. Pas tyre, bubullinte me aq forcë sa me timonin e salduar fortë ndër duar, turravrapthi u lëshova drejt rrugës plot baltë, ujë dhe gurë, që lidhte Dyshnikun me rrugën ndërqytetare. Ishin gati tri kilometra për të përshkuar gjersa të mbërrija në asfalt. Timoni më dridhej ndër duar dhe rrotat rrëshqisnin nëpër baltë. Pedaloja në krahun e djathtë, bri së cilës rridhte një kanal, Gushtova, një përrua që vinte shpesh në kohë shtërngate dhe përmbyste arat buzë fshatit dhe rrugën e vetme lidhëse. Ballin e kisha të lagur nga stërkalat e shiut që më përplasej plot ngulm mbi fytyrë si pikçuditëse të panumërta. Duart më dridheshin së bashku me bubullimat zullumqare që përshkonin hapsirën e dëgjimit, duke ardhur prej së largu drejt e mbi veshët e mi, mbi biçikletë. Anasjelltas, zhurmat shpërndaheshin prej veshëve të mi, turravrapthi drejt arave ku nuk shihje shpirt njeriu. Ndërsa një zjarrvetëtimë, si një shpatë vringullonjëse verbëtare, u lëshua prej qiellit mu përpara meje. E kuptova se ideja për tu rikthyer me aq ngut kishte qenë e gabuar dhe jo e matur mirë nga ana ime. Duhet të kisha dëgjuar fjalët e Sheqeres dhe të tjerëve, por nga ana tjetër në vetvete ushqeja disiplinë ushtari. Isha i vetdijshëm për detyrën që më takonte. Zaten, se mos dija të bëja më mirë diçka tjetër. Rradhët e stërgjatura të qumshtit kishin edukuar brenda meje kokderrllëkun e goditjes së murit me kokë. Në ditë të mira dhe të këqija. Për më tepër në këtë ditën e sotme. Një krijesë e re po vinte në familjen tonë. E për më tepër, për shkak të atij provimi të matematikës, që m'a mbyste përllogaritjen kohore të mbasdites. Akoma më tej, në këtë kohë kur ky përrua i mallkuar kishte dalë prej shtrati, dhe rruga, kanali, fusha, ishin bërë njësh, njëtrajtëzuar në sipërfaqe ujore të përbaltëshme.
Isha gati në mezin e udhës, kur duke mos dalluar më, se ku ishte rruga dhe kanali, kuptova se rrota e parë po më tradhëtonte duke më drejtuar rrëshqitshëm drejt përroit. Ndjeva rrjedhën e fortë të ujit në gjoks. Paniku erdhi së bashku me mornicat në trupin e lagur. Por ajo që më habiste ishte dora ime e pabindur ndaj instikteve që vazhdonte e çmendur të mbante të shtërnguar timonin së bashku me bidonin e qumështit, ndërkohë që biçikleta më kishte ikur nga kontrolli dhe drejt rrjedhës shtyhej më poshtë, e më tej, në humbëtirë. Dora e majtë, si një sfurk përmbledhës e kontrollbërës i kishte ngulur gishtat thellë mureve të kanalit drejt rrugës, ndërsa e djathta kokëforte nuk lëshonte për asnjë moment atë çka mbante të shtërnguar për jetë a vdekje.
- Oh përrua i mallkuar. Ta dhjefsha shtratin ! - Ishin të parat fjalë që më dolën nga shpirti në formë kuje, e më tej "kuja" u shndërrua në "klithje" :
- Oh Zot i madh. Ndihmë, ndihmë !
Ndieja këmbët që më rrëshqisnin vend e pa vend duke mos krijuar bazamentin e nevojshëm për t'u ringritur. Po ndieja se e kisha davanë e humbur dhe rryma po më gllabëronte në gjirin e vet. Por duart nuk pushonin së kryeri punën e tyre. Gjersa një ... sfurk... ; Një sfurk u zgjat përpara meje. Nuk ishte dora ime e majtë e shndëruar në sfurk. Por një sfurk i vërtetë. Oh Zot i madh ! Një sfurk përballë gjoksit tim dhe fjalët e tjetrit nga rruga me çizmet plastike të zhytura në ujë, mu në buzë të përroit, teksa më thërriste prej nga lart :
- Jepi djalo. Kapu fort biro !
Zëri i tjetrit i zbritur si prej Kashtës së Kumtrit ishte i magjishëm. I kapur me dorën e majtë pas sfurkut dhe zërit shpresdhënës, ngrihesha lart e më lart ndërkohë që dora e djathtë nuk lëshonte për asnjë moment timonin.
- Lëshoje biçikletën more djalë. Lere dreqin të shkojë në esfel ! - Dëgjohej zëri i lodhur i fshatarit teksa hungërinte plot dert me të gjitha forcat e tij për të më ringritur.
- Jo. Nuk e lëshoj xhaxho. Kam qumështin aty.
- Lere more qumështin e shpëto kokën ! - gati ulëriu tjetri duke turfulluar nën shi.
Por ishte e kotë. Si të kishte qenë pjesë e pandarë e imja, biçikleta dhe bidoni, të përlyer me baltë, dolën në sipërfaqe buzë rrugës së bashku me mua.
Duke u përndritur në të qeshura dhe mornica, e përqafova plakun i cili më ndihmoi duke më hedhur mbi qerren e vet, me të cilën dolëm gjer në rrugën e asfaltuar. Më tej duke u dridhur nga trupi i lagur dhe nga gëzimi, pedalova dhe u gjenda në rrethina të qytetit, ku shiu kishte pushuar dhe një ajër i lagësht e kishte mbështjellë mbasditen gjer në muret e pallatit tim.
E lëshova bidonin në dyshemenë e korridorit. Nga brenda dhomës zëri i të tjerëve më pushtoi sakaq :
- Po ç'u bëre, more djalë se na bëre merak ! Nusja lindi çupë sotë ! - ishte zëri i nënës.
- U bëmë me çupë përsëri vëllaçko! - ishte zëri i tim vëllai.
- Una kam ni kukul. Motla, motttra ime e vogël - ishte zëri fëminor i mbeskës sime që kishte filluar t'i thurte aq bukur, vështirësisht, fjalitë e shqipes. Më tej të gjithë të hutuar, shqetësuar njëzëri thërritën : "ç'ka ngjarë" !?
- Asgjë. - thashë me zë të qetë - Rrëshqita në një pellg me ujë kur po vija. Por jam mirë. Mos u bëni merak.
Pa u ndier dhe pa rënë në sy, u drejtova drejt banjos për të shpëlarë biçikletën dhe bidonin e përlyer nga jashtë me baltë. I futa thellë në koshin e rrobave të palara veshjet e mia të lagura. I fsheha këpucët posht raftit. Dhe fillova të shpëlahem. Në dush, symbyllurazi, m'u fanit fytyra e plakut mjekërbardhë.
... ... ... ....
Disa orë më vonë i vetëm, me matematikën e hapur ndër duar, ndërsa rrufisja një filxhan të ngrohtë çaj mali, mbi porcelanin e bardhë të kapur ndër gishtat që më përvëlonin, pasqyrohej vagullueshëm, dritarja e zhveshur e dhomës time me qiellin e hapur të pas furtunës që shkoi. Si një kupolë gjigande hapsira me yjet mbi krye rravijëzonte atje përtej, larg nesh, galaktikat e së panjohurës që më godisnin mbi ballë jo më si pikçuditëse-shiu, por si pikëpyetje-drite drejt unit tim të përbaltur tokësor metafizik. Aq sa faqet më paloseshin në mendje, me shpejtësinë e dritës, duke kthyer kokëposht gjith sistemin tim rendor kohorodiellor.
... ... ...
I sapo lindur, sikurse në këtë kohë, në maj, ardhja ime në këtë botë, ndërsa isha një foshnjë tre muajshe, kishte përkuar matematkeqsisht me ikjen e tim eti që e kishte humbur jetën në një aksident fatal përgjatë muajit gusht. Që prej asaj kohe, nga dhimbja, nënës sime i ishte prerë qumështi.
... ...
Emri i fshatit Dyshnik shpërbëhej numerikisht në 2shnik duke prodhuar kështu matematikisht toponimin e dyzimit tim të fatëzuar nën vorbullën e përroit Gushtova i cili si një merimangë gjigande mundet të më kishte mbështjellë nën pëlhurën e vet makabre, duke më gushtëzuar, :-( muruar-murëzuar-murgëzuar-gushtëzuar...
...
Kishte qënë e thënë ngjarja e kësaj dite apo ishte thjesht rastësi kjo nuk më interesonte aspak, përgjerisa e kisha sjellë qumështin e sheqertë në shtëpi.
.
Sot më 25 maj 1991 kishte ardhur një filiz i ri në familjen time. Një vajzë që do të merrte më vonë emrin e gjyshes së saj - nënës sime.
- I'a fsheva rrëfenjën në fjalë njerëzve të mi dhe nuk e di përse(?), po ua rrëfej juve. Ju kujtohet vështrimi i sybardhit që digjej atje në fshat nën temperaturë ?
- Si ? - Ju sapo e pohoni të heshtur duke tundur kokën ndërsa më pyesni - E pastaj?...
- Oh, po. E pastaj ? Nuk di ç'të them. Fundi i fundit, që të jem i sinqertë, nuk kuptoj më tepër për t'ju dhënë shpjegime. Shpesh më vjen keq për veten që jam duke e goditur me kokë murin e së panjohurës. Dhe murit nuk i bihet me kokë. Por ku i dihet, ndoshta një ditë mundet të shfaqet ndonjë rreze e kuptimshme përtej tij, dhe Ju njëherësh keni për ta miratuar së bashku me mua idenë, se ekziston gjithmonë jo pa vend shprehja "ndoshta një ditë" ...

Ndoshta. Ka për të qënë ndonjë e tillë, ditë e ngjashme edhe për Ju, përgjatë udhëtimit që domosdoshmërisht kalon këndej ... nga Rruga e Qumështit.

[Brari]

Bukur shkruan o flur..

Ke nje fraze ketu qe un e zgodha per ta diskutuar pak:

--------

- Po ç'u bëre, more djalë se na bëre merak ! Nusja lindi çupë sotë ! - ishte zëri i nënës.
- U bëmë me çupë përsëri vëllaçko! - ishte zëri i tim vëllai.
- Una kam ni kukul. Motla, motttra ime e vogël - ishte zëri fëminor i mbeskës sime që kishte filluar t'i thurte aq bukur, vështirësisht, fjalitë e shqipes. Më tej të gjithë të hutuar, shqetësuar njëzëri thërritën : "ç'ka ngjarë" !?
- Asgjë. - thashë me zë të qetë - Rrëshqita në një pellg me ujë kur po vija. Por jam mirë. Mos u bëni merak.
--------


Do desha qe ndonje gjuhetaro-gramatikolog ketu ta shikoje e te jap nje mendim ne se eshte ne rregull apo jo letrarishto-gramatikisht.
E kam me shume me shenjat e pikesimit .. e te tjera marifete te kesaj natyre kur eshte fjala per dialogjet mes personazheve..

Tregimi si zhaner eshte i veshtire ne fakt dhe do persosmeri ne cdo ane, qofte si ndertim qofte per sa i perket sasise se fjaleve qe derdhen aty.

E do si kripa me sheqerin ne ushqim.. pra cdo gje...me karar.. nga fjalia e pare deri ne fund..

Nejse.. vazhdo e na dhuro tregime te tjera te bukura si gjithmone o Fluran..!

[EltonNY]

eeeeeeeeeeeeeeeeeeee Sauku prap

[flurans ilia]

Baraka e kopshtit të mollëve

Në mëgjesin e ditës së sotme nuk e di përse në mëndje më ishin ngulitur vargje nga blloku intim i një poeti të ri të panjohur. Në to me fjalë fare të thjeshta poeti thoshte: Për dashurinë që lind ëngjëjt / Me krahët e bardhë pupëlor / Për ëngjëjt që zbresin mbi ëndrrat / E këtij realiteti të vështirë tokësor.
E meqënëse flitej për ëngjëjt, dhe besimi fetar kishte qenë për shumë kohë i ndaluar tek ne, e kisha mbajtur gjithmon përbrenda vetes këtë poezi si diçka të vyer. Ndënë dritën e parë të mëngjesit i kisha kaluar nëpërmendje në shtrat, gjysëmfjetur e gjysëmsyzgjuar, të katër vargjet në fjalë. U ngrita. Pas kaq ditësh punë intensive përmes skicash të panumërta dhe përllogaritjesh marramendëse së fundi i'a kisha dalë mbanë me sukses. Eprorët e mi ishin të kënaqur nga puna ime si projektues në zyrat e urbanistikës së qytetit ku punoj si arkitekt. Kam emër dhe mbiemër fare të thjeshtë. Quhem Arben Pëllumbi. Shkurt Ben. Ose "Beni arkitekti" si më thërret edhe shoqëria. Të gjithë më njohin dhe më respektojnë. Për më tepër nga pozita ime. Vargjet, si dhe prezantimin tim, po ju'a rrëfej ndërsa në tiganin e vendosur mbi pllakën elektrike po fërgoj vezët e mëngjesit. Natyrë e qetë dhe aromë gjalpi të skuqur. Me brek dhe këmbët e zbathura të futura në pantofla.
- Mos kujtoni se kam kohë të ha mëngjes për çdo ditë?
- Jooo.
Gjatë javës ngrihem shpejt për në punë dhe nuk kam kohë për asgjë. As për të menduar. Të dielave ndiej një kënaqësi të brendëshme ndërsa gjumi shqitet vonë nga qepallat e syve dhe mundësohem të përgatis vetë mëngjesin. Për më tepër më shijon shija e bukës së thekur teksa filloj me koren e saj të ngjyej të verdhën e vezës direkt nga tigani ku është fërguar. Hëngra me oreks. Ndërsa dëgjoja emisionet e së dielës në kanalin e parë të RadioTiranës. Kjo atmosferë më pëlqen. Mbarova së ngrëni, u rrojta me fytyrën e gozhduar një copë herë mbi pasqyrën e banjos, më tej në pllakën elektrike vendosa xhezven e kafesë, aroma e së cilës, më hap sytë.
Krevatin e lashë rrëmuj. Tavolinën e bukës po ashtu . E gjith dhoma notonte në një rrëmuj të pandreqshme. Kjo për të vetmen arsye se nuk më pëlqen të vë dorë për të prekur asgjë të dielave , dua t'a kem tërësisht timen ditën e pushimit. Jam i lodhur nga kjo vetmi, që e ka shndërruar çdo objekt të shtëpis në një pozicion të parregullt në raport me gjithshka. Miqt e mi kanë të drejtë kur më thonë se në jetën që bëj më mungon "arkitektura e shpirtit".
Po qesh me fjalët e tyre që më vinë nëpërmëndje sepse m'i thonë faktikisht nga që jam projektuesi më i mirë që ka qyteti. Qytet të cilin sot e shihja përmes dritares së guzhinës të lagur nën shi, ndërsa rufisja kafenë e mengjesit nën tymin e cigares. Qielli kishte pësuar një çarje të lehtë nga perëndimi. E kaltra qiellore përzihej brutalisht me penelata të rrëndarreshngjyrëgri. Kishte rrënë shi gjatë natës së shkuar dhe rrugët ishin të lagura tek-tuk me ndonjë kalimtar të nxituar nga një shi i dytë që mund t'ja fillonte nga çasti në çast.
Jo rrallëherë kam qënë i ndodhur përballë faktit se ç'duhej të bëja gjatë ditës sime të pushimit? Sepse bëhet fjalë për një qytet të vogël në jetën e të cilit nuk të ngelet gjë e madhe për të bërë veçse të tymosësh cigare të panumërta. Kjo mikroklimë e lagësht më ishte e domosdoshme për të lagështuar pak ajrin e mushkrive të mia të burgosura për ditë me radhë në mes letrash projektimi.
Për të thyer pikën e ngujimit më lindi ideja të bëja një shëtitje përjashta me biçikletë. U vesha dhe dola. Pedaloja në rrugët perëndimore të qytetit i cili vazhdonte ende të qëndronte gjysëm i përgjumur. Ndihesha i gëzuar. Ajri i lagësht, i mrekullushëm. Brenda trupit një zjarr i brendshëm ndizej me forcë. Ndieja erën vjeshtore të liqenit teksa lëkundte mëngët e pulovrës time të leshtë.Mendimet më kishin kaptuar të gjithin njësoj si ekrani i madh i të vetmes kinema të qytetit, ku shihja në retrospektiv një pjesë të mirë të ditëve të mia. Dorën e rrudhur të tim gjyshi, teksa më lëmonte flokët, duke më thënë: njerëzit kur e duan shumë njëri-tjetrin janë njësoj si ëngjëjt biri im. Nuk ka forcë që t'i ndajë as në qiell dhe as në tokë. Edhe toka, dhe qielli, bëhen një kur dy njerës duhen. Nuk e di përse m'i përsëriste kaq shpesh këto fjalë. Ndoshta nga fakti që mund të kishte përjetuar edhe vetë, një dashuri të kësaj natyre. Në ekranin e fëmijëris time shfaqej një histori e çuditëshme. I ngazëllyer nga imazhi i ëngjëjve ose më saktë nga dëshira për t'i parë në realitet, në moshën gjashtëvjeçare, detyrova të hidhej nga kati i parë i ballkonit të apartamentit tonë, Neritanin, shokun tim të femijërisë, që e doja aq shumë, sa që besoja me të vërtetë që ai ishte një ëngjëll. Pasojat ishin katastrofale. I bindur nga fjalët e mia, duke u hedhur prej andej, ai theu njëkohësisht këmbën dhe dorën e majtë. Unë hëngra një dru të mirë që nuk kam për ta harruar gjithë jetën nga im atë, të shoqeruar me thirrjet: "fëmijë mizerje" , "shejtankalama" , "idiot" dhe "nuk bëhesh njeri ti", të cilat më bënë tërësisht të hiqja dorë nga ideja për t'u përpjekur të shoh në realitet ëngjëjt. Shumë pikpyetje në atë kohë në mëndjen time gjashtëvjeçare rrëzonin imazhin e ideve të mëparshme. Në ç'farë tim gjysh më kishte thënë për njerëzit apo ëngjëjt, nuk ishte e vërtetë, sepse po të ishte ashtu shoku im nuk do të ishte përplasur si kungull nën dhimbjen e kockave të tij të thyera, por do të fluturonte! Më vinte për të qeshur kur e kujtoja atë skenë. Dridhje të lehta më përshkojne trupin nën thirrjet: "nuk bëhesh njeri ti, idiot, shejtankalama, fëmij mizerje, mizerjeeee... Të qarat e Neritanit. Sirena e ambulancës. Komshijtë që më shihnin me përçmim. Të gjitha njëkohësisht më prunë me këmbë në tokë.
Që prej asaj kohe të tjerët më thërrisnin "filozof" dhe frika e dyshimit i ndante prej meje. Ndërkohë që në shkollë isha me nota të shkëlqyera. Fillova të isha edhe më i mbyllur pa rreshtur asnjëher së menduari se kjo tokë dhe këta njerës meritonin me tepër se ky rrisk jete që u kishte rrëne për të jetuar.
Pedalueshëm, i tërhequr prej kujtimeve, muskujt, mishin, trupin, i pashë jashtë qytetit, drejt një rruge që gjarpëronte përmes kopshtesh të panumërta me mollë të pjekura. Në këtë stinë të vitit aroma e tyre të shtynte përherë e më pafundsisht të futeshe përmes, pa e kuptuar se ku qëndronte mrekullia e ndjesisë. Liqeni herë shfaqej herë fshihej përmes drurëve. Vetëm pasi ndodhesha shumë afër parcelave e kuptova se gjithshka më ishte mëse e njohur aty.
- Sa hutaq që jam, thashë me vete, ky është kopshti im i mollëve, ku vite më parë takohesha me Fatbardhën, mikeshën time të viteve të gjimnazit, dashurinë time të parë.
Instiktivisht si në një ëndër të cilën e ke lënë përgjysëm dhe do ta shohësh gjer në fund, me një forcë të padukshme, kisha pedaluar jashtë qytetit ku rigjeja prej një ndarje kaq të gjatë rrugicat e kopështit të mollëve ku gjendej baraka... Baraka e kopshtit të mollëve kishte qënë dikur parajsa ime tokësore. Gjithshka ishte e ngritur pa kujdes. E vogël si një shtëpizë përrallash, me mure të rrënuara. Me krahun e djathtë të shkatërruar nga shirat dhe erërat që vinin nga liqeni, vazhdonte të ishte aty njësoj si atëherë.
- Ajo po më pret, i thash vetes, Po, po më pret. Njësoj si atëher.
Kjo më kishte dalë plotsisht nga mëndja për shkak të gjith atyre ditëve të lodhëshme. Isha i justifikuar për vonesën. Ajo kishte një shpirt të shkëlqyer për të falur. Nuk mbante asnjëher mëri dhe ishte nga të pakët njerës që dinë të falin. Veçse kishte kaluar shumë kohë, shumë kohë që më priste e ngujuar aty.
Përballë barakës së kopshtit të mollëve, retrospektiva, ekrani gjigand i kinemasë, u shpalos.
Fatbardha kishte qënë shpëtimtarja ime, ëngjëlli im. Gjunjmëgjunj, në një bangë. Teksa më prekte, ndieja se si për së brendshmi pantallonave të mia një flakë e pashmangshme digjte trupin dhe mendjen. Isha i gjithi "i rrënë brenda" me të. Mendoja vetëm për të gjersa një ditë gjithshka e përfshiu zjarri ku nëpërmjet Neritanit, i cili kishte filluar punë si rrojtar aty, mundëm të realizonim disa takime të fshehta. Aty. Larg syrit të qytetit. Qetësi. Detaj i atij mëngjesi të parë kur braktisëm orën e matematikës. Rrezet e diellit tetoras që përndriste vendin. Vello e bardhë. Në këmbë. Në periferi të qytetit. Nën aromën e mollëve. Flokët e saj të prerë shkurt. Tipare të rigjetura si të mos ekzistonin më parë. Sytë. E kaltra qiellore. Mollëzat e faqkave të ngjyrosura në ëmbëlngjyrëkuqeremtë frutore... Baraka. Baraka jonë që u shndërrua në një strehë gjithmon e më të dashur. Mësuam të kafshonim ndijueshëm për të parën herë, shijen e frutit të ndakuar. Me orë të tëra qëndronim të shtrirë mbi kashtën e butë duke biseduar dhe vështruar trarët e hapët të tavanit prej nga ku mund të shihje një pjesë të qiellit duke ndijuar me poret e lekurës brishtësin e trupave të zhveshur gjashtëmbëdhjetvjeçar. Ndjesia e natyrshme stinore për të jetuar me gjithë forcë, ndërthurej me aromën e mollëve. Kur dilnim prej andej Neritani na jepte me vete një kokër të madhe të cilën e ndanim përgjysëm rrugës së kthimit. Gjashtëmbëdhjet vjet gjer atëher dhe këtu çdo gjë kishte ngelur po e njëjtë. Veçse unë në moshën e Krishtit, në të gjitha këto vite një ves më kishte ngelur që prej asaj kohe dhe që nuk mundem dot ta shkëpus prej vetes: duhani. Tymi i tij që dilte nga brenda gjoksit drejt qiellit për të përafruar sadopak imazhin qiellor me atë të kësaj toke që prodhonte mollë kaq të ëmbla. Mollë të cilat në të gjitha këto vite më ishin shndërruar në fruta që i kafshoja gjithmonë e më tepër me ndjenjën e një pasioni të njëtrajtëshëm po aq sa dëshira për të jetuar. Gjithshka përpara meje, jo më si një ekran imagjinar kinemaje por si një realitet i mirfilltë.
- Fatbardha... Bardha... ku je moj çupë...?
Asnjë përgjigje. Shtyva fortë portën dhe u gjenda brenda saj. Asgjë s'kishte ndryshuar përveç një rrote të madhe qerreje të përbaltur. Koshat mollëve në cepin e majtë. Kashta. Trarët e tavanit. Aroma e trupit të saj të ngrohtë.
- Bardha ku je shpirt?
Nuk pata kohë të kërkoja sepse një NDAL! i fuqishëm më bëri të hidhem përpjetë.
- Ndal! - dëgjova një zë burri i cili më smbrapsi tej. Përballë: një njeri me kasketë të strukur mbi sy, mjekër të ashpër, i veshur me një mushama të gjatë të zezë. Ndër duar një çifte dy grykat horizontale të së cilës drejtuar drejt meje. Do të besoja me të vërtetë se ai ishte nje murg. Vetëm pasi u afrua më afër munda ta njoh, ose më sakt ishte ai që më njohu i pari duke ulur armën. Më shtërrngoi dorën duke u përqafuar si vëllezër dhe filloi të më qortonte se pse s'kisha ardhur më këndej për ta takuar. Besoj e merrni me mënd se po ju flas për shokun tim të fëmijërisë , Neritanin.
Fillova të justifikohem se nuk kisha kohë, se isha "i mbytur" në punë. Studimet e mia të larta kishin zgjatur për katër vjet në kryeqytet. Më tej specializimi im në Gjermani. Puna intensive. Zyra. Kariera ime brilante si arkitekt projektues. Të gjitha këto nuk ja thash atij, por i kalova në mëndjen time në të qindat e sekondës ndërsa papritur e pyeta:
- Vëllaçko, mos e pe gjë Fatbardhën këtu rreth e qark? Kishim lënë takim sot dhe më kishte dalë fare nga mëndja.
Tjetri nuk mundi ta fshihte dot habinë dhe në sytë e tij një flirt dyshimi filloi të rrëshqasë ngadal drejt meje.
- Përse më sheh kështu? - e pyeta kureshtar
- Po të pyes thjesht se ku është ajo dhe sa kohë ka që më pret... Nuk ka asgjë për t'u habitur, pse më sheh kështu?
Neritani u tërhoq një hap pas dhe filloi të më shihte me ngulm drejt e në sy. Po e vështroja edhe unë. Se ç'kishin përbrenda ata sy? E njihja mirë mikun tim. Gjërat që mendonte në moment t'i thoshte drejt, pa kurfarë ndrojtje, me atë mënyrën e vet të sinqertë e të pashkollë që jeta e kishte mësuar të fliste.
- Ben - foli ai me zërin solid.
- Miku im, ç'farë po ngjet me ty? Pse kështu? Bardha ka vite qe nuk jeton më këtu. Ajo i ka thënë njëher e përgjithmonë lamtumirë këtij vendi me ikjen e saj. Ndaj mos e mbaj mendjen të gozhduar te kjo *** histori se nuk të bën mirë për shëndetin. Fshije nga mëndja. Ti nuk mundesh ta kthesh më mbas kohën e ikur. Ke bërë gjer më sot atë ç'ka qënë më e mira që mund të bësh. Për këtë të jesh i sigurt. Po ta them troç se ajo nuk ekziston më. Fshije nga kujtesa. Nuk ekziston. Më kupton? Hiq dorë nga çmenduritë e tua për të bërë njësh qiellin dhe tokën. Nuk mundesh. Je ende i ri. Ke një shkërdhat jetë përpara për të jetuar dhe duhet ta jetosh. Vërtet nganjëher nuk të kuptoj se si mendon dhe vepron?
Nga buzët e tij cifla pështymash me binin në fytyrë prerë dhe i rreptë në çdo fjalë që më drejtonte. Më dukej paradoksale se si kishte marrë kthesë kjo ditë e cila i përngjante një këmbane të largët që njoftonte pragun e një kungimi të ri. Ky ishte një fakt. Një shuplakë që përjetoja çdo herë që ndodhesha në pragun për ta kapërcyer. Ndaj kisha tentuar edhe njëher të vetme. Edhe një të vetme herë, gjatë gjithë këtyre viteve që ajo më kishte munguar aq shumë, të përmbysja realitetin dhe në vend të tij pedalueshë një realitet të ri të ndërtoja, njësoj si projekti i një ndërtese të shumë duartrokitur për të cilën aq shumë më kishin lavdëruar se kishte qenë projekti im më i mirë ndër vite në këtë qytet.
U shkreva në krahët e mikut tim. Ndjeva se si rrihte zemra e tij. Ndjeva nëpërmjet zemrës së tij se si rrihte e imja gjithashtu.
- Po kthehem për në shtëpi. Tashmë e kam të qartë. Të faleminderit... - i fola ndërsa i shtërngova dorën.
- Prit. Qendro edhe pak. - u lut ai duke më zgjatur një cigare.
- Jo, nuk mundem - fola duke refuzuar për të parën herë në jetën time një cigare që më zgjatej nga dikush tjetër
- Më duhet të kthehem në shtëpi. Kam shumë punë të lëna për gjysëm.
Me biçikletën ndër duar u vura në kthim.
- Hej, prit. Prit pak. - dëgjova zërin e tij.
- Vishe mushamanë time sepse rrugës ka për të zënë shiu dhe do të lagesh.
Nuk e kundërshtova. E vesha atë masë të madhe të zezë dhe veten e ndieva mirë nën të, posht shiut që filloi të binte me pika të imta gjithmon e më të dendura mbi tokë. Vetja, nuk e di përse, m'u duk si një murg, një murg që po nisej drejt rrugës së tij të kthimit... Drejt realitetit.
- Mirupafshim ! Do të shihemi së shpejti ! - thërrita i hypur mbi biçikletë.
- Qofsh me shëndet vëllaçko! - tha ai me dorën që dikur e pat thyer për fajin tim, të ngritur në erë.
Në të dalë të kopshtit pedaloja mbi rrugën e asfaltuar. Ndjeva në xhep një mollë e madhe gjysmën e së cilës fillova ta përtyp i vetëm me mallin e një melodie të këputur njësoj si kënga e liqenit i cili nën ritmin e valëve vazhdonte të këndonte po të njëjtën këngë për kaq e kaq vjet. Një rritëm kokëfort. Melodi e zbrazët. E cila nuk rreshtej pa pyetur
- Ku je ti? Ku je ti?
Brenda sonoritetit të vet melodia rrëzohej mbi tokë në çastin e parë të puthjes me realitetin, duke u përpëlitur si diçka e pa fuqishme, tejet delikate. Si kënga e brishtë shumëvjeçare e valëve të liqenit drejt bregut. Si këto pikla shiu mbi asfalt. Që të gjitha të marra së bashku nuk munden kursesi të arrijnë fluturimin e imagjinatës tonë drejt atyre dëshirave të pa realizuara e të padukshme, që sa më tepër t'u afrohesh në realitet, aq më të largëta e të pakapshme bëhen për sytë tanë.

[flurans ilia]

Kam lindur për të qënë kafshata juaj



Zakonisht kur nisim dhe analizojmë poezinë, për të qenë literalisht sa më artistik (!), e fillojmë me fjalët " koloriti i poezisë së filanes, ose penelatat e filanit..." Gjepura. Furça tashmë të bajatizuara këto të cilat mund ti gjeni me tonelata nëpër gazeta që shpërpushin ditëkafenetë.
Ngjyrat, përveç faktit që na pengojmë të depërtojmë më tej, na e fshijnë krejt vizionin e asaj që shpaloset përpara vetdijes sonë të verbër, që faktikisht e percepton ngjyrën e poezisë me atë të natës universale. Të errët.

Oh, netët që dinë të jenë

veç përqafime me forcë serioze,

më dhanë imunitet për frikën

dozë pas doze.

Megjithatë paradoksialisht unë mendoj, se fillimit të diskutimit tonë për poezinë e Rudina Madanit, si kontrapunkt duhet t'ja fillojmë pikërisht symbyllurazi nga ngjyrat.

Besimi im i pazbutur

që lëkundesh kontrasteve të forta,

afroju ngjyrave, ngjyrave mos iu tremb,

siç iu trembesh fjalëve të kota.

Se veç me ngjyra mund të bësh ç’të duash

të mbjellësh buzëqeshje

e të zbardhësh fate,

ngjyrat, i vetmi lifting

kur të jesh lodhur prej nate.

Nga tabloja poetike që kemi përpara, njëra prej këtyre ngjyrave ftillon rrugëtimin realisht më të përafruar, drejt vargut të saj.
Ngjyra e baltës, për të cilën Lasgushi ka pas thënë : "A ka më fisnike se balta?".
Që në fakt është ngjyra e tokës, e cila simbolizon vdekjen por edhe (ri)lindjen, ashtu si autorja vetshprehet :

Qemë ne që në emër të vetëgjetjes

injoruam baltën

e u projektuam në dimensione

që s’di pse...

i përcjellim ende gjeometrikisht ...

u shpërndamë krejt harrueshëm,

grive të betonit

në ngutje vogëlsirash tejzënë

sofistikisht...

Ngjyra gri e shpërnguljes.
Gria e rrugëtimit të poetes së bashku me poezinë e saj, me të cilën sapo kemi nisur udhën tonë.

Qemë ne që injoruam baltën

në shtegtim të vetëgjetjes

që s’di pse...

kaq shumë akcent i dhamë

e rëndësi,

në emër të saj justifikojmë vetëhumbjet

vlerëhumbjet

mikhumbjet,

djehumbjet

në emër të saj

u shpërngulëm në gri...

Ngjyra juaj shpërfillëse e betonit, zotërinj, që na e kultivuat si kërpudhat kloneske pas shiut, të mbira gjithandej, dikur në forma bunkerësh, dhe sot, në qiellgërvishtëse që nga bregdeti i Durrësit, gjer në Tiranë, ku të merr malli të puthësh një lule, apo të përqafosh një degë të vetmuar pishe.

E besomëni...

ka gjasa

që këtyre grive të betonit

kurrë kaq e njëzëshme

s’do kish qenë shpërngulja,

sikur të na binte në mend edhe një herë

që vetëm në baltë

e prej baltës

lind

lulja.

Besoj se për çdo poet, ka një rrëndësi maksimale pesha e vetdijes në raport me krijimin, jo vetëm ngushtësisht kaq. Disa besojnë dhe e vlersojnë gjetjen. Disa nuk e kuptojnë dhe vazhdojnë të rrugëtojnë në trajta inerte. Disa e kuptojnë lvizjen inerte dhe pozicionin e fatëzuar nga natyra të plotfuqishme në të cilat janë të përfshirë. Poeti i vërtet reagonë pa folur.

Mos fol...

vazhdo te me pastrosh siç ke bere deri me tash

nga ndryshku i apatise

instaluar nga perkujdesjet e respekti

nga domosdoshmeria,

nga rrethanat,

e te tjera kotesira si keto

vazhdo te me punosh

sipas projektit tend

ne nje dimension hyjnor e te ri me ribej

pastaj,

po te duash me perplas

une ta ndjej frymen qe me gozhdon rreth teje

e ndjej dy hapa para

e ndjej dy hapa pas...



Mos fol

sillu ne orbiten time

duke tribluar arsyen dhe instiktin

sygjerimet e pervojes

e te tjera si keto

nisu me guxim

perballome pafytyrshem dhe embelsisht

pastaj

po te duash

kthehu ne pikenisje perseri

pasi te te kem ndjere diku afer gjirit,

ndofta dy gisht nen te

ndofta

dy gisht permbi...

Ajo çka ngelet besoj ka vlerë. Kjo mbetje shtresante në vetdijen artistike të krijuesit është kuptimësia mbi rolin e vet individit në raport përgjithësues me botën që e rrethon. Për Rudinën kjo është leva lëvizëse e poezisë së saj. Nuk ka asgjë të paqartë. Tabloja është mëse reale. Nuk ka kërkime të pafundme. Ka vetëm kërkesë optimale në rrjedhën për të qenë i thjeshtë. Poeti q i përket një fryme të re reagonë pa dëgjuar.

Shumë herë

nuk ua vumë veshin,

iu kthyem krahët

e heshtëm...

se përdorët

formën më të vështirë

për t’na spjeguar

atë,

më të thjeshtën.



Kur ju dhamë tërësisht

në mirëbesim

siç jepet

vajza e re tek ndjenja,

pritëm prej jush të na i hapnit sytë,

por... na futët

në terre të reja.



Në një gërshet pikëpyetjesh na lidhët

e stinët

na i mbërthyet tek vjeshta,

se vazhdoni të përdorni

mënyrën më të vështirë,

për t’na i kryer...

... gjërat e thjeshta.

Të jesh i përsosur thjeshtësisht sipas mënyrës tënde është poezi më vete. Të jesh i përsour që të kuptosh pozicionin tënd në univers është si të rendisësh një poezi të mirë përkrah poezish të tjerave akoma edhe më të mira . Një gravitet ekzistencial poetik i mrekullueshëm, shprehur me vetdije dhe vetbesim, PO-etikisht, si rrallëkund.

E zhduk

çdo shenjë të zakontë graviteti

kjo këmbëngulje e ëmbël e pranisë tënde

e mbi rutinën prej ozoni te asaj që jam

pezull më ngre

mbi përsetë e pafund ku çapitem

pezull më ngre

mbi friken sugjestive te stines që na lë

mbi lirite e teperta

te pavena mire ne pune

pezull më ngre....

ç’mrekulli kjo humbje e peshës

prej te ciles

rregullisht e perceptoj lunatizmin tim

që me veçoi

e objekt kureshtjeje më bëri

për të palehtët

që mijëra herë

fytyrës ma përplasën

rëndësinë e të qenit me “peshë”,

e të qenit mbi tokë

e të qenit mbi këmbë

e të qenit

domosdoshmërisht

e rëndë.

Nuk është "rëndësia e të qenit me peshë" ajo që "domosdoshmërisht duhet t'i japë me patjetër" (o rashë, o vdiqa!) peshën Artit(poetik).
Kjo ndodh vetëm në politikë ku përherë jemi të detyruar të dëgjojmë se filan politikan, deputet, ministër, apo opozitar, "është me peshë", "me këmbë në tokë", madje le të kujtojmë zhargonin "i ka bolet e mëdhaja" (!)... Për këtë nuk jemi të sigurt. Dhe as që na intereson.
Jemi të sigurt veç për faktin interesant se në Poetikën(artistike) as psherëtimat orgazmike të pubertetit vjershëtor (gjallojnë aty të rinj të plakur, sikurse pleq infantilë), nuk janë ato që e tërheqin lexuesin e vëmendëshëm.
Gjetja e thjeshtë e pozicionit dhe raportit me të, është ajo çka e bënë poezinë të bukur. Të bukur sepse fjala e poetit që e shkroi është thjeshtësisht e bukurshkruar. Dhe kjo firane fjalë, është ajo që mbetet. Jo egocentrika e shpirtit "poetuc" për pak lavdi të ngutshme provizore (të stilit "o rashë o vdiqa"). Krejt në të kundërt poezia e mëposhtëme dëshmon një aktualitet mbarartistik :

U linda në hije, u rrita në hije,

larg nga dritat e prozhektorët. Më thanë:

“S’ke intuitë për të marrë timonin

ama, paske shpatulla për të shtyrë

motorët.”

Më thanë të kyç gojën e të jem e duruar,

se mbetet shpesh pa gjë ai që lyp shumë,

e... teksa bindem, larg meje fiksohen

prozhektorët, larg njerëzve si unë.

Fjala e pastër larg bujës prozhektoriste. Ndjesi e kulluar e të qenit i vetëm mes të gjithëve. Ai karakter i dlirë artistik, që karakterizon edhe "njerëzit e tjerë si poetja nën hije" që "shtyjnë edhe ata motorët" , e bënë zërin e Rudinës solidar me të gjithë ata shpirtra që mbërijnë tek vetvetja, në fund të skutës më të errët të vetvetes. Shpirtra që lindin nga balta gjer në vetflijim hyjnor. Por ama , pa as më të voglin ekzaltim...

Kam fytyrën e vëllezërve të mi

që janë si lumenjtë pa shtrat,

që kanë ekuilibër tërmetesh nën hap.

Dhe kam në majë të gjuhës një pyetje naive

huazuar nga vëllezërit e mi,

pse s’janë të njëllojta perëndimet

kur dielli është po ai?...

Në atmosferën e përgjithshme ndodh pikërisht kështu. Së paku me poezinë. Së paku paku me poezinë shqipe të ditëve tona. Së paku paku paku me dyndjen e botimeve të librave poetik të pa precedentë që vazhdojnë të infektojnë tregun shqiptar. Së paku që shumë pak, kanë influencuar në ngritjen e ndjeshmërisë morale të krijuesve, kryesisht, për të porsaardhurit e talentuar.
Na janë terrur sytë o njerëz duke lexuar : "të desha dhe s'më deshe" , "t'u përkula dhe s'ma ngjeshe" , "pse ike kur t'u luta, o ma fut, o ta futa", etj. Duke tjerrur dhe shitur përsëri egoizëm të pafund, gjoja për poezi. Dhe thonë se atmosfera letrare është e akullt. Të grin acarri! Mandej, ndiejnë të ftohtë përgjithësisht në shpirt artkrijuesit tanë. Fenomen krejtësisht i kundërt me poezinë e Rudina Madanit, e cila jo vetëm që e njeh veten, pozicionin e saj gravitacional, por di të ndezë fjalën e duhur (për më tepër artistikisht), që papritur të ngjall respekt të pakontestueshëm kur e hap zemrën e saj dhe në të lexojmë :

Më dolën kthetrat

kur armiqtë më kthyen shpinën

kur lufta u lodh, u bë pa interes,

tash prej tyre vuajnë njerëzit e mi

“bjermëni një gërshërë t’i pres”.

Se unë e di, s’jam pemë e fortë

e shumta mund të jem një frut

kam lindur për të qenë kafshata juaj,

kam lindur e butë.

Ky është frut poetik i fshehur nën dëborë. Që një ditë shumë të afërt do ta lëngëzoj gojën e stinëve më të mira, kam besim. Ushqyes dhe i shëndetshëm estetikisht dhe moralisht, për kohëra krizash. Shpresdhënës, si zjarri që shohim për së largu, dhe nën imagjinatën e të qendruarit pranë, na bënë t'i mbijetojmë acarrit.

FLURANS ILIA

[flurans ilia]

Qysh kur nuk dihej sa ishte metafora

Bie sqotë. Një shidëborë i/e papritur veshtullore që të jep idenë e gabuar se sezonet ndryshojnë tranvestialisht. Duke qënë besueshmërisht drejt e në rrugën tënde natyrore, të duhet të mbështillesh fort pas palltos tënde të vjetër të dëshirës që e mbart për shumë kohë dystuar me trupin. Pas asaj që racionalistët e konsiderojnë të vjetëruar e të dalë jashtë mode. E vetmja gjë që të ka ngelur nga udhëtimet e tua. Nga largësitë. Malli. Brengat. Brenda së cilave si prushi mban të ruajtura mirë ndjenjat e tua më të brishta . E vetmja gjë që ruan të ndezur me fanatizëm që prej shumë kohësh është dhimbja që djeg. E vetmja pikë që nuk ta transformon shpirtin përposht flotiljeve gri.

Më ndodh
Që duke zbritur ngadalë
nga një kullë prej ku shihen
Drita që japin shpirt
Qirinj që dridhen nën frymë të ndezura
Gurë të mëdhenj të latuar zemërimesh të lashta
Mërzish moderne
....dhe duke zbritur akoma më shumë
Të gjitha kthehen në rërë trishtimi
Anës brigjeve të shpirtrave bohemë.
... ... ...
Ngrihem e trembur përgjumësh
Për fatin e peshkut në parajsën e qelqtë...
... ... ...

Për dashurinë e të gjitha mëngjeseve të shkelura
Me peshën e këpucëve të shpirtit
Për hidhërimin e të gjitha muzgjeve të zhgënjyer
Për ç’ka pritën prej diejve të lodhur
Po e kthej dhe këtë gotë qelqi të kaltër
Ku notojnë e s’plaken peshqit e shpresës sime...

Gjithshka përngjan e mbarsur me poetikë brenda të tilla dimensioneve shpirtërore. Madje nuk do të nguroja aspak ta cilësoja që në fillim të këtij shkrimi mbështjelljen e natyrës poetike të Majlinda Bashllarit si njërën nga më të mirat ndër simotrat e veta, të shkruar nga dora, mendja dhe shpirti i një femre, që vazhdoj të lexoj këto dy-tre vitet e fundit. Sepse ka një marveshje të heshtur në poetikën e Bashllarit. Trungu ku shpërvilen degët, gjethet, frutat e vargjeve, është trupi i femrës iluminuar nga feminizmi nën filozofinë ku luftohet ende për liri shpirtërore.



Për gocën që lahet në det lakuriq

goca rrëshqet në ujin e ngrohtë, të gjelber si vaj
ulliri...përtej bregut divjaka digjet
luspa insektesh e peshqish kërcasin në ajrin e nxehtë
...dhe goca hyn thellë e më thellë... zbërthen rripat
pas qafës dhe shpinës, rripat e hollë të mbathjeve...lëngu i trashë, i kripur
i fërkohet kofshëve, buzëve të fryra të seksit ,
gjoksit të vogël. Mbështjell krejt kurmin e njomë,
me pëshpërima mirëseardhjeje...
.. sheh rreth e qark me droje, por njerëzit
kanë mbetur larg, shullehen në rërën e imët duke u shqetësuar
për artritet e vjetra, kolorin e barkut dhe shpinës...ndërsa ajo si e çliruar
nga të gjitha peshat, derdhet e tëra në një përqafim lektisës
me detin... kjo duhet të jetë orgazma, thotë pas pak,
e habitur sesi njerëzit nganjëherë
e ndërlikojnë më shumë se ç'duhet jetën. Goca bën pirueta dhe qesh,
ujërat i sillen rreth kurmit si
krahët e djalit që i iku...
piruetë..piruetë...piruetë....krahët lidhen e zgjidhen,
symbyllur ajo puthet me rrezen e pasdites,
është lëng e tëra - pjeshkë e pjekur kopshti...
është dritë e tëra - frymë lirie...lakuriq kërcen e zhytet
nën valë, si femër delfini, goca....shtrëngon fort
me një dorë kostumin e banjës... rripat e hollë
ku pas pak shpirt do japë liria...

Femra pakti më jetgjatë me përjetësinë. Simboli i tokës, pjellorisë dhe vazhdimsisë jetësore. Kur lexon poezi të tilla nga çdo lloj këndvështrimi, apo derdhje trishtimi në dukje sipërfaqsore, natyra totalisht humane e një mënyre të shprehuri të tillë ka karakter pohues, dhe mohimi është vetëm një hallkë paraprake për të kapërcyer në shtresa/nënshtresime më të kualifikuara të qënies/ekzistencës së saj komplekse nën këtë diell. Aq e fortë është kjo sa kur lexon poezinë e Majlindës të duket sikur brenda një strofe të vetme ke kaluar kapituj të tërë nga romanet e brezit të humbur dhe je ende së bashku me Jack Kerouac On the Road. Në qendër të zgjimit të vetdijes. Në zemër të udhëtimit shpirtëror. Mbi rotat e përvojës ku fillon vet poezia.

Pikellimi tallet me lotët
Njemijë fjalë të kalbura
Bëhen mullar rreth heshtjes
Çark i shkrehur-zemra
Përpëlitet si kafshëz e vrarë
Një zjarr i vjetër vjeshte

Dhe s’kuptoj si mund të fshihesh nën diell
Ti, mister i përqeshur vdekjeje...

Kjo përbën një pikë të mbrujtur dominuese e cila kërkon më tepër angazhim në lexim por që tek e fundit të shpie drejt një pakti pa kompromis (sikurse ndodh me poetët e beat gjeneratës) të cilin poetja jo vetëm që e ruan me fanatizëm por e përdor madje si promovues ideor të filozofisë dhe kulturës së saj letrare që ka përthithur. Ja një perlë letrare sipas opinionit tim brenda së njëjtës rymë lëvizëse.



Jemi humbës, kiddo …


Jemi humbës, kiddo …
kur është ora 11 e jetës
dhe ti s’ke larë ende nga shputat baltën e naivitetit…
Jemi humbës, kiddo,
si shtatore të groposura nën gërmadha,
mbi të cilat janë ngritur kulla prej betoni e hekuri…
Jemi humbës, kiddo…
që nga momenti kur i pamë njerëzit
të shterueshëm e tragjikisht qesharakë…
Jemi humbës, kiddo….
Dhe s’ka Noe të shpetojë farën tonë…

Verë e kuqe derdhur mbi zhgënjime të verdha
Rosa të egra që u klithin gjarpërinjve të plakur
Gurë, ferra, tradhëti te ndryshkura
Myshqe dashurish të kalbura
…I sheh si këndojne këngën e humbësit?
Me gjuhë të trashur?

..kurse ti vazhdon të kërkosh nje bicikletë fluturuese…
Që të jetë e bardhë…sa më e bardhë…
të zbresësh dhe ngjitesh lehtësisht
në humnerat dhe qiejt e zinj të mërzisë…

Për të fituar në një garë të madhe humbësish ….

Një tjetër faktor përpos ndjeshmëris ideore është gjuha. Faktor ky real ku aktualisht frymon shpirti sureal i trazuar i emigrantit të lidhur shumë fort me vendin e origjinës "së largme". Për më tepër me gjuhën. Sjellë nën tendencën e individit të lirë nën prangat e padukshme të dyzimit gjuhësor. Duhet theksuar se në shembullin e poetit kemi të bëjmë me një vështirësi që për arte të tjera konsiderohet lehtësisht e kapërcyeshme. Gjuha, ky fëmijë problematik i adaptueshëm vështirësisht.

Do të derdhesh si reja...për të shuar
Babëzinë e kushedi kujt
I zhgënjyer do shohësh sesi bari bulon
rrafsh me pëllëmbën time
Do të numërosh trungjet e prerë,
duajt e mërzisë në arën e trishtimit
Dhe do ngresh dordolecë fjalësh për të trembur
Korbat e frikës…

Ashtu sikurse ndodh edhe me verërat e mira, më ndodh rallë e për mall që të vihem përball një poezie të mirë në morinë e "fabrikimeve" të shumta poetike si ato shqiplëvronjëse ku përafërsisht në këtë moment mbi tetëmbëdhjetmijë të rinj lëvrojnë poezinë. Me të drejtë do të thoni se çlidhje kanë të gjitha këto me poeten? Po e kanë një lidhje. Shumë të fortë madje, nëpërmjet së cilës do dalim në një konkluzion më gjithpërfshirës. Aktualisht janë të shumtë artkrijuesit shqiptar që jetojnë dhe krijojnë jashtë vendit. Hapsirë gjeografike-shpirtërore kjo e lënë në Underground dhe e shpërfillur nga Tirana zyrtare. A thua se poezi shkruhet vetëm në Tiranë?! Një pakicë e vogël e trajtojn muzën sipas klimatit ku jeton sepse shpesh subjektet e trajtuara kanë lidhje me të shkuarën shqiptare dhe jo me përvojën e drejtpërdrejtë në emigracion. Më e fuqishja poezi e kësaj kategorie (e cila meriton pak më tepër kohë dhe diskutim) padyshim që është Ryerson University Theatre.



Ryerson University Theatre
(Lidës-alteregos sime)

Fillon të bjerë dëborë dhe fjalët që thua, më vijnë si nga korsia e një jete
tjetër…të jap një buzëqeshje, pa pasur mendjen tek ti, që sidoqoftë mbetesh
më i vërteti alterego...të paktën ti s’e fsheh idiotizmin
tënd, që më argëton çdo ditë e më pak e më pak më mërzit se të gjitha librat
lexuar kohët e fundit…harta që ndjekim ngatërrohet nëpër vija e qoshe,
na çon drejt teatrit, ku veshur me rroba firmato sonte
shqiptarët presin të hyjnë në koncert, kanë ca shprehje të ngrira në fytyrë
dhe të sforcuar shpalosin sukseset që kanë arritur, ne kilet e tepërta kanë ndryreë
kufomat e legjendave, shembëllimet e së shkuarës, shohin me cep të syrit
fytyrat e reja që shfaqen në portën e madhe, është prej dhjetorit kjo ngricë
në përshëndetje, ky dimër plot rrudha, të them ty në vesh pastaj, por je ti tani
që s’më dëgjon, në skenë hyn artisti, derdh puthje në sallë, mundohet të ngrohë
muret, karriket, moketin me tinguj xhixhileje e havaleje, dhe ti prapë s’e ke mendjen
se brezi i zi me xixa në belin e valltares përdridhet si gjarpër, askush nuk frikohet nga helmi
dhe ngrihen në një valle të madhe, më në fund janë të lumtur shqiptarët e mi, duket ashiqare
se të gjitha femrat e duan këngëtarin, që nuk harron të na kujtojë
se vendi ynë është atje, dhe gabimisht shënon me gisht West-in,
shqipet mbajnë frymën një çast, por vrikthi e flakin mendimin se do treten këtu, janë prapë
në vallen e madhe dhe në heshtje besojnë se e kanë vrarë atë mit prej kohësh,
se kthimi akoma edhe më i keq dhe më poshtërues se ikja është …por shtëpia,
shtëpia nuk i mbyll sytë atje… nuk flenë shtëpitë, skifteret e mallit
që na shqyejnë përditë shpretkën e nxirë.

Gati një vit më parë i kam pas shkruar Majlindës ...poezia për mua ka vlera universale shpirtërore dhe është ndjenjë në radhë të parë. Përsa i përket anës teknike unë do thosha se kjo është diçka krejt personale sepse edhe vet poezia është një fenomen krejt personal. Në jugperëndim të Francës në qytezën Carcassonne që rreth vitit 1400 familja Talieu zotëron një kështjellë produkti verë të kuqe tavoline që nuk është ndonjë verë famoze apo e shtrenjtë, por që shijen e ka shumë të dashur dhe krijon një ambjent të ngrohtë njerzor rreth tryezës. E veçanta qëndron në faktin se atje ku nxiret dhe prodhohet nuk janë më tepër se 10 hektarë rush Merlot por që në çdo shishe që vjen prej andej verieteti është 100% origjinal. Me pak fjalë, shija e poezisë tënde përngjan me verën, ngjyrën, shijen, njerzoren, tryezën, shpirtin, origjinalitetin, e të gjitha këtyre virtyteve për të cilat fola më sipër, dhe të cilat njëfarsoj janë reflektim i drejtpërdrejtë i poezisë tënde... Poezia e mësipërme dëshmon rezistencë formimi të karakterit letrar.
Ndërsa dy shembujt e poezive të mëposhtëme janë një përpjekje për të parë pas rrugën e përshkuar. Nga vendi i origjinës drejt tokës së premtuar. Nga toka e premtuar drejt qiellit (ndoshta) të refuzuar. Anasjelltas. Pambarimisht.



Si u bëmë kështu, Esmeralda

Si u bëmë kështu, Esmeralda
Dikur ndjenim yjet që digjeshin
në një ekstazë mentale të lumtur

Të mbështjella nga pluhuri i tyre
Përqeshnim pluhurin e rrugëve
sterkalat e baltës pas rrobave
thashethemet konfuze të miqve...
Me dy gota ponç portokalli
Cigare elegante ndër gishta
i mbysnim duke qeshur
dhe -"Goodnight Moon" për ty, e dashur
(për mua që po nisesha përtej Hënës)

Si një kafe që s'mund ta pi në këmbë
Si nje fetus që s'lindet që në ngjizje
Kështu është malli im për ty, e dashur
I tillë që s'mund të shuhet fjalësh elektronike

Janë trashur mjegullat përreth nesh
horizontet vriten përditë-
kuaj të eger, të pazbutur...
Si u bemë kështu, si u bëmë
si të rëna në humnera
drejt yjeve sytë i mbajmë
por sa i largët,
sa i paarritshëm pluhuri i tyre
sa e egër,
sa e huaj hungërima e Hënës
që nuk perëndon më prej kohësh...





...si i bëhet te ftohtit, Emanuele?

Dje shkoja Sherwoodit dhe pranë këmbës
pashë të çelur ca lule mavi
vjollca a ndoshta diçka e përafërt
Domosdo që i vështrova pa ndaluar
Lart, mbi një dege bredhi, një ketër i zi
Shkundte dëborë të vjetër

A thua e bukura sa më lart të ngjitesh
Shëmtohet?
Po pse atëherë sytë i mbajmë nga qielli
Prej andej presim shirat, lejlekët, diellin...meqë jemi këtu
Mbylli perdet, ka shumë dritë...dhe kur ajo përzihet
me vetminë
sëmundje e verdhë më shpifet
si vreri, Emanuele, si vreri.

...si i bëhet që shpirtrat fshihen prej meje,
pasi më vjedhin arin e fjalëve
dhe më lënë të zhytur në llumin e ankesave..dhe gjepurave si këto
mos tymos kaq fort, ...jo kaq thellë
Të të vijë keq për qiellin që mban brenda
dhe yjet që irrnos me nikotinë
ndonëse në fund të zemrës
gëzhojat e tyre djegin
si prushi , Emanuele, si prushi...

Anasjelltas. Pambarimisht. Anasjelltas. Pambarimisht. Kryesisht pambarimisht përball një krijimi letrar të arritur (në rastin tonë poezia e Majlinda Bashllarit) çdonjëri thotë diçka tjetër dhe asnjëri nuk thotë atë që admiruesi i thjeshtë pret në portat e metaforës. Kjo ndodh për dy arsye. E para ka shumë gjasa që autori i këtij shkrimi të jetë si një cop "djath i mykur" nga intelektualizma. Dhe së dyti e gjithë domethënia konsiston në një shkrim nga A.Kyçyku ku thuhet: "Më thuaj sa është ora? Jo, më thuaj sa është metafora!" S'para dinte njeri sa ishte metafora. As ora. Dihej vetëm se as marrokët nuk kishin më kaherë magjinë e dikurshme, se ngjyra e hirtë t'i gërryente rropullitë me një mall të çuditshëm, drithërues, si puthje e parë, dhe se, së shpejti, me egërsinë e mbytur të një qeni të tredhur a të patredhur, ca nga bijtë e birrës do t'i hidheshin njëri-tjetrit në grykë. Për një llaf goje, për një vështrim të papërkthyer mirë, për hiçmosgjë. Si zakonisht. Do të dëgjohej pastaj krokama e ndonjë shpulle a e ndonjë grushti, dhe ai që do të shante i fundit nga nëna, ose që do të thërriste thjesht: "O nënëë!" do të dukej sikur s'kish emër e mbiemër qysh kur nuk dihej sa ishte metafora.


FLURANS ILIA

[flurans ilia]

Intelektuali

Ka plotë një jetë që fryn një erë e marë. Një jetë të plotë që ky pështjellim ka asfiksuar gjithçka. Në rrugë sheh njerës me sy të skuqur. Veshë të mbushur me pluhur.
Ju me të drejtë do të pyesni, si ndodh kjo? Parafytyro të jesh në qendër të lëvizjes së ajrit, i mbështjellë me një duhmë pluhuri të përjetshëm mjergullor. Të përplaset në fytyrë një copë gazetë, që e ka marrë era, dhe papritur e sheh veten të përqafuar me portretin e ndonjërit prej udhëheqësve politikë. Ndodh pikërisht ajo që nuk ke dashur gjithë jetën tënde. Por nuk ke shumë kohë të puthësh buzëqeshjen e tij babaxhane, sepse papritur një kokrrizë fare e padukshme rëre të është futur në sy. Ti fërkon syrin e majtë, ndërkohë që i djathti të është skuqur nga një kokrrizë e dytë. E ndërkohë që sytë i fërkon me të dyja duart, dhe pallton ta shkul prej trupit forca dhunuese e erës, veshët, ah, veshët!, si diçka tejet delikate, të janë vulosur plot-e-për-plotë me pluhur.
"Hej dreq-o-punë!" mërmërit, sapo kapërcen pragun e shtëpisë, dhe zhurmat ke lënë pas dere.
Fillon të zhvishesh në korridor, si të jesh përball hyrjes, në një koncert sinfonik.
Muzika fillon me zhveshjen e rrobave që përton t'i shkundësh nga pluhuri. Sepse kjo është krejt e parëndësishme.
Pastron sa të mundësh veshët. E kryen këtë punë që në fillim , sepse të duket ky, veprimi i parë më i domosdoshëm.
Më tej, zgjidh lidhëzat e këpucëve duke i zbathur këmbët e mykëzuara që erëmojnë aromë urbane nga labirintet e pafundme.
Si një kërmill i heshtur jargavitesh drejt dhomës tënde.
Në dhomë, ka një dritare të hershme atavike të cilën përgjatë ditëve të balsamizuara të asaj që e emërton koha ime, e mban mbyllur hermetikisht, me perde të trasha, në errësirë. Zakon ky, që e konsideron shumë të rrëndësishëm, në stazhionimin e pavarësisë tënde shpirtërore, ndërkohë që llaftaria e atmosferës kafshon muret e shtëpisë. Shtëpiza jote e qendërzuar në gojë të lagjies ku banon. Mëhalla jote e varfër, gojëhapur, e rrethuar me apartamente tullash të krimbura kuqëlore, çgëlqerizon dhëmballët e mitit të qytetit që ç'mitizon shtetin. Shteti yt i vogël, një mit edhe më i vogël, në arterie të kontinentit akoma edhe më të vogël, të një planeti jete të sendërtuara çuditërisht, sa një grimcëz e vetme pluhuri kozmik.
Duhmëzim duhmash pluhuri vazhdojnë të spërdridhen duke mbërritur gjer në katin e sipërm të apartamentit ku banon. Por, tashmë përtej dritares, ato përngjajnë me formacione totalisht artificiale, sepse, ti i vështron nga brenda dhomës, dhe me 'to të ndan diçka tejet thelbësore. Vet' fakti, që përpara se të shohësh pluhurin e ngritur në qiell, ose qiellin e shndëruar në pluhur, më parë ti sheh vet' xhamin e dritares tënde.
"Era është një faktor parësor" i thua vetes, "Ndërsa xhami, megjithëse hyn i pari në vështrim dhe prej tij shohim erën, një faktor dytësor".
"Era është subjekti" të përgjigjet vetvetja, "Kurse xhami i fatëzuar ngelet një objekt i rëndomtë, megjithëse pa transparencën e tij nuk mundet të shohim erën".
"Pra kush është më i rrëndësishëm, era apo xhami, subjekti apo objekti?" pyet vetja.
"Po ti, drejt kujt labirinti urban shtegëton duke u jargavitur si një kërmill, o njeri i mirë?" pyet-e-përgjigjet vetvetja.
Ndërsa grindesh dhe hamendëson, përtej xhamit, në mezin e kasabasë së zhvirgjëruar, diçka interesante ndodh në çast.
Vëren se dy mace janë vendosur poshtë një bredhi, që gjithmonë të ka pëlqyer ta thërrasësh, nuk e di përse, Napoeleon! Poshtë spaletave të gjelbërta të strategut të madh, qendrojnë dy kafshë të zbutura, nën erë, që nga veprimet e tyre kuptohet lehtë se bëjnë egër dashuri. Macka femër qimebardhë lëkundëshëm përdredh bishtin e vetkënaqur nga veprimi i partnerit të saj mashkull, një maçok pis-i-zi, me sy ekspresiv si të Otellos, që i lëpin kurrizin duke lëshuar hungërima të njohura epshore. Era vazhdon, duke marrë me vete rënkimet, duke i ngjitur lartë, drejt-e-përballë fytyrës tënde të lodhur nga hamendësimi, ti sheh duhma pluhuri, krahë të këputur bredhash që përngjajnë si Napoeleonë, copa gazetash, letra të panevojshme, fjalë, tinguj, muzikë, që vallëzojnë në këtë pështjellim përjetësor marramendës, ndërsa qendron pas xhamit të cilin fanatikisht e pastronë çdo mëngjes, përpara se të pish kafenë e kohës ku jeton. Kënaqesh pa masë kur shikon dy mace nën erë që bëjnë dashuri. Instikti është pjesë e pandarë e kësaj bote, sado i vogël të jetë këndi yt i vështrimit. Sado e mbyllur të jetë dhoma jote. Ndaj edhe thërret plot harre:
"Po... gjeniale! Kjo po, është një dëshmi e besueshme, diçka vërtet e besueshme, dy mace, nën erën e marrë, që bëjnë dashuri!"
Aty ku shfaqet e hapët egoja jote, je më i sinqertë. Dhe sinqeriteti të zbavit, sepse të shpalos atë çka mbi supe mbart plot një jetë si të përjetshme: natyrën tënde, instiktin, ashtu si është, krejt lakuriq.
I trishtë largohesh nga dritarja atavike e materjes, si e vetmja pjesë që e bënë fatkeqe dhe njëherësh të lumtur dhomën tënde. Në thembër të këmbës, prek me gishta gjendrën e memorjes që të ka dalë si produkt i endjeve të pafundme nëpër labirint. Labirint i koklavitur, që përfundon në një banjë të shtruar me pllaka majolike, ku një rubinet inoks i paoksidueshëm fillon të lëshojë në orare të kufizuara të ditës, ujin e ngrohtë që rrjedh, poshtë të cilit krejt i zhveshur fillon të lahesh. Të pastrohesh gjithë qejf.

[flurans ilia]

Një vajzë në bregdet

Deti i turbullt shtatoras dhe plazhi i braktisur janë të bukur jashtë sezoni kur ajri i zhveshur nga këmisha e thirrjeve njerëzore është i tendosur mbi tehun e një brisku vetmie.
I vetëm vështroj kotësinë e rërës.
Kur shkruajmë emrin tonë mbi 'të, ai humb mbi pafundësinë e milionave grimcave të saj.
Ne më kotë si të verbër në kërkim të dritës mundohemi t'a gjejmë.
Shpirti im pilot thjesht ka zbritur në të gjithë përmasën e pejsazhit.
Eci.
Nuk kam asnjë pikmbërritje. Asnjëherë s'kam pasur një destinacion. Eci me ritmikën e valëve të detit. Me rrahjen gjithmonë shpresëdhënëse të krahëve të zogjve shtegëtar.
E ndiej veten totalisht brenda pamjes. Aty ku fillon pamja. Aty ku njeriu ka nevoj për më tej. Për më tepër. Sepse është nga natyra e tij i pangopshëm.
Nevoja e pashmangshme, e menjëhershme, të flas me dikë, shndërohet në mollë të pjekur në pemë, që pret dorën e kopshtarit ta shkëpusë nga fati i përbashkët i degëve.
Eci.
Një siluetë e bërë njësh me pejsazhin më hyn si halë peshku ndënë sy.
Një plakë e veshur me të zeza (si të gjitha mesdhetaret) thërriste drejt një siluete të dytë njësuar me pamjen përrreth, drejt një vajze të larguar përgjatë vijës bregdetare.
"Ana, Ana..." thërriste plaka "Anaaa..."
Zëri i saj mbytej nga zhurma e detit.
Vajza nuk dëgjonte aq larg sa kishte shkuar.
Pavetdije u vura në ndjekje të hapave të saj që deti m'i fshinte me valët e tij, njësoj si emrin tim mbi rërë pak më parë.
Tashmë edhe unë e kisha lënë plakën shumë pas. Ndodhesha disa hapa larg kurrizit të luspët shpinore të qënies së cilës doja t'i dëgjoja zërin.
I thirra. Asnjë përgjigje. I detyruar atëherë i dola në krah.
Vështroja profilin e saj. Tipare të ç'rregullta. Sy të shpërqendruar. Gojë, si grykë shisheje e lëshuar në detin e pakufij, në të cilën është mbyllur mesazhi që kurrë se lexuam.
Vajza këndonte një këngë që me vështirësi e shqiste nga buzët e plasaritura si toka në pritje të shiut.
Ndodhesha midis saj dhe këngës. I padukshëm. Ajo magjishëm injoronte gjithçka nga prania ime. Pikërisht tash që me të vërtetë doja të flisja me të. Sot vazhdoj të eci. Dikush që dëshiroja t'i flisja më qëlloi i pa gojë. Kushedi se me ç'mënyrë udhëtonte në atë trurin e vet lundërtar? Në tjetër det. Në tjetër plazh. Jo si ky i sotmi këtu, vjeshtor dhe i turbullt.
"Ana, Ana..." i fola edhe njëherë tjetër me intonacione më të ëmbla "Anaaa..."
Por zërin tim zhurma e detit e mbyti. Ndërsa ajo vazhdonte e pafajshme këngën e saj në udhëtim.
Ishte një këngë për detin, diellin, si dhe rërën që thërrmohej poshtë këmbëve të saj...