Dr. Polena, pioner i kirurgjisë shqiptare

[Albo]

“Dr.Polena, mjeshtri i harruar i kirurgjisë shqiptare...”

Vetëm pak metra larg kinema “Moravës”, në qendër të Korçës, është një shtëpi dominuese me një stil krejt të veçantë. Kubeja e stërmadhe e valëzuar e çatisë me beton e çelik, ka përpara një oborr të madh të mbushur më lule erëmira, të rrethuar me dyer dhe kangjella të stilizuara prej hekuri. Është shtëpia e doktor Polenës.

Nuk ka njeri në Korçë, që të mos ketë dëgjuar mbi doktor Polenën. Tek kjo rrugicë dhe kjo shtëpi, që nga vitet ‘48 kishte radhë të gjata për t’u mjekuar nga doktor Polena. Gjeografia e këtyre njerëzve, që kishin nevojë për duart e arta të doktor Polenës, shtrihet nga Mokra e Gora, nga Skrapari dhe e gjithë Shqipëria e Mesme, e madje edhe nga Veriu i vendit. Ajo shtëpi bujare i kishte dyert e hapura për të gjithë njerëzit në nevojë, nga fëmijët e vegjël e deri tek pleqtë. Emri i doktor Polenës ishte kthyer në simbol të shërimit dhe lehtësimit të dhimbjeve.

Doktor Mirosh Markaj, bashkëkohës me doktor Polenën, shprehet se Polena ishte një burrë me një shtat mesatar, me një fytyrë të imët, por shumë ekspresive. Në pamjen e parë të jepte përshtypjen e një njeriu krejt të zakonshëm, por prapa kësaj pamje fshihej një forcë e madhe e brendshme gati magjike, e veçanërisht një talent i jashtëzakonshëm në Kirurgji. Polena aplikoi metodat më bashkëkohore duke i përdorur ato me shumë sukses në operacionet e tij.

Kush ishte familja Polena?

Doktor Sotir Polena, ka qenë djali i Kostandin Polenës. Babai i tij, kishte kryer studimet e larta në Athinë për Kirurgji, Gjinekologji dhe Farmakologji. Babai i doktor Polenës, ishte kirurgu i parë obstetrik në spitalin e Korçës, që u hap nga amerikanët në vitin 1916. Babai i tij, Kostandini, solli në jetë 9 fëmijë, të cilët i sollën edhe gëzim edhe dhimbje të mëdha. Në fund të shekullit të kaluar, Korça është përfshirë nga një epidemi, duke i rrëmbyer doktorit dy fëmijët e parë. Dikujt do t’i duket paradoksale, thotë Adhoni, djali i doktor Polenës por, shton ai, gjatë epidemisë gjyshi solli vaksina nga Athina dhe shpëtoi qindra fëmijë, kurse për dy fëmijët e tij nuk i teproi asnjë. Ata vdiqën të dy. Këtë gjest e shoqja e tij do t’ia kujtonte gjithë jetën dhe nuk ia fali asnjëherë. Ndërsa gjyshi iu përgjigj se “edhe ata fëmijë që shpëtuan, ishin të mijtë”. Fatkeqësitë do të vazhdonin njëra pas tjetrës. Tragjedia do të vazhdonte me vdekjen e djalit tjetër, Themistokliut, i cili studionte për Drejtësi në SHBA. Vjen për pushime në Korçë dhe helmohet më 10 nëntor të vitit 1909, nga pushtuesit turq. Vetëm pas pak kohësh, vdekja i rrëmben dhe dy fëmijë të tjerë; vdes papritur djali 17-vjeçar, Vasili dhe e bija 20-vjeçare, Helena. Nga 9 fëmijët e doktor Kostandinit, ngelën vetëm dy djemtë: Nikua dhe Sotiri. Nikua, në vitin 1924 mbaroi në Athinë me sukses, Universitetin për Mjekësi. Nikoja, është i pari që solli në Korçë aparatin Rotgen. Ai fejohet me Julinë, me një vajzë nga familja me emër, Fundo. Por, ndërsa çifti priste me padurim ditën e dasmës, ku kishin shkuar në Pogradec, në datën 30 mars 1930 dhe po shëtisnin me një varkë në liqen, me disa miq nga Greqia, aksidentalisht iu përmbyset varka dhe mbyten të gjithë në liqen. Një tragjedi e vërtetë për Korçën dhe për familjet Polena dhe Fundo. Pas pak muajsh, i goditur nga fatkeqësitë e njëpasnjëshme, vdes babai fatkeq i doktor Polenës, Kostandini. Adhoni, djali i doktor Polenës, thotë se i ka thënë nëna e tij, Kori, se kur u martua me babanë, në shtëpinë e tij gjithçka nxinte... Por, jeta vazhdonte...

Kush ishte doktor Polena

I lindur në Korçë, më 5 gusht 1902 dhe më pas vazhdon gjimnazin grek, po në Korçë, ndërsa vitin e fundit e kreu në Follorinë të Greqisë. Më pas, vazhdon studimet e larta në Mynih të Gjermanisë, nga viti 1922-1927, ndërsa nga viti 1927 -1928 mbaron doktoratën në Universitetin e famshëm të Bavarisë, “Ludvigo Maksimilan. “Ndonëse kam disa orë që qëndroj në familjen e doktor Polenës, është e pamundur të shfletosh të gjithë atë arkiv familjar të Sotir Polenës. Diploma e dr.Polenës, me rezultate të shkëlqyera, e vlerësuar maksimalisht; po ashtu edhe doktorata. Tetë vjet të qëndrimit në Gjermani, e formuan doktor Polenën jo vetëm si mjek, por edhe si një erudit të shquar.

Nga viti 1930 deri në vitin 1933 punon në klinikën e tij private dhe më pas, në harkun kohor nga viti 1933 -1962, për 30 vjet rresht, punon si drejtor i Spitalit të Korçës dhe njëkohësisht si kirurgu numër një i këtij spitali. Adhoni më afron një album tjetër me foto. Unë jam mjek, thotë Adhoni, por gjithë këto dokumente, vërtetojnë se babai im kryente operacione të shkallës së lartë, që edhe sot nuk kryhen...

Ja, shiko këtë foto, është babai më një bari nga Vlora, që në Tiranë nuk e operuan, duke ia prerë shpresat. Babai i kreu atij një operacion të shkallës së lartë, duke i shpëtuar jetën. Ja foto me të sëmurë para operacionit dhe pas tij. Janë fragmente nga ato copëza jete të dr.Polenës, që familja i ka ruajtur me fanatizëm. Fotot që kam përpara, janë operacione të dr.Polenës. që tregojnë bisturinë e dr.Polenës që u përlesh me vdekjen dhe doli fitimtare me të gjitha organet që operoi, duke filluar që nga koka, sytë, hundët, veshët, operacione okulistike, otorino-laringologjike, operacione në gjoks, në mushkëri, në mëlçinë e zezë, në shpretkë, tiroide etj. Nuk mund të numërohen operacionet e suksesshme të dr.Polenës, në 40 vjet karrierë. Talenti i tij spikat edhe në Neurokirurgji, qepja e venave, kirurgjia torkale, ortopedia, deri tek ndërhyrjet e guximshme gjinekologjike tek nënat shtatzëne. Doktor Polena, gjithçka e arriti me aq sukses me virtuozitetin e tija, duke kaluar vështirësitë e prapambetjes së teknologjisë, duke u radhitur i pari në kirurgjinë e vendit tonë. Emri dhe fama e dr.Polenës i kaloi kufijtë e Shqipërisë. Mjekë dhe specialistë të njohur nga Europa, kanë shprehur respektin e veçantë, duke e futur në manualet e tyre të operacioneve të jashtëzakonshme që ai ka aplikuar. Atij i ishin ngjitur një sërë epitetesh si “njeri me zemër të madhe”, “Kirurgu me duar të rrufeshme”, duke u futur në historikun e mjekësisë Europiane dhe të asaj shqiptare.

Ndershmëria dhe atdhedashuria e dr.Polenës

Ndershmëria dhe atdhedashuria dhe përkushtimi ishin virtytet kryesore të dr.Polenës. Ai respektonte me rigorozitet, parimet e babait të mjekësisë, Hipokratit: “Para Zotit dhe mjekut, të gjithë njerëzit janë të barabartë.

Doktor Polena punoi në sisteme të ndryshme shoqërore politike, mes trazirave, luftërave, por ai mbeti i njëjti njeri në të gjitha ndryshimet: Polena duarartë dhe i dashur me të gjithë njëlloj, nga pastruesit e thjeshtë deri tek burrat e shtetit, ishin të barabartë. Armiku i vetëm i dr.Polenës ishte vetëm vdekja, nga thonjtë e së cilës shkëputi shumë njerëz. Me kurajo dhe atdhetari, dr.Polena gjatë luftës kuroi shumë djem e vajza që luftonin pushtuesit fashistë dhe nazistë. Në Korçë, të moshuarit tregojnë se në ditët e fundit të pushtimit gjerman, Polena, me shumë takt e shpëtoi qytetin e Korçës nga një masakër dhe nga djegia e tij prej gjermanëve. Ai shkoi tek oficerët e lartë gjermanë dhe bisedoi me ata me gjermanishten e tij të shkëlqyer dhe inteligjencën e tij, që qyteti të mos masakrohej, siç ishte planifikuar prej nazistëve gjermanë. Por, dr.Polena ishte edhe një atdhetar i madh. Në vitin 1928, kur mbaroi shkëlqyeshëm në Mynih iu afrua një klinikë prestigjioze, por ai u kthye në atdhe, duke iu kthyer një përgjigje lakonike: “Unë jam shqiptar dhe salla ime e operacionit do të jetë atje”.

Tepër i emocionuar, djali i vogël i dr.Polenës, Adhoni, tregon momentet e vështira të jetës së dr.Polenës. Në verën e vitit 1966, tregon Adhoni, vdekja filloi t’i numërojë ditët babait, si rezultat i një plage që i ishte bërë në dorë nga përdorimi i bisturisë. Shkon në Vjenë për kurim, por metastazat e kancerit i kishin pushtuar krahun dhe më pas i pushtuan edhe trupin. Dhe dr.Polena, në 40 vjet që kishte shpëtuar mijëra e mijëra jetë njerëzish, mbylli sytë përgjithmonë, në kryeqytetin austriak të Vjenës. Adhoni, i përlotur tregon një detaj intim nga ajo ditë, kur babai i tij erdhi i vdekur nga Vjena. Në xhepin e xhaketës, tregon Adhoni, i gjeta një letër ku me shkrimin e tij, kishte shkruar ca vargje të shkrimtarit të madh indian, Rabindrand Tagares:

“Fjeta dhe ëndërrova, se jeta është gëzim,/ U zgjova dhe pashë se jeta është detyrë,/ Veprova sipas saj dhe nxora një përfundim: Detyra është gëzim”.

Korça nuk ka parë një funeral aq madhështor, si ai i doktor Polenës në vitin 1966. Nga Pallati i Kulturës, ku u bënë homazhet, i gjithë qyteti ishte i përlotur. Një funeral madhështor për mjekun e madh e bujar dhe të pakursyer, që të varfrit i mjekoi falas dhe familjeve të fukarenjve, iu paguante pajat për vajzat dhe nuset. E tërë Korça ka marrë pjesë në atë funeral të paparë ndonjëherë. Korça që ishte mburrur me dr.Polenën dhe Polena krenohej për Korçën...


Të veçanta nga jeta e dr. Sotir Polenës

Hobi kryesor i dr.Polenës, ka qenë arkitektura. Në bibliotekën e tij, ruhen me kujdes nga familja 149 vëllime të veprës së plotë të Gëtes në gjermanisht, të Shilerit, të Frojdit, Niçes, Hajnes, Dantes. Adhuronte Bethovenin, i binte pianos; pianoja ndodhet ende në shtëpi. Tre fëmijët e dr.Polenës u bënë mjekë: Rea, vajza e madhe, gjinekologe, ndodhet në Elbasan; Ida, vajza e dytë, mjeke radiologe e talentuar dhe i biri, Adhoni vazhdon të punojë në Spitalin Obstetrik të Korçës si gjinekolog. Po kështu nip i tij, Sotiri i ri, pasi ka mbaruar edhe ai Mjekësi, ka shkuar jashtë për specializim; po kështu ka vazhduar në rrugën e mjekësisë Elda dhe ka devijuar nga ky trung familjar mjekësh, vetëm këngëtarja e talentuar, Shirli Polena.

Dr.Polena ka patur një kopsht zoologjik me të gjitha llojet e kafshëve, duke filluar nga pëllumbat, qentë e racës, lepuj, kuaj, palloj, deri tek një ujk që e mbante në kafaz.

Më 17 shtator 1999, Korça e ka shpallur “Qytetar Nderi” dhe vetëm kaq ka bërë Korça, për dr. Polenën.

Bardhyl Berberi
20-12-2006