Ismail Kadare, kandidati i së djathtës për president

[Davius]

Ismail Kadare është një nga kandidaturat e mundshme që demokratët mund të propozojnë për postin e Presidentit të Republikës në zgjedhjet e 2007-ës. Shkrimtari i mirënjohur më famë ndërkombëtare pritet të vihet në garë vitin që vjen për postin e Presidentit shqiptar dhe kjo me propozim të Partisë Demokratike. Sipas burimeve të brendshme në Partinë Demokratike kandidatura e Kadaresë është e mbështetur nga një grup figurash brenda Partisë Demokratike duke filluar nga kryetari i kësaj partie zoti Sali Berisha i cili është shprehur shpesh herë hapur në mbështetje të shkrimtarit të shquara shqiptare. Kryeministri i vendit është shprehur në mënyrë absolute pro Kadaresë, në rastin e fundit me debatin midis tij dhe akademikut Rexhep Qosja. Ndërkohë që brenda forumeve demokrate Ismail Kadare ka pasur mbështetje të fuqishme nga eksponentë të kësaj partie. Gjithashtu një nga njërëzit më të besuar të Kryeministrit Berisha, si dhe një nga këshilltarët kryesorë të këtij të fundit, Fari Balliu ka bërë lobing të fuqishëm për idenë e lançimit të njeriut të letrave si figurë e përshtatshme për postin e presidentit. Përkrah Balliut thuhet se janë rreshtuar shumë figura të shquara si Bujar Leskaj, Preç Zogaj, Mero Baze etj, të cilët janë njerëz me reputacion në formacionin demokrat.

Me sa duket, Kryeministri dhe PD kërkojnë të marrin kontrollin e Presidencës, edhe pas përplasjeve të shumta të kohëve të fundit, të cilat nisën me skandalin e “Albatros’ dhe përfunduar me refuzimin që presidenti i bëri shkarkimit të kryeprokurorit Sollaku. Rasti më i fundit që ka thelluar krizën mes PD, Balliut dhe presidencës është refuzimi që moisiu i bëri kandidaturës së ambasadorit të Turqisë, që është një njeri i afërt i këshilltarit mediatik të Berishës, Fari Balliut. Ndërkohë që PD e shikon kandidaturën e Kadaresë si njeri të përshtatshëm për këtë post, janë socialistët me Edi Ramën në krye që nuk e shikojnë kandidaturën e në fjalë si njeri pozitiv për këtë post duke hapur luftë mediatike ndaj tij.

Ishte polemika e fundit që shkrimtari i madh hapi me Paskal Milon për përmendjen e emrit të Enver Hoxhës në Pezë duke u pozicionuar kundër qëndrimit të të majtëve, fakt që ndezi polemika të mëdha mbi të shkuarën e Kadaresë në çështjen Rrapi. Megjithëse emri i presidentit të republikës nuk është në rendin e ditës gara për kandidaturat është hapur në grupet e interesit brenda formacioneve politike. mesa duket njeriu që do të vendosë ballancat në këtë histori do të jetë Ilir Meta i cili duke qenë edhe një nga miqtë më të ngushtë të Fari Balliut mund të japë viston për zgjedhjen e presidentit të vendit duke bërë kompromisin e rradhës me Berishën kudnër Ramës nëqoftëse ky i fundit mund të marrë energji nga fitorja e Bashkisë së Tiranës.

Gazeta SOT

[Xhuxh Xhumaku]

Godo thote se

Eduard Selami eshtë kandidatura më e mirë që mund të jetë. Unë nuk gjej një kandidaturë tjetër më të përshtatshme, përfshirë të gjithë njerëzit që janë përmendur.

Ne dac burimi permbrendshem, ne dac i perjashtem, eshte ende shume heret per te percaktuar e nxjerre kandidature per president.

[YaSmiN]

Ismail Kadare President....
A ka brenda pozites e opozites shqiptare ndonje person qe te kete kontributin e Kadarese,autoritetin e Kadarese ne bote dhe peshen e fjales se tij qe te mund te perfaqesoje unitetin kombetar?Jo vetem qe nuk kane,por as mund ta kene me ate monopolizim e okupim qe i bejne partive.Mos pandejne se gjerat jepen njehere e pergjithmone?
I gjithe ky debat mediatik rreth Kadarese dhe konceptit shqiptaro-europian,eshte nje partheniee zgjedhjeve presidenciale.Cmimi "Nobel",per nje person me kaq personalitet si Kadareja,ka nje prag frenues nga gooditja politike e njerzve te vegjel,mbi biografite dhe pandryshueshmerine e mundshme te mendesive te kaluara.Populli thote:"burri luan,muri nuk luan",kurse ata e matin me kutin e tyre,e pandejne se gjerat jepen njehere e pergjithmone.Tek"Portreti i Skenderbeut"Ismaili thote:
"Njerezit e kater lufra beri,
Njerez e kater vdekje theu.
C'ka mangut linde diten Gjergji,
Plotesonte naten Skenderbeu".
Ndaj edhe ai gjithmon fiton,se fiton arsyja,puna,kontributi.cdo gje leviz e ndryshon,duke filluar nga mendimi,perfytyrimi,analizimi,konceptimi etj.karakteristika keto,qe bejne ne esence te dallohen njerezit nga njeri-tjetri,si ne fushat e mendimit,te marredhenieve shoqerore e te interesave te tyre,fusha keto,qe percaktojne dhe personalitetin e tyre.
Biografia te ne eshte percaktuar si qendrimi ndaj udheheqesit apo idealit,kurse ne perendim biografia eshte qendrimi i individit ndaj shoqerise edhe ligjeve te saj.Ne te dy rastet,pa asnje dyshim ndikon,bie fjala,per "Nobel"dhe"President".Ne qoftese per "Nobel" jane te huajt qe vendosin duke nisur nga parametrat e tyre,per president jemi edhe ne.Dhe ketu puna eshte vlersimi i biografise nga ne tek te huajt,nuk eshte i perputhur.
Kadareja po te behet presindent ,patjeter qe eshte me i talentuari,me i degjuari autoritar ne bote nga te gjithe shqiptaret e sotem,nga me te saktet ne pershkrimin e diktatures dhe ajo qe eshte me e verteta,eshte me bindesi ne letra,se komunizmi shqiptar ishte nje realitet jo i kendeshem,na pelqen a nuk na pelqen,ndersa per veten thote se ishte nje njeri normal ne nje shoqeri anormale.Nga vleresimet qe i behen shoqerise se shkuar,natyrisht te argumentuara,dallohen mendjet e thellesite e mendimeve te tyre,se kush di ta vere sakte piken mbi"i" pa ju dredhur dora.
A mundet qe cdo njeri i zakonshem te beje percaktime te sakta per kete apo ate figure?Mendojme se jo.Por njerezit e medhenj dine sec thote e gabojne me pak se ne njerezit e tjere te zakonshem.Pra Kadareja eshte personi te cilit askush nuk mund t'i tregoje se cfare ka bere komunizmi ne Shqiperi.Ai eshte personi qe ka qene me afer,madje ne fokus prej tij,si per mire dhe per keq.Kadareja eshte me i qarti per te shpjeguar si jashte vendit dhe brenda tij se deri ku shtrihen rrejet e ekseperimentit 50-te vjecar per te cilat vetem nje si ai mund te flase dhe shkruaj me nje"autoresi"qe patjeter eshte cilesi e te qenurit pjese e ketij regjimi.Duhet ta kuptojne te gjithe njehere e mire"Shqiptaret keta jane.Nuk presim te bien te tjere nga qielli.Aty do t'i gjejme,tamam,ne rradhet e njerezve me te shquar te ketij kombi,me te shquarit,me parti e pa parti.Ismail Kadare eshte nje personalitetet me te shquara te kultures shqiptare,por dhe ambasador i saj ne bote.Kadare eshte shkrimetari qe i ktheu mitet legjendare ne realitet shkrimtari qe beri histori,pa rene ne kundethenie me vetveten dhe gjykimin modern dhe per kohen kur jetojme.Ne Shqiperine e paorjentuar drejt,vepra e Kadarese,mbetet nje shprese e ogur i bardhe per te.
Ismail Kadare eshte laureat i shume cmimeve kombetare e nderkombetare,kanditat i cmimit Nobel per shume vite me rradhe,anetar i Akademise se Shkencave te Shqiperise dhe Anetar i Akademise Franceze te Shkencave Morale dhe se fundi,vepra e tij ka hyre ne programet e disa shkollave ne Amerike.Vepra e Ismail Kadarese eshte perkthyer ne 40 gjuhe te huaja duke arritur keshtu nje rekord ne tere boten e qyteteruar.
Ne emigrantet e Athines jemi krenare qe Kadare ne 19898 u be "Qytetar Nderi"i Athines.Shoqata jone"Vllazerimi",e vetmja ne ate kohe, e respektuar prej ketij korifeu te letrave shqipe,po ate dite,na dha kenaqesune qe te plotesonte kerkesen tone per t'u takuar edhe biseduar me ne emigrantet.Po ate dite komiteti drejtues i Shoqates "Vllazerimi"vendosi ta kishte krahas Dritero Agollit (1996),Antar Nderi te Shoqates "Vllazerimi"
Duke patur konsideraten e shkalles me te larte,ne Shoqata Emigranteve Shqiptare"Vllazerimi"te Greqise,i propozojme Parlamentit Shqiptar e gjithe partive politike te te gjithe spektrit te majte e te djathte,se eshte ne te miret e kombit e ne nderin e tyre e tone,per shmangien e cdo krize qe nuk do t'i sillte te mira Shqiperise,qe zoti Ismail Kadare te jete Presindeti i Republikes se Shqiperise.
Sepse i vetmi ilac per t'u sheruar Shqiperia,eshte i madhi Kadare.
Per shoqaten "Vllazerimi"
Kryetari :Vasil Logo
Nga "Gazeta e Athines"

[Xhuxh Xhumaku]

A ka qene me banim ne Shqiperi per dhjete vitet e fundit, sic e kerkon kushtetuta?

[Xhuxh Xhumaku]

Marre nga gazeta Sod, nenvizimet e theksimet jane te mijat, gjugj gjumaku.

Letër Ylberit për Kadarenë
Nga Blendi Kraja

Fatkeqsisht, e kam pa me vonesë nji shkrim t’Ylber Memisë botue te e përditshmja Sot, ku përmend emnin tim, dhe s’kam pasë mundësi me ju përgjigjë tezave të tij shum interesante. Do ta falenderoja shum gazetën Sot nëse do të ma mundësonte t’i përgjigjesha në të njejtin vend ku e ka botue ai shkrimin, edhe pse me nji vonesë shkaktue nga mosditja e faktit të botimit të shkrimit.

I dashtun Ylber,

E kuptoj faktin se ti si student shqiptar në nji vend të huej ke nevojë me u marrë me vendin tand dhe me çështjet e tij, sidomos ato kulturore dhe letrare, meqë studion për media bashkohore. Të përgëzoj për këte sepse ka shqiptarë që s’u intereson ma Shqipnia kur dalin jashtë dhe mundohen me u ba ma katolikë se Papa në vendet ku kanë shkue. Nga fusha që ke zgjedhë me studiue kuptoj edhe faktin se e ke të nevojshme me komunikue me publikun, me shoqninë, me dike që të merr parasysh, ty dhe mendimet e tueja për botën. E kam vu re se je aktiv në mediat shqiptare dhe shkruen shpesh. Si krejt dynjaja, fundi i fundit.

Nëse e ke vu re, unë nuk jam fort i pranishëm si ti në këto media. Ka shum arsye për këte, por me i ra shkurt po të them se unë s’mendoj si krejt dynjaja. E kam lexue shkrimin e zojë/zojushë Gjikondit edhe un, shkrimin për të cilin ti ban fjalë n’artikullin “Veneracioni i sëmurë dhe erudicioni i rremë” që asht botue tek e përditshmja Sot pak kohë ma parë dhe m’u gërdit shum se si nji njeri (në mos qoftë fantazëm, dmth pseudonim i ndonji tipi të porositun, mundësisht ish-spiun Sigurimi) mundet me pasë nji ligjërim aq të përçudnuem për nji mendje racionale. Gjithsesi, ky asht problem i tij/saj dhe sa për ndryshim duhet me pasë herë mbas herë gjana për t’u argëtue në media, mendoj unë.

Në shkrimin tand më bani përshtypje kjo pjesë: “Nuk është fjala për respektin e admirimin e pafund që ajo ka për një figurë siç është shkrimtari më i madh në të gjallë e të vdekur në letërsinë shqipe, Ismail Kadare dhe njëherazi një nga shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohorë botërorë. Personalisht, e kam mbrojtur Kadarenë ndaj sulmeve e kastigimeve të dashakeqëve e smirëzinjve sa që një nga më të shquarit e aradhës sulmuese, Blendi Kraja, më ka graduar duke më përfshirë në truprojat letrare të Ismail Kadaresë.” Kuptova se nji replikë e paradomuejve me mue (nji shkrim ti për mue, nji shkrim un për ty) të paska lanë gjurmë të pashlyeshme në kujtesë dhe paske krijue e ruejtë nji mendim të veçantë për mue. Po ashtu, meqë qenke bindë që jam gjeneral që kam aftësi me gradue e zhgradue njerz, më bane me u ndi i detyruem me t’i shkrue disa rreshta në lidhje me shkrimin tand, në lidhje faktin që më ke përmendë me emën dhe në lidhje me mendimin që paske krijue për veprimtarinë dhe mendimet e bindjet e mia letrare e kulturore.

Në fillim, pajtohem plotsisht me kritikën që i ban shkrimit të zojë/zojushë (ose dorasit) Gjikondit sepse nuk duhet me pasë nji adhurim të verbën dhe dritëshkurtësi në gjykim për figurat dhe dukunitë. Por, si qëndron puna me shprehjen tande “shkrimtari më i madh në të gjallë e të vdekur në letërsinë shqipe, Ismail Kadare” dhe “një nga shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohorë botërorë”?

Pohimi juej i parë asht gjithëpërfshis, përfundimtar dhe që e mbyll diskutimin. Ç’studime ke ba, i dashtun Ylber, me ardhë në këte përfundim? I keni botue gjetjet e studimeve tueja? A janë ba ato objekt trajtimi shkencor në shkencën letrare shqiptare për t’iu testue vërtetësia dhe qëndresa ndaj kohës? A nuk ju duket se tue dashtë me heqë vetullat keni nxjerrë sytë tue ba të njejtën gja me zojë/zojushën (dorasin) Gjikondi? Tash të vijmë tek fjalia ku përmendet emni im.

Do të kisha dashtë, ma s’pari, që ju të kishit aftësi ma të mdhaja gjuhësore të shqipes, të paktën në këte fjali. Do ta kisha marrë si respekt ndaj meje. Në replikën tande të kahershme me mue ma lëvdon “gegnishten time brilante”, pra e ke kuptue që s’ke të bash me nji profan gjuhësor. Ahere, nuk thuhet në shqip “e kam mbrojtur ndaj sulmeve”, por “e kam mbrojtë nga sulmet”; “sa që” nuk shkruhet ndamazi por ngjitë, “saqë”.

Përfytyroje gjendjen time që detyrohem të replikoj me dikë që ma përmend emnin dhe që e kuptoj që ai nuk e njeh mirë gjuhën në të cilën shkruen, që asht fillestarja për nji person publik që shkruen. Të siguroj se asht e bezdisshme. Thelbi i fjalisë ku më përmend mue ka tri gjana: unë qenkam dashakeq e smirzi i Ismail Kadaresë; unë qenkam nji nga ma të shquemit në këte fushë; unë paskam aftësi me gradue e zhgradue.

Sigurisht që argumenti këtu nuk asht Ismail Kadareja, por mendimi jot për mue. Ai përfshihet tërthorazi por e ban të detyrueshme sqarimin e disa çështjeve që kanë lidhje me te:

1. Të siguroj, i dashtun Ylber, se s’jam dashakeq i Kadaresë. Do të kisha dashtë shum që ai shkrimtar t’ishte i pastër moralisht, të mos kish qenë spiun i Sigurimit me pseudonimin “Gjenerali” (shiko deklaratën e Zylyftar Ramizit te e përditshmja Koha Jonë në vitin 1996), të mos kishte spiunue e persekutue artista e qytetarë, të mos ish i detyruem me shpikë disidencë, të mos kish falsifikue veprën e vet letrare tue ndryshue pjesë të konsiderueshme, të mos i kish shërbye vorrosjes së Gegnishtes dhe kulturës së vyeme shqiptare dhe në fund, të ishte vërtet shkrimtar me vepra të mira estetike.

2. Të siguroj, i dashtun Ylber, edhe se s’jam smirzi i Kadaresë. Nuk e kam lakmi “famën” e tij, bile të them se s’do të kisha dashtë kurr në botë me qenë në vendin e tij, sidomos tashti në “vitin e Kadaresë” ku po “festohet” mjaft mirë “celebriteti” i tij, apo jo? Unë si poet, e gjykoj Kadarenë poet tepër mediokër dhe me vjen me qeshë kur në tekstet shkollore shqiptare ai ende quhet “poet”, aq ma shum ndër ma të mirët shqiptarë. Ja kam nisë nji procesi gjykimi të veprës së tij poetike (kam botue nji recensë të librit të tij të parë dhe do vazhdoj me librat e tjerë poetikë të tij) tue marrë në shqyrtim krejt poezinë e tij, që në fund të dal me nji përfundim timin, me nji alternativë timen kritike për gjykimin e poezisë së tij (mandej, simbas mundësive, me kalue në prozën e tij). Kisha me të rekomandue, i dashtun Ylber, të merresh edhe ti pak me këte punë, që të flasim si të barabartë mbasi ta arrish nivelin me gjykue estetikisht e jo thjesht si lexues i thjeshtë.

3. Si prozator, sigurisht që Kadareja ka vepra t’arrituna, por janë shum pak për ta quejtë “të madh”. Ti, Ylber, dhe “dashamirësit” e tij mund ta nderoni atë në totalitet e si totalitet, por në fushë të letrave kjo nuk shkon kështu. Unë nuk impresionohem nga deklamimet pasionante patriotike të njerzve pa shtyllë kurrizore ose nga nevoja biologjike e shumicës shqiptare me pasë gjithsesi nji “babë”, por shoh tekstin dhe vlerat e tij.

Po pse Kadareja s’asht shkrimtar i “totalitetit” letrar, i dashtun Ylber? Sepse ka pasë fatin e keq me jetue në nji sistem diktatorial – tue qenë i detyruem me e “spërkatë” veprën me ngjyrat e sistemit, gja që e ka damtue estetikisht, dhe për shkak të mendësisë totalitariste në kryet e tij si individ për të mos lejue as analizimin estetik të veprave të tij por edhe tue mos qenë ne gjendje personalisht me u distancue prej antivlerave të veprës së tij.

Don shembuj? Pashallarët e kuq, Dasma, Ftesë në studio e të tjera, e të tjera, e të tjera. Por këto janë çështje shum teknike të letërsisë dhe s’e kanë vendin e shtjellimit këtu. E këto çështje, gjithsesi, nuk i dinë e as duen me i marrë parasysh ata që u kërcen damari në qafë sa nji kastravec serash tue uluritë në mbrojtje të tij pa ditë kurrgja.

4. Më ke ba me qeshë, shum me qeshë, kur më rendit tek “ma të shquemit e aradhës sulmuese të Kadaresë”, i dashtun Ylber. T’falemnderës për komplimentin, por s’e pranoj. S’e pranoj komplimentin ashtu siç s’e pranoj Kadarenë, asht i njejti parim. S’e pranoj Kadarenë si poet, s’e pranoj të plotë si prozator, s’e pranoj si intelektual, s’e pranoj si vizionar etj. etj. Sipas teje, çka duhet me ba un, mos me shkrue për bindjet e mia letrare, estetike e shoqnore? Ose tjetra, përderisa ti e merr të drejtën me “e mbrojtë” ate, pse s’e paskam unë të drejtën me e kritikue? Unë shkruej kur due e jo kur duen. A nuk të duket kjo nji “spërkatje” e jotja me grimca totalitarizmi të sistemit komunist? I dashtun Ylber, je në vendin e lirisë së shtypit dhe të debatit, si nuk i paske mësue këto gjana? Asht elementare, Ylber… Si asht e mundun, i dashtun Ylber, që këtij individi “nga ma sulmuesit”, pikërisht në këte kohë kur shkrimtari yt po sulmohet nga të tana anët s’po i ndihet zani, s’po merr pjesë në debatet e fundit? Ka muej që s’e kam shkrue nji rresht “kundër” Kadaresë, a mos po mendon se jam në menopauzë gazetareske?

Jo, i dashtun, Kadareja po përballet me demonët e vet dhe s’po due me i shtue ma shum miza. Asht humbje kohe me u marrë me nji shkrimtar pensionist, asht humbje kohe me u marrë me nji artist të shterrun, asht humbje kohe me u marrë me nji individ si ai. Ka ardhë koha që vepra letrare e publike e këtij shkrimtari t’analizohet estetikisht me mendje të ftohtë sepse u mor vesh se çfarë njeriu asht. E morën vesh shumica, se unë e kam ditë se ai asht “kufomë që qelb letërsinë shqipe” (Kasëm Trebeshina, Ars). Zhurma që bahet i shërben veç atij për të qenë prap në qendër të vemendjes dhe për me mbulue falsifikimet e historisë dhe letërsisë së tij dhe nga ana e tij dhe lolove të çeçove që përdor.

5. Në lidhje me “gradimin”, i dashtun Ylber, meqë ma pranoke aftësinë me gradue, po të zhgradoj nga “truproje letrare t’Ismail Kadaresë” në “rishtar në fushë të letrave”. Nga ti kërkohet me i hy studimeve letrare, me lexue shum literaturë dhe me u ngritë estetikisht paralelisht me të kuptuemin e lidhjeve letrare e jashtëletrare tek nji shkrimtar dhe në nji letërsi.

Nuk asht e thanë që ndërkohë të të mbyllet rruga për me marrë pjesë në shtypin shqiptar, mundesh me gjetë ndonji temë tjetër ku mund të bahesh kompetent me shpejtësi. Për shembull, vizita e Eduard Selamit në Shqipni asht shum trendi, ose statusin e Kosovës e han pazari edhe do muej. Si përfundim, i dashtun Ylber, besoj se e sheh që për me dhanë përkufizime për njerz të caktuem duhet me e ditë çka bajnë, çka mendojnë dhe çfarë vlerash mbartin e çka përfaqësojnë. Po ashtu edhe me peshue kërçikun personal me u marrë me ta. Nëse mendon se kam kohë me humbë me Ismail Kadarenë si njeri, e ke gabim, sepse i përmbahem përkufizimit tim për te si “plak i moçëm me profesion shkrimtar i madh”. S’m’intereson si njeri. Si individualitet po, dhe jam kundër tij, mbështetë në bindjet, formimin, idetë dhe gjykimin tim.

Më lejo me ta sqarue për herë të fundit konceptin “kundër” në kontekst të letërsisë e kulturës, me shpresën që do ta kuptosh, ti dhe shum të tjerë që e përjetoni me shum qejf iluzionin e kontributit pozitiv në shoqni: me qenë kundër don me thanë me pasë mendje e shpirt kritik, që refuzon me mendue si tufa pavarsisht sakrificave ose injorancës së turmës.

Mendje e shpirt kritik don me thanë edhe mos me u marrë ma me ty.

T’uroj të bash hajr në jetë.

Blendi Kraja

[qafezezi]

Te gjithe ata qe nuk distancohen nga e kaluara e hidhur enveriste jane keqdashes te shqiptareve. Duhet dinstancuar nga kjo e shkuar dhe duhet pare perpara, jo mbrapa.

[Xhuxh Xhumaku]

Problemi eshte se Kadarja nuk eshte distancuar as edhe pak nga e kaluara.

Artistikisht, ai vetem retushon veprat per te qene me te pelqyeshme koniukturalisht; poezive nuk ka çfare u ben. Por me e keqja eshte se vepren e tij "te kuqe" artistike Kadarja as nuk e prek fare.

A mos duhet qe ne ta mbajme te asimiluar, apo tua pasojme brezave te ardhshem veprat madheshtore per lavdi te partise komuniste, socializmit dhe enverit qe Kadarja i ka me aq bollek? Mbrojtesit e Kadares, ne menyre te terthorte po nisin procesin e ringritjes se permendoreve te Enverit.

Politikisht flet vetem per te tjeret, dhe duke qene recidivist i perkryer, kerkon te retushoje edhe pikpamjet e tija aspak koherente, si nga epoka qe kaloi, ashtu dhe gati per per çdo vit, sipas stines politike te Tiranes, dhe barometrit frankofon.

Kauza e Kadarese eshte pa berthame, pa integritet, pa bereqet. Kush te doje ta mbaje e ta çoje la e me la vepren e tij si artistike ashtu dhe politike te perçarjes.

Ndonje qe kerkon numra telefonash duhet te sqaroje se i duhen ato te Parizit apo te ndonje vend-ndodhje tjeter.

K per ksi here.

[Albo]

A mos duhet qe ne ta mbajme te asimiluar, apo tua pasojme brezave te ardhshem veprat madheshtore per lavdi te partise komuniste, socializmit dhe enverit qe Kadarja i ka me aq bollek? Mbrojtesit e Kadares, ne menyre te terthorte po nisin procesin e ringritjes se permendoreve te Enverit.

Nuk e dija qe Kadare kish nevoje per "mbrojtes shqiptare" kur ai mban titullin akademik ne nje prej akademive me prestigjoze te Evropes dhe eshte shkrimtari shqiptar me i madh i te gjitha koherave botimet e te cileve jane perkthyer ne dhjetra gjuhe.

Lluksi i njeriut te vogel eshte pergojimi i njeriut te madh, keshtu qe kur merrni mundimin te flisni per Kadarene, beni mire te shihni njehere veten ne pasqyre e ta pyesni: kush jam qe te gjykoj Kadarene?! Duke qene se nuk arrini te shihni madheshtine e mendjes dhe vepres se Kadarese shpresa e vetme per ju eshte qe te shihni vogelsine tuaj si njerez.

Propozimi i Kadarese per president, nuk eshte nje nder qe i behet Kadarese pasi Kadare i ka thyer me kohe kufijte e botes shqiptare dhe eshte nje shkrimtar universal. Nese ai do te pranonte nje post te tille, ky do te ishte nje nder per te gjithe shqiptaret qe ndihen te nderuar jo vetem ne Shqiperi por ne mbare boten nga vepra e Kadarese.

Ka qendrime qe Kadare mban me te cilat une nuk pajtohem plotesisht por kjo nuk e zvogelon aspak respektin tim si shqiptar per shqiptarin me te suksesshem e me mendjendritur te epokes qe jetojme.

Albo

[Xhuxh Xhumaku]

Duke mbrojtur kadarene aty ku ai nuk eshte drejte, do te ishte nje "menxyre" morale personale, sado idhull apo cfardo gjeje ta mbani, duke renduar ende me teper ndergjegjen e popullit shqiptar me padrejtesira e "ikona" komuniste.

Ndarja ne te medhenj e te vegjel, e qe ndokush perpiqet te marre madheshtine e falsitetit historik e artistik, ta beje me vepra konkrete, e jo me brrockulla "supernjerezish; ata qe flasin keshtu jane kopje/bijte e atyre qe madheronin enverin si te pagabueshem, e kushedi sa lavde; per illustrim mbani shkrimet e kujtimet e kadares, ose ndonje personale tuajen si fatosa e pionere te tij.

Te atille mbrojtes te padrejte kadareas, qe si supernjerez e quajne te tyren aftesine per te kuptuar madheshtine dhe mendjen e kadares, tregojne se nuk kane njohuri te mjaftueshme as edhe vlera te duhura estetike per te dalluar cilesite dhe kontributin e objektit per te cilin flasin dhe nuk e kane mbase idene per cfare behet fjale.

Per president le te zgjidhet, ne se kjo eshte domethenia e gjithe asaj fushate te palavdishme qe kadare ka ndermarre, me gjithe ndihmesat e partise.

[Xhuxh Xhumaku]

Franca e financoi dhe pompoi romanin e Ismail Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur“
për t’ iu marrë italianëve hakun për “Çoçarja“ të Moravias
Nga Kastriot Myftaraj -

“Gjenerali i ushtrisë së vdekur” është i pari roman i Ismail Kadaresë që u botua në Perëndim, në Francë, në vitin 1970, nga Shtëpia botuese “Albin Michel“ dhe që atëhere ka njohur dhe gjashtë botime të tjera. Botimi i romanit u bë me financimin e qeverisë franceze, e cila çdo vit ndan një shumë të madhe për sponsorimin e botimit të librave nga vendet frankofone ose të librave të huaj të pëlqyeshëm për Francën. Në këtë financim përfshihen dhe shpenzimet për t’ i bërë publicitet librit të botuar.

Botimi në Francë i romanit “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” ishte një çështje e asaj që francezët e quajnë “raison d’ etat”, pra arsye shtetërore, ose interes nacional. Romani “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” i pëlqeu shumë burokracisë kulturore franceze, e cila vendoste për sponsorizimin e botimit të librave të huaj në frëngjisht, pasi romani i Kadaresë u pa si një hakmarrje për romanin e Alberto Moravios “La Ciociaria”, i botuar në vitin 1958 dhe që bëri një bujë të madhe. Mbi bazën e këtij romani u bë në vitin 1960 edhe një film i suksesshëm. Francezët e panë librin dhe filmin “La Ciocaria” si një fyerje për Francën dhe posaçërisht për ushtrinë franceze. Në romanin e Moravias tregohet historia e dy femrave, nënë e bijë, të cilat enden në Italinë kaotike të kohës së luftës së Dytë Botërore, të shndrruar në fushëbeteje. Të dy femrat, nëna dhe vajza e saj e mitur përdhunohen nga goumier-ët, ushtarët francezë me origjinë marokene, që luftonin në anën e aleatëve (britaniko-amerikanëve) kundër gjermanëve. Nga kjo vajza pëson një shok nervor. Edhe pse përdhunuesit qenë arabë, francezët e panë librin si poshtërues, pasi këta arabë ishin pjesë e ushtrisë franceze dhe luftonin nën flamurin francez. Në libër Franca akuzohej sikur solli barbarët në Itali, me këta arabo-francezë që në libër paraqiten më të këqinj se gjermanët të cilët nuk paraqiten si përdhunues femrash.
Në këto rrethana, kuptohet se dalja e romanit të Ismail Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, do t’ u pëlqente shumë francezëve, për faktin se në këtë roman linja kryesore është kërkimi nga ana e misionit ushtarak italian që pati ardhur në kohën e komunizmit në Shqipëri për të mbledhur eshtrat e ushtarëve italianë të vrarë në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore i eshtrave të kolonelit italian Z, i cili figuron i humbur. Më në fund, në një skenë mjaft melodramatike, gjenerali që kryesonte misionin i gjen eshtrat e kolonelit në ballafaqimin me një plakë shqiptare (Nica), e cila e pati vrarë kolonelin me sëpatë, pasi ai i pati përdhunuar të vajzën e saj 14-vjeçare, e cila pas kësaj fatkeqësie i dha fund jetës, ndërsa plaka Nicë e varrosi kolonelin tek pragu i portës së vet. Kur në fshatin e saj erdhi gjenerali italian që mblidhte eshtrat, Nica i nxorri eshtrat e kolonelit të mbledhura në një thes dhe ia hodhi gjeneralit para këmbëve, në mes të një dasme shqiptare ku ai pati shkuar, i paftuar.

Për francezët kjo ishte pikërisht ajo që kërkonin. Tash ata mund t’ u thoshin italianëve se ju para se të na fajësoni ne për përdhunimet e arabëve me uniformë franceze që luftuan në Itali, bëni mirë të pranoni përgjegjësinë për ato që kanë bërë ushtarët tuaj në vendet e tjera, pasi ju me invazionet tuaja u bëtë shkak që Italia të bëhet fushëbeteje. Prandaj francezët e botuan librin në Francë dhe me mënyrat e tyre i bënë shumë publicitet në botë, duke nxitur indirekt botimin e tij në shumë vende të botës, duke dashur që të kundërbalanconin efektin e “La Ciocaria“. Gjithsesi, romani “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” nuk u pëlqye kurrë vërtet nga publiku në Francë dhe në vende të tjera dhe këtë e tregon fakti që numri i kopjeve të shitura të tij nuk është bërë kurrë i ditur.

Problemi me romanin e Kadaresë ishte se, derisa historia që tregohej tek “La Ciocaria“ ishte e vërtetë, historia që tregohej në romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” ishte një trillim. Në kohën e regjimit komunist, në Shqipëri u thanë të gjitha të zezat për ushtrinë italiane që okupoi Shqipërinë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Është thënë se italianët arrestonin, internonin, torturonin dhe vrisnin antifashistët shqiptarë, se digjnin shtëpitë e tyre për reprezalje, por kurrë, në asnjë botim të kohës së regjimit komunist në Shqipëri nuk është pretenduar se ushtarakët italianë kanë përdhunuar femrat e mitura shqiptare. Në të 3112 (tre mijë e njëqind e dymbëdhjetë) faqet e librit me katër volume “Historia e Luftës Antifashiste Nacional-Çlirimtare të Popullit Shqiptar”, i botuar në kohën e komunizmit, dhe ku tregohet lufta që u zhvillua në Shqipëri deri në detaje, nuk thuhet asgjë e tillë. Unë që i kam lexuar të gjithë librat me kujtime të shkruar nga ish-partizanë dhe të botuar në kohën e komunizmit në Shqipëri, e them me përgjegjësi të plotë se atje nuk tregohet asnjë rast kur oficerët ose ushtarët italianë të kenë përdhunuar vajza të mitura, ose femra shqiptare në përgjithësi. Në rast se një episod i tillë do të kishte ndodhur, propaganda e regjimit komunist shqiptar nuk kishte përse mos ta përmendte. Fakti që ajo nuk e shpiku, duke përjashtuar romanin e Kadaresë, është mjaft kuptimplotë, për të treguar se edhe regjimi komunist kishte limitet e veta.

Por, atë akuzë që ushtrisë italiane nuk ia ka bërë propaganda e Enver Hoxhës, ia ka bërë Ismail Kadare në romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”. Duke sajuar me fantazinë e vet prej shkrimtari episodin kur një oficer i lartë italian, koloneli Z, përdhunon një vajzë të mitur shqiptare, Ismail Kadare e ka kapërcyer dhe poshtërimin dhe fyerjen që propaganda e regjimit komunist shqiptar i ka bërë ushtrisë italiane që okupoi Shqipërinë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Sigurisht që në një roman autori trillon ngjarje me fantazinë e vet, por edhe kjo duhet të ketë një limit. Në traditën orale shqiptare (epos dhe këngët e tjera për luftrat) nuk ka ndodhur që të fyhet armiku për gjëra që nuk i ka bërë dhe letërsia moderne shqiptare e ka ruajtur këtë traditë, me përjashtim të Kadaresë.

Romani i Kadaresë është një fyerje për kombin italian. Italianët e sotëm, populli në përgjithësi dhe posaçërisht ushtarakët, i nderojnë të rënët e italianë të të gjitha kohrave, pavarësisht se ku kanë rënë dhe nuk u vjen mirë kur ata poshtërohen dhe fyhen, duke u shpifur për ta gjëra që nuk i kanë bërë. Prandaj, italianët me siguri që ndihen të fyer nga romani i Ismail Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, botimi i të cilit në italisht nuk duhet parë si pëlqim i italianëve për këtë libër, por si dëshirë e tyre për të njohur se ç’ thuhet për ta.
Kur shpifet dhe fyhet ushtria e një vendi, për gjëra të paqena, shumë të ndyta, është poshtëruar dhe fyer kombi përkatës, pasi ushtria është një nga shtyllat, simbolet kryesore të një kombi. Kur shpifet dhe fyhet për ushtarakun e lartë të një ushtrie, gjëra të paqena, shumë të ulëta, siç është rasti i një koloneli italian në romanin e Kadaresë, atëhere, atëhere është fyer ushtria e këtij vendi. “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” është romani më i njohur i Ismail Kadaresë në Perëndim, kuptohet në krahasim me librat e tjerë të tij, për faktin se i konvenuar një superfuqie kulturore siç është Franca që ta pompojë artificialisht këtë roman. Shumëkush që i lexon këto rreshta mund të pyesë se në rast se Francës i konvenonte kaq shumë romani i Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” pse priti 8 vite nga botimi i tij në shqip (1962) për ta botuar në frëngjisht (1970). Përgjigjia është se Franca e De Gaulle, duke qenë se atëhere kishte marrëdhënie të mira me Bashkimin Sovjetik, me të cilat kundërbalanconte sfidën që u bënte SHBA-ve, nuk donte që t’ i bënte të pakënaqur rusët duke botuar me financim shtetëror një libër nga një vend si Shqipëria që nga njëra anë ishte anëtar i Traktatit të Varshavës, ndërsa në anën tjetër nuk ishte i dëgjueshëm politikisht ndaj Moskës. Me daljen e Shqipërisë nga Traktati i Varshavës në 1968 kjo pengesë u eliminua dhe tash francezët mund ta botonin librin pa pasur drojë se do t’ i bënin rusët të pakënaqur, gjë që e bënë në 1970. Romani “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” u botua dhe në Itali, por këtu jo me financim shtetëror si në Francë, por në mënyrë private.