William Shakespeare

[LOGIC]

pershendetje,
Mund te me gjen ndokush linqe apo ndonje permbajte ne lidhje me vepren e Shekspirit "Jul Cezari"?
gjithe te mirat, shendet

[Auroraa]

me pelqen edhe ky. pak i cuditshem!

[shpresa vranari]

EDUARD DE VER
I njohur me emrin
UILLIAM SHEKSPIR


Dramaturgu dhe poeti i madh anglez, Uilliam Shekspir, ne pergjithesi, Eshte njohur si shkrimtari me i madh i te gjitha koherave. Per identiteti e tij ka shume thashetheme, qe do ti shohim me poshte, ndersa talentin dhe arritjet asnjeri nuk ia ka vene ne dyshim.
Shekspiri shkroi se paku 36 drama, 154 sonete te vecanta dhe disa poezi. Midis dramave jane: Hamleti, Makbethi, Mbreti Lir, Jul Cezari, Othello etj.
Ne njefare menyre, krijimtaria artistike ka permbajtje te dukshme deri diku filozofike, fakt qe mund te ndikoje ne arsyetimet tona. Per shembull: kur ne dramen “Romeo & Zhulieta” (paragr. III, skena I) Princi thote: “Por i vrari ka vrare i pari dhe kush do ta paguaj gjakun e pare?”- fitojme bindjen e nje permbajtjeje filozofike dhe eshte e vertete qe kjo ndikon ne pikepamjet tona te pergjithshme politike.
Vendosja e Shekspirit ne vend te pare midis krijuesve nuk ka mosmarreveshje. Ne ditet tona, te paket jane ata qe lexojne Cezarin, Virgjilin apo Homerin. Nga ana tjeter, nje shfaqje e dramave te Shekspirit perfshin publik te madh. Aftesia e tij per te dhene fraza te persosura eshte e paarritshme. Madje, ai shpesh eshte cituar edhe nga njerez qe as e kane lexuar dhe as i kane pare veprat e tij. Pra, eshte e qarte qe popullariteti i tij nuk eshte nje mode e shkuar. Krijimtaria e tij jep kenaqesi estetike si per lexuesit ashtu dhe per shikuesit qe prej 400 vjetesh. Perderisa krijimtaria e tij i ka qendruar kohes, kemi te drejten te mendojme se pullariteti i tij do te vazhdoje dhe ne shekujt e ardhshem. Edhe pse shkruante ne anglisht, Shekspiri me plot kuptimin e fjales eshte shkrimtar i perbotshem. Dramat e tij jane perkthyer, lexohen dhe luhen ne gjithe boten. Krijimtaria e tij sa vjen dhe vleresohet gjithnje e me shume si nga kritiket letrare ashtu dhe nga masat e gjera te popullsise. Ndersa me identiteti e njeriut qe shkroi keto vepra letrare nen kete emer, kane lindur mjaft dyshime. Mendimi i pergjithshem eshte se behet fjale per te njejtin Uilliam Shekspir qe ka lindur ne vitin 1564 ne Stratford-On-Ejvn dhe qe ka vdeku po aty, nga viti 1616. Megjithate kur vleresojme me vemendje argumentet e skeptikeve dhe kunderargumentet, arrijme ne perfundimin se skeptiket kane te drejte dhe argumentet e tyre te arta dhe te fuqishme i pranojme:
Shumica e dokumenteve pohojne se Uilliam Shekspiri eshte pseudonimi i grofit XVII nga Oksfordi, Eduard de Ver, ndersa Uilliam Shekspiri eshte emri i nje tregtari te suksesshem, te cilin puna e shpuri ne Londer, por qe s’ka pasur asnje lidhje me teatrin e, aq me pak, me te shkruarit e dramave. Ne pergjithesi nuk pohojme qe De Veri t’i kete shkruar veprat e tij me emrin Shekspir. Gjate kohes se vet, Shekspiri nuk njihej si autor i dramave dhe asnjehere nuk ka patur pretendime te tilla. Ideja, qe Shekspiri eshte dramaturgu i madh Uilliam Shekspir, doli ne vitin 1623, shtate vjete pas vdekjes se tregtarit Shekspir, kur u botuan fashikujt e pare te veprave te Shekspirit. Botuesit kane perfshire ne to nje parathenie, ku aludohej (po nuk thuhej acik) se autori i veprave ishte nje njeri nga Stratford-On-Ejvn.
Qe te kuptohet pamundesia e te qenit te Shekspirit si dramaturg, duhet njohur, se pari, versioni i pergjithshem i pranuar i biografise se Shekspirit.
I ati i Shekspirit, Xhon, dikur shume i pasur, ra ne nje situate te veshtire dhe i vogli Uilliam u detyrua te rritej ne varferi. Perballe kesaj, ai u shkollua ne shkollen klasike te Stratfordit, ku u njoh me letersine klasike dhe gjuhen italiane. Kur ishte 18 vjec, Uilliami pati miqesi me vajzen e re, En Hatavaj, me te cilen shpejt u dashurua. Sic ishte zakoni, ata u kurorezuan dhe pas disa muajsh Eni lindi. Pas dy vjet e ca, lindi per se dyti, por kete radhe binjake. Keshtu, Uilliami, i ndodhur para faktit, ende pa mbushur 21 vjec ishte i detyruar te mbante gruan dhe tre femijet. Nuk ka te dhena per veprimtarine e tij dhe as per vendin se ku ndodhej gjashte vitet e fundit te jetes. Por, ne fillim te vitit 1590, ai ishte ne Londer si anetar i nje trupe aktoresh. Uilliami ishte nje aktor shume i mire, por kohen e kalonte me teper duke shkruar me teper drama apo poezi. Ne vitin 1598, vleresohej si shkrimtari me i madh i te gjitha koherave. Uilliami qendroi ne Londer gati 20 vjet, kohe gjate se ciles shkroi 36 drama, 154 sonete dhe disa poezi. Pas disa vitesh u be aq i pasur, sa arriti te bleje nje shtepi te shtrenjte ne Stratford. Gjate gjithe kesaj kohe, familjen e kishte ne Stratford, ndersa ai shkonte here pas here aty.
Sado qe te duket e cuditshme, ai nuk botoi asnje nga dramat e tij te njohura. Megjithate, botuesit jo skrupuloze kuptuan se ne to fshihej nje bashkepunim, ndaj ilegalisht botuan gjysmat e dramave. Edhe pse keto botime te jashteligjshme ishin te paarrira dhe te ngaterruara, Shekspiri nuk nderhyri.
Ne vitin 1612, ne moshen 48 vjecare, krejt papritur ndaloi se shkruari dhe u kthye per se dyti tek e shoqja, ne Stratford. Aty vdiq, ne prill te vitit 1616 dhe u varros ne oborrin e kishes. Edhe pse varri nuk mban emrin e tij, jo shume vone, ne murin e afert eshte ngritur nje permendore e tij. Tri jave para vdekjes, ai shkroi testamentin, ku pothuajse gjitha pasurine ia linte vajzes se madhe, Suzanes. Ajo dhe pasardhesit e saj jetuan ne shtepine e mire ne Stratford, derisa vdiq edhe anetari i fundit i gjinise, ne vitin 1870.
Duhet nenvizuar se pjesa me e madhe e biografise se ekspozuar deri tani eshte marre nga biografe qe kane mbrojtur versionin e pergjithshem te miratuar. Nuk ka dokumenta ose te dhena qe te vertetojne se Shekspiri ka mesuar ne shkollen klasike te Stratfordit. Nuk ka te dhena as nga bashkenxenes dhe as nga mesues qe t’i kene dhene mesim shkrimtarit te madh. Vec kesaj, me asnje te dhene nuk argumentohet te qenit e tij si aktor. Ne kundershtim me keto, ne shikim te pare, versioni zyrtar pranohet si i vertete. Por, me nje studim me te detajuar, evidentohen menjehere pasaktesira, shfaqen dyshime.
Problemi i pare, i pohuar edhe nga shume biografe te “besuar”, eshte fakti se ne dore kemi informacione te pakta per jeten e Shekspirit , me pak se sa mund te pritej per nje figure te till te shquar. Ne orvatjen per te sqaruar mungesen e te dhenave, ndonje studiues thote: “Por ai ka jetuar para 400 vjetesh dhe eshte e natyrshme qe shumica e dokumenteve per te te kene humbur”. Po te arsyetohet keshtu, atehere duhet vleresuar numri i informacioneve qe disponojme nga koha e Shekspirit:
Ai, se paku, nuk jetoi ne nje shtet te prapambetur, apo ne nje epoke te ngrysur, por jetoi ne Angline e mbretereshes Elisabet dhe ne epoken e lulezimit, kur kishte shtypshkronja, kur mjetet per te shkruar ishin mall i zakonshem dhe kur shume njerez dinin te shkruanin dhe te lexonin. Kuptohet qe dokumentet humbasin, por nga ajo kohe kane mbetur miliona dokumente origjinale.
Keshtu, breza te tere studiuesish kane kerkuar informacione per gjeniun me te madh te letrave ne bote. Sipas renditjes se te dhenave te asaj kohe, del se shumica e dokumentave flasin per cdo poet tjeter te asaj kohe, madje edhe per ndonje krijues me pak te njohur, ndersa per Shekspirin jane gjetur vetem rreth tridhjete shenime te rastesishme, ku nuk flitej sadopak qe ai te kete qene poet apo dramaturg.
Kemi ne doreshume dokumenta per jeten e Frensis Bekonit, per mbretereshen Elisabet, Ben Xhonsonin apo Edmund Spenserin, po per Shekspirin pothuajse nuk kemi asgje. Madje dime me teper per poetin qe ka jetuar para tij, Xhon Lilin. Gjithashtu ka shume informacione te detajuara per Galilein, qe ka lindur ne vitin 1313. Per 20 vjetet (1592-1612) e qendrimit te dramaturgut te madh ne Londer, ne nuk gjejme asnje shenim, qe dikush ta kete pare ne te gjalle, ne skene, apo te kete biseduar me te per poezine a te kete shkruar se bashku me te, apo te jene takuar ne rruge ose ne shetitje.
I vetmi argument sqarues eshte se autori ka shfrytezuar me sukses pseudonimin Uilliam Shekspir per te fshehur identitetin e tij. Ata qe e kane takuar nuk e kane ditur qe ai te kete qene dramaturgu i madh, Uilliam Shekspiri. Sido qe te jete, Shekspiri emri i te cilit eshte aq i ngjashem, nuk mund te fshihej pas nje pseudonimi te tille.
Nje moskuptim me i madh i versionit zyrtar eshte dhe sjellja e qytetit te lindjes ndaj tij. Ne qofte se Shekspiri ishte nje aktor i shkelqyer dhe dramaturgu me i madh i Anglise, si eshte e mundur qe asnjeri te mos e dinte kete? Por cfare mund te thuhet per doreshkrimet e dramave te shkruara me doren e vete Shekspirit? Padyshim ato duhet te tregonin se kush eshte autori. Fatkeqesisht, doreshkrime te tilla nuk ekzistojne. Madje, nuk ka as shenime, pjese te pashfaqura ose te pambaruara. Faktikisht, pervec gjashte firmave ne dokumentat gjyqesore, nuk kemi asgje te shkruar nga dora e tij. Nga sa gjykohet prej dokumentave ekzistuese, del se Shekspiri jo vetem qe nuk eshte autori, por ai ka qene gjysme analfabet ose analfabet i plote.
Mbetet problem edhe testamenti i Shekspirit: Ekziston origjinali, qe perbehet nga tri faqe, ku ne menyre te hollesishme shenohet pasuria dhe nje varg kerkesash te tjera, ndersa nuk shenohet asgje per poezite, dramat, per pjeset e pambaruara apo per te drejtat e autorit. Asgje nuk shenohet per ndonje liber personal apo dokument. Nuk shenohet as se kujt do t’ia linte dramat e pabotuara. Ky eshte testamenti i nje njeriu te paarsimuar, madje, edhe i nje tregtari pa shkolle fare.
Dokumentat e ekspozuara jane te mjaftueshme dhe nuk duhen te dhena te tjera per te vertetuar se Shekspiri nuk eshte dramaturgu i madh dhe se Uilliam Shekspiri eshte pseudonim i perdorur per te fshehur identitetin e autorit te vertete.
Thuhet shpesh se shumica e drameturgeve dhe romanciereve ne veprat e tyre trajtojne ngjarje nga jeta e tyre. Jo rralle, ato jane edhe te dhenat kryesore qe mund te shpien deri te biografia e Shekspirit. Ne veprat e tij duket qarte se ishte njeri shume i arsimuar, bie ne sy pasurimi i pabesueshem i fjalorit dhe njohja e gjuhes frenge dhe latine. Nga ana tjeter, te gjithe jane te te njejtit mendim qe Shekspiri jo vetem qe nuk ka shkelur ne universitet, por eshte edhe shume e dyshimte qe te kete vazhduar edhe gjimnazin. Per kete flet shume libri i Carlton Odbergut, me titullin “Enigmatiku Uilliam Shekspir”.
Mire qe Shekspiri nuk eshte autori i dramave, por kush tjeter eshte?
Dalin shume pikepyetje, por me e besueshmja eshte qe autori I vertete te jete filozofi i njohur, Frensis Bekon. Por vitet e fundit kane dal te dhena qe pa dyshim te drejtojne tek Eduard De Veri. Per Eduard De Verin dihen shume gjera: Ka bere nje jete plot aventura, ngjarje te cilat i gjejme te pasqyruara ne keto drama. Ka lindur ne vitin 1550. Ka qene bir dhe trashegimtar i grofit XVI nga Oksfordi, shume i pasur dhe aristokrat i larte. Eduardi i ri u stervit me stilin e zakonshem per lordet e rinj: studioi per kaloresi, gjueti, kulture ushtarake si dhe per muzike e dans. Me mesues privat ai studioi per frengjisht, latinisht e lende te tjera. Diplomen e mori ne universitetin e Kembrixhit, ndersa magjistraturen e mbrojti ne universitetin e Oksfordit. Pas kesaj studioi per drejtesi dhe punoi ne nje nga kater shoqerite kryesore te avokateve te Londres. Kur ishte 12 vjec, i vdes i ati, keshtu qe per vite me rradhe jetoi me te emen, e cila u martua per se dyti. Pas kesaj, Eduardin e mori nen kujdestari UilliamSesili, besnik mbreteror i Anglise dhe shume vite anetar i keshillit personal te mbretereshes Elisabet. Keshtu, ai ka qene nje nga njerezit me te shquar te Anglise. De Veri u be anetar i familjes se Sesilit. Fale ndikimit te ketij te fundit, De Veri arriti t’i shpetoje gjyqit per vrasjen e nje lakeu te Sesilit, gje qe e kishte bere vertet. Ne moshen 20 vjecare, De Veri u vendos ne oborr, ku u njoh me shume njerez te shquar, midis te cileve edhe me mbretereshen Elisabet, se ciles i la pershtypje shume te mira, jo vetem pse ishte i zgjuar, por pse ishte shume i rregullt, simpatik dhe me nje pamje te jashtezakonshme. Shpejt u be edhe i dashuri i saj.
Gjate pese vite divorc me gruan e tij, De Veri u dashurua me nje dame te oborrit qe u nda prej tij. Mbreteresha Elisabet, e terbuar per kete, dha urdher qe ta burgosnin ne burgun e Londres. Pas disa muajsh u lirua. Por, nje nga miqte e dames se re, i zemeruar nga kjo, e qelloi dhe e plagosi rende De Verin. Midis dy familjeve shperthyen grindje te renda qe u sheshuan me kercenimin qe u beri mbreteresha. Kjo ngjarje na shpie tek “Romeo dhe Zhuljeta”.
Ne vitin 1586, kur ishte 36 vjec, mbreteresha Elisabet i lidhi nje pension prej 1000 funt sterlinash ne vit, afersisht 100 mije dollare te sotem.
De Veri ishte i pajisur me interesa te gjera per poezine dhe teatrin, kishte miqesi me shume shkrimtare.
Problemi i vetem qe mbetet pa pergjigje, eshte mbajtja fshehur e identitetit te tij. Per kete ekzistojne disa sqarime te mundshme:
1- Ne ate kohe ekzistonte ligji, qe ndalonte fisniket te shkruanin vjersha per botim ose drama per teatrot komerciale.
2- De Veri ishte i njohur si oborrtar. Duke pare qe ne dramat e tij paraqitej jeta e oborrit, ne qofte se dihej autoresia, atehere njerezit, ne menyre te natyrshme dhe me te drejte, do te identifikonin ngjashmerine e personazhit me personin real te oborrit, gje qe mund te shkaktonte edhe skandale. Ne ate kohe, nje gje e tille, se paku te shpinte ne proces gjyqesor, ne mos ne duel.
3- Shume nga sonetet e tij, Uilliam Shekspiri ia adresonte marredhenieve me ndonje te dashur. Po te njihej autoresia e shoqja do te shqetesohej shume.

Keto argumente e te tjera, te gjitha se bashku sqarojne pse De Veri ka fshehur identitetin e tij.

Shume kohe me pare kam pare nje film(humoristik)mbi Shekspirin ,ku tregohej qe subjektet dhe forcen crijuese ja jepnin forcat e erreta,djajte dhe shtrigat.

[wittstar]

Po sjell ketu disa fraza nga "Cymbeline".

Cloo leave you in your madness,'twere my sin will not.
Imo.Fools cure not mad folks.
Clo. Do you call me fool?
Imo:As I am mad,I dof you'll be patient(just),I'll no more be mad;That cures us both.

Veprat e Shakespeare jane mbushur me perla.Duhet vetem te dish t'a lexosh me vemendje.

A di kush ndonje website ku mund t'i degjosh veprat e ketij autori?

[trysil]

[QUOTE=wittstar;1781442]Po sjell ketu disa fraza nga "Cymbeline".

Cloo leave you in your madness,'twere my sin will not.
Imo.Fools cure not mad folks.
Clo. Do you call me fool?
Imo:As I am mad,I dof you'll be patient(just),I'll no more be mad;That cures us both.

Veprat e Shakespeare jane mbushur me perla.Duhet vetem te dish t'a lexosh me vemendje.

......

Krejt çështja është të dish t' i lexosh Shekspirin dhe shkrimtarët tjerë të natyrës së tij. Shumshtresshmëria e të folurit poetik të Shekspirit, kërkon kulturë dhe njohje të lexuesit.
Shekspiri, bashkë me ndonjë tjetër që janë perla të letërsisë së përbotshme, me qindra vjet studjohen dhe prapëseprapë, gjithnjë është e mundur të mos i zbulosh të gjitha shtresa dhe përmasën e thënies poetike...

[spirobeg]

William Shakespeare (1564-1616)

Epoka

Shekspiri është shkrimtari më i madh i rilindjes evropiane; ai është një prej mendjeve të fuqishme, vigane, që lindi kjo epokë. Kuha kur jetoi ai ka qenë e stuhishme. Në shekullin XVI në Angli u shëndrrua tërë jeta ekonomike shoqërore e Anglisë. Feudalizmi u çthur në qytet deh në fshat, mardhëniet kapitaliste morën hov më tepër se në cdo vend të Evropës. Si rrjedhin shteti anglez u kthye në një fuqi të dorës së pare.

Jeta

Shekspiri lindi më 1564 në qytetin e vogël Stratford. Këtu kaloi fëmirinë dhe rininë. Ai pati mundësi të vëzhgojë e të njohë mire jetën e zakonet e krahinës angleze, të shijojë bukuritë e natyrës që kishin rrethinat e qytetit të lindjes, të dëgjojë prej gojës së fshatarëve gojëdhënat popullore plot poezi, të njohë mire gjuhën e gjallë popullore.
Në shkollën që ndoqi në vendlindje, mësoi latinisht, pak greqisht, logjikë e retorikë.
Në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeqare, për shkak të keqësimit të gjendjes ekonomike të familjes ( I ati kishte tetë fëmijë) Shekspiri u shtrëngua të fitojë vetë mjetet e jetës. U muar me punë të ndryshme.
Tetëmbëdhjetë vjeq u martua.Rreth vitit 1586, I pakënaqur nga jeta në Stratford, u nis e shkoi në Londër për të kërkuar punë. Hyri në teatër u bë actor. Nga viti 1590 bëri provat e para në krijmtari, shkroi kronika dramatike, komedi dhe dy poema. Sukseset që I pati në teatër e nxitën ti kushtohet dramaturgjisë. Për 22 vjet ai I dha skenës e letërsisë 37 vepra të mrekullueshme nga ana e jetës plot gjallëri që lëvrin në to e nga mprehtësia e analizës psikologjike. Kulmin e krijimtarisë e arrin në vitet e para të shekullit XVII, kur cfaqen në skenë tragjeditë madhështore të tijë “Hamlet”, “Othello”, “Makbeth”, “Mbreti Lir” etj. Shekspiri u bë edhe drejtor I teatrit kryesor të Londrës. Më 1612 hoqi dorë nga verpimtaria letrare dhe shkoi në qytetin e lindjes. Vdiq më 1616.

Veprat

Shekspiri ka shkruar 37 vepra teatrale, dy poema dhe një përmbledhje sonetash. Pjesët teatrale ndahen në komedi, kronika historike, tragjedi.

Komeditë

Shekspiri rreth në to problemin e madhë të kohës, clirimin shpirtëror moral të njeriut nga prangat e jetës feudale e të mendësisë mesjetare, mbron të drejtën e njeriut për të qenë I lire në vullnetin, veprimet e ndjenjat e tija.
Komditë e Shekspirit janë plot optimizëm. Në to shprehet qartë besimi se njeriu mund të arrijë të bëjë një jetë të gëzuar, të bukur e të lumtur, të mbështetur në drejtësi. Nga ana artistike ato shquhen me jetën plot lëvizje që lëvrin në to, me larminë e karaktereve dhe me gjallërinë e madhe të dialogëve.
Ndër komeditë shquajmë “Ëndrra e një natë vere”, “Tregëtari i Venedikut”, “Gratë gazmore të Uindsor-it”, “Shuamë zhurmë për asgjë” etj.
Kronikat historike trajtojnë subjekte të historisë angleze si p.sh “Rikardi II”, “Rikardi III”, “Henriku IV” etj.
Në kronikat historike Shekspiri demaskon feudalët që me grindjet e tyre pa fund e zhysin vendin në gjakëderdhje, e shkatërrojnë atë dhe pengojnë zhvillimin e kombit.

Tragjeditë

Tragjeditë trajtojnë me ngjyra thellësisht tragjike probleme nga më të ndërlikuarat e jetës, pasqyrojnë rritjen e kontradiktave shoqërore në Anglinë e fillimit të shekullit XVII, dyshimet se mund të ndreqet e keqja e se mund të përmbushem idealet humaniste në kushtet egzistuese. Duke u përpjekur të depërtojë thellë në mardhëniet njerëzore, Shekspiri bindet se njerëzimi është ende larg lumturisë së kulluar, për të cilën kishin ëndërruar mendimtarët e përparuar të Rilindjes. Ai sheh se drejtësia e lumturia nuk mund të arrihet në shoqërinë ku sundon egoizmi, ambicja e hipokrizija. Por Shekspiri s’heq dorë nga idetë humaniste dhe I mbronme force ato.
Të ngjeshura me mendime të thella, të ndërtuar me mjeshtri të madhe artistike, tragjeditë janë kryeveprat e Shekspirit. Ndër to përmendim “Romeo e Zhulieta”, “Jul Cesari”, “Hamleti”, “Othello”, “Mbreti Lir”, “Makbeth” etj.
Makbethi është ndër tragjeditë e përsosura nga ana artistike.

[iliriani2]

nuk e di nga e keni marr kete informacion qe pas emrit te Shekspirit fshihet Eduard de Ver,por nga te dhenat qe keni vendos nuk deshmon asnjera qe de Veri apo kushdo tjeter eshte Shekspiri. ne kete tekst nuk eshte asnje deshmi reale vetem disa sqarime te mundshme pse ai e ka mbajt te fshehur emrin e tij e te cilat jane jo logjike. nese de Veri eshte autori edhe i ka shkruar te gjitha ato eshte e pa mundur qe askush te mos e kete ditur edhe nuk jepni asnje deshmi konkrete nga ai personalisht apo nga te tjere bashkohes te de Verit qe thone se pas emrit te Shekspirit fshihet ai

[kimi_b]

mendoj se ky forum ka njerëz shum të zotë sepse ky informim te ndihmon shum dhe ta pasuron trurin me dije siq jan këto lart.

[stella stellina]

Imzot F.S.Noli e konsideron tragjedinë Makbeth si një gjëmë të madhe ,si tragjedinë më të tmeruar që ka dalë nga pena e Shekspirit .

Gjithkush është intriguar nga fakti i ekzistencës së te madhërishmes në këtë kryevepër të letërsisë botërore ; i simpatisë që të përvjedhin çifti Makbeth , që e harxhojnë tërë heroizmin e tyre sipas imzot Nolit , për të shtypur të tjerët dhe për të vrarë vetveten.

Duke respektuar gjithë ata që u përpoqën për të zgjidhur këto enigma letrare po i afrojmë lexuesit interpretimin tonë.

Nuk është e rastit që Shekspiri parapëlqen kastën e Glamsit për heronj të tragjedisë së tij , duke e konsideruar shtresën e mesme të shoqërisë si inicuesen e vlerave re reja njerëzore .

Ishte fisnikëria e mesme aktive , që kërkoi e provoi të udhëprinte në epokën e re .

Në këtë kuptim tragjedia Makbeth është historia e fisnikut anglez , që tenton të shpërbëjë strukturën e murosur shpirtërore ,morale e jurudike të kupolës mesjetare : apatike,parazitare , të asaj hijene gjakpirëse , që ndodhej në udhëkryq .

Për ta shpërbërë atë kupolë , Shekspiri rikrijon mitin e dioskurëve Makbeth- Banko, binomin e sfidës së kundërshtarëve të denjë Makbeth- Makdaf ,shfaq një mendësi te pazakontë të çifti Makbeth dhe risjell mitin e tri fatthënave pellazge(sipas të lashtëve jeta e njeriut ndjek rrjedhen e një filli që: fillimisht zgjatet , pastaj pështjellohet dhe dikur të pritet , si ta parathonë tri mojrat (te mirat)ku : e para e tjerr fillin e jetës , e dyta e pështjellon dhe e treta e pret atë) Me këto modele letrare parathuhet fundi i qerthullit mesjetar të tradhëtive , helmimeve ,vajit në vesh, kamës në gjumë ,si dhe nxitet katarisi shpirtëror te sprektatori për të pranuar e gjetur shembëlltyrat alternative humane ,që na i propozon Shekspiri në tërësinë e mozaikut të personazheve të tragjedisë.

Gjenia shekpirjane ka kuptuar se : epoka e re kërkon individ aktiv ,të lirë ,imponues e të barabartë në kontribut pa dallim gjinor dhe shoqëror.Dioskurët Makbeth Banko, antipodët Makbeth -Makdaf jane sfidues te mesjetës parazitare të Dunkanit. Por sfida e epokës së re kapitaliste padyshim është Ledi Makbeth , heroina e pare në gjininë dramatike , figura e femrës potente, jetësore, inspiruese e gjithpushtetshme e pavarur aktive ,e cila rezëllen afirmim ,barazi dhe pushtet sensual tek Makbethi, bashkëshorti dhe patriarku tipik, që zë fill në letërsi me 28 shekullorin Uliks famëmadhin(1180 pere TROJA -1603 ere ).

Heronjtë e Shekspirit veprojnë në situata apokaliptike, ku kurora verbon arësyen,dhe si të tillë, ata shëndrohen në pishtarë të ndezur me gjenialitet , për të ndriçuar monopatet e ferrtë të mesjetës të mbytur në qerthullin e gjaktë . Gjenialiteti shekspirjan është në gjendje të konturojë të ardhmen edhe atje ku mund të duket e pamundur .Për këtë , ai sjell ,në skenë, heronjë me individualitete të spikatura dhe që janë vetvetja e pa përsëritshme , që përpiqen me çdo kusht të mbrijnë diku , por spektatori e sheh qorsokakun e heronjve dhe nuk çuditet nga fundi i gremintë i tyre.

Një spektator i vemendshëm sheh se, subkoshienca është e përbindshme , kur nuk ka ndrojtje të shfaqet si virtyt te heronjtë e tragjedisë..

Makbethit ia tronditin natyrën njerëzore mendimi i vrasjes . Në fillim , mendimi i tij e kërkon si fat kurrorën, pa lëvizur fare. Mendimi për kurorën nuk e le ore e çast të qetë. Të qënit princ i Kemberlendit është si një gurë që i zë udhën , që e përmbys , po se kaperceu.Lakmite e zeza e të thella kërkon t’i fsheh nga syri.Dora duhet të mbarojë veprën ,që syri druhet ta shikojë.

Zonja Makbeth fillimisht prezantohet si një zemer tepërplotë me qumështin e zemërbutësisë njerëzore .Ambicja për tu bërë mbretëreshë,pas profetësisë së fatthënave , përcillet prej saj me ligësi. Ledi Makbeth e përballon me kurajon e nje gruaje qëllimin për të arritur qarkun e Artë duke përjashtuar me gjuhë të ashpër , çdo gjë që e ndalon.

Zemërngurtësuar,gjakmpiksur ndaj mëshirës e dhemsurisë njerëzore ,ajo kërkon:

- Nga kraharori femër –mermëni qumështin dhe nemni vrrerin ,nemni natën e errët të veshur me tymin me të dendur te skëterrës që të mos shoh thikën që plagën shpon ,

-ajo këshillon : Për të gënjyer kohën ,duku sipas kohës ;në sy në dorë e në gjuhë kij mikpritjen; duku si delja e pafajshme , por ji gjarpër i fshehur nën gur; fajëso të tjerët,bërtit,çirru dhe vajto për viktimat e krimit tënd...

Ledi Makbeth , për mendimin tonë ,është heroina më komplekse dhe njëherazi dhe brilanti më rezëllues i universit shekspirjan.Thëniet e saj i kalojne kufijtë e sensuales ,brishtësisë, pafajsisë,ëngjëllit të dashurisë toksore , ripërtëritëses së jetës ,që duhet ta karekterizojnë si femër. Fillimisht e kujton se është një fatthënese e katërt e tragjedisë dhe kur e nxit të shoqin në krim e kujton si një shpirt të së keqes.Dhe për imazhin negativ që të krijon mendon, për një çast, se do të dalë shumë shpejt nga skena . Por jo ,është e pamundur. Arësyeja ? Nga akti në akt kupton se është ajo ,që i ve në lëvizje subjektin e tragjedisë duke u përplotësuar në planin shoqëror.

Na bën përshtypje fakti që ka një dashuri të panjollë dhe të pa tronditur ndaj të shoqit.Endërra e saj ishte kurora mbretërore e jo brinjtë e turpit në kokën e te shoqit.Plotëria e planeve shoqërore në figurën e ledit Makbeth përvijohen në një atmosferë kaosi ; ku pabesia ,dhuna e krimi ishin modeli jetësor dhe ushqimi shpirtëror për këdo brenda atij qerthulli.Për shkallën e emancipimit dhe të ndërgjegjësimit të Ledit Makbeth , përgjegjëse është shoqëria e kohës së saj.Figura e saj nuk idealizohet . Jo rastësisht,asaj i mungon plani nënës ,të cilën ja plotëson skematikisht ledi Makdaf . Si inspiruese e të shoqit në krim , ledit Makbeth , i mohohet të riprodhojë jeten sepse kohës së re nuk i lipsen trashigimtar pëbindësha -njerivrasës.E zotëruar nga instikti, ajo është dëshmitare e vazhdueshme në krimet e të shoqit.Shekspiri na bind se asaj , hap pas hapi , i zgjohet ndërgjegja ,por kjo nuk mjafton .Imazhet e krimit ja kanë helmuar shpirtin në atë masë sa ,sëmuret nga samnabulismi dhe vdes çdo natë nga pak e çmendurisht.

Kur ambicja për pushtet tek Makbethët i kalon kufijtë e ferrit me vepra tmeruese , atëhere vetedija e tyre kalon në drejtësi se paanshme :

- Na zgjat kupën , të pimë helmin ,që përgatitëm vet ; të vrasësh gjumin e pafajshëm ,që ripërtërinë jetën e largon vdekjen ,si banjo pas lodhjes kapitese ,si balsam për shpirtin e plagosur,si gjellë e dytë që ushqen dasmën e jetës - ke tradhëtuar vetveten.Dorën vrasëse nuk e lan dot uji i oqeanit ,ajo skuq e përgjak të gjitha detet.

-Makdafi-Sketera ka bëre kryeveprën ,vrasja sakrilegje hyri tinës në tempullin e Zotit të bekuar dhe vodhi jetën nga altari.

-Makbethi – Vdiq nderi dhe fama ,vera e jetes rrodhi dhe mbeti vetem krund i fundërisë.

Makbethi , pas kësaj , shndërrohet në nje kriminel hakmarrës e për poshtërimin që i bëri jetës , ai zotërohet nga ndjenja e të lodhurve nga mjerimi dhe të shtypurve nga fatëkeqësitë.Për të tradhetia është nje hije tmerruese . Për një burrë është më mirë te ndeshet me një ari Rusie,rinoqeront a tigër Hirkanije ,të ndeshet me shpat në mes te shkretirës, pa ju drithëruar shpirti si një doç kurve.

Tragjedia shekspirjane nuk përfundon këtu. Ajo përplotësohet ne dialogun Malkolm –Makdaf.

Malkolmi—Jam shartuar me çdo bërthamë vesi e ligësie ,që kur të lulëzojnë , do ju duket Makbethi i zi më i bardhë se dëbora ,si shqerrë e ëmbël pranë një kuçedre .Vërtetë Makbethi është gjakatar ,kurvar,avar,dinak e i pabesë ,gjakënxehtë e zemërligë i përmbytur në mëkate e vese që kanë një emër.Por pusin e asganllëkut tim të pafund nuk e mbushin gratë dhe vajzat tuaja. Dëshira ime nuk njeh asnjë kufij.Më mirë mbret Makbethin ,se sa në fron një njeri si unë .Avar i pangopur si unë , rrezikoni çifligje e kështjella të të parëve ,xhevahire ,dhe shtëpi e nderin .Sa më shumë vjedh aqa më shumë më rritet urija ,dita ditës.Kjo avaricje është vesi më i egër që ka rrënjë më të thella dhe më të rrezikshme se asganëria pranverore .Kjo është shpata që u pret kokën mbretërve. S’kam asnjë hir që i ka hije mbretit si:drejtësi,besnikëri e masë, qëndrim madhështor e mirësi ,durim ,kurajo e zemërmadhësi. S’kam gjurmë prej këtyre ,por jam plot me vese e krime lulëzuar ,që u rritën e stërvitën gjer në kulm ,po dhe sikur te kem fuqi në dorë hedh mjalten e pajtimit ne sketerrë dhe i ve pishtarin(flakën) paqes së përbotshme dhe çdo bashkëri të dheut e shkallmoj.

Plotësohet në këtë dialog pak a shumë thelbi epokës mesjetare , që domosdoshmërisht duhej larguar. Shekspiri risjell në skenë heronj të tipit homerian si : Makbeth –Banko dhe e hap tragjedinë e tyre në një situate fantastike , kur ju parathuhet e ardhmja nga fathëneset.

Dihet tashme se Makbethi qe një nga figurat reale të historisë e së Skocisë (1110) që mbretëroi për 25 vjet , ndërsa Banko është sozia e tij artistike .I pari na shfaqet si vezullim i fundit i mesjetes dhe i dyti na propozohet si model i mundshëm i i kohës së re . Dallohen prej njëri tjetrit nga ajo çka fati u rezervon kur u pritet filli i jetës. Mabethi pas medyshjes së fillimit, priret nga egoja për kurordhe zgjedh rrugën e krimeve , pas parathenies së fatave dhe inspirimi që i bën Ledi Makbeth . A nuk ju kujton çifti Makbeth bashkëshortët ideal ,model për këdo që beson vërtet tek besnikëra bashkëshortore.

Bankoja u bë viktima e parë se,qe dëshmitar në parathënien e Fatit të Makbethit .

Sipari i vetasgjesimit brenda llojit ,fataliteti i zhdukjes se njeriut nga njeriu ,si kufiri i apokalipsit të pritshëm , ishte hapur. Bankoja i nënshtrohet fatit për hir të të bijëve, që sipas të thënave , do të ishin trashigimtar të fronit mbretëror.

Makbethi për kurrorën vret Dunkanin dhe njëherazi gjumin dhe qetësinë e tij, vret mikun e tij Bankon dhe njëherazi vret sigurinë, vret Ledin Makdaf me fëmijet e saj ,pra pafajsinë dhe njëherazi vret dhe të drejtën për të sjellë në jetë trashigimtarin e tij. Egoizmi i vret atij lumturinë e në këtë kuptim , egoizmi ekstrem është vetasgjesues.

Një gjë është e vërtetë që, pse në përfundim të tragjedisë pushtohesh nga ndjenja e keqardhejes për çiftin Makbeth? Shfaqja realist si i vlerave dhe i egoizmit ekstrem te heronjë e tragjedisë na bën ne të mos i shohim ata vetëm bardh e zi .Ashtu si në jetë të mirën dhe të keqen një çast i ndan. Mund të kërkosh modelin tënd dhe do ta gjesh brenda këtij mozaiku vlerash e instiktesh te të gjithë heronjtë e tragjedisë dhe nuk mund të përjashtosh qoftë edhe njerin prej tyre , në se të duhet të strukturosh modelin human ,që kërkon të ngjiz tek ty Shekspiri.

Individin aktiv do ta gjeni te Makbethi e Bankua ,hierarkun pompoz tek Dunkani,bashkëshortësinë ideale te çifti Makbeth,vendosmërim shpaguese tek Makdafi ,pafajsinë te ledi Makdaf dhe te femijtë e saj,inspiruesen e pushtetshme të pa epurën të vendosurën per kurorën e lavdinë te ledi Makbeth.

Ajo që duhet të përjashtosh e të mos bëhesh pjesë,në këtë tragjedi , është; kaosi mesjetatar , ku pabesia, krimi e instikti i përvjedhin jetën heronjve Kryefjala a tragjedisë është : Kush mbjell vdekjen , gjen prehje tek ajo.


shpresoj qe keto fragmente te shkeputura nga interneti ti sherbejne ndokujt ne referate apo esse

[gloreta]

Pergezime per keto te dhena, per Shekspirin.