Dy francezë, në kërkim të Shqipërisë së harrueme në foto
(Nga Shekulli)
Duhet të jesh qëmtues "subtil" si një francez, për të kërkuar gjëra të tilla të holla, si shikimin plot vetëbesim të një plake shqiptare të fillimit të shekullit të kaluar, elegancën e një prostitute shqiptare të viteve '30, mbishkrimet "liri a vdekje" në qeleshet e ca çiliminjve të armatosur deri në dhëmbë, për të pozuar me ushtarët e vërtetë të lirisë a vdekjes...
Gjëra kaq të holla, ka kohë që nuk i interesojnë më shtypit të huaj dhe kishim menduar se udhëtarë të tillë romantikë ishin një specie e zhdukur. Udhëtarët modernë të tabloidëve, si "famëkeqi" A. A.Gill, do të shqyheshin së qeshuri me fotografët francezë, që kërkojnë historinë në një vend si Shqipëria. Dhe jo ndonjë histori me njerëz të harruar nga koha, por histori arti. Histori të vërtetë arti, që lind në të njëjtën kohë me historinë botërore të këtij arti: Fotografinë.
Shqipërisë i është mohuar me pa të drejtë një vend në Historinë Botërore të Fotografisë, sipas Loic Chauvin, "Web-master" në të përditshmen franceze "Liberation" dhe i pasionuar pas fotografisë dhe Christian Raby, profesor i Filozofisë dhe Fotografisë në degën partizane të "Universitetit të Çikagos".
Ata që kanë rrëmuar në arkivat e harruara nga vetë shqiptarët të fotografive dhe kanë shndërruar në vepra arti, imazhet e leckosura të ruajtura në sënduqet e mykura, duken të bindur në konstatimin e tyre, ndryshe, nuk do të kishin pse të shpenzonin vite kohë me kërkime të tilla.
Për albumin e parë, Loic Chauvin i janë dashur pesë vjet punë dhe kërkime në Shqipëri, duke nisur që nga vitit 1989, kur ka zbuluar për herë të parë vendin tonë dhe bashkë me të, edhe dinastinë e fotografëve Marubi. "Ishte një zbulim i rastësishëm, që nuk do të kishte ndodhur po të mos kishim humbur avionin e kthimit për në Paris, atë vjeshtë të 1989. Na u desh të qëndronim disa ditë më gjatë në Shqipëri dhe në Shkodër zbulova dinastinë dhe historinë e mrekullueshme të Marubëve",- tregon Loic. Pesë vjet më vonë, në 1994, albumi i parë me fotografi nga Shqipëria, të gjitha të Marubit, botohet në Paris, me një parathënie të Ismail Kadaresë.
Që nga ky botim, shumë ujëra kanë rrjedhur në Shqipëri, por ajo që vazhdon ta tërheqë drejt vendin tonë Loic Chauvin, është ende fotografia e vjetër. Koleksionisti dhe i pasionuari pas fotografisë, kalon orë të tëra në Arkivën e Shtetit, duke rrëmuar në filmat e vjetër, shpesh i humbur në to, për shkak se janë të organizuar sipas temave dhe jo emrave të fotografëve. Ditë të tjera i kalon me pinjollët e fotografëve, që ruajnë punët e mjeshtrave të fotografisë së hershme shqiptare, duke kërkuar atë histori fotografie, që ai është i bindur se ekziston në Shqipëri dhe të cilën nuk e kanë shkruar ende as vetë shqiptarët.
I fundit që kishte nisur ta bënte një gjë të tillë, fotografi Pirro Naçe, u nda nga jeta vetëm pak kohë më parë, pa e përfunduar dot misionin e tij, ndërsa Loic Chauvin, tregon se Naçe ishte në fakt njeriu që ia zbuloi magjinë e Marubit, në fund të viteve '80, kur erdhi për herë të parë në Shqipëri, me një delegacion zyrtar. Por ka zbuluar gjithashtu, se ata nuk ishin as të vetmit dhe as të fundit dhe madje, tani ka filluar të ketë autorë të tjerë të preferuar në vend të tyre, nga fotografët shqiptarë. I fundit, është një fotograf që ka zbuluar në Berat, Xhimitiku, por edhe fotografi i njohur, Kristaq Sotiri apo Shan Pici, ashtu si edhe Jani Ristani, Kol Idromeno, Vani Burda dhe madje edhe Vangjush Mio, në cilësinë e fotografit dhe jo vetëm të piktorit.
Shumë fotografi të tyre, i ka bërë gati për ekspozitën që po planifikojnë në Galerinë Kombëtare të Arteve, por edhe për një sërë ekspozitash të tjera nga Parisi, në Zyrih dhe Strasburg. Janë ende në bisedime me autoritetet për të gjitha këto, por vazhdojnë njëkohësisht edhe kërkimin në familjet shqiptare që ruajnë apo trashëgojnë fotografi, për të zbuluar gjëra të reja, ndërsa nuk e ndërpresin më kërkimin në Arkivën e Shtetit, aty ku kanë gjetur "thesare të harruara" siç shprehen edhe vetë.
"Ideja e gjithë këtij kërkimi, është që të tregojmë një histori të fotografisë shqiptare, sepse ajo është njëkohësisht edhe një tregim për Historinë e Fotografisë Botërore dhe duket se Shqipërisë i është mohuar vendi që i takon në këtë histori. Ne mendojmë se Shqipëria ka një histori shumë të pasur fotografie, si për nga cilësia, ashtu edhe për nga sasia. Dua të theksoj, se interesimi ynë nuk është thjeshtë kureshtje ekzotike, por edhe një interesim për cilësinë e vërtetë. Ne zgjedhim fotot vërtet cilësore dhe jo vetëm ato që mund të kenë një interes historik",- tregon Loiku, duke shtuar se në këtë mënyrë do të kenë mundësi edhe të tregojnë diçka tjetër nga Shqipëria, një imazh pozitiv, që flet për një të shkuar kulturore të pasur të shprehur me mjete moderne, para më shumë se një shekulli.
Megjithëse inventarët specifikë mungojnë, mund të flitet për qindra-mijëra fotografi të realizuara në vitet e para të fotografisë, afro 150 mijë të Marubit, 50 mijë të Shan Picit, 70 mijë të Ded Gjakovës, 14 mijë të Kristaq Sotirit etj. "Është e pamundur t'i shohësh të gjitha dhe nga Marubi, me fotot e të cilëve jemi marrë më gjatë, kam arritur të shoh deri në 10-15 mijë, pra vetëm 10% të totalit. Në këtë aspekt, puna jonë nuk mund të jemi veçse të pjesshëm në kërkimin tonë dhe u takon shqiptarëve të bëjnë punën tjetër",- përfundon Chauvin.
Komentet
Nga fotot e një prostitute shqiptare të viteve '30, deri tek luftëtarët e rreptë dhe ceremonitë mortore, e shpimet e bektashinjve
Shqipëria e viteve '20-'30
Janë rreth 30 foto, të bëra gati për ekspozitën që kanë planifikuar në muajin mars në Tiranë dhe në tetor, në Paris. Të gjitha të zgjedhura me kujdes dhe të punuara po me kaq kujdes, për t'i mëshuar pastërtisë dhe dendësisë, por edhe për të ruajtur ekuilibrin e ngjyrave dhe sigurisht, aspektin e tyre origjinal, duke mos retushuar asgjë, deri as të grisurat përfund fotove. E nisim duke i komentuar me një fotografi të një lypësi, vëllai i të cilit është fotografuar gjithashtu në vitet '20 në Korçë dhe ishte profesor. Nga fotot e Kristaq Sotirit, një foto që mbrohet me fanatizëm nga pjesëtarët e familjes së fotografit, duket e rrallë ajo e një prostitute shqiptare, shtrirë në një krevat vetëm me të linjta dhe me një shami të zezë të lidhur në kokë. Seksi dhe elegante, që po të mos kishte informacion nga vetë familja e fotografit, që bëhet fjalë për një prostitutë, do ta merrje për një damë borgjeze...
Një seri fotosh të çuditshme, që supozohet të jenë makabre, por që nuk shfaqen të tilla, paraqesin ceremoni mortore ortodokse dhe myslimane dhe vajza, ose fëmijë të fotografuar në arkivol. Vështrimet e njerëzve që u rrinë pranë trupave të vdekur, janë detajet më shpresë të këtyre fotove, sipas francezëve. Nuk mund të mungonin fotografitë me armë, shumë të preferuara nga të gjithë fotografët, por në rastin e luftëtarëve të Jugut, që mund të jetë një foto e Marubit, me armët në shpatulla, Loic Chauvin tregon se edhe detaji i mbishkrimit "Liri a vdekje" në qeleshet që mbajnë fëmijët, është një magji më vete.
Bektashinj që shpojnë faqet me shufra hekuri, sipas një riti të lashtë dhe misterioz, shfaqen në një fotografi tjetër, të cilët fotografët francezë e kanë gjetur në Arkivën e Shtetit, por të cilën nuk kanë mundur ta identifikojnë dot. Një nga më të preferuarat e francezëve, është portreti i një plake shqiptare, për vështrimin e sigurt dhe ngjyrat "sobres" (tepër të kursyera).
Vangjush Mio, edhe fotograf
Bënte fotografi për t'i shndërruar më pas në piktura, por ky dimension i Vangjush Mios si fotograf, zbulohet për herë të parë nga të pasionuarit francezë pas fotografisë, të cilët fotot e mjeshtrit i kanë bërë pjesë të arkivës së tyre, që do të shërbejë për ekspozitat në Tiranë dhe Paris, por edhe në Strasburg, në selinë e Këshillit të Evropës.
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Akili-A
Krijoni Kontakt