Gjenerali Petrit Dume dhe kuajt..

[Conquistador]

Jeteshkrimi

Emri: Petrit
Mbiemri: Dume
Vendlindja: Starje, Kolonjë
Shkollimi:
Shkollën fillore e kreu në vendlindje. Të mesmen e la përgjysmë dhe u kthye në Kolonjë. Sapo u kthye filloi veprimtarinë me çetën e atij rrethi, pastaj u bë komandant i batalionit partizan "Hakmarrja".
Pas çlirimit Petriti shkoi për studime dhe kreu me sukses Akademinë Komando-Shtabi gjitharmëshe në Moskë.
Aktiviteti:
Që nga vitit 1953 deri më 1974 kreu detyrën e shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë shqiptare.
1948-1974, deputeti Kuvendit Popullor në të gjitha legjislaturat.
1948-1974 ka qenë anëtar i Komitetit Qendror dhe në vitet e fundit edhe kandidat i Byrosë Politike.
1974 Petrit Dume së bashku me tre kuadro të tjerë të lartë të ushtrisë shqiptare arrestohen si armiq të popullit, pasi mendoheshin se kishin në plan të rrëzonin pushtetin.
11 muaj pas arrestimit dhe gjykimit vendoset që Petrit Dume bashkë me Beqir Ballukun dhe Hito Çakon të pushkatohen.
Korrik 1994, Gjykata e Kasacionit e asaj kohe jep amnistinë për kuadro të lartë ushtarak, duke deklaruar se gjyqi ishte i stisur dhe pa baza të faktuara.

[Conquistador]

Gjenerali që luftoi dhe mbrojti me guxim vendin e tij, si gjatë Luftës Nacionalçlirimtare ashtu edhe pas saj, u tregua i pafuqishëm për të mbrojtur veten përballë akuzave të Enver Hoxhës. Jeta dhe misteret e gjeneralit Petrit Dume janë sot pjesë e rubrikës "Sekretet e njerëzve të vdekur". Misteret e jetës së gjeneralit të shquar, akuzat, marrëdhëniet me Enverin dhe Mehmetin do jenë pjesë e rubrikës së ditës së sotme. Historia e "profecisë" së gjeneralit, i cili vetëm pak para se të ekzekutohej do të deklaronte se ishte i pafajshëm dhe koha do ta vërtetonte pafajësinë e tij. Pra të gjitha këtyre pikave do t'u jepet përgjigje në numrin e sotëm të rubrikës "Sekretet e njerëzve të vdekur"

Përse u dënua Petrit Dume? Cilat ishin të fshehtat që kishte zbuluar Enver Hoxha për "grupin e ushtrisë"?
Në pesë vjeçarin e parë të viteve '70 në Shqipëri ndodhën tre episode tepër tronditëse për fatet e diktaturës komuniste. Në tri nga fushat e jetës shoqërore, respektivisht në kulturë e art, ushtri dhe ekonomi pati një revolucion total, ku në këto fusha u gjetën dhe armiqtë, siç u cilësuan në atë kohë dhe u dënuan. Njëri prej tyre ishte dhe Petrit Dume, një nga ushtarakët më të lartë në Ministrinë e Mbrojtjes. Ai në atë kohë mbante postin e lartë të shefit të Shtabit të Përgjithshëm. Shqetësimet dhe frika deri në panik pushtuan udhëheqjen e lartë të Partisë së Punës së Shqipërisë. Duhej me çdo kusht t'i pritej rruga katastrofës që e kërcënonte. Nga të tre sektorët që u goditën, më tepër e pësoi ushtria, sepse ishte dhe pika më delikate e atij sistemi. Në këtë sektor ndodheshin dhe kuadrot më të lartë të atij sistemi. Udhëheqjen e lartë të Partisë e kishte shqetësuar gjendja në ushtri që në vitin 1966 dhe sidomos përplasjet që kishte ministri i Mbrojtjes dhe shefi i Shtabit të Përgjithshëm për stil pune e për kompetenca. Në vitin 1974 Enver Hoxha dhe udhëheqja e lartë e Partisë iu kundër vunë pikërisht ministrit të Mbrojtjes, Beqir Balluku, por nuk do të përfundonte këtu. Pas likuidimit të Ballukut vjen radha edhe e Petrit Dumes. Për të likuiduar këta të dy, duhej të akuzoheshin si bashkëpunëtorë për një komplot, pasi të dy ishin kundër të ashtuquajturave materiale të zeza. Petrit Dume asnjëherë nuk kishte pasur si synim që të dilte kundër linjës së Partisë, por kjo nuk vlejti, pasi për të u gjetën dhe fakte, të cilat mblidheshin në mënyrë tepër abuzive, pasi shumica e tyre niseshin nga thashethemet. Një ndër metodat më të preferuara të Enver Hoxhës ka qenë fitimi i besimit dhe nënshtrimit të tjetrit, duke e afruar, mirëtrajtuar e duke e ngritur në detyrë, pa hequr dorë për asnjë çast nga survejimi dhe ndjekja hap pas hapi e veprimtarisë së tjetrit. Po qe se dyshonte apo dispononte ndonjë provë që tregonte se ky kishte filluar të devijonte, nuk nguronte aspak deri në eliminim e tij fizik. Këtë e bënte gjithnjë pa ekspozuar as shenjën më të vogël të armiqësisë personale me viktimën, por gjithmonë duke nxjerrë si gjoks mburoje vijën marksiste-leniniste të partisë, luftën për të mbrojtur këtë vijë dhe unitetin e radhëve të partisë. Këtë metodë e përdori edhe me Dumen. Petrit Dume gaboi rëndë që i besoi shumë Enver Hoxhës dhe klikës së tij. Petriti harroi që virtytet e larta morale të njerëzve çdo ditë e më shumë po zbeheshin e po ktheheshin në antipod të tyre, veçanërisht në sferat e larta të superstrukturës. Harroi që hipokrizia, intriga, padrejtësia e pabesia në majën e piramidës partiake e shtetërore ishin kthyer prej kohësh në normë morale e në mjete për të mbijetuar. Se për të hir të kësaj mbijetese e jetëgjatësie të diktaturës dhe të vetë Enver Hoxhës, jeta e njerëzve ishte shumë pak. Petrit Dume nuk kishte asnjë plan të fshehtë, këtë e deklaroi dhe në gjyqin farsë që atij iu bë. "Gjatë gjithë jetës sime që kam punuar në ushtri, kam ditur e ka menduar se gjithmonë kam vënë të gjitha forcat e mia për t'i shërbyer sa më mirë popullit dhe Partisë, se nuk kam menduar kurrë për të ngritur ushtrinë për të arrestuar apo asgjësuar Komitetin Qendror e Qeverinë", deklaroi ai në gjyq.
A ekzistonte një plan për të rrëzuar pushtetin nga "grupi i ushtarakëve"? Çfarë ishte Byroja e vogël që zbuloi Enver Hoxha, cili ishte roli i Petrit Dumes në këtë Byro paralele me atë të Komitetit Qendror?
Në gjyqin që iu bë katërshes së ushtrisë, Beqir Balluku, Petrit Dume, Rahman Parllaku dhe Hito Çako u gjet motivacioni se këta ishin duke hartuar një plan kundër pushtetit dhe kundër vetë Enver Hoxhës. Por sipas tyre, ky plan nuk ekzistonte, sepse nëse do të ekzistonte një plan i tillë, ata nuk do ta kishin të vështirë ta rrëzonin pushtetin. Gjyqtari i asaj kohe lexonte akuza që vetëm ai dhe ata që e kishin porositur mund t'i besonin. Puna armiqësore, sipas tyre, paska ekzistuar vite me radhë tek Petrit Dume, ku akuzohej si të ishte një nga armiqtë e këtij pushteti që nga fillimi, ndërkohë që ishte krejt e kundërta, pasi Petrit Dume e të tjerë kishin dhënë kontribut të rëndësishëm në vendosjen e këtij pushteti. Mister ngelet pa dyshim nëse kishte një Byro paralele me të Komitetit Qendror, siç u aludua. Në materialet që shfrytëzoheshin në gjyqin e Petrit Dumes, shtrohej dhe një problem tjetër, krijimi gjoja i një Komiteti Qendror brenda Komitetit Qendror të PPSH-së, si një strukturë e veçantë. Pra, aludohej që ushtarakët e lartë, shtatë anëtarët dhe kandidatët e Komitetit Qendror kishin krijuar edhe organizmin e tyre, një Komitet Qendror të veçantë. Shkruhej në material, madje se këta persona kishin bërë edhe mbledhje si aparat i KQ, se kishin shtruar probleme, pra ishin shkëputur nga aparati i KQ të PPSH. Një nga linjat e tjera, shkruhet në materialet që ishin në disponim nga gjyqtarët, që shërbeu edhe për hetimet, ishin problemet ekonomike. Sidomos normat, rregulloret që ishin nxjerrë për administrimin ekonomik, ai i ndërmarrjeve bujqësore ushtarake, shpërdorimet, përvetësimet e të tjera. Sipas materialeve, dilte se këto norma ishin në kundërshtim me normat e përgjithshme të drejtimit ekonomik. Kështu, i ashtuquajturi "grupi puçist i ushtarakëve të lartë" dilte nga materialet shtet brenda shtetit. Pra, këto materiale kishin krijuar fizionominë e ekzistencës së një komploti në tërësinë e tij.
Cilat ishin marrëdhëniet e tij me Mehmet Shehun, para arrestimit dhe gjatë arrestimit, pse ndryshuan raportet?
Në pamjen e parë duket si diçka e çuditshme kur dy persona kanë mendime të njëjta për një ose disa probleme të caktuara dhe për të njëjtat probleme, zënë pozicione të kundërta. Megjithëkëtë, një fenomen i tillë takohet jo rrallë në veprimtarinë praktike të njerëzve. Kështu ka ndodhur edhe në marrëdhëniet e ndërsjella midis Petrit Dumes dhe Mehmet Shehut. Derisa Petriti u vu përpara akuzave që dihen, midis tij dhe Shehut, me përjashtime të rralla, kanë ekzistuar marrëdhënie të mira mirëkuptimi dhe se kanë pasur më shumë pika takimi se sa pika ndarjeje në fushën e teorisë dhe të praktikës ushtarake. Kjo për faktin se, si njëri ashtu edhe tjetri, e kanë treguar veten me vepra si komandantë të zotë gjatë Luftës për çlirim dhe më pas si ushtarakë të përmasave operativo-strategjike të njohur si brenda dhe jashtë vendit. Po pse ndryshuan raportet midis Petritit dhe Mehmetit? Arsyeja që filloi të luhatej raporti i marrëdhënieve të ndërsjella midis tyre. Mehmet Shehu shkroi tezat sipas orientimeve dhe nën drejtimin apo kujdesin e Enver Hoxhës. Ky i fundit e kishte bërë rolin absolut të udhëheqjes së partisë parim bazë në gjithë jetën dhe veprimtarinë e vendit. Pra ushtria nuk mund të bënte përjashtim nga ky parim. Për rrjedhojë Mehmet Shehu do ta shënonte atë në tezë me doemos. Përndryshe ai do të binte ndesh me Hoxhën, do të hidhte poshtë vlerësimet e konsideratat më të larta që kishte diktatori për të. Ndoshta ai do t'i thoshte lamtumirë edhe karrierës politike të tij. Kjo ishte një arsye pse ata i prishën marrëdhëniet, pasi për Mehmet Shehun më rëndësi kishte ta mbante mirë me Enver Hoxhën se sa me Petrit Dumen.
Çfarë iu deklaroi Petrit Dume ekzekutoreve para vdekjes?
Në gjyqin që zgjati afro 11 muaj, ku të pranishëm ishin Petrit Dume, Beqir Balluku, Hito Çako dhe Rahman Parllaku, u morën vendime vërtet të rënda për katër kuadrot e lartë të ushtrisë. Tre të parët morën dënimin kapital, atë me pushkatim ndërsa Parllaku u dënua me 25 heqje lirie. Se sa i pa bazë ishte trajtimi i Petrit Dumes dhe ky vendim, si dhe dënimi më vonë i tij me vdekje, e pohon vetë Petriti kur atij i kërkojnë të thotë fjalën e fundit para pushkatimit. Ai thotë: "Historia do ta vërtetojë që jam i pafajshëm". Në të vërtetë historia tregoi që ai ishte i pafajshëm. Në gjyqin që u bë në gjykatën e kasacionit të asaj kohe, në korrik të vitin 1994, u rrëzua e gjithë akuza që u ishte bërë këtyre figurave ushtarake të shtetit tonë dhe doli që gjyqi ishte nisur nga fjalimet e Enver Hoxhës dhe jo nga faktet reale të cilat byroistët e asaj kohe pretendonin. Me këtë rast ata morën amnistinë edhe pse nuk vlejti, pasi tre prej tyre u pushkatuan që në atë kohë.

Misteret

1. Përse u dënua Petrit Dume? Cilat ishin të fshehtat që kishte zbuluar Enver Hoxha për "grupin armiqësor" në ushtrinë shqiptare?

2. A ekzistonte një plan për të rrëzuar pushtetin nga grupi i ushtarakëve? Çfarë ishte Byroja e vogël që zbuloi Enver Hoxha, cili ishte roli i Petrit Dumes në këtë Byro paralele me atë të Komitetit Qendror?

3. Cilat ishin marrëdhëniet e tij me Mehmet Shehun, para arrestimit dhe gjatë arrestimit, pse ndryshuan raportet midis dy personaliteteve?

4. Çfarë iu deklaroi Petrit Dume ekzekutoreve para vdekjes? Pse ishte i bindur që historia do t'i jepte të drejtë?

Fakte mbi gjyqin

3-4 korrik 1974, zhvillohet mbledhje urgjente e drejtorëve të Ministrisë së Mbrojtjes dhe komandantëve të korpuseve në Shtëpinë e Pushimit të Ushtarakëve në Durrës.

4 korrik 1974, vendoset në qendër të akuzave Petrit Dume, Beqir Balluku dhe Hito Çako, si përgjegjësit kryesorë për materialin studimor që këta ia kishin ngarkuar për ta shkruar, Rahman Parllakut, Spiro Shalësit, Ernest Jakovës dhe kuadrove të tjerë të ministrisë, materiale që u cilësuan si "Tezat e zeza".

25-26 korrik 1974, zhvillon punimet Kongresi i 6-të i KQ të PPSH-së, që e dënon Petrit Dumen dhe e përjashton nga Komiteti Qendror dhe Partia, gjithashtu e shkarkojnë nga funksionet shtetërore që ai mbante.

10 tetor 1974, zhvillohet mbledhja e Byrosë Politike, që quan bashkëpunëtorë të Beqir Ballukut, Petrit Dumen dhe Hito Çakon, të cilët me kërkesë të Byrosë Politike arrestohen.

Dhjetor 1974, në bazë të informacioneve të ardhura nga Komiteti Qendror i PPSH-së dhe nga Ministria e Brendshme, Prokuroria dhe Gjykata e Lartë formulojnë akuzat ndaj Beqir Ballukut, Petrit Dumes dhe Hito Çakos, të cilët shpallen fajtorë dhe marrin nga Gjykata e Lartë dënimin kapital, atë me vdekje.

1975, viti kur ekzekutohen me urdhër dhe vendim të Gjykatës së Lartë, ish-ministri Mbrojtjes, Beqir Balluku, ish-shefi Shtabit të Përgjithshëm, Petrit Dume dhe ish-drejtori Politik i Ushtrisë, Hito Çako.

Marre nga Gazeta TiranaObserver

[white-knight]

Nga Novruz Zejnati Kolonel në Rezervë

Cilësitë e Gjeneral-Leitnant Petrit Dumes

Shefi i shtatmadhorisë shqiptare i njohur si "njeriu i hekurt i ushtrisë" dhe "yll i gjeneralisimit shqiptar", ishte një prej ushtarakëve më të spikatur të luftës dhe pas saj. Tepër energjik në organizimin dhe drejtimin e luftimeve, si Komandant reparti dhe i njësive operativo-strategjike, i palodhur, i shkathët, organizator dhe reformator i rreptë por dhe i drejtë, i arsyeshëm dhe i zgjuar. Gjeneral që pjesën më të madhe të jetës së tij, e kaloi në çadrat fushore ushtarake. Njeri tepër i moralshëm dhe me dinjitet.

Petrit Dume, udhëhoqi gjithë "jetën" e ushtrisë shqiptare. Kishte aftësinë e jashtëzakonëshme për t'i njohur kuadrot e tij që në pamjen e parë. Këto cilësi ai i kërkonte dhe tek të tjerët.

Gjithnjë e më shumë largohen në thellësi të historisë vitet e tmerrshme të luftës antifashiste për çlirimin e vendit. Por koha nuk mund të ketë fuqi t'i lërë ato në harresë e t'i fashitë nga kujtesa e popullit. Rrjeshtimi i vendit tonë me aleatët si SHBA-së, Anglia, ish Bashkimi Sovjetik në luftë kundër makinës nizisto-fashiste, fitorja e tij në këtë luftë,ishte orientimi më i drejtë strategjik i vendit tonë në këtë luftë. Nga forcat tona të armatosura, u provua pjekuria e artit tonë ushtarak, cilësitë e luftëtarëve, kuadrove, shtabeve, komandave drejtuese, të cilat u vendosën ballë për ballë me gjeneralët fashistë që vlerësoheshin si pjesa më e regjur e ushtrisë armike.

Gjeneral-Leitnant Petrit Dume, ndjehej i lumtur dhe krenar që në veprimtarinë e tij për atdheun, gjatë viteve të luftës për çlirimin e vendit, ka mundur të marrë pjesë në shumë beteja heroike dhe së bashku me to ka ndarë hidhërimin prej fatkeqësive dhe gëzimin e fitores. Në luftë e sipër u rritën dhe u kalitën kuadrot tona ushtarake...

Gjeneral-Leitnant Petrit Dume, i edukuar me ndjenjën e atdhetarisë, ndoshta më parë se të tjerët e kuptoi se një popull-ushtri para se të fitojë lirinë duhet të jetë i pasuruar me ndërgjegje, pa të cilën asnjë ndjenjë lirie nuk zgjohet dhe pa këtë të fundit s'ka ushtri-atdhe.

Truri i këtij gjenerali ishte më i gjeri, më i thelli, më i dituri, i kohës së vet, është i aftë për të parashikuar të ardhmen e ushtrisë. Ai besonte se të gjithë njerzëzit, ushtarët, nënoficerët, oficerat janë vëllezër.
Gjeneral Petriti mbetet mishërimi i diturisë së artit ushtarak shqiptar, njohës i shkëlqyer i terrenit, i paqes, i detyrës së shenjtë për shërbim të ndershëm ndaj popullit, kombit dhe kujtdo që përfaqësonte edukatën e mirëfilltë të famijes shqiptare. Vizioni politik i tij ishte i lidhur ngushtë me edukatën e mirëfilltë të njeriut shqiptar. Zemra dhe mendja e tij ishte kudo, në çdo njësi e repart. Ky gjeneral si personifikimi i bujarisë shpirtërore dhe i guximit, i thoshte mendimet ashtu si i ndjente, hapur. Për ata që e njohin gjeneral Petrit Dumen, në krye të ushtrisë e kujtojnë si një gjeneral-ushtarak profesionist, mendimtar progresist, atdhetar dhe i ndershëm. Mjafton të kujtojmë veprimtarinë, aftësinë dhe trimërinë e tij, në luftën antifashiste nacionalçlirimtare dhe në provokacionet e 2 gushtit nga monarkofashistët grekë në Vidohovë ku ai tregoi shembuj strategu. Është dekoruar me titullin më të lartë "Hero i Popullit", ndër të parët e vendit tonë që e merrnin këtë titull dhe nga më të rinjtë në moshë për se gjalli.

Petriti kishte përfunduar studimet në dy nga Akademitë Ushtarake më prestigjoze të ish Bashkimit Sovjetik. Falë aftësive të tij prej mendimtari ushtarak. Ka përfaqësuar me shumë dinjitet vendin dhe ushtrinë tonë në ish paktin e Varshavës ku aderonin ushtritë e Vendeve Socialiste Lindore. Deputet i Kuvendit Popullor, në shumicën e legjislaturave. Tridhjet e katër vjet më parë, atëhere kur ishte 54 vjeç, në kulmin e aftësive dhe energjive për të punuar e drejtuar në krye të ushtrisë, me një akuzë absurde e qesharake, u dënua me vdekje nga nomenklatura e lartë partiake e Enver Hoxhës. Bashkë me të u dënuan padrejtësisht dhe u pushkatuan të mrekullueshmit: gjeneral kolonel Beqir Balluku si dhe gjeneral leitnant Hito Çako. Këta ushtarakë mund t'i "akuzoje" për atdhetarë, por kurrën e kurrës për tradhëtarë! Kush e hëngri ushtrinë? Kush i burgosi e vrau oficerat më të talentuar të popullit?! Partia e Enver Hoxhës, se bashkë me ca servilë e karrieristë, që erdhën nga gjiri i masave gjoja të shpëtonin partinë-ushtri?!... Me ndarjen nëpër breza që partia ju bënte ushtarakëve të gjorë dhe i fuste në luftë (përçarje), për t'i sunduar. Partia, u kthye në një nocion që merrej me çdo gjë e s'përgjigjej për asgjë.

Të gjithë ata elementë besnikë, militantë spiunë, hodhën baltë kundër B. Ballukut, P. Dumes, H. Çakos e oficerave të ndershëm e puntorë, u shpërblyen e graduan në poste të rëndësishme. Vetëm kolonel Sul Domi ishte nga të paktët që pati kurajon qytetare, morale duke u thënë lakejve: - "dale o shokë se kemi të bëjmë këtu me kuadro të larta që i kanë dhenë kombit", por zëri i tij u mbyt nga pseudo shokët e miqtë e gjeneral Petritit. Sot çuditërisht ata kameleonë që dënuan gjeneralët, oficerat e ndershëm, ngrihen e tregojnë meritat e tyre, duke nxjerrë për ta lotë krokodili, "O'tempora, o'mores", a kanë normë morale këta njerëz apo jo, mirë frikë që s'kanë, por nuk kanë as moral.

Gjeneral Petrit Dume, ka qënë sinonim i mirësë, llogjikaës zemërgjerësisë që ka mbretëruar në botën njerzore ushtarake shqiptare. Petrit Dume famën e kishte të madhe dhe këtë famë në ushtrinë shqiptare askush s'e kishte merituar më shumë se ai. Atë gjithmonë do ta gjeje në ballë të punëve e të situatave, sado të vështira të ishin. Përherë i shoqëruar nga bashkëpuntorët e tij, plot dinjitet e moral dhe i pastër për detyrën. Gjenerali tregonte zotësi të madhe në punë. Ato i kryente me mençuri, siguri, thjesht e natyrshëm, pa ngatërruar rradhën, rëndësinë e mundësinë që kishin ato. Njeri me një të menduar tepër aktiv e aftësi parashikuese për ngjarjet e situatat ai dinte të bënte vlerësimin e përpiktë të tyre. Karakterizohej nga zotësia e madhe në të shqyrtuarit e rrethanave dhe fakteve, pa nënvleftësuar as mbivlerësuar asgjë, po me një realizëm konkret. Dinte të parashikonte shpejtësinë me të cilën mund të lëviznin luftëtarët, mjetet dhe teknikat e të dy palëve në luftim. Njihte shumë mirë pregatitjen dhe gjendjen e komandove, shtabeve, trupave e mjeteve, duke bashkërenduar me shumë dije prioritetet e kërkuara. Njihte logjistikën dhe teknikën, armatimin, municionet, si askush tjetër. Kishte aftësinë absolute për t'i përdorur këto në mënyrë racionale e shkencore. Ai përkushtohej i tëri studimit dhe përgatitjes së terrenit për luftë si dhe orientimit të ekonomisë për problemet e mbrojtjes. Si kundërshtar i bunkeromanisë, ai shpesh herë në shtabin e përgjithshëm thoshte se fortifikimi është i vlefshëm jo vetëm për palën mbrojtëse por dhe për atë mësymëse, pasi rrajon mbrojtës të pa pushtushëm nuk ka. Ai ishte për strehimet e popullatës, teknikën, armatimit, spitalet, vend-komandat, rrugët e manovrimit, por me kriter sipas planizimit të luftës.

Gjeneral P. Dume përfaqësonte në mënyrë të pakundërshtushme një burrë të shquar të mendimit dhe veprimit të ushtarakut modern. Gjenerali model i ditës, i kohës, i pregatitur që sinkronizonte në mënyrë të përkryer tradicionalizmin me zhvillimet shkencore e kërkesat bashkëkohore. Ushtarak fleksibël që ndiqte situatat e ndryshme këtu e në botë, i parashikonte ato e i përshkruante në mënyrë bindëse, duke i argumentuar nga të gjitha anët ushtarake, politike dhe ekonmike. Gjeneral Dume mbetet padyshim potenciali më i fuqishëm i ushtrisë sonë, njeri me zemër të madhe dhe të pastër, me dije të gjithanshme shkencore, plot energji vepruese e aftësi mendore e parashikuese.

Unë si gjithë ushtarakët, pjestar i forcate të armatosura e kujtoj gjeneral Petritin me nostalgji dhe dhimbje të madhe, ashtu si një prind. Kur në vitin 1972 në moshën 31 vjeçare shkova nga Shtabi i përgjithshëm si Komandant i brigadës së parë të këmbsorisë Tiranë, gjeneral Petriti gente gjithmonë kohën të të më takonte, më pyeste, mësonte për problemet e mija, por dhe të argëtoheshim shpesh me futbollin. Ai më thoshte se si komandant, duhet të komunikosh me shtabin si shok dhe i barabartë me ta, t'i dëgjosh, vlerësosh njerzit, të jesh model i thjeshtësisë, i drejtë dhe i moralshëm me ta. Për gjeneral Petritin dhe grupin e gjeneralëve të pa përsëritshëm të ushtrisë shqiptare të asaj kohe unë gjej momentin të përulem me shumë respekt e veneracion. Në atë kohë që pata fatin të punoj me këta luanë të mendimit e veprimit ushtarak të ushtrisë sonë isha në moshë shumë të re. Kontributi i gjeneral Petritit dhe gjeneralëve të tjerë ishte një bazë e fuqishme e konsolidimit dhe forcimit të aftësisë mbrojtëse të vendit tonë në ato vite plot probleme, provokime e kërcënime si kudo në botë. Petrit Dumja, me gjeneralët e ushtrisë të asaj periudhe punuan që teoria ushtarake këtu tek ne të ishte në nivelin e kohës dhe praktika ushtarake të mos mbetej mbrapa teorisë. Në saje të këtij vlerësimi atë do t'a gjeje duke u dhënë përherë zgjidhje detyrave të vështira si aftësia manovruese dhe volumi i zjarrit të trupave, fortifikimit, kabëlzimit, furnizimit, etj. Luftonte për njohjen dhe përdorimin luftarak të terrenit si në kushtet e sulmit dhe ato të mbrojtjes.

Gjeneral Petrit Dume këmbëngulte për zhvillimin e stërvitjeve të mëdha si Korpus, brigadë, se donte të njihte mungesat në stërvitjet e vogla, në teknikë e armatim, duke zbuluar në këtë mënyrë aftësitë e tjera të panjohura. Këto stërvitje në praninë e udhëheqies ushtarake shtetërore ishin shumë mësimdhënëse e mobilizuese. Pregatitja organizative e ushtrisë ishte në qendër të vëmendjes dhe veprimtarisë së gjeneral P. Dumes. Për të ajo duhej t'u përshtatej situatave, të ishte shkencore, bashkëkohore dhe bashkëvepruese në rang korpusi, divizioni, brigade e batalioni, duke përfshirë këtu edhe armët speciale, si aviacioni, flotën detare, artilerija e rëndë, etj.

Gjerësia, thellësia, skalionimi, përbërja, kompletimi, armatimi, dislokimi, normat, pregatitja e trupës, e shtabeve dhe kuadrit, përbënin vizionin e stërvitjeve të tij. Ai e vinte theksin tek mundësitë tona reale dhe nuk i lejonte ata që fantazonin për gjëra që hëpërhë nuk mund të realizoheshin për vetë kushtet tona. Dinte të fliste hapur për vështirësitë që duheshin kapërcyer, duke i shoqëruar me fjalë entuziaste dhe buzëqeshjen e tij karakteristike fisnike të fisnikërisë së tij si atdhetar që ishte.

I prerë në mendime, ai kërkonte argumentet t'i paraqiteshin në mënyrë bindëse, dhe jo në mënyrë kategorike. Nuk i duronte dhe nuk i pëlqenin llafollogët, ankesat e përlotura (njerëzit qaramanë, llafazanë), hipokritë, demagogë. Ja kishte ënda fjalën e fortë, të vendosur, tonin kategorik ushtarak, po ca më shumë veprimin e shpejtë, të mençur, të sigurtë dhe të shkathët.

Kishte një të menduar aktiv e tepër të qartë, një shprehje të përsosur të përkushtimit për detyrën, të cilën ai e ndjente thellë. Ekipin e vet të punës e plotësonte me njerëz të cilët kishin një të menduar aktiv, optimist e realist, që përqëndroheshin më tepër në mundësitë se sa në vështirësitë. Shpesh sytë e tij me atë shikimin si të shqiponjës i përqëndronte tek bashkëbiseduesit, duke ndjellë vëmendje e respekt tek ta. Ishte i duruar, i qartë e llogjik në shpjegimet që bënte për të qartësuar psenë e gjërave, për të cilat bisedohej, pranohej e diskutohej. Kush e mban mend paraqitjen elegante të tij ende mrekullohet.

Gjeneral Petrit Dumen, zor se e imagjinon pa qënë në mes të njerëzve, ushtarët e rezervistët, oficerat e ndryshëm të çdo rangu. Duke folur shumë lirshëm, për probleme serioze dhe deri për sportin, ai dinte të bënte edhe shaka me kripë që shkrinin akullin me vartësit. Njihte pjesën dërrmuëse të oficerave të armatës për të mos thënë të gjithë. Komunikonte lirshëm me ta duke ju folur në emër dhe jo funksion, gradë, etj. Ndërsa pjestarët e luftës antifashiste, që shërbenin në rradhët e ushtrisë i njihtet të gjithë dhe i dëgjonte me shumë respekt. Po kështu i njihte edhe oficerat e rinj që dalloheshin për mirë në studime në shkollat ushtarake dhe punë. Gjeneral Petrit Dumen nuk e pengonte gjithë kjo njohje e popullaritet për të plotsuar detyrën e ngarkuar dhe për të patur një kërkesë shembullore tek të tjerët kushdo qofshin, për të qënë në lartësinë e detyrës: Detyra është detyrë, përsëriste ai vazhdimisht, ajo jepet në bazë të ligjeve e të kompetencave, ashtu sikundër edhe plotësohet brenda ligjit e kompetencës.

Për të kontrolluar pregatitjen ushtarake nën drejtimin e gjeneral Petrit Dumes, zhvilloheshin stërvitje rigoroze me kuptimin e plotë të fjalës: "Stërvitje për Luftë".

Si gjithë ushtria edhe efektivat e brigadës së parë të këmbsorisë të asaj periudhe (1972 - 1978) zhvillonin marrshime të gjata si përshkimin e itinerarit, inkursioni i Br. I "S". Shkurt - Mars 1944; Tiranë-Makërz të Korçës e shumë të tjera të shpeshta. Ato ishin të lodhshme i raskapitin efektivat. Ata kapërcenin male të larta të mbuluara me dëborë, duke kaluar nëpër shtigje të ngushta, kalonin lumenj e pengesa që u dilnin përpara në mes të shiut, të baltës, në të ftohtë e në vapë, ditën e natën, të ngrënë e të uritur, të ngarkuar me pajimet e armatimit personal, por prapë në kolonë e në rradhë efektivat çanin përpara, duke i përballuar të gjitha vështirësitë, të durueshëm dhe me një shpirt qëndrese të admirueshme gjer në vetmohim. Dhe gjeneral Petrit Dume ishte në mes të tyre, jo vetëm si ushtarak madhor dhe udhëheqës shteti, por si ushtar e shok i barabartë me ta, si shqiptar, atdhetar si e kërkonte detyra, duke u përballur si gjithë të tjerët në vështirësi e privacione. Ai ishte korrekt në çdo situatë, gjatë viteve të luftës antifashiste, në provokacionet e gushtit 1949, ashtu edhe në vitin 1961 kur filloi përçarja e Traktatit të Varshavës dhe në vitin 1968, kur ne e denoncuam botërisht Traktatin e Vrashavës, si pakt agresiv dhe zyrtarisht u shkëputëm prej tij.

Tek gjeneral Petrit Dumja, zoti dhe natyra i kishin dhuruar bukurinë, pastërtinë e shpirtit. Njeri me shpirt e mendje të madhe, i bukur si askush, në themel të tij ishte vërtetësia dhe sinqeriteti.

Njeriu, thoshte ai shpesh, nuk duhet të vritet, sepse jeta ka plot të mira, dhe ne i duhemi atdheut tonë. Ndaj derdhim djersë e lodhemi në stërvitje. Pra, pregatitemi që të zgjedhim vendin më të mirë në luftim, të mos ekspozohemi e të mos asgjësohemi. Të harxhojmë sa më pak municione e të asgjësojmë sa më shumë armiq. Me aftësinë e cilësinë tonë të kompensojmë atë epërsi numerike që kanë armiqtë. Me shpejtësinë e zgjurësinë tonë të përballim befasinë kundërshtare.

Nuk tepërohet aspak kur thuhet për të se ai sikur fluturonte në të gjitha repartet e "frontet imagjinare" të ushtrisë sonë dhe ai ishte prezent aty. Ai ishte një organizator i shkëlqyer i punëve. Duhet një sesion i madh shkencor për të zbërthyer metodën e punës së gjeneral Petrit Dumes, nëse duam të kemi nje ushtri euroatlantike.

Duke i njohur vlerat e mëdha të këtij gjenerali, nga më të suksesshmit e ushtrisë sonë, emri i tij është kthyer tashmë në legjendë në ushtri dhe në popull. Atë ushtria e donte sepse ai mëshironte më së miri masën e gjerë të ushtarëve, nënoficerëve, oficerëve, të njerëzve të mirë, të ndershëm, trima e patriotë.

Gjeneral P. Dume dinte të merrte vendime të shpeshta të drejta, të realizueshme nga zbatuesit. Ai ndiqte proçesin e zbatimit të detyrave. Edhe bashkëluftëtarët e tij dhe ata që bashkëpunuan me të, e ndihmonin mjaft duke qënë njerëz të mençur e me moral të lartë për zbatimin e detyrave. Populli ynë thotë: "Trimi i mirë me shokë shumë e të mirë". Njerëzit që punonin me të ai i zgjidhte vetë dhe i pregatiste të bëheshin strategë të mbrojtjes së atdheut. Duke punuar me cilësitë e një gjenerali të madh si ai, Petrit Dumja ishte kurajua, mirëkuptimi, fuqia e të shprehurit qartë dhe thellësia e karakteri. Në këtë listë unë do të doja të shtoja dy veçori të tjera: Këtë e tregon (aftësia për të komanduar, për të vendosur dhe për të vepruar) fakti që ai për 37 vjet rradhazi ka qënë në krye të shtabit të përgjithshëmtë ushtrisë një gjenerël i talentuar.

Gjeneral Petrit Dumja ishte një nga ushtarakët e shquar të botës ushtarake të shekullit njëzetë, ai ishte profesionalisht i aftë, ekspert në historinë e luftës (në fushën e strategjisë, të taktikave dhe të armëve moderne), i vendosur, i disiplinuar, me popullaritet te bashkëpuntorët, te eprorët dhe te vartësit e tij. Në shtatmadhori ai ishte njeriu që realizoi refarmat për modernizimin e ushtrisë.

Tepër i qartë në shijen muzikore, artistike dhe letrare, sportive, mjaft kurioz për njerëz dhe vende, shpesh tepër i freskët e pa të keq në shakatë e tij; Kështu do të kujtohet ky njeri i shkëlqyer i ushtrisë sonë. Ai përjetësisht jeton në zemrat tona.

Në pleniumin famëkeq të gjashtë të K.Q. të P.P.SH-së., pikërisht në 16 dhjetor të vitit 1974, Enver Hoxha, pasi e kryqëzoi gjashtë orë me pyetje, jep urdhër në sallën e pleniumit të arrestohet. Të njejtin fat, patën dhe Gjeneralët si Beqir Balluku, Hito Çako dhe Rrahman Perllaku që përfunduan në qelitë e burgut të sigurisë së lartë me numër 313 në kryeqytet. Pas më pak se gjashtë muaj pyetjesh dhe torturash në hetuesi, në mesin e vitit 1975, Petrit Dume del në gjyqin special ushtarak, ku së bashku me Beqir Ballukun, Hito Çakon dhe Rrahman Perllakun, dënohet me vdekje me pushkatim. Po atë ditë, në orët e vona të mesnatës, të tre ushtarakët e lartë: Beqir Balluku, Petrit Dume dhe Hito Çako u pushkatuan në një nga tunelet e thella të Linzës në Dajt me nga një plumb pas koke. Dihet që Petrit Dumja në momentin e lidhjes së syve, ka thënë: "Juve po qëlloni sonte mbi mua, por dijeni se po zbatoni një urdhër ët padrejtë… Unë nuk jam armik. Armiq janë ata që më vrasin mua padrejtësisht. Historia do t'a vërtetojë këtë gjë". Dhe ju kujtua fjala e Palamedit antik në Trojë kur e vranë: - O e Vërtetë, më vjen keq për ty, se ti ke vdekur më parë se unë… Me këto fjalë në gojë, dha shpirt më i miri ndër më të mirët, më fisniku dhe më i urti ndër të gjithë heronjtë, gjenerali promotor i ushtrisë Petrit Dume. Atë nuk e shpëtuan dot gjithë ato shërbime që u pati bërë Shqipërisë. Sepse për diktaturat vlerat njerëzore, gjithmonë kanë qënë të dënuara me vdekje Paturpësisht.

[white-knight]

Akuza: Dume do rrethonte me tanke dhe do të azgjësonte Komitetin Qendror dhe udhëheqjen.

Arkivat e KQ të PPSH, 1974. Nga procesverbali i mbledhjes së Pleniumit të Komitetit Qendror të PPSH 16-17 dhjetor 1974.


Plenumi i 6-të i KQ të PPSH

16-17 dhjetor 1974

Nr.20

Arkivat e KQ të PPSH, 1974. Nga procesverbali i mbledhjes së Pleniumit të Komitetit Qendror të PPSH 16-17 dhjetor 1974. GjeneralëtÇako, Dume, Bekteshi, Përllaku, Ramohito japin llogari para Pleniumit për veprimtarinë armiqësore në dëm të ushtrisë e mbrojtjes së vendit.

Është 16 dhjetori i vitit 1974. Në Tiranë nis punimet Pleniumi i 6-të i Komitetit Qendror të Partisë me rend dite: “Raport i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë mbi përfundimet që dolën nga diskutimet në Parti, në ushtri e në terren, mbi veprimtarinë armiqësore të Beqir Ballukut, Petrit Dumes, Hito Çakos, etj.”Një ditë më parë, ashtu siç ishte vendosur në mbledhjen e Byrosë Politike, 67 anëtarë të Byrosë Politike, 40 kandidatë dhe 19 të ftuar(sekretarë të Parë të rretheve që nuk ishin anëtarë e kandidatë të KQPPSH si dhe punonjës të aparatit), kanë lexuar në mënyrë të organizuar materialin tepër sekret për veprimtarinë “puçiste” në ushtri, e janë përgatitur për gjyqin politik ndaj gjeneralëve. Është ora 09.00, kur para Pleniumit, Enver Hoxha hap punimet e tij. Debatet në këtë Plenium mes anëtarëve të tij e “armiqve”, të shkëputura nga arkivat e KQPPSH(viti 1974) që jepen në vazhdim për lexuesin, sjellin pas kaq vitesh atë atmosferë të rëndë që do të pasohej më vonë me një fund tragjik për krerët kryesorë të suhtrisë shqiptare në luftë dhe në 30 vite të komunizmit.

Datë 16 dhjetor 1974. Ora: 09.00 (Seanca e parë)

Enver Hoxha:- Të gjithë janë prezent, prandaj mbledhjen e deklaroj të hapur. Sikurse jeni në dijeni, punimet e këtij plenumi do të zhvillohen me rend dite: “Raport i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë mbi përfundimet që dolën nga diskutimet në Parti, në ushtri e në terren, mbi veprimtarinë armiqësore të Beqir Ballukut, Petrit Dumes, Hito Çakos, etj.”. Meqenëse raporti është lexuar nga të gjithë, atëherë fillojmë me diskutimet. Fjalën ia japim Petrit Dumes:

Petrit Dume:- Unë, duke u mbështetur në fjalimet e 10 dhe 14 tetorit të shokut Enver dhe të punimeve të aktivit të Ministrisë së Mbrojtjes, kisha përgatitur diskutimin për mbledhjen e plenumit. Dje na u lexua Raporti i Byrosë Politike, përgatitur për Plenumin e Komitetit Qendror mbi rezultatet e punimit të fjalimit të shokut Enver, ku unë jam cilësuar se kam bërë punë armiqësore, prandaj diskutimin që kam përgatitur mbi bazën e fjalimit të shokut Enver, patjetër që është i papërshtatshëm, se unë jam nisur nga ato baza, nga fjalimet e shokut Enver.

Enver Hoxha:- Nga cilat je nisur ti, që s’kishe bërë apo kishe bërë gjë?

Petrit Dume:- Unë nisesha nga ato baza që, në punën time kisha bërë gabime të rënda, por nuk isha cilësuar armik. Tani mendoj që diskutimi im i përgatitur nuk vete, prandaj jam i detyruar të flas me pika, për disa probleme që ngrihen në raportin e Byrosë Politike, ashtu siç i shikoj unë. Gjatë gjithë jetës, meqë kam punuar në ushtri, kurrë nuk kam menduar se jam duke kryer një veprimtari armiqësore. Kritikat e rënda që më bën shoku Enver në fjalimet e tij të fundit, unë i pranova me ndërgjegje dhe për ato isha përgatitur të flisja, por që t’i kem bërë me ndërgjegje, në mënyrë të organizuar, me pikësynime dhe të koordinuar një punë armiqësore, këtë nuk e kam bërë.

Mehmet Shehu:- Po të ngresh në këmbë ushtrinë dhe të arrestosh Komitetin Qendror dhe qeverinë, t’i likuidosh ato, ç’është? Të rrethosh Komitetin Qendror me tanket e tua e ta asgjësosh atë siç bëri Zhukovi në Kremlin, ç’do të thotë kjo?

Petrit Dume:- Tradhti e lartë.

Mehmet Shehu:- Tradhti e lartë! A nuk je ti një Zhukov i Shqipërisë?

Petrit Dume:- Nuk kam bërë ndonjë gjë të tillë.

Mehmet Shehu:- Ç’janë gradat e tua? Ti ke qenë kundër Letrës së Hapur të Komitetit Qendror të Partisë. Ti u përpoqe ta likuidoje rolin e Partisë dhe të vije gradat... Këto na shpjego, se të gjitha të tjerat pastaj dalin vetë.

Petrit Dume:- Ta shpjegoj shoku Mehmet. Që nga masat revolucionarizuese që mori Partia në vitin 1966 për ushtrinë, para Letrës së Hapur, u diskutua dhe gjatë diskutimeve unë patjetër kam pasur lëkundje. Këto më duket se vinin nga ajo që ne ishim mësuar dhe i qemë adoptuar deri në atë kohë komandës. Pasi u diskutuan këto probleme dhe shkuan poshtë, unë u thirra në Këshillin e Mbrojtjes, ku thashë se në fillim nuk i kisha kuptuar këto gjëra, kurse tan i kuptoj ashtu siç i kuptojnë të gjithë kuadrot e Ushtrisë e Partisë.

Mustafa Pajenga:- Na trego lidhjet që ke pasur dhe me kë armiq i ke pasur kur ke hyrë në këto lidhje, format që keni bashkëpunuar me armiqtë e jashtëm si dhe me të brendshmit, si me Hito Çakon, Rrahman Përllakun, Sadik Bekteshin, Dashnor Mamaqin etj. Na trego, kur dhe si keni bashkëpunuar me armikun, format e bashkëpunimit këtu brenda, planin e bashkëpunimit që keni hartuar, si do ta vinit në zbatim, se të gjitha këto që po na dalin, janë dokrra.

Enver Hoxha:- E dëgjon çfarë kërkojnë shokët? Me kë ke lidhje!

Salla njëzëri:- Atë kërkojmë!

Petrit Dume:- Do të mundohem t’u përgjigjem pyetjeve që më bëjnë shokët.

Enver Hoxha:- Se ato që po na thua ti, shokët i dinë që në vitin 1966.

Petrit Dume:- T’i përgjigjem pyetjes që më bëri shoku Muçi; ç’lidhje kam pasur unë, me kë i kam pasur këto jashtë dhe brenda dhe çfarë qëllimi armiqësor kam pasur? Unë nuk kam asnjë lidhje armiqësore as me jashtë, as me brenda, as kam menduar, as më ka shkuar në mëndje një punë e tillë. Në qoftë se Byroja Politike, Komiteti Qendror do ta vërtetojnë një punë të tillë tek unë, le të më japin dënimin më të rëndë. Mund të kem bërë gabime në vijën e Partisë, kam lejuar gabime të rënda, ato i pranoj, por që të jem kundër vijës së Partisë me qëllim, këtë nuk e kam bërë.

Aranit Çela:- Ti the që pas mbledhjes së Këshillit të Mbrojtjes i kuptove të gjitha problemet që shtronte Letra e Hapur e Komitetit Qendror, ashtu si të gjithë shokët. Tani në mbledhjen e fundit të kanë ngritur çështje që tregojnë se ti nuk ke qenë kurrë dakord me vijën e Partisë. Shokët e ushtrisë së Leskovikut thanë se në një bisedë telefonike që ke bërë me ta, ke shprehur tekstualisht këto fjalë: “Me rivendosjen e rregullave të disiplinës, ne fituam pozitat e humbura”. Ku i fitove këto pozita të humbura? Çfarë është kjo, pa na e shpjego pak se çfarë doje të thoshe me këtë?

Petrit Dume:- Ta shpjegoj unë, shoku Aranit. Kjo çështje ka dalë edhe në organizatën bazë ku bëj pjesë, por unë nuk e kam thënë atë me qëllim. Në vitin 1970, kur Byroja Politike mori në analizë gjendjen në ushtri, u arrit në konkluzionin se në punën për drejtimin e ushtrisë ishin bërë lëshime dhe kishte zënë vend liberalizmi, ishin lëkundur kërkesat e rregullores e të disiplinës, prandaj në konkluzionet e Byrosë Politike vihej theksi që në ushtri duhet të kërkohet në bazë të rregulloreve dhe disiplinës ushtarake.

Aranit Çela:- Po kur është thënë që në ushtritë mos kërkohet në bazë të disiplinës ushtarake?

Petrit Dume:- Këtë nuk e ka thënë njeri, prandaj në atë mbledhje dhe në konkluzionet e Byrosë Politike të vitit 1970 u qortuam dhe u orientuam dhe një herë siç duhet, të vendosim rregulla të forta disipline, pasi kishim thyerje të rënda disiplinore. Pas vitit 1970 unë kam thënë se mangësitë që patëm në drejtim të liberalizmit dhe lëshimeve në rregullat dhe disiplinën ushtarake janë humbje fronti, për të cilën ne tani duhet t’i përvishemi punës dhe ta marrim atë me sakrifica, se njerëzit vanë edhe në gjyq për thyerjen e rregullave të disiplinës. Kjo nuk ka kuptim.

Enver Hoxha:- Po disiplinë e quan ti atë, që e fusin ushtarin mes dy radhëve dhe oficeri i urdhëron ushtarët ta pështynin shokun e tyre? Me këto forma e vendos disiplinën ti?

Petrit Dume:- Po.

Mihallaq Ziçishti:- Po ndryshimin e pozicioneve që ka caktuar vetë shoku Mehmet dhe ti nuk e zbatove ashtu siç urdhëroi ai, si e quan ti, disiplinë? Apo e kërkon disiplinën vetëm tek ushtarët?

Pali Miska:- Raporti i Byrosë Politike dhe i gjithë diskutimi në organizatat bazë të Partisë, si në ushtri dhe në terren, nxorën açik punën tënde armiqësore, tradhtare, puçiste, dhe të gjithë të tjerëve që janë këtu. Unë jam dakord me atë që tha shoku Muçi, që t’u përgjigjesh pyetjeve që të bëri ai, se përralla nuk duam. Po ta zesh nga vogëlsirat, nga ato ka sa të duash, se t’i nxjerrë një, po nxjerrim njëmijë nga ato që kanë dalë nga organizatat e partisë, nga aktivet dhe kudo. Prandaj përgjigju pyetjeve në lidhje me tradhtinë dhe për qëllimet që keni pasur ju.

Pirro Kondi:- Pse Petrit Dume ka qenë kundër Partisë dhe drejtimit të Partisë në Ushtri dhe pse ka punuar për ndryshimin e karakterit popullor të ushtrisë sonë? Nuk është ky një komplot kundër partisë dhe shtetit? Këtë të na thotë.

Rrapo Dervishi: Kur thua ti që nuk ke pasur lidhje, po vetë e ke pranuar se e ke humbur besimin në udhëheqjen e Partisë e të shokut Enver. Atëherë tek kush kishe besim, kur s’kishe këtu? Na e shpjego pak këtë!

Fiqret Shehu:- Të propagandosh tezat kapitullante si ato që ke shkruar, si cilësohet kjo? Petrit Dumja në Akademi, në vitin 1971, ka thënë se në rastin dhe në momentin më të parë, kur armiku është më i madh (dhe dihet nga të gjithë, se ai do të jetë më i madh në numër) në do të tërhiqemi. Të shpartallosh ushtrinë, ta dërgosh atë në fshat, nuk është ky një komplot i rrezikshëm kundër atdheut dhe interesave të popullit? Meqenëse ka shumë e shumë të tilla, kësaj t’i përgjigjet Petrit Dumja, prandaj të futet në këto gjëra dhe të hyjë në rrugën e shpëtimit.

Rrapi Gjermeni:- Në Brigadën e 12-të të Lushnjes, Petrit Dume ka thënë: “Pa Parti bëhet, pa komandë nuk bëhet!”. A nuk është kjo një thirrje kundër Partisë?

Enver Hoxha:- Përgjigju për këto gjëra.

Sadik Boçaj:- Kush ju ka urdhëruar për përkthimin dhe botimin e literaturës së huaj, qoftë ushtarake apo politike, revizioniste e borgjeze dhe e shpërndanit atë në ushtri, si Petriti, Sadiku, Hitoja e të tjerë? A nuk ka këtu shkelje e faje të rënda ideologjike?

Petrit Dume:- Përsa i përket pyetjes që bëri shoqja Fiqret, se unë paskam thënë se ne, me të parë forcat superiore të armikut duhet të ikim shpejt, kjo është në kundërshtim me Tezat e Këshillit të Mbrojtjes. Një gjë të tillë, unë nuk e kam thënë shoqja Fiqret. Unë kam mbajtur një leksion në Akademi mbi tërheqjen strategjike, në bazë të disa eksperimenteve që ishin bërë me grupe të ndryshme. Në atë leksion nuk ka asgjë në kundërshtim me Tezat e Këshillit të Mbrojtjes.


http://www.shekulli.com.al/news/51/A...007-10-25.html

[white-knight]

Dyluftimi me artilerinë e rëndë dhe përballimi i mësymjes monarke në vijën e kufirit


L.Veizi


Thotë se muaji gusht i vitit 1949 i kujton një ngjarje të hidhur në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Madje, ai shprehet se në një kohë kur populli shqiptar i ishte përveshur punës për ndërtimin e jetës së re, forca të shumta monarko-fashiste greke ndërmorën një provokacion në shkallë të gjerë kundër vendit tonë, kryesisht në rrethin e Korçës e Gjirokastrës, ku me këtë akt të paskrupullt ata donin ta justifikonin në sy të opinionit botëror, me pretekstin e hakmarrjes për asgjesimin e forcave të ushtrisë demokratike greke, që rezistonin në malet e Gramozit e të Vicit. E sipas tij, qëllimi i tyre i djallëzuar ishte i dyfishtë: duke dashur të përfitonin nga situata e turbullt e atyre viteve në Ballkan, shpresonin të realizonin, qoftë edhe pjesërisht, ëndrrën e vjetër, aneksimin e të ashtuquajturit Vorio-Epir.
- Ishte një provokacion apo një sulm frontal?
- Ngjarjet e gushtit 1949 vetëm emrin kishin provokacione, sepse në të vërtetë përbënin një sulm tipik fashist me paramendime aneksioniste. Dueli midis baterisë së artilerisë së parë antitank 76 m/m ZIS (prodhim rus) kundër grupit grek 55 m/m (prodhim amerikan) u shkaktoi humbje monarkëve. Nga bateria mbetën dëshmorë Riza Hoti, që ishte shënjues, dhe Nikolla Naçi (minoritar), i cili ishte komandant toge. Këto ngjarje janë pasqyruar me realizëm dhe në gazetën “L’humanite” nga gazetari frances i ndodhur në front Pier Cuortade.
- Në ç’pozicion ju gjeti kjo ngjarje?
- Në vitin 1949 unë isha komandant i grupit të artilerisë kundërtank. Ky grup, pas provokacionit grek u rrit e u bë regjiment. Fillimisht grupi e kishte vendin e dislokimit në Zemlak të rrethit të Korçës. Pas formimit si regjiment artileria u zhvendos për në Librazhd dhe më pas u dislokua në Mjekës të Elbasanit
- Çfarë force kishte grupi në fillimet e tij?
- Kur u emërova komandant i grupit të artilerisë kundërtank, sapo isha kthyer nga studimet në Bashkimin Sovjetik. Në të njëjtën kohë kishte ardhur nga Bashkimi Sovjetik dhe ishin montuar 8 topat e kalibrit 76 mm ZIS (Zavod Imenji Stalin), që përbënin grupin e Zemlakut. Ky ishte dhe një armatim i kohës, pasi atëherë një pjesë e madhe e ushtrisë ishte me armë trofe. Në të njëjtën kohë, po me teknologji ruse, ishte formuar edhe regjimenti i artilerisë 52 milimetra me qendër në Elbasan. Ndërsa makinat që tërhiqnin topat ishin prodhim amerikan tip “Xhejms”, të cilat mund të ngjiteshin në të përpjeta të theksuara së bashku me ngarkesën.
- A kishit dijeni se ushtria greke mund të sulmonte Shqipërinë?
- Dy muaj përpara se të fillonin provokacionet, edhe sinjalet kishin ardhur deri te ne, ndaj edhe vigjilenca ishte rritur në buzë të kufirit. Por nga qershori grupi ynë, që ishte në përbërje të Divizionit të 8-të, mori urdhër nga Shtabi i Përgjithshëm që të merrte pjesë në paradën ushtarake, që do të zhvillohej me rastin e 10 korikut, krijimit të Shtabit të Përgjithshëm, në Labinot të Elbasanit në vitin 1943.
- Grupi merrte urdhër nga Shtabi i Përgjithshëm apo nga Divizioni?
- Megjithëse ishim në përbërje të Divizionit të 8-të, grupi i artilerisë kundërtank cilësohet si rezervë e Shtabit të Përgjithshëm. Megjithatë, detyrat luftarake merreshin nga komanda e Divizionit, komandant i të cilit ishte nënkolonel Petrit Dume.
- Ju ishit i vetmi grup i dislokuar në zonë?
- Po me të njëjtat përmasa, një grup të tillë kishte dhe Gjirokastra. Atje komandonte Lame Çekani dhe grupi ishte në përbërje të Divizionit të 5-të. Edhe ata ishin në gatishmëri për të njëjtën gjë, edhe pse ushtria greke nuk arriti dot aq thellë sa të vinte në përdorim dhe njësinë e Gjirokastrës.
- Kur u nisët për në Tiranë?
- Në fillim të korrikut ishim gati për të shkuar te fusha e aviacionit në Tiranë, ku po bëheshin përgatitjet për paradën ushtarake. Duke qenë se rruga ishte e paasfaltuar, unë dhashë urdhër që “Xhejmsët” të mos i tërhiqnin topat, po i ngarkova në karroceritë e tyre për transport. Në ato vite rrugë e asfaltuar ishte vetëm segmenti i Qafë-Kërrabës deri në Elbasan, ndërsa pjesa tjetër ishte vetëm zhavorr. Por rrotat e armatimit të ri duhet të mos konsumoheshin. E kështu zgjidhja u gjet.
- Ndërkohë kufiri vazhdonte të ishte në gatishmëri?
- Natyrisht që gatishmëria ishte e lartë. Por edhe parada duhej zhvilluar për të treguar se Shqipëria e çliruar kishte një ushtri të mirorganizuar dhe me armatime të ndryshme. Por tërheqja e grupit të artilerisë kundërtank patjetër që sillte dobësimin e forcës luftarake në kufi. Ndaj largimi ynë për në Tiranë duhej bërë në fshehtësi të plotë, pasi grekët nuk duhej të merrnin vesh në asnjë mënyrë që ky armatim po largohej nga venddislokimi.
- Dhe si u organizuat?
- Të gjitha veprimet bëheshin natën. Gjithçka ishte tepër sekret. Edhe udhëtimi sërish u bë natën. Ditën pushonim. I futnim makinat me topa të ngarkuar në vende të sigurta larg syve të njerëzve. Gjithashtu makinat ishin të mbuluara me gjethe që të mos dalloheshin as nga aviacioni.
- Kur mbërritët në fushën e aviacionit?
- Në fakt, nuk mbërritëm. Kishim ndaluar në Librazhd. Fare pranë vendqëndrimit tonë ishte një garnizon ushtarak. Oficeri i rojës së garnizonit erdhi te ne dhe kërkoi komandantin e grupit. Kur u takuam, ai më tha: “Komandanti i Përgjithshëm kërkon të bisedojë me ju në telefon.” Shkuam në vendkomandë.
- Çfarë ju tha Enver Hoxha?
- Nuk u lidha dot me të, por më Shtabin e Përgjithshëm. Një nga oficerët madhorë më dha porosinë e veçantë që kishte lënë Komandanti i Përgjithshëm. Ai më tha: “Urdhri i komandantit të Përgjithshëm është që grupi i artilerisë kundërtank të kthehet në venddislokim, të zërë pozicionet luftarake dhe të jetë në gatishmëri të plotë. Hollësitë e tjera do t’i merrni nga komandanti i Divizionit, nënkolonel Petrit Dume.”
- Petrit Dume ju priste në Divizion?
- Ato ditë në Shkollën e Bashkuar në Tiranë po zhvillohej një stërvitje e madhe me komandantët e të gjithë divizioneve. Ajo quhet “stërvitje shtabi”. Ishte i pranishëm gjithshtu edhe komandanti i Divizionit të 8-të, nënkolonel Petrit Dume. Por duket se edhe ai e kishte lënë përgjysmë stërvitjen, pasi u paraqit shumë shpejt në komandën e Divizionit në Korçë. Kur u takuam, Petrit Dume më tha posaçërisht: “Kemi udhëzim nga Komandanti i Përgjithshëm që të mos bëhemi në asnjë rast sebep provokimi, pasi grekët aq duan. Kështu dhe ç’nuk thonë për ne.”
- Ishit në gatishmëri deri ditën e sulmit?
- Gjatë gjithë muajit korrik ne bëmë stërvitje. Përdornim një poligon të improvizuar në Progër. Bënim qitje reale, ku një makinë në një distancë të konsiderueshme tërhiqte një tank gjithashtu të improvizuar. Për të mos lënë vendin e dislokimit jashtë gatishmërie, qitjen stërvitore e bënim me bateri, një herë njëra dhe një herë tjetra.
- Ku mendohej se do të sulmonin trupat greke?
- Dihej se grekët kishin afruar trupa të shumta në kufirin me Shqipërinë. Ata donin që me një gur të vrisnin dy zogj. Kërkonin të rrethonin forcat partizane greke duke u marrë krahët nëpërmjet teritorit shqiptar, si dhe donin të vërtetonin se si Shqipëria ndihmonte komunistët grekë. Ndërsa vendi ku mendohej më i mundshëm për kalimin e tankeve të ushtrisë greke, ishte midis malit të Moraves dhe atij Ivan. Përveç pozicioneve të para në vijën e kufirit, ne kishim përforcuar pozicionet e dyta, që ishin në Cangonj.

[Conquistador]

Mehmet Shehu:- Po të ngresh në këmbë ushtrinë dhe të arrestosh Komitetin Qendror dhe qeverinë, t’i likuidosh ato, ç’është? Të rrethosh Komitetin Qendror me tanket e tua e ta asgjësosh atë siç bëri Zhukovi në Kremlin, ç’do të thotë kjo?

Petrit Dume:- Tradhti e lartë.

Mehmet Shehu:- Tradhti e lartë! A nuk je ti një Zhukov i Shqipërisë?

Petrit Dume:- Nuk kam bërë ndonjë gjë të tillë.

Shikoni pra se si servili Mehmet Shehu hidhet kunder gjeneralit dhe strategut Petrit Dume. E ku ta dinte ai njeri i zi se me te njejten akuze do te ekzekutohej edhe vete....