Paskal Milo: Ju tregoj prapaskenat e Rambujesë

[Llapi]

Një takim në Tiranë me rezonancë në Prishtinë


21 dhjetor 1998



Sot pasdite, rastësisht nga një radiostacion privat, mora vesh se në hotel "Rogner" u realizua në dukje krejt papritur një takim i dyshes qeveritare Majko e Meta me dyshen opozitare Berisha e Pollo. Në mëngjes u ndodha te zyra e Kryeministrit Majko, por ai as më dha shenjën më të vogël për këtë takim.


Ambasadorja amerikane M. Lino që u ndodh sot pasdite në zyrën time në kohën kur zhvillohej takimi, ishte në dijeni të tij. Nuk e ndjeva veten aspak mirë kur një ngjarje politike kaq të rëndësishme nuk e dinte ministri i Jashtëm i Shqipërisë, por e dinin përfaqësuesit e huaj diplomatikë në Tiranë. Si puna ime, të befasuar, u ndodhën edhe anëtarët e tjerë të kabinetit qeveritar, Kryetari i Kuvendit dhe nuk jam i sigurt nëse e dinte edhe Presidenti. Mbi të gjitha nuk e dinte as edhe kryesia e Partisë Socialiste.


Takimi, duke ardhur krejt papritur, shkaktoi pështjellim në të dyja kampet politike. Ai u realizua në kulmin e retorikës konfliktuale midis qeverisë e opozitës, që këtë herë ishte shkaktuar edhe nga një grevë urie dyjavore e rreth 90 studentëve në Qytetin Studenti që ishte më se e qartë që ishte organizuar nga PD-ja. Në mënyrë publike, si iniciatore dhe ndërmjetësuese e takimit, u shpall Shoqata e Studentëve të Dhjetorit (të vitit 1990), e cila është e njohur për prirjen e saj pro Partisë Demokratike.



Unë jam pothuaj i sigurt që ky takim spektakolar, për mënyrën se si u organizua dhe kohën që u zgjodh për ta realizuar, nuk mund të ishte vepër e kësaj shoqate, e cila nuk përfaqësonte ndonjë zë të fuqishëm dhe me autoritet në opinionin publik shqiptar. Në qoftë se nuk është kjo shoqatë, atëherë cilët janë organizatorët e vërtetë të këtij takimi? Kush kishte interes që ky takim të bëhej dhe përse? Këto pyetje implikojnë për mendimin tim tri palë: zotin Berisha, Kryeministrin dhe zëvendësin e tij e disa përfaqësues të trupit diplomatik në Tiranë (ambasadorja Lino e SHBA-së, ambasadori Spatafora i Italisë dhe ambasadori Everts i OSBE-së).


Përse Berisha ishte i interesuar?

Mendoj për disa arsye: strategjia e tij e bojkotit të Parlamentit, e tensionimit të situatës dhe e destabilizimit të vendit për t‘u rikthyer në pushtet me dhunë dështoi. Si ministër i Jashtëm jam në dijeni të plotë për izolimin e tij nga faktori ndërkombëtar. Eliminimi i tij nga jeta politike shqiptare ishte bërë objekt diskutimi. Në këto rrethana, shefit të opozitës i duhet një arsye e fortë që të rikthehet në Parlament, që të braktisë sheshin "Skënderbej", që e ka marrë me qira për muaj të tërë. E kuptoi vetë, apo e ndihmuan të tjerët ta kuptojë, kjo është një çështje tjetër. Unë më tepër mendoj se është e dyta.


Po Majko me Metën pse ishin të interesuar ta bënin këtë takim? A e morën vendimin vetë, apo ua imponuan të tjerët? Në parim takimi ishte i rëndësishëm, i domosdoshëm e i dobishëm. Ai i shërben uljes së tensioneve dhe zhvillimeve normale demokratike në Shqipëri. Nga kjo pikëpamje të gjithë e mbështesin dhe nuk ka pse mos të mbështetet. Probleme të tilla madhore nuk u takojnë vetëm një apo dy njerëzve, por të gjithë forcave politike. Majko dhe Meta e dinë shumë mirë këtë dhe ata pavarësisht se kryesojnë qeverinë nuk mund të mbajnë mbi supet e tyre një përgjegjësi kaq të madhe pa marrë miratimin e kryesisë së PS-së. Atëherë dikush tjetër i ka shtyrë, mbështetur e inkurajuar për ta bërë këtë takim "historik".


Kush është apo cilët janë?

Kam arsye të besoj se këtë takim e kanë nxitur e organizuar amerikanët, përmes ambasadores Lino, në bashkëpunim edhe me Spataforën e Dan Everts. Jo rastësisht sot ambasadori italian më tha se Berluskoni kishte pranuar një ftesë të Berishës për të ardhur në Shqipëri, porse ai e kishte këshilluar që do të ishte më mirë të vinte me ftesë të Kryeministrit Majko dhe me këtë rast takonte edhe Berishën. Sipas Spataforës, Majko kishte pranuar ta bënte ftesën. Edhe ambasadori i OSBE-së, Everts, erdhi e më pyeti se çfarë mendimi kisha nëse kryetari i ardhshëm i radhës së OSBE-së, ministri i Jashtëm norvegjez, Knut Volebek, gjatë vizitës së tij në Tiranë më 9 janar 1999, mund të takonte Sali Berishën? Më tha se do të shkonte të bisedonte me shefin e opozitës dhe do t‘i kërkonte të bënte gjeste të tilla që të ndryshonin nga veprimet e deritanishme në rast se dëshironte të takonte Volebekun.


Ky takim, që u përshëndet nga Uashingtoni menjëherë pas përfundimit të tij, synon patjetër forcimin e stabilitetit politik në Shqipëri edhe në funksion të zhvillimeve në Kosovë. Ky synim u bë i qartë edhe në fund të takimit kur të dy palët deklaruan se do të mbanin qëndrime të përbashkëta ndaj Kosovës. Amerikanët mendojnë se afrimi i forcave kryesore politike në Tiranë do të ndikojë edhe në afrimin e faktorëve politikë shqiptarë në Kosovë. Majkos dhe Berishës u është kërkuar që të moderojnë qëndrimet e liderëve të Kosovës dhe t‘i nxisin ata për të krijuar një grup të ri negociator gjithëpërfshirës, i gatshëm për t‘u ulur në bisedime me Beogradin për të nënshkruar një marrëveshje kalimtare për statusin e Kosovës.


Nuk është e rastit që takimi Majko-Berisha u bë një javë pasi në 14 dhjetor dështoi një mbledhje në Vjenë, e iniciuar nga amerikanët midis liderëve kryesorë të Kosovës, përfshirë UÇK-në me përfaqësues të Grupit të Kontaktit. Synimi i këtij takimi ishte pikërisht krijimi i grupit të ri negociator kosovar. Po në 14 dhjetor, pas vrasjes në kufirin me Shqipërinë të 35 ushtarëve të UÇK-së, midis të cilëve edhe drejtues të saj nga njësi të ushtrisë jugosllave mori fund armëpushimi i përkohshëm. Kjo ngjarje u pasua menjëherë me vrasjen e gjashtë të rinjve serbë në një kafene të Pejës. UÇK-ja u distancua nga përgjegjësia për këto vrasje.

[Llapi]

Bisedë e vështirë mes Majkos e Papandreut


10 mars 1999


Ministri i Jashtëm grek, Jorgos Papandreu, erdhi sot në Tiranë. Si gjithmonë miqësor dhe shumë i sjellshëm, Papandreu veç miq bën. Erdhi në kuadrin e një turneu të shpejtë ballkanik për çështjen e Kosovës. Grekët e ndërmorën këtë turne për një çështje, e cila u sjell dhe mund t‘u sjellë shqetësime të mëdha, jo vetëm refugjatëve, por dhe largim investitorësh e komprometim si të vetmit anëtar të BE-së dhe të NATO-s në Ballkan.


Papandreu u shpreh për statusin e ardhshëm të Kosovës, me termat autonomi të zgjeruar brenda kufijve të RFJ-së. "Të gjithë, tha ai, jemi të interesuar për një zgjidhje të përshtatshme", dhe shfaqi kënaqësinë për sa dëgjoi nga Meidani e Majko se shqiptarët kanë shfaqur gatishmërinë për të nënshkruar marrëveshjen.


Ministri i Jashtëm i Greqisë ishte duke kryer një turne rajonal që do ta çonte edhe në Beograd. "Millosheviçi, na informoi ai, ende refuzon praninë ndërkombëtare ushtarake në Kosovë, veçanërisht atë të NATO-s". Mënyra se si e shtroi këtë çështje, më dha të kuptoj se ai donte të dinte mendimin tonë nëse do të ishte e pranueshme për shqiptarët e Kosovës edhe një tjetër forcë ndërkombëtare nën çfarëdolloj emri.


Presidenti Meidani e bëri të qartë qëndrimin e tij dhe i dha edhe një përgjigje Papandreut kur e vuri theksin në nevojën e dislokimit të forcave paqeruajtëse të NATO-s, ose nën komandën e NATO-s në Kosovë si garantuese e marrëveshjes.


Biseda në zyrën e Kryeministrit Majko e vuri Papandreun në një pozitë të vështirë dhe të papritur. Kryeministri me të drejtë vuri në dukje se serbët po përpiqen të evitojnë nënshkrimin e marrëveshjes, por ministri i Jashtëm grek e vuri në dyshim këtë konkluzion. Majko shkoi më tej dhe përmendi një deklaratë të Vuk Drashkoviçit për një ndarje të mundshme administrative të Kosovës, e cila ka bërë që të lindin dyshime në radhët e shqiptarëve për vendosjen e forcave të huaja aty, ku forcat e vendeve që përkrahin Serbinë do të pozicionoheshin në ato rajone që mund t‘i shkëputeshin Kosovës. Aludimi këtu ndër të tjera mund të ishte edhe për Greqinë.


"Ne, vazhdoi Majko, po përgatitemi për më të keqen. Në qoftë se do të fillojnë masakra në Kosovë dhe një pjesë e refugjatëve do të drejtohen në kufi, Shqipëria do të përfshihet në konflikt dhe ne nuk mund të qëndrojmë mënjanë, do të jemi të detyruar të veprojmë. Nëse sulmohemi do të jemi të detyruar të mbrohemi dhe se po të mos nënshkruhet marrëveshja do të ketë konflikt total midis shqiptarëve dhe serbëve".


E pashë Papandreun që u shqetësua, sepse nuk e priste një deklaratë kaq të fortë. Për t‘u sqaruar më mirë, ai e pyeti Majkon:

"Bëhet fjalë për shqiptarët e Shqipërisë apo të Kosovës?"


Kryeministri iu rikthye me një përgjigje akoma edhe më të fortë:



"Nëse vriten dhjetë mijë veta në ditë në Kosovë të gjithë shqiptarët do të orientohen nga zgjidhja e armatosur dhe i gjithë ky reaksion do të përhapet në Maqedoni dhe Mal të Zi. Sinjale vijnë dhe nga shqiptarët në Turqi, ku numërohen 4-5 milionë. Vetë unë do të shkoj në front".


Papandreu u përgjigj:


"Fillimi i luftës do të ndizte tendencat nacionaliste në të gjitha vendet e Ballkanit dhe i gjithë bashkëpunimi i deritanishëm do të kthehej mbrapsht. Do të synohej krijimi i shteteve të pastra nacionale, çka nënkupton një luftë ballkanike. Kemi bashkëpunuar me Shqipërinë, por i gjithë ky bashkëpunim do të shembej dhe bashkë me të edhe perspektiva euroatlantike. Ju premtoj se do të bëj ç‘është e mundur për gjetjen e një zgjidhjeje".


E përcolla Papandreun në aeroport. Pasi u ktheva, e mora Majkon në telefon dhe i thashë me të qeshur se e kishte "tmerruar" Papandreun dhe diplomatët grekë që e shoqëronin.

[Brari]

standart

--

Ish-ambasadori i Rugovës: Ku gënjen Paskal Milo

ERALD KAPRI





Skënder Zogaj komenton librin e ish-ministrit të ‘99-s

“Ai punoi kundër marrëveshjes së Rambujesë”



“Ditari i një ministri” botuar së fundmi nga ish-ministri i Jashtëm, Paskal Milo, ka ngritur kritikat e para për vërtetësinë e fakteve që kanë të bëjnë kryesisht me konfliktin e Kosovës, marrëdhëniet Tiranë-Prishtinë, roli i Rugovës dhe roli i qeverisë shqiptare në marrëveshjen e Rambujesë. Ambasadori i Ibrahim Rugovës në Tiranë në atë periudhë hedh poshtë faktet e servirura nga Milo dhe i jep përgjigje disa prej pakënaqësive mes dy qeverive shqiptare të asaj kohe, duke akuzuar pikërisht ministrin e Jashtëm se nuk punonte në krah të kosovarëve, por i shërbente regjimit serb. Skënder Zogaj, i cili ka jetuar në Tiranë në periudhën 1993-2000 dhe ka qenë përfaqësues i Zyrës së Kosovës, këshilltar për informim i ministrit të ekzekutuar në Tiranë, kolonel Ahmet Krasniqit, dhe redaktor në gazetën “Rilindja” të Kosovës në Tiranë, akuzon ish-ministrin shqiptar për “gënjeshtra” në librin e tij ndaj Presidentit Rugova dhe rolit të luajtur nga Tirana në zgjidhjen e konfliktit.



Rambujeja

Duke u fokusuar fillimisht tek përshkrimi që u bën Milo negociatave të ndërmjetësuara nga SHBA-ja në qytetin e vogël francez, ish-ambasadori i Rugovës thotë se “idetë dhe mesazhet kulmore në këtë libër-ditar është thënë se janë “stigmatizimi i natyrës kriminale të regjimit të Milosheviçit, mbështetja e fuqishme dhe e vendosur ndërkombëtare, qëndrimi i vendeve fqinje, roli historik i vendimit të vështirë të delegacionit shqiptar për të firmosur në Rambuje...”. Mirëpo, pikërisht në këtë kontekst, duhet theksuar edhe stigmatizimi i natyrës prej agjenti të Paskal Milos, që në Rambuje shkon me detyrë speciale dhe e kryen punën shkëlqyeshëm, me recetën e qeverisë së Tiranës sipas porosive nga marrëveshja Nano-Milosheviç në Kretë. Ky është fakti bazik i pranisë së ish-ministrit shqiptar në Rambuje, ku është fort e vërtetë se kishte rol shumë të rëndësishëm yshtës për mosfirmosjen e dokumentit të Rambujesë, shtyrja trejavëshe e të cilit i kushtoi shumë shtrenjtë Kosovës, sepse ua dogji shpirtin qindra familjeve me mijëra të vrarë”.



Figura e Rugovës

Por ajo që e shqetëson më shumë diplomatin kosovar është mënyra se si trajtohet figura e Rugovës dhe e vërteta e marrëdhënieve mes dy qeverive të asaj kohe. “Paskal Milo flet dokrra, shpif e përgojon figurat e ndritshme, si Ibrahim Rugovën, që nuk i pëlqen misionarit Milo, sepse sipas tij, “Rugova ishte shumë i kujdesshëm në përgjigjet e tij””, - thotë Zogaj. Më tej, ai sqaron pozicionin e Presidentit kosovar, duke theksuar se “domosdo që Rugova duhej të ishte shumë i kujdesshëm, sepse ishte i mirëinformuar me synimet destruktive e shumë të rrezikshme të qeverisë së Tiranës ndaj Kosovës, prandaj strategu vizionar dhe arkitekti i çlirimit të Kosovës, me urtësinë e tij engjëllore e anashkalonte dhe i shmangej asaj, pa u marrë me kundërshtarët e tij”. Zogaj replikon me frazat konkrete të cituara nga “ditari” i ish-diplomatit shqiptar. Milo shkruan: “Ne nuk kemi informacione dhe lidhje të drejtpërdrejta me Rugovën. Ai po u shmanget kontakteve me ne dhe kjo është e çuditshme... Përfaqësuesi i Kosovës në Tiranë, I. Ramajli, është i painformuar ose i porositur të mos na informojë. Për mendimin tim, në këtë rast Rugova vepron gabim... I pëlqen ose jo Nano apo qeveria shqiptare, ata janë përfaqësuesit e shtetit amë, që po investon dhe që po rrezikon kaq shumë sot në situatën në të cilën ndodhet vendi. Rugova e ka për detyrë të bashkëpunojë me ta”. Dhe ambasadori i Rugovës i kundërpërgjigjet: “Avash more, Paskali i Milos, avash! I vogël ti dhe qeveria “Nano” për t’ia caktuar detyrat Rugovës, kur ti je dëshmitari i faktit se “Rugova së bashku me F. Aganin, B. Bukoshin, V. Surroin ishin në SHBA, ku u pritën nga Presidenti Klinton, sekretarja e Shtetit, Olbrajt dhe zyrtarë të tjerë të lartë amerikanë”, të cilët ia japin mesazhin e qartë se “Kosova po përfshihet në sferën e interesave amerikane së bashku me Shqipërinë dhe Maqedoninë””.



UÇK-ja

Duke iu referuar kujtimeve të Milos për UÇK-në, diplomati kosovar thotë se “të verbra janë edhe shpifjet e shumta në relacionin Rugova - partitë politike, UÇK-ja dhe Rambujeja. Një nga ato shpifje demantohet saktë në “Ditarin” e Paskalit: “Rugova u ka kërkuar amerikanëve dhe këta e kanë kuptuar se UÇK-ja nuk duhet të quhet terroriste...”. Por më tej, ai sërish i mëshon faktit se Rugova ishte mandatari i popullit të Kosovës për të zgjidhur fatin e tij dhe këtë sipas tij, nuk e kupton diplomati shqiptar. Duke iu referuar një takimi në Romë, Milo shkruan se “I ngarkuari për takim nuk dorëzohet, kërkon nga Rugova sqarim për bisedimet me Milosheviçin dhe nënshkrimin e komunikatës së përbashkët! E Rugova i urtë, i butë, gjakftohtë: Nuk bëri asnjë përpjekje për të krijuar përshtypjen se kishte qenë peng dhe se kishte qenë i detyruar që t’i bënte këto takime dhe të mbante këto qëndrime. Më deklaroi se kishte qenë i ndërgjegjshëm se këto takime duheshin bërë... se ishte në interesin e të dyja palëve të bisedonin...”. E këtu Zogaj komenton: “Po, pse vallë habitet Paskali, kur bashkë me padronin e tij, Fatos Nanon, vullnetarisht e me shumë kënaqësi ishin takuar në Kretë me Milosheviçin dhe kishin biseduar si me Thanasin (babai i Fatosit), për “pakicën shqiptare” dhe për gjeografinë e re të atdheut të tyre, Kosovën! Jo, Paskali i Milos, jo! Kosova dhe kosovarët e kishin zotin e tyre të shtëpisë (të autorizuar me verdiktin e popullit), prijësin e urtë e mendjendritur, strategun vizionar largpamës, arkitektin e këputjes së prangave të robërisë dhe të ndërtimit të shtetit autokton në shembullin e popujve dhe vendeve më të avancuara demokratike”.


22/02/2009

[Albo]

Gazetari Robert Goro: Unë dëshmitar në takimin Nano – Millosheviç në Kretë



Edhe pse kanë kaluar plot 20 vjet, takimi i kryeministrit të atëhershëm shqiptar me “kasapin e Ballkanit” Sllobodan Milosheviç, vazhdon të mbetet objekt i një interesimi të madh nga publiku. Ndoshta pse atëherë kur ndodhi nuk u hodh shumë dritë.
Si një nga dëshmitarët e pakët që pata informacion autentik nga vetë Nano, menjëherë pas takimit, e kam përcjellë ngjarjen me detaje në BBC, si dhe e kam pasqyruar në librin tim “FYROM, supremacia e inferioritetit” (2001).
Pikërisht, ashtu siç e kam shkruar në atë libër, po ia përcjell edhe një herë lexuesit, me shpresën se do t’i shuaj sadopak kërshërinë…

Robert Goro

Samiti i Kretës, me 2-4 nëntor 1997 mblodhi për herë të parë rreth një tryeze gjithë udhëheqesit e lartë të shteteve ballkanike. Dhe vetëm për këtë fakt, ishte padyshim një ngjarje mjaft e rëndësishme për rajonin. Ky pohim bëhet edhe më i qëndrueshëm, po të kujtojmë se samiti pasues, ai i Antalias (Turqi) me 1998 dhe sidomos ai i Bukureshtit me 1999, u karakterizuan nga një nivel i ulët përfaqësimi, ku gati gjysma e shtetarëve nuk u paraqitën.
Para fillimit të vet, Samiti i Kretës ishte monopolizuar nga takimi eventual i kryeministrave të Greqisë e Turqisë, gjegjësisht Simitis e Jilmaz. Por shumë shpejt, interesimi i gjithë të pranishmëve u përqëndrua rreth dy liderëve të tjerë ballkanas: Nanos e Milosheviçit…
Për takimin Nano-Milosheviç kishte rreth dy muaj që flitej. M 1 tetor në Prishtinë ishte zhvilluar një demonstratë e studentëve shqiptare, të cilën policia serbë e kishte përballuar ashtu si zakonisht, me shkopinj gome e gaz lotesjellës. Disa ditë me vonë kisha intervistuar në Tiranë ministrin e jashtëm shqiptar, Paskal Milo dhe e kisha pyetur edhe për mundësinë e një takimi mes Nanos e Milosheviçit në Kretë. Milo ishte përgjigjur kategorikisht se përderisa studentët trajtohen me dajak nga policia serbë dhe mbetet e pa implementuar marrëveshja për arsimin që kishin nënshkruar “me korrespondencë” Milosheviçi e Rugova në shtator 1996, një takim i tillë nuk kishte kuptim.
Për realizimin e takimit kishte bërë presion të madh pala greke dhe vetë kryeministri Kostas Simitis, që e konsideronin takimin si një konfirmim të aftësive diplomatike rajonale të Greqisë. Gjatë vizitës së zotit Milo në Athinë (shtator 1997) mikpritësit i kishin propozuar një takim të nivelit të lartë shqiptaro-jugosllav në kuadrin e Samitit të Kretës, por pala shqiptare nuk kishte kthyer përgjigje. Në intervistën në fjalë Milo do të theksonte veç të tjerash: “Me gjithë respektin që kam për mikun tim të vjetër, zotin Pangallos, unë në Athinë nuk tregova ndonjë shenjë miratimi lidhur me ndërmjetësimin për një takim të nivelit të lartë shqiptaro-sërb. Ne nuk duam të bëjmë show politik, por dëshirojmë të bëjmë hapa konkretë në rrugën e përmirësimit të marrëdhënieve shqiptaro-jugosllave. Për realizimin e një takimi të tillë në parashtrojmë disa kushte, të cilat ia thashë edhe homologut tim jugosllav, zotit Milutinoviç kur u takuam në Nju Jork”. Ndër këto kushte Paskal Milo përmendte: zbatimin e marrëveshjes për arsimin që kishin nënshkruar në shtator 1996 Rugova e Milosheviç, heqjen e regjimit policor të Serbisë nga Kosova, nënshkrimin e disa marrëveshjeve mes Tiranës e Beogradit lidhur me regjimin kufitar, si dhe për bashkëpunimin ekonomiko-tregtar e konsullor-juridik. “Nëse këto kushte përmbushen, ne jemi gati të shkojmë në një takim të tillë, madje pa pasur nevojë për ndërmjetës”, konkludonte më 1 tetor 1997 ministri i jashtëm shqiptar.
Natyrisht ideja e takimit, ndonëse ende nuk dihet se kujt pale i takonte, kishte marrë edhe miratimin nga Uashingtoni.
Në mbrëmjen e mbërritjes në Kretë të udhëheqësve ballkanikë në Agia Galini pranë Heraklios (1 nëntor), u dha darka e mirëseardhjes, ku Nano e Milosheviç i shtrënguan dorën njeri-tjetrit. Ky duarshtrëngim u interpretua si një ogur i mirë për realizimin e takimit. Prapa kulisave përpjekjet qenë intensifikuar, sidomos kur u muar vesh se Milosheviçi pranonte që të bëhej takimi, por vetëm me një kusht: Që të mos flitej fare për Kosovën. Nano, kuptohet, ngulte këmbë për të kundërtën dhe një hije misteri mbuloi për më shumë se 24 orë takimin eventual.
Këtij misteri iu shtua edhe një telefonatë nga Gjeneva në celularin tim, mesditën e 3 nëntorit. Ishte Xhaferr Shatri, ministër i informacionit i qeverisë së Republikës së Kosovës (të kryesuar nga Bujar Bukoshi). Zoti Shatri po më thoshte se do të më nisnin një deklaratë drejtuar Samitit dhe kërkonin që deklaratën ta dorëzoja unë. I thashë se kjo ishte punë që s’bëhej, pse unë ndodhesha në Kretë me cilësinë e korrespondentit të BBC-së dhe se më e mira do të ishte që deklarata t’i drejtohej zyrtarisht Samitit, prandaj i diktova numrat e telefonave e të fakseve. Kështu edhe u bë. Deklarata, e nënshkruar nga kryeministri Bujar Bukoshi, pasi shprehte pezmatimin pse në Kretë “nuk u ftuan përfaqësuesit e ligjshëm të popullit të Kosovës”, theksonte: “Qeveria e Republikës se Kosovës deklaron se askush tjetër përveç përfaqësuesve të zgjedhur në mënyrë të ligjshme, nuk ka mandatin të diskutojë në emër të Kosovës e të ndërmarrë çfarëdo zgjidhjeje për Kosovën”. Nuk donte shumë mend se ky pasazh i fundit “siluronte” pikërisht takimin e pritshëm të Nanos me Milosheviçin. E mora Nanon në celular dhe ai dërgoi këshilltarin e vet, Vladimir Prelën, në sallën e shtypit ku ndodheshim ne gazetarët. Edhe sot e kësaj dite nuk e kam kuptuar nëse Ladi nuk dinte apo nuk donte të më thoshte nëse takimi më në fund do të bëhej.
Sa për deklaratën e qeverisë së Kosovës këshilltari diplomatik i Nanos më tha se nuk e konsideronte si një kundërvënie ndaj takimit, pse ishte normale që në kuadër të një mbledhjeje të tillë të nivelit kaq të lartë pala shqiptare të diskutonte për Kosovën.
Pasdite gjeta momentin të pinim një kafe me zotin Nano dhe natyrisht e pyeta çfarë do të bëhej. “Eshtë e qartë, me tha, po të mos tërhiqet Milosheviçi, unë nuk kam pse shkoj në takim, pse pa Kosovën, një takim i tillë do të ishte pa thelb e do t’i shërbente vetëm Milosheviçit, aq më tepër që vetëm një muaj na ndan nga zgjedhjet presidenciale në Serbi”.
Ndërsa të 400 gazetarët që ndodheshin në sallën e shtypit përpiqeshin me kot të mësonin gjesend për takimin, ambasadori Kastriot Robo, i cili sapo kishte marrë detyrën në krye të përfaqësisë diplomatike shqiptare në Athinë, më telefonoi rreth orës 19,00, për të më thënë se takimi do të bëhej.
Takimi filloi në orën 19,30, në hotelin Sofitel Capsis Palace, hotel ku bujtja edhe unë, por që gjithë gazetarët e kishim të pamundur të qaseshim në pjesën lindore ku rrinin udhëheqësit e lartë, megjithëse kjo pjesë dhe perëndimorja ku rrinin përfaqësuesit e medias, komunikonin nëpërmjet një kalimi të nëndheshëm luksoz e plot shkëlqim.
Pikërisht në hollin e këtij kalimi do të ulesha më vonë me me Fatos Nanon dhe ai do të tregonte për takimin me Milosheviçin. Sipas Nanos, sapo ishte mbyllur dera, ai i kishte thënë Milosheviçit “Do të flasim për Kosovën dhe ju do të më dëgjoni”. Dhe për 25 minuta kishte folur vetëm Nano, ndërsa biseda ndërpritej për të bërë ndonjë ndërhyrje Miloshevici “i mbytur në djersë” (sipas Nanos), apo për të kthyer gotën e uiskit…
Nano kërkoi trajtim të barabartë sa u përket të drejtave njerëzore dhe lirive të shqiptarëve dhe theksoi se zbatimi i marrëveshjes për arsimin që kishin nënshkruar një vit me parë Milosheviçi e Rugova do të ishte një tregues i parë i respektimit të këtyre të drejtave. Milosheviçi premtoi t’ia përcillte çështjen një komisioni ekspertësh, si dhe dha garanci për zgjidhje të çështjes së Kosovës në bazë të së drejtës ndërkombëtare dhe legjislacionit jugosllav, duke përsëritur se Kosova ishte një çështje e brendshme e Jugosllavisë. Nano ia hodhi poshtë këtë argument duke theksuar se çështja e Kosovës “nuk mund të jetë çështje e brendshme, sepse të drejtat e njeriut nuk maten me kutin e regjimeve e të shteteve që i trajtojnë komunitetet etnike si objekte që duhet të nënshtrohen”. Gjithashtu i kërkoi të fillonte dialogun e drejtpërdrejtë me Rugovën, duke i kujtuar se kur u nënshkrua marrëveshja për arsimin, të dy burrat nuk qenë takuar me njeri-tjetrin. (Ata u takuan më në fund në pranverë 1999, disa ditë pas fillimit të bombardimeve të NATO-s…).
Fakti se u fol për Kosovën, konfirmohet edhr nga deklarata për shtyp e Milosheviçit rreth takimit, ku ai thotë se u diskutua për “minoritetin shqiptar në Kosovë”. Sa për histori, le të themi se Milosheviçi për kundërpeshë dhe gjithmonë sipas rrëfimit të Nanos pas takimit, i shtroi çështjen e “të drejtave të minoritetit serb dhe malazez që jeton në Shqipëri”. Nano deklaroi se “është një realitet që duhet marrë parasysh”. Në të vërtetë, shumëkush e din se në Shqipëri ka qenë një pakicë e vogël serbësh e malazezësh, kryesisht në disa fshatra të rrethit të Shkodrës, shumica e të cilëve u larguan për në Jugosllavi menjëherë pas ndryshimeve që ndodhën në Shqipëri në vitet 1990-1991.
Po për histori, shënojmë gjithashtu se të dy udhëheqësit ranë dakord që të vazhdojnë kontaktet dypalëshe, me qëllim rivlerësimin esencial të marrëdhënieve ndërshtetërore.
Vetë Nano, në mikrofonin e BBC-së do të deklaronte:
“Ky ishte një takim që ndodh pas më shumë se gjysmëshekulli midis autoriteteve të Jugosllavisë dhe Shqipërisë dhe sigurisht, si i tillë, përbën një ngjarje historike. Një ngjarje historike në një optike moderne. Sepse takimi nxiti dialogun, ose rifillimin e dialogut dhe mbi bazën e dialogut, i cili u shtri mbi të gjitha problemet që ekzistojnë në marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave, si në planin e bashkëpunimit ndërshtetëror, ashtu edhe në planin e dialogut ndëretnik, veçanërisht ndërmjet Kosovës e Beogradit, sepse komuniteti shqiptar në Jugosllavi është shumë i madh për t’u neglizhuar dhe shumë i qytetëruar për t’u trajtuar si qytetarë të dorës së dytë. Prandaj, nëqoftëse u arrit të fillojë dialogu, kjo do të thotë që të pasohet nga takime të tjera; shpresoj që nuk do të paragjykohen as nga palët, as nga opinion i publik, sepse qëndrimet tona për interesat kombëtare janë tashmë qëndrime europiane, të hapjes së kufijve, të zhvillimit të gjithanshëm të kontakteve midis shqiptarëve dhe qytetarëve të kombësive të tjera në Ballkan, gjë që do ta bënte vetë Ballkanin të europianizohej me shpejt. Natyrisht, nuk mund të them që pikëpamjet ishin të njëjta, por kjo krijon mundësinë që në vazhdimin e dialogut të gjenden pika të tjera bashkëpunimi dhe të krijohen -shpresoj- edhe qëndrime të njëjta për probleme të përbashkëta. Problemet e përbashkëta i referohen gjithmonë nevojës së garantimit të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut në mënyrë të barabartë për të gjithë qytetarët në të gjitha vendet e Ballkanit, pra edhe për serbët e shqiptarët në Republiken Federative të Jugosllavisë, dhe kjo nuk mund të konsiderohet një çështje e brendshme e Jugosllavisë, sepse të drejtat civile nuk mund të maten me kutin e regjimeve apo të shteteve, qoftë edhe të maxhorancës në vende të caktuara, të cilat i trajtojnë komunitetet e tjera etnike dhe nacionale si subjekte që duhet të nënshtrohen. Nga kjo pikëpamje unë mendoj se e vetmja altemativë edhe për Serbinë është të pranojë logjiken e plotësimit të detyrimeve ndërkombëtare që e kanë çuar në izolimin dhe sanksionet e derisotme, të pranojë zbatimin e marrëveshjes së Dejtonit, të pranojë njohjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut nga pikëpamja politike dhe institucionale në Kosovë dhe përfundimisht ky është shtrati mbi të cilin do të zhvilloheshin me shpejt dhe marrëdhëniet ndërmjet dy vendeve tona”.

Ashtu siç pritej, takimi Nano-Milosheviç shkaktoi reagime në Shqipëri e në Kosovë. Bujar Bukoshi deklaroi se, ndonëse i mbetet konsekuent qëndrimit të shprehur në deklaratën drejtuar Samitit, një rezultat esencial do të ishte i mirëpritur. Ndërsa Sali Berisha u deklarua kundër takimit dhe përgjithësisht kundër samitit të Kretës. Për takimin Nano-Milosheviç, Berisha vlerësoi se u bë vetëm e vetëm për t’u lançuar Milosheviçi dhe se midis Milosheviçit dhe Kosovës Nano zgjodhi të parin.

Në shënimet e mia rreth këtij takimi, nënvizoja ndër të tjera: “Përfundimisht, pyetjes se kush doli më i fituar nga Samitit i Kretës do t’i përgjigjeshim pa hezitim: Fatos Nano, i cili i parashtroi qartë pikëpamjet e veta, duke i rritur kështu aksionet deri me tash të luhatura në bursën ndërkombëtare, e cila nga ana e vet nuk mund të akuzojë Shqipërinë se i mungon dëshira për zgjidhje paqësore të problemit. Nga ana tjetër, vetë Shqipëria është e pafuqishme për t’i ndryshuar Milosheviçit kokëfortësinë në qëndrimin ndaj Kosovës”. Dhe shtoja: “Me aktin e tij për të pranuar takimin, Nano thjesht ia kaloi “stafetën” palës jugosllave e cila natyrisht nuk mund të japë asnjë garanci konkrete për zgjidhjen e problemit “në bazë ë së drejtës ndërkombëtare”. Përkundrazi…”.

Përkundër reagimeve, Nano për asnjë çast nuk u “pendua” për takimin me Milosheviçin. Tri a katër ditë para fillimit të bombardimeve të NATO-s mbi Jugosllavi, (mars 1999), shfrytëzova rastin dhe e pyeta Nanon (në atë kohë deputet i thjeshtë i PS), se si e vlerësonte në rrethanat e reja takimin me Milosheviçin:

“Ishte një ndër hapat e parë logjike të koherencës së faktorit politik shqiptar me komunitetin ndërkombëtar për të mbërritur në izolimin politik të Milosheviçit. Të njëjtat gjëra që i janë thënë dhe vazhdojnë t’i thuhen Milosheviçit nga negociatorët dhe gjithë palët e tjera, përfshirë edhe faktorin kosovar, që janë të interesuara për një proces të normalizimit të gjendjes nëpërmjet institucionalizimit të proceseve demokratike në Kosovë dhe në rajon, i janë thënë drejtpërdrejtë nga unë në takimin e Kretës. Nga kjo pikëpamje nuk është vetëm në dorë të Milosheviçit zgjidhja përfundimtare e situatës në Kosovë dhe e konfliktit me realitetet e vjetra që lidhen me pushtetin e Milosheviçit, por tashmë është bërë e qartë se edhe vetë serbët po vuajnë një nga diktaturat më të egra në historinë e njerëzimit dhe nëpërmjet këtyre instrumentave që sjellin përfundimisht rrethimin demokratik të Serbisë, shkohet normalisht drejt likuidimit të kësaj diktature”.

tribuna news