Zhvillimet e fundit ne Akademinë e Shkencave

[Ujku'80]

Kur kryeministri nëpërkëmbë Akademinë e Shkencave
Qeveria e Shqipërisë i ka paraqitur Kuvendit një projektligj të ri për disa reforma të reja në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë. Nuk kam dëgjuar se deri tani keni shprehur mendim në lidhje me këtë projekt – ligj. Në qoftë se është kështu a mund të na e thuani tani mendimin në lidhje me këtë çështje shumë të debatueshme në qarqe politike e intelektuale në Tiranë.

Para afërsisht një viti Qeveria e Sali Berishës ka bërë një projekt-ligj që ka nxitur diskutime e pakënaqësi për reformën e Akademisë së Shkencave. Pa paragrafet që i ka quajtur jokushtetuese Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë, ky projektligj është miratuar nga Kuvendi dhe ka marrë fuqinë e ligjit. Prej Akademisë janë nxjerrë institutet shkencore, kurse Akademisë dhe anëtarëve të saj u janë imponuar disa kufuzime të të drejtave, që nuk njihen në veprimtarinë e akademive të shkencave a të shkencave e të arteve në botë. Ky ligj është përgatitur dhe është miratuar pa bashkëpunimin e Akademisë,madje në kundërshtim me vullnetin e anëtarëve të saj. Qeveria dhe Kuvendi i Shqipërisë pa ligj dhe me ligj e kanë cenuar autonominë e Akademisë së Shkencave.
Tani, pas afërsisht një viti, Qeveria e Sali Berishës përgatit një projekt – ligj të ri për Akademinë, me të cilin e shkel edhe më fort autonominë e cenuar të Akademisë dhe ia çon Kuvendit për, si është thënë, miratim me procedurë të shpejtuar!

Shtrohet pyetja: pse qeveria e kryeministrit Sali Berisha u bë aq shpejt e pakënaqur me ligjin e para një viti që kishte bërë vetë dhe përgatiti tani projekt-ligjin e ri, që duhet të miratohet me procedurë të shpejtuar në Kuvendin e Shqipërisë?

Përgjigja është dëgjuar jo vetëm prej disa anëtarëve të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.
Pakënaqësia e kryeministrit të Shqipërisë, Sali Berisha, me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë edhe pas reformës paranjëvjeçare ka degjeneruar në pezm kur ajo Akademi ka zgjedhur kryetar me shumicë të votave anëtarin e saj, ish-kryetarin e Shqipërisë, Rexhep Meidani. Ish-kryetari i Shqiipërisë, tani, kryeministër i Shqipërisë, Sali Berisha, ka shumë mosdurim për disa akademikë mes të cilëve duket edhe për Rexhep Meidanin dhe këtë mosdurim e ka dëshmuar duke qenë në pushtet dhe duke qenë në opozitë me shumë sulme ndaj tij. Të bëhet ai kryetar i Akademisë e Sali Berisha kryeministër – e kjo nuk mund të ngjajë! Për këtë arsye kryeministri trillon ligjin e ri me të cilin vë në sprovë Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, Kuvendin e Shqipërisë dhe opinionin intelektual shqiptar! Me këtë projekt-ligj të ri caktohet Komitet qeveritar për reformën e sërishme, urgjente të Akademisë pa pajtimin dhe pjesëmarrjen e Akademisë në përbërjen e tij, i cili:
e para, i nxjerr prej funksionit në Akademi anëtarët e saj mbi shtatëdhjetë vjeç e kjo domethënë i kthen në nëpunës shtetërorë;
e dyta, zgjedh anëtarët e rinj të Akademisë së Shkencave;
e treta, zgjedh Kryesinë e Akademisë, dhe
e katërta, zgjedh kryetarin e Akademisë, domethënë ndërron Rexhep Meidanin,
Teknologji pushtetore alla Xhugashvilli!
E gjithë kjo domethënë se Akademia bëhet zgjatim politik dhe administrativ i Qeverisë! E gjithë kjo domethënë se Akademisë i shuhet edhe pavarësia simbolike e lëre më reale! Është e qartë: Sali Berisha do të bëjë Akademi të veten, që do ta përdorë për nevojat e veta politike!
Nuk ka ka dyshim se frytet e këtij qëllimi mund të jenë shumë të zeza: i sillet dëm i madh veprimtarisë shkencore në Shqipëri dhe komprometim në sytë e inteligjencisë shkencore e politike evropiane. Partizanët e kryeministrit Sali Berisha po e akuzojnë Akademinë se është e organizuar si akademitë shkencore në Bashkimin Sovjetik. E kjo s’është e vërtetë. Akademia e Shkencave e Shqipërisë është e organizuar në mënyrë plotësisht identike si Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, kurse kjo Akademi është e organizuar në mënyrë plotësisht identike si akademitë e shkencave e të arteve në Slloveni, në Kroaci, në Maqedoni, në Mal të Zi, që askush, kurrë,nuk i ka quajtur të organizuara sipas modelit të akademive në Bashkimin Sovjetik.
Lexova disa shkrime në të cilat nxihet fort Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe nxihen akademikët e saj – shkencëtarë me vepra të rëndësishme e me prestigj krijues, shkencor dhe artistik në Shqipëri dhe jashtë saj. Por, është shumë e çuditshme pse këta autorë nuk e akuzojnë me asnjë fjalë “reformuesin” e Akademisë, ish – sekretarin e organizatës së Partisë së Punës në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Tiranës, kryeministrin e Shqipërisë, Sali Berisha!
Mendja e shëndoshë e thotë se projekt-ligji i bërë nga Qeveria e Sali Berishës, i shtyrë për sprint miratim në Kuvendin e Shqipërisë, nuk duhet të miratohet. Opinioni shqiptar, inteligjencia shqiptare, rinia shqiptare, deputetët nuk do të duhej të lejojnë që një ligj i tillë, ligj skandal, që aq rëndë cenon pavarësinë e institucionit më të lartë shkencor të kombit shqiptar, që aq rëndë cenon lirinë dhe fyen dinjitetin e akademikëve, të kalojë në Kuvendin e Shqipërisë.

[Antimafia]

Nje vizite ne faqen e Akademise se Shkencave te Shqiperise

http://www.academyofsciences.net/bord/senate.htm

The actual members of the Senate are:

1 Acad. Josif Adhami Physician
2 Acad. Dritero Agolli Writer
3 Acad. Selaudin Bekteshi Physician
4 Acad. Hamit Beqja Pedagogue
5 Acad. Teki Bicoku Geophysicist
6 Acad. Tish Daia Musician
7 Acad. Besim Daja Architect
8 Acad. Bedri Dedja Pedagogue
9 Acad. Shaban Demiraj Linguist
10 Acad. Andromaqi Gjergji Ethnologist
11 Acad. Skender Gjinushi Mathematicien
12 Acad. Bardhyl Golemi Electrical Engineer
13 Acad. Farudin Hoxha Construction Engineer
14 Acad. Ismail Kadare Writer
15 Acad. Hekuran Mara Economist
16 Acad. Hysen Lacej Agriculture
17 Acad. Luan Omari Lawyer
18 Acad. Mentor Permeti Agriculture
19 Acad. Petraq Pilika Mathematicien
20 Acad. Ylli Popa Physician
21 Acad. Bajram Preza Physician
22 Acad. Kristaq Prifti Historian
23 Acad. Dhimiter Shuteriqi Literary Scholar
24 Acad. Eduard Sulstarova Geophysicist
25 Acad. Teki Tartari Biologist
26 Acad. Alfred Uci Aesthete
27 Acad. Zija Xholi Philosopher

----------------------------------------------------

Nga keta akdemik me aktivet jane te ndjeret :

Dhimiter Shuteriqi, Bedri Dedja , Selaudin Bekteshi dhe ndoca te tjere (ndjes paçin)

(Mos me thoni qe bej humor te zi, sepse nuk e kam fajin une qe me ner me thene Akademia e Shkencave e ka aktualizuar faqen e saj per here te fundit ne 2001)

----------------------------------------------------

Akademiku Skender Gjinushi (ne liste i XI) megjithese qe prej 20 vjetesh eshte ne politike (minister arsimi i Enver Hoxhes, kryeparlamentar etc.) dhe mund ta kete te veshtire te te zgjidh nje ekuacion te grades dyte, perseri ka bere nje sere publikimesh ne fushen e matematikes.
P.sh.
-Teorine e "Dushkut" ne zgjedhjet 2001
- Teorine e "Megadushkut" 4 vjet me vone

----------------------------------------------------



nejse vazhdojme gallaten





The Scientific Institutions in the Academy of Sciences

Institute of History

Institute of Nuclear Physics

Institute of Linguistic & Literature

Institute of Hydro-meteorology

Institute of Folk Culture

Institute of Biological Researches

Institute of Archeology

Institute of Seismology

Institute of Informatics & Applied Mathematics

Center for Geographic Studies

Center for Albanian Encyclopedic Dictionary

Center for Hydraulic Researches

Center for Art Studies


Pyetja per 1 000 000 $

Sa prej ketyre instituteve eshte turp qe te perfitojne para nga taksapaguesit shqiptar???

[Ujku'80]

Nuk ke nevoje ti biesh larg e larg ja ku eshte faqja shqiptare e akademise
http://www.akad.edu.al/

ja ku jane dhe akademiket tane
http://www.akad.edu.al/permbajtja/anetaret.htm

Po te lexosh ne kete faqe do te gjesh dhe programet , aktivitet dhe te gjithe veprimtarine e kesaj akademie. Kjo akademi e themeluar me 1972 dhe eshte reformuar me 1992. Pse kujtohet tani sala per bolsheviket e akademise dhe ne 1992 dha aprovimin e vet te plote per te, pse deri ne 1997 nuk vuri dore?? Kjo eshte thjesht nje loje politike per te pasur ne varesi te qeverise dhe akademine e shkencave, ne ç'vend te botes demokratike eshte para qe komisioni per zgjedhjen e akademikeve te rinj te kryesohet nga zv kryeministri???Nuk di qe zoti Oketa te jete ndonje shkencetar me fame boterore apo kombetare, maksimumi eshte nje specialist ne fushen e BERISHIZIMIT te Shqiperise, e çuarjes se vendit drejt nje diktature te re.

Anëtarë të Senatit (Akademikë)
1 Adhami Josif Mjek
2 Agolli Dritero Shkrimtar
3 Beqiraj Gudar Matematikan
4 Beqja Hamit Pedagogji - Psikologji
5 Bicoku Teki Gjeofizikan
6 Bulo Jorgo Studjues i historisë së letersisë
7 Daja Besim Arkitekt
8 Demiraj Shaban Gjuhëtarë (ish Kryetar 1993-1997)
9 Gjergji Andromaqi Etnologë
10 Gjinushi Skender Matematikan
11 Golemi Bardhyl Inxhinier elektrik
12 Frashëri Kristo Historian
13 Haxhimihali Dhimiter Kimist
14 Hoxha Farudin Inxhinier ndërtimi
15 Kadare Ismail Shkrimtar

16 Mara Hekuran Ekonomist
17 Meidani Rexhep Fizikant
18 Misja Vladimir Ekonomist
19 Xholi Zija Filozof
20 Omari Luan Jurist
21 Permeti Mentor Agronom
22 Pilika Petraq Matematikan
23 Popa Ylli Mjek
24 Preza Bajram Mjek
25 Prifti Kristaq Historian
26 Puto Arben Jurist
27 Sulstarova Eduard Gjeofizikan
28 Tartari Teki Biolog
29 Thomai Jani Gjuhëtar
30 Uçi Alfred Filozof -Estet

Akademia e Shkencave e Shqipërisë ka anëtarë nderi dhe anëtarë të jashtëm.

Anëtarët e Jashtëm të ASHSH mund të jenë dijetarë të shquar me shtetësi joshqiptare dhe kombësi joshqiptare, që kanë dhënë një kontribut të madh shkencor në fushat e shkencës lidhur me botën shqiptare. Shtetas me shtetësi joshqiptare, por me kombësi shqiptare mund të jenë gjithashtu anëtarë të jashtëm të ASHSH.
Prof. Alain Ducellier Francë
Prof. Antonio La Pergola Itali
Prof. Eric Hamp SHBA
Prof. Idriz Ajeti Kosovë
Prof. Ferid Murati SHBA
Prof. Mark Krasniqi Kosovë
Prof. Rexhep Qosja Kosovë
Prof. Rexhep Ismaili Kosovë
Prof. Ali Aliu Kosovë
Prof. Luan Starova Maqedoni
Prof. Victor A. Friedman SHBA
Prof. Francesco Altimari Itali
Prof. Bernd J.Fisher SHBA
Prof. Peter Bartl Gjermani
Prof. Pierre Cabanes Francë
Prof. Halili Inalçik SHBA
Prof. Razvan Teodorescu Rumani
Prof. Georges Castellan Francë
Prof. Gunnar Svane Danimarkë
Prof. Wilfried Fiedler Gjermani
Prof. Andre Guillou Francë
Prof. Jean Aubouin Francë

Anëtarët e Nderit të ASHSH mund të zgjidhen shkencëtarë të shquar me shtetësi joshqiptare, të cilët kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në shkencën botërore në përgjithësi dhe në shkencën shqiptare në veçanti, si bashkëpunëtorë të ngushtë të institucioneve kërkimore-shkencore shqiptare.


Herbert Mang Austri
Peiter J.D.Drenth Hollandë
Matea Matevski Maqedoni
Yves Quere Francë
Momir Djurovic Mal i zi



Anëtarët që nuk jetojnë
Aleks Buda (1911-1993) prof. në fushën e historisë - Kryetar i ASHA (1973-1993)
Androkli Kostallari (1922-1992) prof. në fushën e gjuhesisë
Bedri Dedja (1930-2004) prof. në fushën e pedagogji-psikologjisë
Dhimitër Shuteriqi (1915-2003) prof. në fushën e letersisë
Eqrem Çabej (1908-1980) prof. në fushën e gjuhesisë
Fejzi Hoxha (1909-1992) prof. në fushën e mjekesisë
Hajredin Kumbaro (1920-1999) prof. në fushën e metalurgjise
Kolë Paparisto (1914-1980) prof. në fushën e botanikës
Kolë Popa (1913-1993) prof. në fushën e kimisë - zëvendëskryetar (1973-1993)
Mahir Domi (1915-2000) prof. në fushën e gjuhesisë
Petrit Gaçe (1927-1996) prof. në fushën e mjekesisë
Petrit Radovicka (1920-1991) prof. në fushën e energjitikes - Zëvendëskryetar (1973-1991)
Selaudin Bekteshi (1917-2004) prof. në fushën e mjekësisë
Sotir Kuneshka (1912-1991 prof. në fushën e fizikës
Stefanaq Pollo (1923-1996) prof. në fushën e historisë
Tish Daija (1923-2003) prof. në fushën e muzikës
Zef Kakarriqi (1916-1986) prof. në fushën e veterinarisë

Zija Këlliçi (1919-1982)
prof. në fushën e ndërtimit
Qdhise Paskali(1903-1985) Skulptor
Hysen Laçej(1935-2005) Agronom

[Dragut]

Eh ça bohet këtu, i kushtohet një temë e tërë ca pleqve që nuk mbajnë më brekët lidh.

Iku lavdia e Akademisë kur vdiq Aleks Buda e Eqerem Çabej. Këta të tjerët janë ca midhje që nuk vlejnë për asgjë. Sot më shumë se kurrë na duheshin akademikë agresivë e jo ca pleq që kujdesen se mos humbin pesionin.

Futuni një herë tek faqja tyre. Ka vite që nuk freskohes. Pastaj me kët plerën që kan vu si kryetar do shkojë gjithmonë e më mbrapa.

[INFINITY©]

Eh ça bohet këtu, i kushtohet një temë e tërë ca pleqve që nuk mbajnë më brekët lidh.

Iku lavdia e Akademisë kur vdiq Aleks Buda e Eqerem Çabej. Këta të tjerët janë ca midhje që nuk vlejnë për asgjë. Sot më shumë se kurrë na duheshin akademikë agresivë e jo ca pleq që kujdesen se mos humbin pesionin.

Futuni një herë tek faqja tyre. Ka vite që nuk freskohes. Pastaj me kët plerën që kan vu si kryetar do shkojë gjithmonë e më mbrapa.

Me vjen shume keq qe mendon se kjo teme nuk duhet t'ju kushtohet ketyre figurave te shkences shqiptare qe sipas teje qenkan thjesht "ca pleq qe nuk mbajne me mbathjet lidh." Eshte shume e vertet qe ndoshta keta shkencetar jane mjaft te moshuar dhe ndoshta roli qe kane ne akademine e shkencave mund te mos jete aq sa i ishte dikur, por ajo nuk do te thote qe ata duhen hequr prej saj. Cfaredo mentaliteti qe keta shkencetar te kene dhe sado qe te jete disi e prapambetur per disa, ata jane prape njerez qe i kane kushtuar nje jete te tere shkencave. Hmmmmmmmmm......te them te drejten nuk e di sepse dituria e tyre mund te mos quhet aq e vlefshme per disa parafoles ketu kur 1+1=2 dhe ashtu ka qene para 100 vjetesh dhe ashtu do jete dhe mbas 100 vjetesh te tjera. Epiteti, metafora, dhe krahasimi, ngelen te njejte. Ligjet e Newtonit nuk besoj te ndyshojne. Prandaj mendoj se keta shkencetar te moshuar duhet ta japin doreheqjen kur ata mendojne se jane ne nje moment ne jeten e tyre qe nuk mund t'i ofrojne shume kesaj akademie dhe vete shkences shqiptare. Eshte vertet absurde dhe nje turp i madh per Shqiperine qe politika te ndikoje ne dicka kaq te rendesishme si shkenca. A nuk jane te lodhur shqiptaret me lojra femijesh qe politikanet tane bejne????????!!!!!!!!!!!!!!!

[Albo]

Pieter Drenth kërkon nga qeveria shqiptare të tërheqë mbrapsht projektin e saj për shkrirjen e Akademisë së Shkencave. Në letrën e tij, Drenth ve në dukje se arsyeja e shqetësimit të tij qëndron pikërisht “në sulmin ndaj vlerës thelbësore të një Akademie Shkencash: pavarësinë e saj”.

Drenth nuk e njeh historine shqiptare dhe historine e Akademise te Shkencave te Shqiperise sic duhet, pasi po ta kish te qarte do ta kuptonte qe Akademia e Shkencave te Shqiperise u ngrit "me urdhrin e Partise" jo ne kohen e lirise por ne kohen e "Partise dhe Shokut Enver" ku liria per shqiptaret manifestohej vetem ne formen e nje njeriu te trembur qe duartroket dhe brohoret "Parti Enver Jemi Gati Kurdohere". Ashtu si Drenth nuk e di qe emrat e shume akademikeve te kesaj akademie jane emeruar jo si rezultat i punes shkencore por si rezultat i lidhjeve farefisnore dhe klanore te ketyre intelektualeve me kliken komuniste ne pushtet. Kjo ishte e vertete ne kohen e xhaxhit Enver, kjo eshte e vertete edhe sot kur Ramiz Alia kerkon te emeroje ne krye te Akademise se Shkencave dhendrin e keshilltarit te tij te famshem, ish-presidentin e emeruar po nga Ramiz Alia, Rrexhep Mejdani.

Te presesh nga akademiket tane te shkencave te reformojne vetveten ne pavaresi te plote eshte njesoj si ajo fjala "prit gomar të mbijë bar".

Albo

[Antimafia]

Ne qofte se antaret e te ashtuquajtures Akademi Shkencash do te kishin qofte edhe nje fije nga ajo madhesi, qe pretendojne se e kane per arsye te titullit qe mbajne, ateher duhet te dilnin ne nje konference shtypi qe ne 1992 dhe te thonin (pak a shume):

Te dashur bashk-kombas,

meqenese prej 20-vjetesh ne në menyre aktive apo pasive vepruam apo lejuam me deshire apo nga frika që të perçudnohet:
gjuha, historia, letersia, tradita, kultura e kombit tonë,
kemi vendosur në unanimitet të plotë të dorzojmë titullin Akademik.

Qoftë e thënë / dashtë zoti që dëmi i shkaktuar te mos jetë i parregullueshem.
Prandaj edhe atyre shkencëtareve që do na pasojnë , ju urojmë shumë shumë suksese.

------------------------
------------------------

Por ata kërma komuniste jo vetëm që nuk e shohin krimin që kanë bërë, perkundrazi edhe para vdekjes jargaviten me jargë helmi.

[Albo]

Akademia si ka qenë, si është dhe si duhet të jetë

• Apollon Baçe

Synim i shkrimit është parashtrimi në prag të reformimit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, i parimeve dhe objektivave ...themelorë që duhet të ndjekë ajo. Këto parime dhe objektiva po i paraqes ashtu siç i mendoj, pa pretenduar për patentën e zgjidhjes së problemit. Në të kundërt, qëllimi i tij parësor është ngacmimi i debatit, shpalosja e ideve dhe përzgjedhja e tyre si kusht, sine qua non, për arritjen e një strukture sa më të efektshme. Do dëshiroja që problemet e shtjelluara në te të kundroheshin si probleme të mendimit shkencor shqiptar dhe jo thjesht të stafit akademik.
Sot pas një tranzicioni të mundimshëm, në përzgjatjen e të cilit ka pjesën e saj edhe mefshtësia e mendimit shkencor, ka nisur kristalizimi i Unit Kombëtar dhe i ekonomisë të modelit perëndimor. Shqipëria, e cila tashmë mund të quhet anëtare e NATO-s, ndodhet në paradhomën e BE-së. Kjo kërkon ripozicionimin e kërkimeve shkencore në drejtim të njësimit me standardet teknologjike, etike dhe kulturore evropiane dhe paraprirjen e zhvillimit të pritshëm nga mendimi shkencor. Sipas Testamentit të Ri "I pari ishte logosi", fjala në kuptimin e mendimit. Vetëm pas saj nisi procesi i krijimit.
Si i tillë procesi i konsolidimit të mendimit shkencor është "imperativ", në kuptimin e gjithanshëm të kësaj fjale: i domosdoshëm, thelbësor, urgjent dhe urdhërues. Detyra dhe përgjegjësia për këtë konsolidim i takon së pari Akademisë së Shkencave, forumit më të lartë të mendimit shkencor shqiptar. Ndërkohë Akademia është në gjendje fluide, në një pritje të zgjatur të reformimit dhe riformimit të saj. Ansambli akademik, i ripërtëritur në 80 % të tijin, paraqet ende një bashkësi të pahomogjenizuar dhe kryesorja pa objektiva dhe programe në pultin e komandimit.
Me ndryshimin rrënjësor të skemës, me shkëputjen nga tutela të institucioneve në vartësi, Akademia u çlirua nga përgjegjësia e drejtimit të tyre shkencor dhe njëkohësisht u privua nga merita e arritjeve shkencore të këtyre institucioneve. Sot ajo nuk mund të fshihet më pas konferencave dhe botimeve të tyre.
Nëse akademia do vazhdonte ta konceptonte veten thjesht si udhëheqëse projektesh, nëpërmjet stafit të saj të ngushtë, përkatësisht si OJQ, si organizatë jo qeveritare/ qeveritare, si bashkëorganizuese konferencash dhe hartuese librash, kjo do ta kthente atë në një bashkësi "robotronësh" me statusin e dikurshëm të Lidhjes së Artistëve dhe Shkrimtarëve. Si e tillë, ajo do të ishte një stoli mjaft më "honorifike" se akademia e shkuar, do zhgënjente shpresat e qeverisë, e cila i mirëbesoi asaj vetërregullimin dhe perspektivë logjike pas rivegjetimit do të kishte fikjen përfundimtare.
Padyshim që botimi dhe konferencat janë produkt dhe pjesë organike e jetës akademike, por ato produkte derivate, jo qëllime për justifikimin e qenies. Prioritet absolut i Akademisë nuk ka si të jetë prodhimi individual, i cili mund të kryhet dhe kryhet fare mirë edhe jashtë suazës së saj. Prioritet absolut i saji është organizimi dhe drejtimi i kërkimeve për zhvillimin ekonomik, teknologjik, social dhe shpirtëror të Kombit: Orientimi i kërkimit shkencor ndaj kërkesave parësore dhe mundësive për arritjen e rezultateve maksimale; koordinimi i veprimtarisë shkencore në shkallë kombëtare, paraprirja e strategjive afatgjata nga studimet disiplinore dhe ndërdisiplinore; pjesëmarrja në hartimin e politikave që nxisin zhvillimin shkencor; gjetja dhe stimulimi i metodikave bashkëkohore, të bazuara në ligjet e zhvillimit te natyrës dhe shoqërisë; bashkërendimi i procesit didaktik me kërkimin; mbështetja e korpusit ekzekutiv nëpërmjet impulseve sugjerues; konferencat, jo thjesht jubilare por tematike, për probleme të rëndësishme të zhvillimit të Kombit; seminaret, emisionet dhe debatet publike për mendimin dhe kërkimin shkencor.
Në këto kushte nuk kërkohet lëmimi a përshtatja e skemave të trashëguara, por rikonceptimi rrënjësor i objektivave dhe krijimi i mekanizmave të duhur për vënien e tyre në jetë. Figurativisht Akademia nuk është më një lokomotivë, e cila pas lëvizjes së levës nis rrugëtimin, por një lokomotivë e cila duhet konstruktuar dhe montuar nga e para. Si e tillë ajo nuk kërkon një staf drejtues makinistësh komodë, por një staf drejtues konstruktorësh vizionarë dhe kryesorja të sprovuar në menaxhimin e suksesshëm shkencor.

Nga krijimi deri më sot

Për të shmangur gabimet dhe shkaqet e gabimeve në të ardhmen, parashtrimi i parimeve dhe objektivave për të ardhmen kërkon së pari shqyrtimin e tyre në të shkuarën. Gabimi mund të jetë gabim vetëm një herë. I ripërsëritur ai është faj.
Akademia e Shkencave lindi në vitin '72 si vitrinë shkencore e regjimit komunist dhe sufler i ekonomisë së planifikuar. Ndonëse me model arketipin sovjetik, plazmuesit e saj u përzgjodhën në baraspeshë: tetë intelektualë me formim perëndimor, kryesisht apartiakë- tetë intelektualë me formim lindor, kryesisht partiakë. Si i tillë edhe raporti ideologji dhe ekonomi komuniste/imazh kombëtar dhe progres shkencor ishte po në ekuilibër. Synimin e njohur si "diplomaci nëpërmjet shkencës", partia-shtet e arriti nëpërmjet caktimit në krye të Akademisë të një shkencëtari me formim perëndimor, nga e vetmja fushë e shkencës me korife Shqipërinë, nga albanologjia.
Akademia i shërbeu kërkesës bazë të partisë-shtet, "organizimit të veprimtarisë shkencore... në përputhje me nevojat e ekonomisë dhe kulturës sipas udhëzimeve të Partisë dhe shtetit", si vitrinë elegante dhe hallkë e dobishme e ekonomisë së centralizuar. Brenda këtij kuadri, partia-shtet përfitoi mbështetje ideologjike dhe sugjerime ekonomike dhe Akademia mbështetje financiare dhe strehë nga shiu acid partiako-burokratik. Por vetëm pesë vjet pas krijimit, autarkia e "mbështetjes në forcat tona" dhe impulset shkatërruese që partia-shtet i flaku turmës, "Kur flet klasa, hesht burokracia, Luftë kundër shfaqjeve të huaja", e zëvendësuan logjikën shkencore me "iniciativat e masave", e kthyen Akademinë në klaxon të regjimit dhe ja zhbjerrën rolin e mecenatit të shkencës. Si e tillë ajo e priti rrëzimin e diktaturës me integritet dhe autoritet të rrënuar.
Pas simbiozës me partinë-shtet, Akademia nuk kërkoi dialog me shtetin e ri duke u kapsuluar si fosil i shtetit të vjetër. Ndonëse e njihte shembullin e simotrës çeke, e cila kërkoi dhe përfitoi nga shteti mbështetje financiare për vetëreformim, ajo nuk shfaqi kurrë një dëshirë të tillë, veçanërisht e pakuptueshme kjo për tetë vitet e pushtetit të majtë, kur kishte në përbërje eksponentë politikë të këtij kahu.
Akademia nuk e kapi kuintesencën e sistemit të ri, i cili krahas parimit themelor, lirisë së individit, dallon thelbësisht nga sistemi i shkuar për vlerësimin e sendeve dhe fenomeneve sipas peshës së tyre reale dhe jo asaj propagandistiko-virtuale. Kjo i viktimizoi edhe institutet në vartësi, një pjesë e të cilëve nuk arriti të hyjë në lojën e ekonomisë së tregut dhe një pjesë tjetër u bë lojë e interesave të çikërrimta të tregut. Si e tillë akademia pushoi së qeni gjenerator dhe zbatues idesh dhe zinxhiri u shpërbë në hallka të veçuara.
Pasojë e kësaj shpërbërje ishte mefshtësia për zhvillimin ekonomik dhe ngjarjet e mëdha të Kombit, me shembull më të freskët Kosovën: Ndërkohë që Serbia vazhdon ta sjellë përqark botën e mbështetur në Memorandumin e Akademisë së saj, ndërkohë që kjo Akademi vetëm në tre vitet e fundit shkroi dhe financoi 820 libra dhe artikuj për Kosovën, Akademia e Shqipërisë dhe institutet e saja nuk hartuan as edhe një platformë të argumentuar për Kombin dhe Kosovën. Këto dhe e kthyen Akademinë në objekt reformimi dhe jo subjekt vetëreformimi, siç dhe i takonte të ishte, me pasojë humbjen e pjesëve që edhe mund t'i kishte ruajtur, si institutet e albanologjisë. Ripërsëris se këto mangësi nuk i theksoj për të gjetur kush e theu gotën, por për të shmangur thyerjen e gotës së re.


Gjendja e sotme

Akademia arriti në ditët tona si objekti i famshëm kantian "një send më vete, për vetveten". Si e tillë vendimi i pushtetit për riformulimin e saj ishte thjesht një domosdoshmëri.
Dy nga shkaqet kryesore të kthimit në "send më vete, për vetveten", ishin mosdëshira e futjes në hard disc-un e saj, në statut, e dy programeve bazë: Programit të dekalcifikimit, kufizimit të moshës së anëtarëve, dhe programit të depolitizimit, bllokimit të infiltrimit në strukturat e saja të politicos-ve.
Këto dy tabu i shprishi kuadri i ri ligjor. Nëpërmjet mekanizmit të kufizimit të moshës, ai theu guaskën e kalcifikimin, duke i hapur rrugë fluksit të mendimit dhe energjisë së freskët, nëpërmjet mekanizmit të depolitizimit bllokoi transferimin në te të konfliktit politik të ditës. Si të tillë thënien e kreut të ekzekutivit "kjo reformë është tërësisht apolitike", e perceptoj si vullnet për kthimin e Akademisë së Shkencave në faktor kombëtar, me totem të vetëm Kombin.
Faktorin e tretë dhe vendimtar, vetëreformimin, kuadri ligjor ia besoi intelektit dhe ndërgjegjes së ansamblit të ri. Parë në këtë plan, nëse sipas përkufizimit të Universitetit të Yale-s "truri është materia që ka fituar koshiencën e vetvetes", Akademisë i takon të fitojë koshiencën e ndërgjegjes shkencore të kombit dhe përgjegjësinë morale që rrjedh prej saj. Kjo kërkon faktorizimin sa më të shpejtë të Akademisë sipas silogjizmit: Që akademia të faktorizohet, asaj i duhet autoriteti dhe prestigji. Që Akademia të jetë autoritare dhe prestigjioze, ajo duhet të arrijë rezultate të dukshme dhe konkrete. Që Akademia të arrijë rezultate të dukshme dhe konkrete, ajo duhet të ketë objektiva të qarta, strukturë adekuate dhe drejtim dinamik.
Ritmet e sotme të zhvillimit kërkojnë paraprirjen e tij sa më të shpejtë nga mendimi shkencor, përkatësisht faktorizimin dhe vënien sa më të shpejtë në efikasitet të Akademisë. Duke iu rikthyer sërishmi për këtë figuracionit me lokomotivën si tërheqëse të mendimit shkencor, për lëvizjen para të lokomotivës mjafton një e pesta e fuqisë që mund të zhvillojnë motorët. Fuqia e plotë kërkohet vetëm në nisje, për shkëputjen fillestare. Një aludim ky së pari për vetë Akademinë dhe më tej për shtetin, i cili ndjeu domosdoshmërinë e riformimit, më saktë formimit të saj.


Drafti

Sipas frazës më këmbëngulëse të statuteve akademike, thuaj të ripërsëritur në kalk, "Akademia, si bashkësi dijetarësh me kualifikim tejet të lartë, ka për detyrë themelore mbështetjen dhe koordinimin e aktiviteteve kërkimore- shkencore të pranuar si tejet të rëndësishëm për zhvillimin e Kombit". Jashtë çdo dyshimi ky duhet të jetë edhe objektivi i Akademisë së Shkencave, institucionit më elitar të shkencës shqiptare. Ndërkohë kërkimi shkencor shqiptar shquan për efektivitet të ulët dhe impakt minimal në zhvillimin e vendit. Ai ndodhet i shpërndarë në njësi të vogla dhe të pakoordinuara, të cilat jo rrallë kryejnë dhe rikryejnë të njëjtin studim; metodika kërkimore është në cak ose jashtë standardeve bashkëkohës; angazhimi në hartimin e strategjive afatgjata i mefshtë, bashkëpunimi ndërkombëtar individual dhe rastësor, kërkimi universitar ende në shpërgënj. Si i tillë kërkimi shkencor qëndron dukshëm pas ritmeve të zhvillimit të vendit. Ndërkohë që ai duhet të ishte në ballë dhe ta paraprinte zhvillimin.
Për ta riparuar këtë prapambetje dhe për të përmbushur detyrën e saj themelore, "mbështetjen dhe koordinimin e aktiviteteve kërkimore të pranuar si tejet të rëndësishëm për zhvillimin e Kombit", Akademia duhet të respektojë teknologjinë bashkëkohore të kërkimit shkencor. E përshtatur nga The research Methods Knowledge Base kjo skemë mund të përmblidhet në këto zëra:
1. Sensorizim (mbledhje dhe stokim informacioni).
2. Elaborim (përpunim informacioni dhe skicim draft- prioritetesh).
3. Dedektim (zbulim defektesh dhe sinjalizim i korpusit ekzekutiv).
4. Sinkronizim (bashkërendim impulsesh me korpusin ekzekutiv)
5. Projektim (organizim hartimi projektesh prioritare).
6. Konduktim (dërgim informacioni dhe projektesh në njësitë ekzekutive).
7. Katalizim (ndihmesë në përshpejtimin e vënies në jetë).
Zbatimi i një skeme të përafërt nga Akademia Kineze e Shkencave e ka kategorizuar këtë Akademi si "epiqendër të bum-it ekonomik kinez".
Një skemë e tillë bazohet domosdoshmërish në vendimmarrjen kolegjiale dhe zgjidhjet e bazuara në logjikën shkencore, jo në urdhrat administrativë; në veprimtarinë transparente dhe gjithëpërfshirjen, jo në vetëprivilegjimin e një stafi të ngushtë. E tëra kjo kërkon frymë ekipi, team spirit.
Për zbatimin e saj, përveç krijimit të një stereotipi dinamik qartësisht të dallueshëm nga i pari, kërkohet një strukturë diametralisht e ndryshme nga e trashëguara. Përmbledhtas mendoj se stafi i ri duhet të ngulmojë në:
1. Ndryshimin e strukturës ekzistuese, të përshtatshme për menaxhimin administrativo- burokratik të institucioneve në vartësi, por krejt të papërshtatshme për menaxhimin e kërkimit mbarëshkencor. Përkatësisht shpërthimin e uniteteve artificialë të fushave krejtësisht të largëta dhe shndërrimin në unitete dinamikë profesionalë dhe krijimin e njësive të specializuara për menaxhimin e projekteve.
2. Gjetjen e dialogut të munguar me shtetin në drejtim të ndihmës për krijimin e strukturës së re, pajisjen me mekanizmat e duhur ligjorë dhe nënligjorë, orientimin e veprimtarisë së Akademisë ndaj prioriteteve shtetërore, dhënien Akademisë të tagrit të konsulentit zyrtar për problemet e kërkimit shkencor.
3. Hartimin dhe miratimin e një statuti sipas modelit të Magna Carta-ve akademike, ku të sanksionohet programi, objektivat, parimet etike dhe modus vivendi-i i Akademisë.
4. Bashkërendimin e aktivitetit, veçanërisht për problemet madhore të Kombit, me Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Kosovës, bashkëpunimin intensiv me akademitë, institucionet ndërkombëtare të specializuara për mbështetjen e aktivitetit shkencor dhe qendrat e mundshme donatore.
5. Përpilimin e listave të hierarkisë shkencore, krijimin bazuar në këtë hierarki të rrjetit sensorial pranë këshillave shkencore të institucioneve kërkimore dhe universiteteve, përfshirjen e këtyre institucioneve dhe universiteteve në jetën e Akademisë dhe depozitimin e informacionit të vjelur në një data-base interaktiv të shkencës shqiptare.
6. Monitorimin dhe katalizimin e sintezës mësimdhënie- punë kërkimore, duke u bazuar në prioritetin maksimal që shteti përgatitet t'i kushtojë studimit universitar, qenien e mbi 60% të stafit akademik profesorë universitarë dhe aderimin në sistemin e Bolonjës, i cili vitet e dyta ja kushton punës së pavarur kërkimore.
7. Komunikimin intensiv mediatike, me synim njohjen e plotë nga të interesuarit të përmbajtjes, arritjeve, dhe ecurisë së shkencës shqiptare.
Përfundime
Në mbyllje dëshiroj të ritheksoj se për zhvillimin e sotëm dhe të nesërm, për konsolidimin e Unit Kombëtar dhe për integrimin e Shqipërisë në bashkësinë evropiane ku asaj i takon të jetë, është më se i nevojshëm një institucion elitar shkencor me ide dhe forcë për t'i vënë në jetë këto ide. Nëse këtij institucioni do t'i mungonte vizioni, kolegjialiteti, dinamizmi dhe ai do ta konceptonte veten thjesht si institucion "honorifik", trau virtual në supet e tija do të ishte tejet i lehtë. Nëse ky institucion do ta konceptonte veten si pjesë të Kombit, të zgjedhur nga Kombi, me mision prosperitetin e Kombit, trau do të ishte mjaft i rëndë. Ai do mund të mbahej vetëm nga një bashkësi që do ta kundronte këtë detyrë si nder dhe detyrim moral para Kombit.

Panorama

[Albo]

Si nuk duhen zgjedhur akademikët

Artan Fuga

Në orët që vijnë, shumë shpejt pra, Akademia e Shkencave e Shqipërisë do të mbledhë Asamblenë e vet për të pranuar në gjirin e saj anëtarë të rinj. Pavarësisht se është një akt në parim i gëzueshëm, them me bindje, mbështetur në argumente të përsëritura shumë herë, në forma të ndryshme, brenda institucionit, kurdoherë të padëgjuara, se procedurat e këtyre zgjedhjeve janë të kapërcyera nga koha, tejet të vjetra, të bazuara në modele zgjedhjesh që nuk kanë të bëjnë me mjediset shkencore, e mbi të gjitha, që mund të prodhojnë jo vetëm padrejtësi.
Ku qëndrojnë kundërshtitë shumë serioze që paraqes? Po i bëj të njohura paraprakisht që nga njëra anë të mos flas pas faktit të kryer, pra pa dobi shoqërore, dhe e dyta, që të mos e qortoj veten se e ngrita zërin pas procesit të votimit. Pra, sikur nuk e kam pasur hallin te normat, por thjesht te rezultati. Këto që them po i paraqes pra, pavarësisht se cili do të zgjidhet dhe përpara se të dalë rezultati.
Komisioni që ishte ngritur për shqyrtimin paraprak të dosjeve dhe bërjen e një renditje paraprake të kandidatëve, ku bëja pjesë edhe unë, në planin formal akademik, nuk kishte pothuajse asnjë kompetencë shkencore për t’i shqyrtuar dhe vlerësuar dosjet e paraqitura. Nuk kishte juristë ndërkohë që ka kandidatura nga fusha e jurisprudencës, nuk kishte ekonomistë ndërkohë që ka kandidatura nga fusha e ekonomisë, nuk kishte psikologë, specialistë të punës sociale dhe sociologë të kulturës, ndërkohë që ka kandidatura nga këto fusha. Në këto kushte kishin humbur krejtësisht parimet etike të vlerësimit shkencor sepse analiza paraprake e punës dhe e kërkimit e kontributit shkencor do të bëhej nga persona që nuk kanë asnjë kompetencë në fushat përkatëse, ndonëse figura të shkencës shqiptare në fushat e veçanta dhe të kufizuara ku kanë punuar.
Mos harrojmë atë që shkruante dijetari madh Gustav Le Bon një shekull më parë : « Dhjetë akademikë në fushën e tyre janë akademikë, kurse dhjetë akademikë jashtë fushës së tyre të studimit nuk janë më akademikë. »
Duhej sikurse kam theksuar që thirrja për të kandiduar për vendet e hapura në Akademi të përcillej zyrtarisht në të gjitha këshillat shkencore dhe senatet e dekanateve dhe universiteteve të vendit, si edhe të qendrave kërkimore e shkencore të tij. Duhej të bëhej një fushatë publike e gjerë dhe intensive në mënyrë që komuniteti shkencor të njihej me vendet e hapura, fushat dhe kriteret e pranimeve.
Rezultati është se në fushën e jurisprudencës është paraqitur vetëm një kandidat, po ashtu, mesa shihet, edhe në fushën e kimisë. Ekonomistë nga Fakulteti i Ekonomisë të Universitetit të Tiranës, më i madhi në vend, nuk shoh asnjë të paraqitur si kandidaturë, sigurisht e them këtë pa pasur asgjë me kandidaturat e tjera të ardhura nga kjo fushë.
Vetëm kaq individë të interesuar paska për të qenë anëtarë të Akademisë ?
Mjerë ne atëherë !
Kuptohet se fushata e informacionit publik nuk ka qenë në parametra të mjaftueshme.
Ndërkohë kam ngritur edhe shqetësimin që vendet të mos hapeshin sipas fushave klasike dhe të ndara, brendadisiplinore të shkencës, gjithmonë e më të tejkaluara, arkaike, por të jepnim sinjalin e vendeve të ndodhura e formuluara brenda hapësirave ndërdisiplinore dhe të hapura të dijes.
Por, problemi tani hëpërhë është te çështjet e formës.
Si mund të mos iu kërkohet kandidatëve për në Asamble të bëjnë nga një referat me shkrim lidhur me kuptimin koherent të veprës së tyre shkencore, për hipotezat, terrenet, problematikat, gjendjen në shkencën e sotme ndërkombëtare në fushat ku punojnë ? Si do ta masim atëherë cilësinë e punës së tyre?
Ky referat me shkrim i kërkohet sot edhe një doktoranti të thjeshtë dhe jo më një akademiku, i cili ka rastin të sintetizojë punimet e bëra, që pa këtë mbesin të shpërndara dhe pa lidhje midis tyre.
Si mund të mos iu kërkohet kandidatëve të vijnë për ta paraqitur gojarisht para Asamblesë rezultatin dhe kontributin e tyre shkencor?
Kanë një rast për t’iu përgjigjur pyetjeve që akademikët kanë nevojë të bëjnë për t’u sqaruar.
A nuk do të ishte ky një rast solemn dhe serioz për të nxitur debatin për kërkimin shkencor dhe shkencën shqiptare ? Këtu mund të ftohej edhe një publik shumë më i gjerë për të parë dhe mësuar sesi i shtrojnë dhe i trajtojnë çështjet e kërkimit shkencor akademikët. Do të ishte një shkollë metodologjike e pakrahasueshme me asgjë.
Si do të vlerësojë Akademia ata kandidatë që punojnë në ato fusha për të cilët ajo nuk ka specialistë në gjirin e saj ? Si do të vlerësojë ekonomistin, specialistin e shkencave të komunikimit, të punëve sociale, të sociologjisë së kulturës, juristin, etj., pa pasur specialistë në këto fusha?
Këtu ka vetëm një rrugë. Duheshin ftuar oponentë të jashtëm për të bërë reçenca të thella cilësore mbi bazë kriteresh rreptësisht shkencorë. Përndryshe kush nga akademikët do të ishte i qetë në shpirtin e tij dhe në koshiencën e vet shkencore, në moralin e tij qytetar se ka dhënë një votë të fshehtë në njohje të plotë të veprimtarisë shkencore të kandidatit ?
Askush !
A mund të jetë një proces votimi në Akademinë e Shkencave të Republikës së Shqipërisë si një proces votimi thjesht politik, ku qytetari në fshehtësi jep votën për deputetin e vet? Por edhe në komunikimin politik ne sot kemi shumë më tepër arritje se në komunikimin akademik. Të paktën në fushatat elektorale, kandidatët e partive politike e paraqesin veten e tyre publikisht, kurse ne si akademikë ia kemi kursyer vetes këtë mundim.
Gjynah !
Thonë se: « Kam të drejtë, por ja që duhet bërë një rregullore ».
Pikërisht !
Në fillim duhet bërë një rregullore e mirë pranimesh dhe pastaj duhen bërë pranimet. Kemi pasur pafund kohë për këtë. Thuhet se « nuk parashikon gjë ligja. » Pikërisht, kur ligja nuk ndalon, ajo lejon të bëhen rregullore si duhet. Përndryshe nga proces akademik përzgjedhjesh figurash shkencore mund të rrezikojmë të biem në trafiqe influencash që nuk kanë të bëjnë me shkencën.
A nuk do të ishte e drejtë që të gjithë ata që vijnë nga rrethet universitare, të kishin në dosjet e tyre edhe mendimin e kualifikuar të departamenteve, këshillave shkencore, këshillave të profesorëve, të senateve, etj., të fushave ku ata punojnë? Sigurisht, askush nuk mund ta kundërshtojë këtë. Përndryshe ne do të pranojmë kurrikulum vitae të kandidatëve, ku nuk ka asnjë dokument zyrtar që të provojë deklarimet e bëra nga ata vetë.
A është vërtet bashkëpunëtor në një institucion të huaj shkencor? A jep vërtet mësim në një universitet të huaj ? A është botuar vërtet kumtesa e tij në aktet e një konference shkencore? A është vërtet revistë shkencore ajo ku ka botuar artikujt e tij? Kush i ka certifikuar ata si artikuj shkencorë?
Dosjet janë pa këto elemente formale ndonëse nuk ka asnjë arsye për të mos i besuar kolegët e nderuar. Por dosjet janë dokumente zyrtare dhe duhet t’iu përgjigjen kritereve formale.
Nuk e kanë fajin kandidatët.
Ata na janë përgjigjur mbi bazën e imazhit që kemi tek ata.
E ka përgjegjësinë administrata që i ka shpallur të pranueshme këto dosje në gjendjen si janë.
Prandaj bëj thirrje të mos nxitohemi si akademikë. Të shtyjmë këtë mbledhje të papërgatitur dhe të mos nxitohemi për të bërë zgjedhje, mbështetur thjesht te vota e fshehtë.
Shkenca nuk ka sekrete, as nuk mund të administrohet në ato forma që administrohet opinioni publik. Shkenca është një debat publik i hapur që ka rregullat e veta, gjuhën e vet, etikën e vet. Dallimin midis shkencës dhe opinionit Platoni e ka bërë dymijë pesëqind vite më parë.
Tjetër është « doxa » dhe tjetër « logosi ».
Të nxjerrim një herë një rregullore të saktë. Të përpunojmë procedura korrekte, jo inkoherente dhe që mbështeten jo në kompetencat shkencore, por në moskompetencat shkencore, të heqim dorë nga trajtimi burokratik dhe administrativo-formalist i vlerësimit shkencor.
Komuniteti i shkencëtarëve dhe i intelektualëve do të na vrojtojë sesi do ta zgjidhim këtë problem. E do të marrë shembull. Publiku do të na shohë sesi do të veprojmë. E do të na gjykojë.
Le të marrim pra vendime me transparencë para shoqërisë.
Mos harrojmë, është fjala për ata që do të marrin në dorë Akademinë në dhjetë apo njëzet vitet e ardhshme. Ata kanë të drejtë t’iu thonë kolegëve të tyre në atë kohë se janë zgjedhur me dinjitet, jo përzgjedhur fshehurazi, në mënyrë joshkencore.
Akademia nuk është prona jonë që mund ta përdorim si të duam, është vlerë publike.
Unë e thashë dhe e shpëtova shpirtin tim.
Nuk kam ndërmend të hyj në debate të kota që nuk kanë të bëjnë me thelbin e çështjes.
Jam gati përkundrazi të bashkëpunoj fort në mënyrë që të kemi procedura dinjitoze pranimi për akademikët e rinj.
Shpresoj ende deri në çastin e fundit para se ngjarja të ndodhë në parimet e arsyes që akademikët e nderuar i kanë të shenjta.

(Anëtar i Akademisë së Shkencave)