Rreziku Islamist
STUDENTET E FESE
Shqiptarėt qė studiojnė nė Riad tė Arabisė Saudite: Do kthehemi nė Shqipėri, tė rinjtė do zgjidhin problemet e komunitetit. Ne s'jemi terroristė, por besimtarė
"Ne, studentėt shqiptarė nė Arabinė Saudite"
--------------------------------------------------------------------------------
Nga Arabia Saudite, Altin Kreka
RIAD
Shtėpia e Muratit Bashės ėshtė rreth 15 minuta larg qendrės sė Riadit. Nė njė lagje gjysėm nė ndėrtim me vila tė tė mėdha. Ai na ka ftuar qė ta vizitojmė familjen e tij dhe ku na presin edhe studentė tė tjerė shqiptarė nė Arabinė Saudite. Murat Basha, ish-imam i njė xhamie nė Tiranė jeton prej disa vjetėsh nė Riad. Bashkėshortja e tij Suzana ėshtė studente dhe familja ėshtė shpėrngulur nga Tirana nė Riad bashkė me tre fėmijėt pėr ti dhėnė mundėsi Suzanės qė tė pėrfudojė studimet. Me profesion ėshtė mekanik, "marr vesh edhe nga elektriciteti", thotė Murati, i cili aktualisht nuk punon, statusi me tė cilin ndodhet nė Riad tė Arabisė Saudite nuk e lejon tė punojė. Nė Riad ndodhen mbi 20 studentė nė Media janė akoma mė shumė, dhe tė gjithė studiojnė pėr teologji, ndryshe nga Riadi ku ka edhe studentė pėr informatikė, gazetari apo mjekėsi. Shtėpia e Muratit, njė ndėrtesė dy katėshe ėshtė e rrethuar me mure tė larta mbi dy metėr ashtu siē ėshtė ēdo vilė nė kėtė qytet. Duket se arabėt kujdesen qė vėshtrimet e te huajve tė mos hyjnė nė shtėpitė e tyre. Dritaret janė tė vogla dhe tė mbuluara me perde tė trasha nė tė gjitha shtėpitė vila. Nė palate jetojnė vetėm emigrantėt dhe tė varfėrit.
Pranė familjes mikpritėse tė Muratit nė atė shtėpi tė madhe jetojnė edhe disa familje tė tjera shqiptare pothuajse tė gjithė studentė nga Shqipėria dhe Maqedonia. Nė hyrje tė shtėpisė ėshtė ndalur makina e Abdullah El-Muhjedib, saudit pėrfaqėsues dhe njė nga drejtuesit e organizatės sė rinisė botėrore islamike me qendėr nė Riad. Ai thotė se ka qenė shpesh nė Tiranė dhe ka qėndruar nė njė shtėpi nė Sauk. Studentėt shprehen se Abdullah ėshtė pro shqiptar dhe vetė ai nuk e fsheh kėtė fakt. Abdullahi tregon pėr ditėt e tij nė Shqipėri si dhe pėr shumė tė njohur. Ai shton se nuk ka patur asnjėherė probleme me shtetin apo policinė. Abdullahi qėndron pranė 20 studentėve shqiptarė qė janė nė Riad. Ai rri ulur nė krye tė dhomės dhe duket se ėshtė shumė i respektuar nga tė gjithė shqiptarėt nė Riad, por jo vetėm prej tyre. Ai ka udhėtuar shumė nė fillim tė viteteve 90 nė tė gjithė vendet europiano lindore. Qėllimi duket se ka qenė organizimi i rinisė islamike.
Darka e mirėseardhjes nė shtėpinė e Muratit serviret siē thotė ai "shqiptarēe". "S'kemi tavolinė tani dhe kėshtu qė do qėndrojmė ulur nė gjunjė". Tė gjithė rinė kėmbėkryq dhe ndjehen shumė komodė, ndėrsa serviren ushqimet me bukėn tradicionale arabe. Traditat arabe dhe shqiptare janė pėrzierė. E zonja e shtėpisė ėshtė kujdesur pėr gjithēka por ajo nuk duket nė dhomėn e modeluar me shije orientale. Mėnyra e jetesės sipas Kuranit dhe traditave tė reja bėn qė gratė e shtėpisė tė mos duken asnjė moment nė ambjentet ku rrinė meshkujt. Ky rregull ishte absolut nė Arabinė Saudite dhe vetėm nė disa vende tė rralla publike si femrat dhe burrat pėrziheshin me njėri-tjetrin. Vetėm fėmijėt janė aty, Murati kujdeset pėr gjithēka qė ka tė bėjė me shtrimin e darkės apo mikpritjen. Ylli Buraliēi nga Shkodra, 28 vjeē i martuar dhe me dy fėmijė, (djem binjakė), thotė se nė Medina janė mbi 50 studentė shqiptarė. Ai vetė studion pėr teologji. "Ka studentė pėr gjuhė arabe, teologji, informatikė, ekonomi e gazetari", tregon Ylli. "Nė Universitetin e Tiranės nuk kemi vetėm teologjinė, pse duhet tė vijmė kėtu pėr informatikė apo ekonomi kur kėto degė janė edhe nė Shqipėri", shton ai duke buzėqeshur dhe duke rregulluar mjekrėn e zezė e tė gjatė qė i rrethon fytyrėn. Ai ndodhet prej 6 vjetėsh nė Riad bashkė me bashkėshorten e tij shqiptare. "Do kthehem nė Shkodėr, tė jap mėsoj nxėnėsit atje me mėsimet e Kuranit"-Ylli- flet me pasion pėr mėsimet e Kuranit dhe e krahason atė me librat e tjerė tė shenjtė duke thėnė se "Kurani ėshtė i vetmi qė s'ka ndryshuar, ndėrsa bibla ka ndryshuar. Muhamedi ėshtė profeti i pėrjetshėm ndėrsa Isai (Jezusi) dhe profetėt e tjerė ishin tė pėrkohshėm". Preferenca e tyre ėshtė debati pėr fenė. Ylli ėshtė nė gjendje qė tė pėrmendė vargje tė tėra nga Kurani pėr tė shpjeguar edhe fenomene shkencore. Ai ėshtė nė vitin e fundit tė studimeve pėr teologji dhe tregon se ka ndėrmend tė kthehet nė Shkodėr pėr tė dhėnė mėsim nė Medresenė e qytetit. "Ne duhet tė zėmė vendin tonė, tė vjetėrit qė drejtojnė komunitetin musliman janė tė parsimuar. Njerėzit me dije duhet tė drejtojnė kėtė komunitet", thotė Ylli.
Ata janė tė shqetėsuar sepse shpesh kanė dėgjuar qė ti quajnė terroristė. "Thonė se stėrvitemi nė kampe ushtarake. Kjo s'ėshtė e vėrtetė, ju na shikoni vetė. Ne jemi nė shkollė dhe studjojmė shumė", thotė Redin Latollari, korēar. Shumė nga studentėt shqiptarė qė jetojnė nė Riad banojnė nė konvikte ndėrsa familjarėt nėpėr shtėpi tė veēanta me trajtohen shumė mirė.
Redini mban mjekėr tė gjatė dhe veshje europiane ashtu si gjithė studentėt shqiptarė nė Arabinė Saudite. Eshtė i interesuar tė mėsojė pėr jetėn e hebrenjve nė Izrael, pyet nėse ndokush ka qenė atje. Ylli me humor thotė se ka dėgjuar se hebrenjtė ushtrimet matematikore nė shkollė pėr fėmijė. I kanė pak tė ndryshme, "Kam dėgjuar se u thonė fėmijėve nė shkollė: Kemi 10 muslimanė vrasim 3. Sa muslimanė mbeten? Dhe pastaj qesh.
"Ne kemi patur probleme", thotė ai. Sa herė ktheheshim nga Riadi policėt e Rinasit silleshin keq me ne. Bėmė protestė pranė ambasadorit tonė nė Arabinė Saudite dhe tani situata ka ndryshuar. Sė fundi nė Rinas janė sjellė shumė mirė. Pasi u ktheva nga Riadi, njė oficer i policisė kriminale nė Tiranė mė kėrkoi qė ta shoqėroja dhe mė pyeti pėr shumė gjėra qė lidheshin me Arabinė Saudite dhe se ēfarė bėja unė kėtu. Pastaj mė la tė lirė duke mė thėnė me mirėsjellje nėse kisha ndonjė shqetėsim". Murati, nuk pranon qė tė ketė patur ndonjė problem kur ėshtė kthyer nė Tiranė. "Unė vij shpesh e s'mė ka ndaluar njeri. Ylli thotė me shaka se shpesh herė e kanė quajtur terrorist, "ne s'jemi terroristė por besimtarė. Na shohin me mjekra, por jo s'tregon terrorizėm. Besimtar i mirė nuk ėshtė ai qė mban kuranin nė xhep dhe bombat nė brez". Studentėt shqiptarė tė Riadit janė tė pakėnaqur me mėnyrėn se si trajtohen nė Shqipėri, jo vetėm nga autoritetet por edhe nga njerėzit. Redini tregon se nė Korēė ka patur probleme me njė gazetare qė shkruante keq pėr komunitetin e tyre. Ai tregon edhe pėr njė incident nė qytetin e tij kur njė nga tė rinjtė e bashkėsisė islamike kishte goditur me njė shihe plastike disa misionarė kristianė, mbase evangjelistė, qė po kalonin pranė xhamisė sė tyre. "Ata na u kthyen dhe na thanė terroristė. Ne i sqaruam", tregon Redini duke thėnė se ishte njė keqluptim nga njė njėri i pamatur. Murati tregon se nė xhaminė ku ai kishte qenė imam pėr disa vjet, pranė Oxhakut nė Tiranė, kishin patur probleme me njė nga tė rinjtė i cili i fyente dhe ata e zgjidhėn duke i dhėnė njė mėsim tė mirė.
Studentėt e Riadit nuk janė shumė tė gatshėm tė flasin pėr ēėshjet qė lidhen me terrorizmin apo pėr mėnyrėn e jetesės nė Arabinė Saudite dhe mė pas nė Shqipėri. "Kjo s'ėshtė traditė, Kurani na mėson ." shpjegon Ylli kur biseda bėhet rreth grave, mbulimit tė tyre me veshjen e quajtur abaja, njė fustan I zi dhe njė shami e zezė me tė cilėn mbulohej tėrėsisht fytyra.
"Gruaja ime ėshtė shkodrane, ka qenė studente nė Siri e mė pas u martuam, qė kur u martova ajo rrinte e mbuluar", tregon Ylli. Ai shton se tani ėshtė 28 vjeē dhe ėshtė martuar 22 vjeē. Tani ka dy djem binjakė, Zejdin dhe Ahmedin, tė cilėt flasin shqip dhe arabisht.
"Kur tė rinjtė studentė tė kthehen nė Shqipėri shumė gjėra do tė ndryshojnė", thotė Murati. Ai shpjegon se zjarr se ata s'kanė lidhje me terroristėt dhe se Kurani i mėson qė tė respektojnė tė tjerėt. Sipas Yllit nė Tiranė ka shumė probleme sepse shumė drejtues tė fesė nuk kanė shkollimin e duhur. Kėta nė pėrgjithėsi janė tė vjetrit. Ylli thotė se tė rinjtė qė po studjojnė nė vendet arabe pėr teologji do tė zėnė vendin e tyre nė komunitetin musliman nė Tiranė pėr tė mos lejuar mė sherre dhe pėrplasje si ato qė po bėhen tani pėr ēėshtje pronash apo edhe tė tjera. Do zgjidhen me kohė. "Ne do kthehemi tė gjithė nė Shqipėri", thotė Ylli. Ai ka edhe njė vit studime dhe mė pas do tė kthehet pranė familjes sė tij nė Shkodėr. Ylli para se tė niste studimet pėr teologjinė e gjuhėn arabe ka qenė shumė i njohur nė Shkodėr sepse ishte kitarist dhe pjestar i njė orkestre qė luante nėpėr dasma. "Tani kam gjetur rrugėn e drejtė", thotė Ylli. Marrdhėniet e komunitetit tė vogėl shqiptar janė shumė tė mira mes tyre. Ata pėrmendin shpesh herė se festėn e pavarėsisė e kaluan tė gjithė sė bashku nė hotel Sheraton nė njė pritje tė organizuar nga ambasada shqiptare ku kishin ardhur edhe pėrfaqėsues tė familjes mbretėrore atje.
Studentėt marrin shtėpi dhe bursa nga shteti
Njė student shqiptar nė Riad duket se trajtohet shumė herė mė mirė se shumė studentė tė tjerė nė Shqipėria apo nė botė. Familjarėt janė tė strehuar nė shtėpi tė veēanta me shumė hapėsirė dhe qeratė i paguan shteti. Njerėz tė pasur,(nė Riad janė tė shumtė) ju dėrgojnė ushqime, veshje apo edhe ndihmė tjetėr duke e lehtėsuar shumė jetesėn e tyre nėpėr kėto vila dykatėshe. Veē kėsaj ata marrin rreth 250 dollarė pėr njė person nė muaj nga shteti. Sipas studentėve kjo shumė pėrdoret shumė pak sepse ata nuk kanė shpenzime. Riadi nuk ofron ndonjė jetė sociale tė konsiderueshme. Nė kėtė mėnyrė edhe vetė studentėt nuk shpenzojnė shumė. "Ndonjė gjė tė vogėl apo dhurata pėr njerėzit e familjės kur tė kthehemi", thotė Ylli Buraliēi nga Shkodra.
Arabia Saudite, zemra e Islamit
MEKA - Qyteti i shenjtė i Mekės duket se ėshtė njė ėndėr pėr miliona muslimanė qė duan tė bėjnė periglinazh atje. Meka ėshtė edhe zemra e Islamit. Autoritetet e Arabisė Saudite dhe familja mbretėtore kujdesėn mė sė miri qė imazhi i vendit tė tyre dhe vendeve tė shenjta tė jetė sa mė i mirė. Meka e shenjtė ėshtė shumė larg nga Riadi por vetėm pak minuta larg Xhedah, njė qytet bregdetar industrial shumė mė i hapur se Riadi qė ėshtė nė qendėr tė shkretėtirės saudite. Periglinėt shkojnė pa pushim nė kėtė vend tė shenjtė kur nuk lejohet tė filmosh apo fotografosh. Ndjenja e thellė fetare reflektohet kudo. Gjithēka nė qytet dhe objektet e kultit duket se ėshtė nė funksion tė Islamit. Rregullat janė tepėr strikte nė kėtė qytet. Femrat s'duhet tė zbulohen asnjė ēast dhe praktita fetare duhet respektuar. Nė tė kundėr mos shko. Kjo ėshtė kėshilla qė jepet pėr kėtė vend tė shenjtė. Por Arabia Saudite nuk ėshtė vetėm njė vend periglinazhi pėr muslimanėt. Kryeqyteti dhe disa qytete tė tjera duket se janė ndėrtuar nga njerėz modernė. Nafta ėshtė burimi i gjithė pasurisė sė madhe tė kėtij vendi ku ndodhen burimet mė tė mėdha tė arit tė zi si dhe kompania mė e madhe e botės pėr nxjerjen dhe pėrpunimin e naftės, Aramco. Paratė e mbledhura nga nafta kanė bėrė qė Arabia Saudite tė jetė njė nga vendet mė tė zhvilluara tė Lindjes sė Mesme por edhe mė shumė se vendet europiane. Kjo duket gjithkund. Infrastruktura ėshtė nė standartet mė tė larta. Nė Riad rrugėt, ndėrrtimet dhe gjithēka tjetėr i ngjan njė qyteti amerikan ku jetojnė arabėt. Vendasit, apo siē duhen ndryshe, sauditėt, janė shumė krenarė pėr etninė e tyre, traditat apo standartin. Pothuajse tė gjithė bėjnė punė tė lehta. Punėtorėt e vertėtė nė kėtė vend janė emigrantėt. Mbi 7 milionė nė tė gjithė vendin, kryesisht nga vendet islamike si Egjipti, Sudani, Bangladeshi, por ka shumė indianė apo edhe nga vendet afrikane si dhe filipinas. Tė huajt mbajnė veshje europiane ndryshe nga arabėt qė pothuajse gjithė kohės qėndrojnė me shamitė nė kokė dhe veshjet e gjata deri nė fund tė kėmbėve. Zemra e Riadit duket se ėshtė kulla nė mes tė qytetit dhjetra metra e lartė dhe qė ka kushtuar rreth 18 miliardė dollarė. Kulla me urėn e qiellit sundon nė kryeqytetin e Arabisė Saudite. Qyteti me disa milionė banorė ėshtė nė mes tė shkretėtirės. Makinat luksoze, shtėpitė e mėdha, gratė e mbuluara dhe ndarja e shoqėrisė nė femra e nė meshkuj ėshtė pėrshtypja e parė qė i lė ēdo tė huaji ky vend. Vendet ku femrat dhe meshkujt janė tregjet. Festivalet me garat e kuajve apo gamileve bėheshin tė ndara. Disa ditė vetėm pėr burrat dhe disa ditė vetėm pėr gratė. "Gruaja kėshtu ėshtė e mbrojtur", shprehen vetė arabėt. Arabia Saudite kishte pėrballuar disa sulme rresht tė terroristėve ku ishin vrarė shumė njerėz. Institucionet kryesore por edhe vendqėndrimet e tė huajve ishin super tė ruajtura nga forcat e sigurisė. Autoblindat e ushtrisė dhe njerėz tė armatosur qėndronin nė ēdo rrugė qė tė ēon pranė areoportit, ministrive, televizioneve, gazetave apo ndėrtesa tė rėndėsishme dhe pallateve tė familjes mbretėrore. Ndėrkohė vetė kjo e fundit ndodhej nė njė situatė kur mbreti ishte sėmurė dhe princi i kurorės dhe komandati i Gardės ishte njeriu mė i fortė nė vend. Familja mbretėrore ka rreth 10 mijė princė e princesha qė janė pasardhės sė mbretit Abdul Aziz Bin Abdul Rahman Al -Saud qė krijoi Arabinė Saudite nė fillim tė shekullit tė kaluar.
Krijoni Kontakt