Papa Kristo Negovani

[Julius]

Meqe ra fjala, ja p.sh. te piesim tyne, meqe je pe fares sone, a e len tine fushen (fene) e kundershtarit e te vish te lozesh ne fushen tone, sepse po ta bejne kete gje, jo vetem tine, por qe te gjithe shqipfolesit e dhene pas feve te tjera, atehere ay raporti aty siper shnderrohet nga 1 : 4 ne 5 : 0 dhe s'eshte ndonje cudi qe te kthehemi serish ne ate periudhen e lavdishme te Illyreve te atij 1000 vjecari te famshem aty siper!

Une e le. Po ti nuk gjen zgjidhje nga kjo. Une te them tjeter gje; pranoji sic jane gjithe shqiptaret- myslymane, te krishtere, ateiste etj. Vendos te qenit shqiptar mbi te qenit fetar dhe je ne rregull. Ne gjithe ate qe ke shkruar me larte nuk ke perfshire qofte nje fije te vetme tolerance. Ne duhet te tolerojme njeri tjetrin, kete gje nuk e kemi bere.

Te jemi dhe ne teme, ke plot shqiptare qe kane vene te qenit shqiptar mbi fe. Nje nga keta eshte Papa Kristo Negovani. Nese nuk je fanatik ne besim, feja nuk krijon pengese. Ajo tjetra qe thua ti eshte e parealizueshme.

[arsato1]

Une e le. Po ti nuk gjen zgjidhje nga kjo. Une te them tjeter gje; pranoji sic jane gjithe shqiptaret- myslymane, te krishtere, ateiste etj. Vendos te qenit shqiptar mbi te qenit fetar dhe je ne rregull. Ne gjithe ate qe ke shkruar me larte nuk ke perfshire qofte nje fije te vetme tolerance. Ne duhet te tolerojme njeri tjetrin, kete gje nuk e kemi bere.

Te jemi dhe ne teme, ke plot shqiptare qe kane vene te qenit shqiptar mbi fe. Nje nga keta eshte Papa Kristo Negovani. Nese nuk je fanatik ne besim, feja nuk krijon pengese. Ajo tjetra qe thua ti eshte e parealizueshme.

Po ce ore si ta kene patur hallin xhanem keta te huajt, qe jo vetem i futen dhe vazhdojne t'i ushqejne me fitila keto fe-te, por edhe lider-et vazhdojne t'i eksportojne?
A thua ta kene nga malli per ne o, apo qe te kene gjendjen gjithmone ne kontroll dhe te veprojne kur t'u vije ora si i thone?
A e pranon tine, qe pikerisht keto fete e te tjereve e kane percare popullsine ideologjikisht ne te kaluaren dhe se ky efekt do te vazhdoje per aq kohe sa ndergjegja sociale nuk do te ngrihet dhe per aq kohe sa keto fe te vazhdojne te jetojne dhe te konkurojne me njera-tjetren si i thone?
A e pranon tine se prania e me shume se nje feje ne mbare shiptarine, e percane popullsine ideologjikisht dhe se sa me shume fe te te huajit te ekzistojne, aq me shume e percare ideologjikisht eshte popullsia?
Tani persa i perket "Vendos te qenit shqiptar mbi te qenit fetar dhe je ne rregull"!
Kane kaluar me shume se nje shekull, qe Rilindasit tane shpiken fe-ne e Shqiptarise per te realizuar bashkimin ideologjik te popullsise, (ashtu sic e kane pas realizuar te paret tane, me shpikjen e fe-se Illyre/Illyriane, qysh pas mbarimit te luftes se Trojes e deri sa hyri kristianizmi per here te pare gjate periudhes se Romes), por ky bashkim ideologjik nuk po ndodh. Mos valle duhet te presim edhe nja 100 vjet te tjera?
Mire se tine pranon ta abandonosh fe-ne e te huajit, por valle a do te pranonin te tjeret te abandonojne fushen e kundershtarit se?
Edhe nese lind pyetja - po cillen fe te pranojme? - to bad, gjithesesi kjo nuk do te thote se duhet te pranojme fe-ne e te huajit!
Andejza nga fshati tone kesaj i thone - "Per inat te s'ime vjehre vajta fjeta me Millonane"
Pra, ka ardhur koha per ndryshime my friend before is to late!
Idealistet jane ata, qe e cojne shoqerine perpara!

[Albo]

Nese prifti orthodhoks, Papa Kristo Negovani, do te ishte sot gjalle e do te lexonte keto fjalet tuaja me lart, qe nderoni figuren e tij, ai do te pyeste se cfare besimi i perkisni?

Dhe pasi te lexonte pergjigjet tuaja, do ti vinte turp nga vetja qe emrin e tij e perdhosin ata qe nuk ndajne besen e tij, besen e te pareve te tij, ate bese dhe ate Kishe per te cilen ai u martirizua.

Papa Kristo Negovani ishte besimtar orthodhoks, prift e sherbetor i Perendise, perpara se te ishte "patriot" e "nacionalist" sic shperfytyroni ju ne mendjet tuaja.

Dhe ky eshte paradoksi i "patriotizmit te fjaleve", qe eshte ngushellimi i atyre qe nuk jane ne gjendje qe te zbulojne shpirterisht e personalisht misterin e te qenit shqiptar. Shenjtoret, ata qe u martirizuan per besimin e tyre, nuk nderohen me fjale, nderohen duke imituar jeten e tyre.

Albo

[arsato1]

Nese prifti orthodhoks, Papa Kristo Negovani, do te ishte sot gjalle e do te lexonte keto fjalet tuaja me lart, qe nderoni figuren e tij, ai do te pyeste se cfare besimi i perkisni?

Dhe pasi te lexonte pergjigjet tuaja, do ti vinte turp nga vetja qe emrin e tij e perdhosin ata qe nuk ndajne besen e tij, besen e te pareve te tij, ate bese dhe ate Kishe per te cilen ai u martirizua.

Papa Kristo Negovani ishte besimtar orthodhoks, prift e sherbetor i Perendise, perpara se te ishte "patriot" e "nacionalist" sic shperfytyroni ju ne mendjet tuaja.

Dhe ky eshte paradoksi i "patriotizmit te fjaleve", qe eshte ngushellimi i atyre qe nuk jane ne gjendje qe te zbulojne shpirterisht e personalisht misterin e te qenit shqiptar. Shenjtoret, ata qe u martirizuan per besimin e tyre, nuk nderohen me fjale, nderohen duke imituar jeten e tyre.

Albo

Ore Albke, po ce o nuk thua tine, qe paskemi ne ketu ne forum edhe pe yve, qe dijne te kthejne edhe filxhane, si i thone!
Me qe ra llafi, nga e din tine, qe
"Nese prifti orthodhoks, Papa Kristo Negovani, do te ishte sot gjalle e do te lexonte keto fjalet tuaja me lart, qe nderoni figuren e tij, ai do te pyeste se: - cfare besimi i perkisni.", apo edhe kjo te dolli ne filxhane!
Shiko se kendej pe nga anet tona ka ca, qe thone pak si ndryshe, se:
"Papa Kristo Negovani na qekesh i lindur besimtar orthodhoks, dhe se nji here e nji kohe, kur ishte i vogel, ky Papa Kristo Negovani, qe thua tine, kishte humbur rrugen ashtu dhe e gjen nje xhaxhi dhe e shpie pe dore ne polici, ku atje mesojne se kyne na qenkesh i lindur besimtar orthodhoks dhe prej kendej ata e dergojne tek Janollatosi dhe me qe ra llafi, se muhabeti nxjerr muhabetin, ky Janollatosi e kercenon ate duke i thene, se:
"N.q.s. tine nuk braktis fene orthodhokse, atehere ne nuk do te lejojme me te flasesh as shqip dhe as nuk do te lejojme te merresh me shqiptarizme, kur te rritesh!".
Qe thua tine, qe ti nxjerrim koken muhabetit, qe prej asaj dite Papa Kristo Negovani harroi se kishte lindur orthodhoks dhe kur u rrit e u be burre i'u kujtuan kercenimet e Janollatosit, qysh kur ishte i vogel, dhe se kjo ka qene aresyeja e vertete, qe ai vendosi te merret me shqiptarizme, si i thone!
Po si e keni Janollatosin mo?!, mire eshte?, mbahet nga nje cike mo?, beji te fala! -nga Pashko Vasa thuaj, qe ka thene keto me poshte:
"Lijni feja, kisha e xhamija
feja e shqiptarit eshte Shqyptaria!"

[thorgal]

Nese prifti orthodhoks, Papa Kristo Negovani, do te ishte sot gjalle e do te lexonte keto fjalet tuaja me lart, qe nderoni figuren e tij, ai do te pyeste se cfare besimi i perkisni?

Dhe pasi te lexonte pergjigjet tuaja, do ti vinte turp nga vetja qe emrin e tij e perdhosin ata qe nuk ndajne besen e tij, besen e te pareve te tij, ate bese dhe ate Kishe per te cilen ai u martirizua.

Papa Kristo Negovani ishte besimtar orthodhoks, prift e sherbetor i Perendise, perpara se te ishte "patriot" e "nacionalist" sic shperfytyroni ju ne mendjet tuaja.

Dhe ky eshte paradoksi i "patriotizmit te fjaleve", qe eshte ngushellimi i atyre qe nuk jane ne gjendje qe te zbulojne shpirterisht e personalisht misterin e te qenit shqiptar. Shenjtoret, ata qe u martirizuan per besimin e tyre, nuk nderohen me fjale, nderohen duke imituar jeten e tyre.

Albo

Nqs Papa Kristo Negovani do te ishte gjalle sot ai pa dyshim do te te lutej ty qe mos t'ia zije fare emrin ne goje

[murik]

Ky Albo nganjehere me duket se nuk arsyeton si njeri por si ortodoks,me fal orhodhoks desha me thene.

[labi i maleve]

Megaloidheja vertetë pushtoi tërë trurin grek, për të mos lënë hapsirë për arsye, as dëshirë për paqe e mirëkuptim në mes të dy popujve, por ajo, megaloidheja pra, nuk përfaqësonte dje dhe as nuk përfaqëson sot aspiratat e popullit të thjeshtë grek. Shovenizmi ishte tipar i qarqeve politike duke përfshirë dhe qëndrat fanatike të orthodhoksisë me frymë bizantine, që nuk ngurruan të masakrojnë madje edhe një prift mësues shqiptar, Papa Kristo Negovanin, që nuk e di pse ende nuk e shpallim shënjtor të orthodoksisë shqiptare, apo edhe për këtë duhet tu marrim leje grekëve?! Domosdo se i kemi në krye të Autoqefales, por ironikisht të miratuar nga shtetarët mendjeshkurtër shqiptarë.
Historia dihet, dihen edhe rrjedhimet, orekset, dhuna, gjaku. Dihet dinakëria e fqinjëve por dihet edhe miopia jonë, thënë më saktë i shtetarëve e politikanëve tanë, që sa i përket interesave kombëtare, na nxjerrin gjithnjë zbuluar e në pozita inferiore.

[labi i maleve]

Papa Kristo Negovani (1875-1905), i njohur edhe me emrin Kristo Harallambi lindi në Negovan afër Follorinës në Greqinë veriore, një fshat që, bashkë me Bellkamenin fqinjë, kishte qenë banuar në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë nga shqiptarë të Plikatit të krahinës së Kolonjës. Shkollën e bëri në Athinë, ku e dërgoi i ati Harallamb Çali, që ishte tregtar. Shkrimtar dhe klerik patriot. Luftoi kundër synimeve shkombëtarizuese të kishës e të qarqeve shoviniste të borgjezisë greke. Propagandoi idenë e bashkimit të forcave patriotike në luftën kundër lakmive të shteteve shoviniste fqinje. Vdiq i masakruar barbarisht nga andartët grekë.

Vdekja e të atit, të cilin e vranë banditët më 1891, e shtrëngoi Kristo Negovanin të braktisë studimet e të punojë si mësues në një shkollë fillore greke në Leskovik për të mbajtur familjen. Më 1894 emigroi në Braila të Rumanisë ku punoi tre vjet si marangoz. Bash këtu ra në kontakt me lëvizjen kombëtare dhe mësoi të shkruajë shqip (me alfabetin e Stambollit). Më 1897 u kthye në fshatin e lindjes, u shugurua prift dhe vazhdoi punën si mësues. Shtëpinë e vet Negovani e ktheu në shkollë dhe u mësoi shkrim e këndim shqip mbi njëqind fëmijëve e të rriturve. Ai edhe meshën e mbante shqip, gjë që nuk i pëlqeu aspak hierarkisë ortodokse greke.

Më 10 shkurt 1905 Negovani mbajti një shërbesë kishtare shqip në prani të Karavangjelisit, peshkop i Kosturit, i cili duke dalë nga kisha, flitet se tha ato fjalë fatale, "Mos të gjettë viti tjetër ndër të gjallët". Pas dy ditësh, të shtunën, 12 shkurt 1905, fshati u rrethua nga banditë, që e detyruan tridhjetëvjeçarin Negovani, të vetëdijshëm për fundin që e priste, të dilte jashtë shtëpisë në mes të natës për ta masakruar pastaj me sëpatë bashkë me pesë të tjerë, ndër ta edhe i vëllai. Për të marrë hak për këtë akt që hierarkia ortodokse greke ua veshi shqiptarëve, komiti shqiptar Bajo Topulli (1868-1930) i zuri pritë dhe vrau Fotin, peshkopin e Korçës, në shtator 1906.

[labi i maleve]

Papa Kristo Negovani është autor proze e poezie, si dhe tekstesh shkollore, përkthimesh e përrallash. Veprat e tij u botuan në revista të kohës, sidomos në Kalendari kombiar. Ndër botimet e tij janë:

* Istori e dhiatësë vietërë, Bukuresht 1899;
* Vjershë shkresëtoreja, Sofje 1899; vjersha Prisheja e Hormovësë , Sofje 1903; një përmbledhje vjershash me 78 faqe
* Bënjatë të shënjtorëvet dërgimëtarë, Sofje 1906 (Bëma të apostujve shenjtorë); - libri me 122 faqe
* dhe një tjetër me 16 faqe Istorishkronja e Plikatit, Selanik 1909, botuar pas vdekjes.
* Përshtatjet e fabulave të Ezopit dhe të La Fontenit dhe poezia e tij didaktike me frymë patriotike e edukative u drejtoheshin kryesisht fëmijëve. Ato paraqesin kryesisht interes historik dhe mund të themi se nuk dallohen për ndonjë vlerë artistike të veçantë.
* Vjershëshkresëtoreja (1899 - vargje)
* I drunjti kryq (1906 - vargje vepra në dy pjesë) - Sofje 1906
* Prishja e Hormovës (1904 - vjershë lirike)
* I vogëli Donat Argjendi (1908 - novel për fëmijë) - Sofje 1904

[labi i maleve]

Megjithate ai mbetet nje shenjt per popullin shqipetar dhe te krishteret e ketij vendi dhe meriton respektin dhe shenjterimit naga kisha jone autoqefale po aq sa edhe jo pak prifterinj greke te cilet kane kontribuar per Greqine.Perse te mos nderohet edhe ky njeri icili ishte nje pjestar i kishes dhe dha shume per vendin e tij,perse apo ndoshta sepse kisha jone ende vazhdon me sloganin "Gjuha shqipe eshte e mallkuar dhe kushdo qe e perdor do te c'kisherohet?!"ne nje kohe qe shumica e te krishtereve ne shqiperi ende per fat jane shqiptare e jo greke,perse atehere nje mosperfillje e tille ndaj figurave tona kishtarre e kombetare te cilat jane jo te pakta duke filluar qe ketu ku ndodhemi e deri edhe tek Noli e plote,e plote te tjere.