K. Frasheri: Ismail Kadare, i subvencionuari i diktaturës

[Llapi]

Adem Demaçi



Per here te pare letra e Demaçit derguar shkrimtarit shqiptar: Kadare ti ike në Francë, por i duheshe demokracisë shqiptare

Nga Adem Demaci


PRISHTINE (16 Nentor) -Demaçi konsiderohet si figurë simbolike e qëndresës së kosovarëve ndaj represionit serb dhe shpesh është quajtur “Mandela i Kosovës”. Që prej lirimit të tij nga burgu ka mbështetur vazhdimisht përpjekjet për pavarësinë e Kosovës. Eshtë një aktivist i shquar i mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe riintegrimit të komuniteve në Kosovë. Ka qenë kryetar I Grupit për të drejtat e njeriut në Kosovë
I burgosur politik për 28 vjet gjatë regjimit të Millosheviçit, sepse dënoi sjelljen brutale të forcave serbe dhe Beogradit ndaj shqiptarëve në Kosovë dhe kritikoi regjimin komunist, ai nuk u largua nga Kosova asnjë moment gjatë gjithë kohës së luftës. Aktualisht është i përfshirë në politikën kosovare dhe vazhdon të mbrojë pavarësinë e Kosovës nga Serbia, edhe duke kritikuar liderët e UÇK-së që pranuan një marrëveshjeje paqeje me Beogradin, pavarësisht se ajo nuk siguronte pavarësinë e plotë për Kosovën. Së fundmi, ka dalë në mbrojtje të lëvizjes “Vetëvendosje”, që kundërshton negociatat për statusin përfundimtar të Kosovës. Rrallë shkruaj unë letra të mbyllura. Por, letër të hapur, të parën herë në jetën time shkruaj. Letër të hapur vëllau vëllaut. Letër të hapur, sepse, ja demokracia e kërkon që njerëzit të kuvendojnë me letra të hapura.
Të kam vëlla dhe të dua shumë si të kam dashur edhe përpara. Prandaj mos ma merr për të keq, nëse me ndonjë fjalë mund të të lëndoj, se e di që fjala e vëllaut mund të jetë edhe e rëndë.
Të kam dashur edhe të dua sepse në netët e mia ngujuar prapa grilave dhe dyerve të çelikut ke qenë me mua, kam qenë me ty, të pandarë sepse ti më lirove nga shumë frika që kam pasur. Jam frikuar shumë se shumë motive, shumë tema, shumë përmbajtje të cilat i mbaja në shpirtin tim, në zemrën time - jam frikuar se do të mbeten këngë të pakënduara. Po ja që ti, vëllai im, me mjeshtri të rrallë, me zotësi të madhe, me aq delikatesë, me aq butësi, dite t’i krijosh dhe t’i këndosh të gjitha ato këngë të mia që i mbaja në zemër, që i mbaja në shpirt. Prandaj me netë të tëra më lije pa gjumë nga gëzimi që u gjet një burrë në tokën tonë që t’i këndonte e të shkruante e të krijonte jo njëherë, jo dhjetë herë, po njëqind herë më mirë se unë. Të gjitha ato që kam dashur t’ia them popullit tim, ti i the sa s’bëhet më mirë. Prandaj e ndjej të domosdoshme që të kuvendoj me ty, kështu nga larg po me zemër e me shpirt shumë afër.
E di që nuk ike nga Shqipëria sepse dëshiroje pasuri, sepse dëshiroje të mira, sepse dëshiroje sallone të shkëlqyera. E di se të gjitha ato i pate. I pate dhe me meritë i pate. I fitove me krijimtarinë tënde, me talentin tënd, me shërbimin e madh që i bëre popullit tënd. I pate, i fitove dhe i gëzove dhe unë të besoj se nuk ke vajtur atje për interes tëndin personal. Prandaj dhe përpiqem, që me këtë letër, që nga larg të hyj me ty në kuvendim dhe t’i them disa fjalë.
Vajte, po ku vajte? Vajte dhe kërkove azil, kërkove strehim. Strehim kërkove. Shqipja e fjalës shqiptare, shqipja e letërsisë shqiptare e pse jo edhe shqipja e letërsisë botërore, shkoi dhe kërkoi azil, kërkoi strehim, shkoi dhe u fut në një kafaz me dëshirën e vet apo pa dëshirën e vet, por në një kafaz nga i cili nuk do të mund të dalë më. Unë dëgjoj nga gazetat se të kanë dhënë në dispozicion një vilë, një shtëpi ndoshta dhe një pallat. Dëgjoj se ta kanë dhënë edhe rojen rreth e rrotull. E di unë se ata nuk të thonë se je i burgosur. E di se ata të thonë se rojat janë që të mbrojnë, të mbrojnë ndoshta nga Sigurimi i Shqipërisë që të mos vijnë e të të marrin, të të kidnapojnë e të të kthejnë prapë atje te nëna. Të mençëm janë ata.
Nuk shkove ti te armiqtë. Populli francez është popull i madh, me tradita, popull bujar e krenar. Ka strehuar ai gjatë shekujsh dhe burra të tjerë, strehon edhe sot. Por strehon ata të cilët janë të pastrehë. E nuk e di nëse ti ishe i pastrehë. E di se nuk shkove atje për punë private. E di se shkove, në bazë të deklaratës që kam lexuar, sepse nuk ishe i kënaqur me rrjedhat demokratike në Shqipëri, nuk ishe i kënaqur me tempon, me shpejtësinë që zhvillohej ajo. Por, të pyes ty, vëllau im i dashur, kush duhet të shpejtojë demokracinë? Kush duhet t’i japë shpirt që gjërat të ecin më përpara? Kush duhet tjetër, përveç shqiptarëve që të luftojnë për demokracinë e vet? Mos presim që të tjerët të vijnë të na ngrejnë demokracinë?
Unë mendoj se fjala jote do të ishte dhe është një ndihmë shumë e madhe që gjërat të shkonin më shpejt. Edhe unë e di se gjërat nuk shkojnë aq shpejt sa duhet. Edhe unë nuk jam i kënaqur me shpejtësinë e këtyre kthesave demokratike. Mirëpo prapë them, fjala jote do të ishte një ndihmesë shumë e madhe. Fjala jote s’është çfarëdo fjale. Fjala jote ka kumbim të madh. Fjala jote ka vlerë të madhe. Por fjala jote duhet ta ketë edhe mbulesën. Fjala jote që do të vijë nga Parisi nuk e ka dhe nuk mund të ketë mbulesën. Fjala jote do të mbetet sikur monedha pa mbulesë. Sepse fjala e burrit duhet të ketë për mbulesë kokën e vet, duhet të ketë për mbulesë jetën e vet. Atëhere ajo fjalë do të jetë në gjendje që t’i çojë peshë zemrat e njerëzve, që të përfshijë në vete dhe shumë e shumë njerëz që do të luftojnë bashkë me ty, bashkë me të tjerët, që gjërat rreth demokratizimit të ecin më shpejt përpara.
E di vëllau im i dashur, e di sa të ka plasë zemra pse e ke bërë këtë punë sepse je lodhur në përpjekje me burokracinë. E din vëllau yt, dhe ta beson, se askush më mirë se unë nuk e din se çka është burokracia. Tërë jetën e kalova me burokracinë të ulur, me shovinizmin, me burokracinë të rrahur me hegjemonizëm, me burokracinë të pjekur me terrorizëm. Askush më mirë se unë nuk e di se ç’është burokracia. Mirëpo, edhe e di një punë që askush më mirë s’mund ta luftojë burokracinë se sa ata që e njohin mirë. Ti je nga ata që do të dije më së miri ta luftoje burokracinë. Prandaj them me detyrën që e pate që të hyje në luftë me atë shtresë burokratike, atë detyrë nuk e more përsipër. Nga ajo detyrë që të shtroi historia, që ta shtroi dialektika, kam frikë se mos të lëndoj, nga ajo detyrë dezertove. Fjalë e rëndë është kjo vëlla i dashur. Mirëpo unë nuk di ndryshe si ta quaj këtë.
Kush do të duhej sipas mendimit tënd, kush do të duhej të ishte i pari përveç teje në këtë betejë të rëndësishme, në këtë betejë dramatike që zhvillohet me nënën Shqipëri, që zhvillohet e që do të shkojë përpara e që do të duhej ta çojnë përpara që ta bëjnë që të jetë vendi me demokracinë më të gjerë, më të thellë e më të vërtetë në tërë botën. Unë mendoj se këtë punë do të duhej ta bëje ti i pari e jo të ndodhte kjo që ndodhi. Sa vlen ajo. Eshtë një shkrimtar serb, njëfarë Gjuro Jakshiq, i cili ka pas shkruar një herë një parodi për këta që thërrasin, se duhet të luftohet dhe të largohen nga beteja. E ajo parodi në serbishte është: “Ustajte braco ulijte u krvi, pustite mene da bezim prvi”, me fjalë të tjera ti do të duhej të ishe në krye të kësaj lufte, të kësaj lufte madhështore. Edhe sikur ta dije se do të të kryqojnë si Krishtin, mendoj se nuk do të duheshe të largoheshe nga vendi, nuk do të duheshe që të leje popullin vetëm. Atë shqiptarin e ngratë me atë pushkën e gjatë o vëllau im, ti, me ikjen tënde, e le krahthatë. E le krahthatë në kohën kur më së shumti duhej që ta përkrahje, që t’i ishe afër, që ti të ishe ai që do të flijoheshe i pari e jo ta lësh popullin që ai ta vazhdojë, kurse ti të shikosh nga Parisi i lulëzuar, nga Parisi i ndriçuar, nga kryeqyeti i botës. Se prapë them, fjala jote do të duhet të ketë mbulesën, fjala jote do të duhet të ketë sakrificën prapa e atëhere ajo do të ketë peshën, do të ketë forcën, e cila do të jetë në gjendje që t’i vërë në lëvizje të gjitha energjitë e brendshme të popullit, që ai të jetë në gjendje të çajë rrugën, të çajë rrethimin burokratik dhe të ecë përpara. Në këtë kohë Ramiz Alia ka pasur nevojë për ty. Në këtë kohë populli shqiptar ka pasur nevojë më shumë se kurrë për ty. Edhe sikur deri më sot të ishe një nga ata që kanë jetuar jashtë dhe janë formuar jashtë dhe kanë krijuar jashtë, sot do të duhej që të ktheheshe në arenë, sepse sot ka nevojë më shumë se kurrë për njerëz që dijnë, për njerëz që e duan popullin, për njerëz që populli i do, për njerëz që populli ka besim.
Sot është koha që t’u tregosh të gjithëve se nuk u shit Kadare. Nuk qe në gjendje burokracia që ta blente, por ishte vazhdimisht me popullin. Edhe sot kur duhet prapë është me popullin. Kjo do të ishte politikë e vërtetë. Kurse kështu si ndodhi unë kam frikë. Kam frikë se kjo virane politikë është diçka që kur e bën njeriu një hap të gabueshëm është shumë vështirë që të përmirësohet. Eshtë shumë vështirë që qumështi të bëhet njëherë kos, të kthehet prapë dhe të bëhet qumësht. Prandaj kam frikë, kam frikë or vëlla, se ndihma jote që na duhet sot ka rëndësi shumë të madhe.
Më kujtohet një ngjarje nga koha kur Franca mundohej të lirohej nga barra kolonialiste, kur Franca mundohej të lirohej nga lufta që bënte populli liridashës algjerian, kur në krye të Francës, mbas disa krizave të shumta, erdhi Gë Goli. Më kujtohet lufta heroike që bënte shkrimtari i njohur Sartri, duke përkrahur luftën algjeriane: shpërndante gazeta, shkruante artikuj, organizonte mitingje të ndryshme, të cilat shkonin në favor të luftës çlirimtare të popullit algjerian. Dhe, një ditë, më kujtohet, nuk di se cili ishte ai ministër i Punëve të Brendshme në atë kohë, kur shkon te Dë Goli dhe i thotë: zoti kryetar ne duhet ta burgosim Sartrin, sepse ai mirret me punë antishtetërore! Thonë se Dë Goli, pasi u mendua pak, ishte përgjigjur: Po si, bre, a mund të burgoset Volteri!?
Ti, o vëllau im ishe Volteri i ditëve tona. Volteri i popullit shqiptar. Dhe çka ndodhi? Volteri ynë, shpresa jonë, dezertoi nga beteja për demokraci dhe shkoi në Parisin e lulëzuar, në Parisin e ndriçuar, në kryeqytetin e botës. Shkoi... Unë e di se ti do të flasësh edhe nga Parisi. Por fjala jote nën hijen e kullës së Ejfelit, derisa populli digjet këtu nën flakën për të demokratizuar marrëdhëniet nuk do të ketë peshën që ka, nuk do të ketë peshën që duhet të ketë. E di që ti je larguar me qëllime të mira. Mirëpo ti ke arritur pikërisht të kundërtën e asaj që ke dashur të arrish.
Jam i informuar se burokratët në Shqipëri e kanë ditur me muaj përpara, se përgatitesh që të largohesh nga Shqipëria. E kanë ditur se je duke i ndarë fotografitë e pikturat e ndryshme nga shtëpia jote. E kanë ditur se e more edhe shoqen. I more edhe fëmijët. E kanë ditur se i ke mbushur valixhet dhe po tërhiqesh. I kanë parë të gjitha këto e kanë bërë sikur nuk i shohin. Përse e kanë bërë këtë punë? Sepse ti, si një Volter i popullit shqiptar, si një shqipe e fjalës shqiptare, si një shqipe e literaturës shqiptare dhe botërore, ti me qënien tënde në Shqipëri, me sjelljet e tua, je bërë pengesë për ta. Prandaj, ata të jesh i bindur, janë gëzuar e kanë fërkuar duart përpara se ti të largoheshe nga Shqipëria. Mos mendon se atyre u ka ardhur keq që ti u largove. Jo, se ti bëre pikërisht atë që ua ka lehtësuar edhe ua lehtëson atyre politikën që do të ngadalësojnë procesin e demokratizimit në Shqipëri.
Prandaj ke punuar jo në frymën e asaj që është pritur nga ti, jo në frymën e asaj që ta ka caktuar historia dhe dialektika. Por ke punuar ashtu siç nuk është dashur të punosh. Fjalë të rënda janë or vëlla, këto nga unë që t’i them. Por e them në fillim do të flasim me letra të hapura.
Nëna Shqipëri është mësuar që shumë djem të saj t’ia kthejnë shpinën. Nuk je ti as i pari, ndoshta ishalla do të jesh i fundit. Nëna Shqipëri mundet edhe pa një kolos, dhe pa një shqipe siç je ti. Do të mundet sigurisht me zemër të plasur. Por ajo do të ecë rrugës së ndritur, rrugës së demokracisë. Por, unë pyes: Vallë do të mundesh ti pa nënën Shqipëri?
Prishtinë,
2 nëntor 1990

Adem Demaçi, mandela i Kosovës

Demaçi konsiderohet si figurë simbolike e qëndresës së kosovarëve ndaj represionit serb dhe shpesh është quajtur “Mandela i Kosovës”. Që prej lirimit të tij nga burgu ka mbështetur vazhdimisht përpjekjet për pavarësinë e Kosovës. Eshtë një aktivist i shquar i mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe riintegrimit të komuniteve në Kosovë. Ka qenë kryetar I Grupit për të drejtat e njeriut në Kosovë
I burgosur politik për 28 vjet gjatë regjimit të Millosheviçit, sepse dënoi sjelljen brutale të forcave serbe dhe Beogradit ndaj shqiptarëve në Kosovë dhe kritikoi regjimin komunist, ai nuk u largua nga Kosova asnjë moment gjatë gjithë kohës së luftës. Aktualisht është i përfshirë në politikën kosovare dhe vazhdon të mbrojë pavarësinë e Kosovës nga Serbia, edhe duke kritikuar liderët e UÇK-së që pranuan një marrëveshjeje paqeje me Beogradin, pavarësisht se ajo nuk siguronte pavarësinë e plotë për Kosovën. Së fundmi, ka dalë në mbrojtje të lëvizjes “Vetëvendosje”, që kundërshton negociatat për statusin përfundimtar të Kosovës.

(GazetaShqiptare/BalkanWeb)

[Brari]

e mbaj mend kte kohe.. kur foli Demaqi..

ne shqiperi qeshen me te ngratin demaq..
u kuptua qe ai nuk kish idene se cfar ishte shqiperia..
disa vjet me vone erdhi dhe vet ne tirane dhe u befasua kur e pa me sy te vet se cfar kish qene ajo keshtjella socialiste qe i ngrati adem e kish adhuruar si shumica e kosocvareve athere..
vetem atje (ne shqiperi te enverit) thosh i ngrati ne artikujt e tij te para 90-tes.. eshte bere seleksionimi pozitiv.. i njeriut.. pra i miri eshte perkrahur e rritur ne detyre e i keqi eshte shtypur..

po ato dit kur erdhi ne tirane degjoj te vertetat dhe u thartua..
mosha dhe formimi i tij dogmatik smund te pertypte me te verteta.. ai ishte fosilizuar.. po njerzit ne tirane kujtuan se e ben gerxhon adem.. nga nje stalinoist idealist enveroist ambalazho-nacionalist.. ne nje demokrat shqiptar te dobishem..
u gabuan..
pd e berishes e pa afte dhe pa kulturen e nevojshme per ceshtjet kombetare.. i pranoj te gjithe qe vinin ne tirane dhe u a hapi sinqerisht zemrat.. por mori thikat mbas shpine..

mjafton te permend ketu cka thone vete demaqoistet enveroiste kanibale-lpk-iste.. .. te llojit.. kelmendo elshan ne memoaret e tyre per vitet 90 e ketej e sidomos per 97-ten.. qe te kuptosh se si gaboj pd me kta rrufjane enveriste qe sa per sy e faqe ndrruan ca dite xhamperat.. dhe pastaj mbas takimeve nano zabit dokle halit ne zvicer.. ju vune punes per te bere 97-ten..

llap mir bere qe solle cka tha dem demaqi ne 90-ten..por shiqo e na sill cka po thot kto dit demaqi per kadaren..
pra cka po cfryn demaqi per kadarene qe e tradhtoj.. pra qe kadareja qe e kan mendu mik lpk-isto qoseistet enveriste kanibale.. nuk hodhi m.ut mbi rugoven sic do deshen qose stalino demaqet.. por lule..

Rugova mbetet Lakmusi.. qe ndan.. kanibalet nga njerzoret.. pik..

e takova njiher kadarene.. e vec nji kafe piva me te.. pa pranine e enveristo qose lpk-istave qe e rrethonin .. kudo.. dhe ata u terbuan..
cka me tha cka i thash.. qe nuk e kontrolluan dot biseden..
athere nuk e kuptoja cka kishin qe desh me hengren te gjalle..
un vec do gjana te vogla e sqarova te ngratin kadare.. se e pash qe do gjana nuk i dinte mire..
ish i prire me degju zagaret enveriste te diaspor.dhes.. ma shume.. se kuptohet ma lajkatar ata..

nejse.. po a ka email kadareja.. se telefonin e din kta enveristet po nuk e tregojn..

por u lodhen kot tash 16 vjet.. kadarja sdo rrinte tan jeten me katundarine injorante qose demaqo ramizo-lpk-iste..

Tash ka dal ne rrug te drejte.. por e drejta nuk eshte e lehte..

kallashi kanibal vigjelon mbi te..
dhe eshte kallash i florinjte.. pra kallash me konto neper banka te botes..
hmmm..

[ATMAN]

pa lidhje fare

Enverin e kane "divinizue" ne Kosove (ne te kaluaren) sepse ishte kryetari i shtetit shqiptar, perfaqesonte "lirine e shtetit ame", ndersa ata ishin nen Serbine.

Kurse me Kadarene, krenohemi te gjitha palet sepse eshte nga te paktet shqiptare bashkekohore qe njihet ne bote dhe jo vetem aq, po qe vlersohet si shkrimtar. Ne ate bote qe nuk e ka idene per kapacitetin tone intelektual.

Shpërthen polemika mes kryetarit të PDS dhe shkrimtarit të madh

Dardan Malaj

Enver Hoxha shërben si objekt polemike mes shkrimtarit të madh Isamil Kadare dhe historianit Paskal Milo. Pas deklaratave të bëra nga Kadare në një intervistë për "Zërin e Amerikës" ka ardhur i menjëhershëm reagimi i ish-ministrit të Jashtëm dhe njëkohësisht, kryetar i Partisë Demokracia Sociale.

Reagimi

Në një komunikim me median, historiani Paskal Milo deklaroi se shkrimtari Ismail Kadare është thjesht një nxënës i keq në fushën e historisë. Sipas tij, antikomunizmi i treguar prej shkrimtarit të madh është veçse një alibi për të fshehur shërbimet e tij të çmuara për diktaturën. "Kur të tjerët persekutoheshin, Kadare gëzonte privilegjet e shkrimtarit të oborrit", shprehet Milo. Ndërsa shkon më tutje kur akuzon shkrimtarin se në këtë pozicion, në atë kohë, ai ngrinte me servilizëm për së gjalli monumente letrare të diktatorit. "Ndërhyrja e Kadaresë çoi në internim e në fatkeqësi një familje të thjeshtë e të varfër tiranase", thekson Milo. Këtu ai i referohet një ngjarjeje të ndodhur në vitet ‘70. Së fundi, në vlerësimin e diplomatit Paskal Milo, shkrimtari Ismail Kadare është i madh në imagjinatën letrare, por i vogël e cinik si qenie njerëzore.

Debati

Prej ditësh, në Parlamentin shqiptar është rikthyer si debat i ditës çështja e krimeve të komunizmit. Kjo, pasi në Parlament u diskutua mbi miratimin e një rezolute ku dënoheshin këto akte të kryera në këtë periudhë. Në debatet parlamentare, forcat e ndryshme politike akuzuan njëra-tjetrën se po tentojnë të shtrembërojnë historinë. Deputetët e mazhorancës qeverisëse akuzuan kolegët e tyre të opozitës se po dalin në mbështetje të krimeve të kryera në komunizëm. Duke kujtuar kështu se Partia Socialiste i ka fillimet në Partinë e Punës së Shqipërisë. Opozitarët nga ana e tyre nuk i cilësuan si normale debatet e hapura dhe rezolutën nuk e mbështetën. Kjo duke e komentuar si një veprim që tenton të zhdukë pjesë të caktuara të historisë së shtetit tonë.

[shkodra13]

"Kur të tjerët persekutoheshin, Kadare gëzonte privilegjet e shkrimtarit të oborrit", shprehet Milo. Ndërsa shkon më tutje kur akuzon shkrimtarin se në këtë pozicion, në atë kohë, ai ngrinte me servilizëm për së gjalli monumente letrare të diktatorit. "Ndërhyrja e Kadaresë çoi në internim e në fatkeqësi një familje të thjeshtë e të varfër tiranase", thekson Milo.

Kryesorja asht se keto sigurimsat si Miloja me shoke nuk kane asgja ne dosjen e Kadarese, se me qene i kishin nxjerre.
Sikur Kadare te kishte nderhy per shkaterrimin e familjes Rrapi kjo don me thane se vendimi asht marre prej tjereve. Edhe n.q.s. ka qene nderhyrja e tij vendimi ka qene i tjere personave. Pse Milo nuk sulmon firmuesit e vendimit per internimin? Pse s'bezan per Hekuran Isain me shoke qe realisht e vendosen dhe kryen internimin? Kush ligjerisht e ka fajin, ai qe vendos apo ai qe qan hallin e se bijes? Milo s'flet per pushtetaret komunista qe kryen aktin. Njimije km larg ndihet qelbesina e fjaleve te tij.

[Dr Rieux]

Tirana Observer, 15 nentor

Dëshmia e rrallë e Llaqi Jankos, ish-kryetarit të kooperativës së Semanit

“Ismail Kadarenë e sollën në fshat të punonte arat”

Roland QAFOKU

Ismail Kadare thotë se nuk ka qenë disident. Po mirë themi ne që shumë pak e kuptojmë atë kohë, çfarë quhet një njeri që dënohet nga diktatura? Largohet nga puna e shtëpia e tij në Tiranë dhe dërgohet në bazë, në një fshat në Seman të Fierit. Dërgohet i dënuar të punojë atje me detyrim arat, apo të merret me blegtori? E duke flakur modestinë e madhe të këtij njeriu të madh, na vjen në ndihmë një dëshmi më se e rrallë. Personazhi ynë quhet Llaqi Janko. Është mbi 60 vjeç, por duket që mbi supe mban peshën e një vuajtjeje. Ka qenë dikur kryetar i kooperativës së Semanit, por në të njëjtën kohë ka qenë pritësi i parë i Ismail Kadaresë në nëntorin e vitit të largët 1975, kohë kur shkrimtari mbërriti në fshat jo për të bërë takim si deputet. As si shkrimtari me popullin, e as si një njeri i shquar që shkrihej me masat. Por, si një i dënuar i partisë dhe i diktaturës, dhe i dërguar të punojë në bazë.
Si u dërgua në këtë fshat të Myzeqesë? Me kë ishte i shoqëruar? A fliste dhe për çfarë? Ku u sistemua dhe çfarë bënte në dhomën e tij? Në një intervistë për gazetën “Tirana Observer”, Janko tregon një histori të pabërë publike më parë. Është ajo pjesë e jetës së shkrimtarit që më shumë se tregon nëse ishte apo jo disident, tregon se ai bënte letërsi normale në një vend anormal. Dhe, fundi ishte gati tragjik për ish-kryetarin e kooperativës. Pas pesë vjetësh burgoset dhe dënohet me 17 vjet burg. Për shkaqe që ende s’i ka mësuar. Por nëse mëson se në hetuesi e kanë pyetur përse e favorizoi Kadarenë duke mos e lënë të punonte, ndokush mund të bëjë edhe lidhje të dënimit të tij. Një fat në atë kohë nuk dihej nga të vinte.

Zoti Janko, a ju kujtohet ngjarja kur shkrimtari i madh Ismail Kadare erdhi si një i dënuar me punë fizike në fshatin Seman?

Po më kujtohet, unë atëherë isha kryetar i kooperativës dhe çdo gjë që bëhej në fshat, unë jo vetëm duhet ta merrja vesh, por duhet të merresha me të. Kadareja, mbaj mend, ka qenë nëntori i vitit 1975 kur erdhi në fshatin tonë si një i dënuar, ose ndryshe i internuar.

A ju kujtohet dita si erdhi Kadare?

Po e mbaj mend mirë. Atë e shoqëronte sekretari i partisë së kooperativës, Pipi Mitrojorgji. Kadare erdhi në fshat me makinën e tij. Bashkë me të ishte edhe shkrimtari tjetër Luan Qafëzezi.
Sapo zbritën, bëmë një prezantim të shkurtër dhe sekretari më tha që ky Ismail Kadare do rrijë këtu në fshatin tonë.

E çfarë pune do bënte Kadareja aty në fshat?

Po, ç’punë bëhet në fshat. Punë fizike se kështu ishte dënuar, fjala vjen punë në arë, në blegtori ose ndërtim, se ne kishim edhe një brigadë ndërtimi.

Domethënë Kadare ishte dënuar që të punonte në fshatin Seman si punëtor krahu?

Po për këtë e kishin sjellë, për çfarë tjetër?

A kishit dëgjuar më parë ju për Kadarenë?

Po si nuk e kisha dëgjuar. Unë e kisha lexuar atë që kur isha student. Unë kam mbaruar për agronom i lartë dhe Kadareja për mua ishte shkrimtari më i madh shqiptar. Por ishte e çuditshme që ai vetë kishte ardhur aty, në fshatin që unë e drejtoja si kryetar i kooperativës.

Po si e njihte më parë Kadarenë kryetari i kooperativës së Semanit?

Unë e njihja Kadarenë me anë të librave tek “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”. E kam lexuar dhe dija që ishte bërë një debat i madh që do bëhej për filmin. Por unë kisha lexuar edhe “Dimrin e vetmisë së madhe”. Dhe jo ripunimin, por pjesën e parë e kisha lexuar. Ma dha një shoku im nga Fieri dhe e lexova fshehtas.

E ç’ishte për ty personalisht Kadare?

Unë jam me profesion agronom dhe e lexoja atë që kur isha student. Ai është një shkrimtar i madh. Për mua ai ishte një Drajzer apo Remark. Për mua ishte pa asnjë dyshim më i miri shkrimtar tek ne.

A e kishe parë nga afër?

Jo. S’bëhej fjalë.

Ç’mendove kur ai ishte aq afër dhe po e shikoje aty ku ti banoje?

Ç’të mendoja. Kështu kishte raste plot. Nuk më erdhi mirë që ai ishte dënuar. Por më erdhi mirë që e kisha aty pranë.

Po çfarë të tha Kadare në ato çaste?

Përveçse përshëndetjeve të rastit, ai nuk foli fare. Luan Qafëzezi po. Ai fliste shumë, por edhe ai ishte i internuar. Ata erdhën bashkë. Luani fliste, ndërsa Ismaili jo.

Po sipas teje, përse Kadare nuk fliste?

Ishte me ngarkesa, ndoshta luftë të brendshme në veten e tij.
Mbaj mend se nuk u fut shumë në bisedë. Më tha vetëm si je. Dhe nuk më dhanë asnjë shpjegim fare.

A survejohej Kadare atë kohë në fshat?

Me sa di unë ai nuk survejohej.

A më përshkruani pamjen e Kadaresë kur erdhi në fshatin tuaj?

Kishte veshur kostum gri të errët në kafe. Dhe një pulovër pa kollare. Me syze të zeza. Flokët e zakonshme të pakrehur. Këpucët jo të mbajtura mirë. Shall në qafë. Një orë të zakonshme.

Po ditët e tjera, a patët me Kadarenë biseda?

Po pata shumë biseda. Madje shumë të afërta.

Këto ishin në shtëpinë tuaj në darka apo në zyrë?

Jo në darka, pasi jo vetëm në shtëpinë time, por edhe në disa të tjera ai ka qenë për darkë. Mbaj mend që ai ka qenë për darkë në shtëpitë e familjeve të Llambi Ndones dhe Themi Spiros.

A ishte bisedë hokatare?

Luani ishte ai që mbante bisedën.

Ç’tha Kadare në shtëpinë tënde?

Biseduam për librat. Gjeneralin e ushtrisë së vdekur e kam patur probleme, por ai më ndihmoi për faktin që unë e botova jashtë.

A hëngri darkë Kadare, a pitë ndopak?

Kadare hëngri, raki piu pak. Ndërsa Luani pinte shumë raki. Me shëndete. Nuk bëmë dolli për Enverin. Unë vetë nuk e kam përdorur, por as Kadare nuk më tha gjë, kështu duket se ramë rehat të dy palët.

Sa netë ka fjetur ai në shtëpinë tënde?

Disa netë.

Ç’mendoje ndonjë gjë për Kadarenë, a të shkonte mendja për keq kur mësove dhe dije që ai ishte aty si një i dënuar dhe jo thjesht si turist.

Diçka ka ndodhur me këtë, me regjimin, me partinë. Nuk më thoshte vetë dhe unë nuk e pyetja. Ai mendohej shumë.

Sa punë dhe çfarë pune bëri Kadare në bujqësi?

Unë nuk e futa në asnjë punë, i thashë se nuk do të bënte asgjë. Asnjë punë. I ndriti fytyra dhe duhet të ketë menduar se gjeta një njeri të mirë në atë kohë. Ishte nëntori i vitit 1975.

Ku flinte Kadare në fshat?

I përgatitëm një dhomë në Seman. Një dhomë bashkë me Luan Qafëzezin. Ishte një dhomë ku zakonisht e përdorimin për ekipet që vinin nga Tirana si për kontrolle dhe ne e përshtatëm për Kadarenë. Mbaj mend që aty Kadareja ka shkruar edhe librin “Emblema e dikurshme” dhe ngjarjet i merrte në Seman. Dhe disa personazhe që ai i përdor me emra aty në libër kanë qenë banorë të fshatit tonë.

A i shkoje shpesh Kadaresë në dhomë?

Unë i shkoja shpesh në dhomë. Bisedonim me të për gjëra të ndryshme.

Zakonisht çfarë bënte Kadare atje?

Shkruante shumë. Shkruante në disa letra të bardha.

A kishte shumë nga ato apo e ndihmonit edhe ju për t’ia siguruar?

Jo, ai kishte vetë letra. Nuk kishte nevojë për t’ia siguruar ne.

A ju kujtohet me çfarë shkruante?

Shkruante me një stilograf të zakonshëm për atë kohë. Ishte nga ata me bojë.

Po televizor kishte në dhomën e Kadaresë?

Nuk kishte televizor në dhomë. Por kishte shtëpia e kulturës. Ai shkonte shpesh atje. Shkonte në aktivitete të shtëpisë së kulturës. Kishim një grup artistik që vinte atje dhe në prova. I shoqëruar nga përgjegjësi i kulturës të kooperativës Themi Spiro. Ai ishte një njeri që i rrinte afër Kadaresë. Shkonim bashkë.

A i erdhi njeri Kadaresë nga familja aty?

Jo nuk i erdhi njeri, por di që ai shkonte në Fier në fundjavë.

Po më pas si rrodhën ngjarjet?

Kadare iku në një fshat tjetër, e transferuan në fshatin Agim më saktë, pasi këtu tek ne ishte sipas atyre rehat. Unë nuk e di se ç’u bë atje, por atje ka pasur ca probleme dhe nuk ishte si tek ne.

Po më tej?

Kur unë isha në Ministrinë e Bujqësisë pata një ftesë në shtëpinë e Kadaresë. Ishte dhjetëvjetori i vajzës, Gresës, dhe më ftoi. Ishte një darkë familjare dhe unë nuk do ta harroj si një mikpritje dhe mbi të gjitha mirënjohjen e këtij njeriu të madh. Sinqerisht e vlerësova shumë atë mirënjohje që ai tregoi për mua.

Ju personalisht përse patët një fat tragjik duke ju burgosur?

Historia e jetës sime është e trishtueshme. Unë pas pak kohësh u emërova drejtor në Ministrinë e Bujqësisë. Pas pesë vjetësh çuditërisht më arrestuan. Edhe sot e kësaj dite jam shumë i paqartë përse më arrestuan. Më dënuan për autor të rënies së ekonomisë dhe më dënuan me 17 vjet burg. Nga këto bëra shtatë vjet burg. Më thanë se kisha prishur unitetin parti-popull.

A të pyetën në burg për Kadarenë?

Po si s’më pyetën. Mbaj mend që në hetuesi që më mbajtën rreth një vit, më kanë pyetur për Ismail Kadarenë disa herë.

E ç’të thanë?

Më pyetën përse nuk e kisha vënë në punë të punoja dhe e kisha toleruar. Më thanë se e kisha mbajtur afër dhe e kisha favorizuar. Ndoshta edhe sot Kadareja nuk i di këto gjëra. Por mua më kujtohen mirë.

Po ju si u përgjigjët?

Unë natyrisht u thashë që s’ishte e vërtetë, se ai kishte punuar dhe nuk ishte ashtu.

Por në fakt si ishte?

Kadareja nuk punoi. Unë personalisht nuk lejova dhe nuk i kërkova asnjëherë që ai të punonte. Kjo ka qenë një nga gjërat që ia mendova vetes që në momentin që më thanë se ai duhet të vihej në punë.

Po a mendon se ke rrezikuar për këtë veten?

Ndoshta, zyrtarisht nuk e di edhe sot. Mund të ketë ndikuar edhe kjo. Por unë nuk e di.

A parandjetë ndonjë gjë se edhe Kadareja nuk do t’i kishte mirë punët?

Mendova se do ta kishte keq punën, por duke qenë në burg pak informacion kisha. Kur dola nga burgu në vitin 1987, i shkrova një letër dhe i tregova historinë që më kishin dënuar. Mbaj mend, që ai ishte me Neshat Tozajn. Më ka bërë përshtypje se Kadare e lexoi të gjithë letrën dhe a e dini cila ishte përgjigja: Ti fiton të drejtën vetëm po të ndryshojë sistemi. Kjo ishte surprizë për mua. Kur Kadare u arratis për në Francë, dëgjova intervistën e tij në radion “Zëri i Amerikës”. Mendova se njerëzit e Sigurimit do të gjenin letrën time në shtëpinë e tij dhe unë do të kisha përsëri probleme. Por deshi zoti dhe sistemi që siç e tha edhe Kadareja ndryshoi dhe unë vetëm atëherë fitova.

Por tani e keni takuar Kadarenë?

Po e kam takuar dhe më është bërë zemra mal që është mirë dhe është vlerësuar me çmime ndërkombëtare. Ai është padyshim nga shkrimtarët më të mirë në botë. Më ka ardhur mirë që historinë time e ka shkruar dhe tek libri “Pesha e Kryqit”.

[ATMAN]

ne fotografi, Kadare ne pritje te Enver Hoxha



Paskal Milo

Brenda njė harku tė shkurtėr kohor, Ismail Kadare, me njė mungesė tė theksuar etike, pėr kulturėn dhe moshėn e tij, ėshtė pėrpjekur tė fyej njė numėr personalitetesh tė shkencės, tė historisė e tė politikės shqiptare. E kam fjalėn pėr akademikėt Kristo Frashėri dhe Rexhep Qosja, pėr prof. dr. Pėllumb Xhufin e shkrimtarin e ministrin e Punėve tė Jashtme tė Shqipėrisė, z. Besnik Mustafaj. Mllefit tė tij tė njohur karakteropatik, tani, sė fundi dhe nė mėnyrė publike e tė hapur, nuk i shpėtova as edhe unė.

Pyetja qė unė kam shtruar ėshtė se pėrse ky njeri i letrave, shkrimtar me emėr, ka nisur njė ofensivė tė tillė shpifėse dhe ka hapur kaq "fronte lufte" kundėr tė tjerėve? Pse po pėrforcon namin e pėrhapur qė shumė vite mė parė, se ėshtė njė sherrxhi qė zihet edhe me kėmishėn e vet? Unė mendoj se Ismail Kadare ėshtė nė njė krizė personale e morale. Ai ishte mėsuar nė periudhėn e komunizmit tė ishte nė qendėr tė vėmendjes, i pėrkėdhelur, i rrethuar jo pa tė drejtė edhe me nderime. Ai ishte anėtar i Partisė sė Punės, deputet, nėnkryetar i Frontit Demokratik tė Shqipėrisė, me njė fjalė pjesėtar i nomenklaturės komuniste. Vepra e tij mė e mirė letrare dhe qė i dha emėr dhe famė u prodhua pikėrisht nė kėtė kohė, e nėn atė regjim. Pasi braktisi vendin nė vitin 1990, atje ku shkoi pėr njė farė periudhe nuk e ndjeu boshllėkun, por shumė shpejt u pa se nuk mund tė shkruante letėrsi tė madhe, konkurruese, nė njė mjedis qė kishte shije e kėrkesa tė larta pėr letėrsinė bashkėkohore. Pėr rrjedhojė, nė mėnyrė graduale filloi tė largohej nga letėrsia e mirėfilltė e tė shkruante mė tepėr ese ose sprova, siē ka qejf vetė Kadareja ta thotė. Por kjo nuk mund t‘i siguronte mė atij atė kujdes e ato ndere qė tregoheshin e bėheshin kur ai shkonte nė Paris nga Shqipėria komuniste, ose kur e braktisi atė. Atėherė e gjeti tė udhės e mė tė lehtė qė tė bėhej gjykatėsi suprem i politikės dhe i politikanėve shqiptarė, duke prerė djathtas e majtas, u pėrpoq, herė mirė e herė keq, tė bėhej referenca ekskluzive e nacionalizmit shqiptar dhe tė ndėrtonte njė filozofi bashkėkohore tė tij me sfond evropian, ku ai tė mbetej pėrsėri nė qendėr. Egocentrizmi ėshtė thelbi i qenies sė tij. Ai ka filluar tė rrėnojė emrin qė ndėrtoi me talentin e tij letrar, sepse nuk kontrollon pasionet e verbra, qė e shtyjnė kundėr gjithēkaje apo tė gjithė atyre qė mendon se i bėjnė hije pėr tė qenė ai dhe vetėm ai i pari nė letėrsi, nė histori, nė politikė, nė etnologji apo sociologji. Ky ėshtė thelbi i krizės sė tij.



Unė do ta kisha burrėrinė dhe ndershmėrinė, qė, po qe se do ta kisha takuar ndonjėherė Enver Hoxhėn apo zonjėn Hoxha nė atė kohė, nuk do ta mohoja, siē bėn oborrtari shkrimtar

Nga pikėpamja intelektuale, jam i zhgėnjyer nga replika e zotit Kadare. U ngjante pothuajse atyre shkarravinave qė janė botuar e botohen me bollėk kundėr meje e kolegėve tė tjerė tė sė majtės nė gazetėn e mikut tė tij "55". E ka shkruar me nervozizėm, ka anashkaluar argumente, pa fakte dhe nuk u ka dhėnė pėrgjigje ēėshtjeve qė unė vetėm se i pėrsėritja, se ato i dinė e i njohin njė shumicė shqiptarėsh. Po e pėrsėris dhe njė herė, se Kadare po bėn gabime tė rėnda nė fushėn e historisė. Kėshilla ime miqėsore do tė ishte: Rrini nė letėrsi, aty ku jeni shquar e lexoheni, mos u ngatėrroni nė histori, se nuk ėshtė fusha juaj e studimeve. Mos diskutoni ēfarė duhet e si duhet ta bėjnė historianėt punėn e tyre dhe nuk jeni ju, as dhe ndonjė pasues i juaj, qė do tė vlerėsoni historianėt dhe nivelin e tyre. Tė paktėn, Kadare duhej tė kishte dėgjuar akademikun e nderuar, enciklopedinė e gjallė tė historisė, Kristo Frashėri, qė i dha mėsime elementare historiografike, e sidomos njė nga parimet bazė tė historiografisė si shkencė, raportin midis faktit historik dhe interpretimit tė tij. Asnjė fakt historik, i mirė apo i keq, nuk mund tė fshihet, tė zhbėhet, tė varroset apo tė harrohet. Liria nė interpretimin e tij, shumėllojshmėria e kėndvėshtrimeve nė gjykimin e tij ka qenė nė shekuj dhe mbetet abc-ja e historiografisė, larmia dhe bukuria e saj. Pėrpjekja e Kadaresė pėr tė mė hedhur mua pėrgjegjėsinė e Enver Hoxhės pėr marrėdhėniet e tij me Titon nė vitin 1947, ėshtė foshnjarake. Ėshtė njė ngjarje qė ka ndodhur dy vjet para se unė tė shihja dritėn e kėsaj bote dhe ėshtė njėsoj sikur tė akuzohej Kadare, qė ka lindur nė mesin e viteve ‘30 pėr marrėveshjen e Mbretit Zog me Pashicin e Jugosllavisė nė vitin 1924! Jam gati t‘i ofroj z. Kadare dokumente historike vendase e tė huaja pėr ta ndriēuar drejt nė interpretimin e ngjarjeve historike, qė kanė qenė e mbeten objekt i studimeve tė mia.


Varfėria e argumenteve nė replikėn e Kadaresė ėshtė aq e dukshme sa nė ndonjė rast tjetėr analog nuk do tė kisha qėndruar tė pėrgjigjesha. Por, meqė ai ėshtė njė autoritet nė letra dhe pėr respekt tė sė vėrtetės historike po i them edhe disa gjėra. Ismail Kadare e ka pasur mik Mehmet Shehun dhe familjen e tij dhe kjo ka qenė puna e tij. Unė nuk e kam takuar asnjėherė dhe po tė doja, nuk e kisha atė mundėsi. Kadare spekulonte nė kohėn kur Mehmet Shehu ishte gjallė. Ai vazhdon tė spekulojė dhe tani, qė Mehmet Shehu ėshtė i vdekur. Letra e vetėvrasjes sė tij ėshtė e vėrtetuar katėrcipėrisht qė ėshtė origjinale dhe kėtė duhet t‘ia ketė thėnė edhe ndonjė mik i tij qė e ka pasur tė administruar zyrtarisht. Kadare nuk gjen ndonjė argument bindės pėr tė goditur, veē pėrsėrit shpifjen mė ordinere tė nxjerrė nga katakombet e miqve tė tij tė medias sė verdhė, se gjoja unė jam njeriu qė i shėrben familjes Hoxha! Unė do ta kisha burrėrinė dhe ndershmėrinė, qė, po qe se do ta kisha takuar ndonjėherė Enver Hoxhėn apo zonjėn Hoxha nė atė kohė, nuk do ta mohoja, siē bėn oborrtari shkrimtar dhe siē nuk bėn Dritėroi popullor. Por, pėr kėtė ēėshtje do tė flasim mė poshtė.

Kadare, nė stilin dhe metodėn e tij tė njohur tė ndėrrimit tė kostumeve sipas stinėve politike

Kadare, nė stilin dhe metodėn e tij tė njohur tė ndėrrimit tė kostumeve sipas stinėve politike, tani qė nė pushtet ndodhet mazhoranca e djathtė, pėrpiqet qė ta pėrkėdhelė pėr ndonjė pėrfitim tė rastit. Ai spekulon nė mėnyrėn mė banale, kur thotė se jam kundėr hapjes sė dosjeve dhe se gjoja ky ėshtė shkaku i revoltės sė tij kundėr meje! Kadare, duke qenė larg, nė Paris, nuk e ndjek nga afėr jetėn politike dhe median shqiptare. Ai bėn sikur nuk e di qė unė jam deklaruar pėr hapjen e dosjeve hapur dhe pa ekuivok, ai nuk e di qė si anėtar i delegacionit parlamentar shqiptar nė Kėshillin e Evropės, unė kam votuar nė favor tė Rezolutės pėr dėnimin e krimeve tė komunizmit. Kadaresė nuk i duhet e vėrteta, atij i duhen njė numėr shpifjesh pėr tė justifikuar njė sulm tė verbėr dhe ku ai "zbulon" nė mėnyrė halucinante dhe me njė imagjinatė tė sėmurė, se gjoja Milo kėrkon tė mbrojė "paratė e grabitura tė popullit shqiptar, tė depozituara jashtė shtetit prej kupolės sė diktaturės". Kadareja, pėr fat tė keq, me ēka thotė, ėshtė bėrė pėr t‘u mėshiruar!

Historia e Janullės dhe Renatos sė gjorė, nuk ėshtė njė histori e nxjerrė nga "Uzina e ndryshkur e ish-policisė sė fshehtė shqiptare", sikurse pėrpiqet ta fshehė Kadare, por njė sjellje makabre, qė duhet t‘i gėrryejė ndėrgjegjen pėr tėrė jetėn

Reagimi i Kadaresė, po e nėnvizoj edhe njė herė, ėshtė njė pėrpjekje e dėshpėruar dhe inatēore pėr tė fshehur tė kaluarėn e tij komuniste. Por ai nuk mund ta bėjė kėtė me shpenzimet e mia, me emrin dhe dinjitetin tim. Meqė Kadare nuk e di ose bėn sikur nuk e di, po i them se unė i pėrkas, nga familja ime dhe ajo e gruas sime, njerėzve qė u pėrndoqėn politikisht, se persona tė familjeve tona kanė vuajtur nė burgjet e komunizmit, se pėr vite tė tėra jemi keqtrajtuar nė punė e nė jetėn publike. Kadare ishte komunist, unė jo, Kadare ishte nė qiellin e shtatė komunist, kur babai im pėrjashtohej pėr herė tė dytė nga PPSH-ja, me motivacionin mė tė rėndė "Armik i partisė dhe i popullit" (shih dosjen nė ish-Arkivin Qendror tė PPSH-sė. Komisioni i Revizionimit, viti 1975) dhe unė largohesha nga Tirana pas njė gjyqi poshtėrues nė kolektivin e "Zėrit tė Popullit". Pėr vite me radhė, nuk m‘u dha e drejta tė shkruaja e tė botoja me emėr, ndėrkohė qė hija e dyshimit, nga ana e regjimit, mė shoqėronte kudo qė shkoja deri nė fund tė viteve ‘80. Nuk ėshtė kėtu qėllimi qė tė bėj biografinė time, se nė tė ka dhe mjaft momente tė bukura njerėzore nė ato kohė, por pėr ta kėshilluar edhe njėherė, nėse pranon, zotin Kadare, qė tė mos luajė me ndjenjat dhe jetėn e njerėzve, se ofendon njė numėr tė madh prej tyre qė kanė vuajtur, por qė e kanė lexuar e respektuar si shkrimtar. Unė gjeta forcė e kurajo qė i fala persekutorėt e familjes sime, ndėrsa shkrimtari komunist, Kadare, asnjėherė nuk gjeti moralin, qė tė paktėn tė heshte pėr bamirėsit dhe protektorėt e tij. Aq mė tepėr t‘i kėrkonte falje Janullės dhe Renatos sė gjorė, qė nuk ėshtė njė histori e nxjerrė nga "Uzina e ndryshkur e ish-policisė sė fshehtė shqiptare", sikurse pėrpiqet ta fshehė Kadare, por njė sjellje makabre, qė duhet t‘i gėrryejė ndėrgjegjen pėr tėrė jetėn.

Nė arkivat shqiptare ka mjaft raporte tė natyrės staliniste e tė tjera, nga i nderuari Kadare

Stalinizmi ėshtė varianti mė i egėr i komunizmit dhe njė i pėrndjekur jokomunist si unė nuk mund tė bėhet kurrė stalinist. Njė komunist qė i thotė Andre Fontenit, kryeredaktorit tė gazetės mė tė madhe franceze "Le Monde" nė vitin 1984, se pėr tė shkruar romanin "Dimri i Madh" "u pėrqendrova kryesisht te dokumentet dhe stenogramet e takimit tė Hrushovit me shokun Enver, qė i kam riprodhuar pothuajse pa i ndryshuar" dhe qė i raportonte udhėheqjes mė tė lartė shqiptare tė kohės se "Sipas konsultimeve nė Komitetin Qendror u pėrpoqa dhe besoj se arrita tė jap mendimin tonė pėr Hrushovin", ėshtė njė dėshmi e qartė pėr tė parė e gjykuar se kush kishte mundėsi tė ishte stalinist dhe kush jo. Tė paktėn, Kadare tė qėndronte nė pozitat e Hrushovit, qė u deklarua kundėr Stalinit! Nė arkivat shqiptare ka mjaft raporte tė kėsaj natyre apo tė tjera, nga i nderuari Kadare.

Aq lart ka hipur nė fronin e vetėkėnaqėsisė dhe tė megalomanisė ky njeri, saqė i jep tė drejtėn vetes tė caktojė se kush duhet tė jetė nė opozitė ose jo, se cili duhet tė jetė nė pushtet, se cili duhet tė jetė ministėr i Jashtėm i Shqipėrisė dhe ka gjasa tė na caktojė se cili do tė jetė edhe rezultati i zgjedhjeve vendore pas pak kohėsh. Pėr Kadarenė dhe njė takėm njerėzish, politikanėt shqiptarė duhet tė kenė fytyrėn dhe mendjen e tyre qė tė jenė tė vlefshėm pėr Shqipėrinė. Ismail Kadare ka ėndėrruar tė ishte Haveli i Shqipėrisė, por nuk e arriti. Haveli u bė i respektuar nė tė gjithė botėn, jo thjesht se ishte shkrimtar i famshėm, tė tillė ka me shumicė sot dhe i fundit qė u nderua me ēmimin "Nobel" ishte turku Pamuk. Haveli ishte luftėtar i madh i tė drejtave tė njeriut nė vendin e tij, i burgosur politik, iniciator i "Kartės sė 77-ve", njeri me karakter tė fortė e tė qėndrueshėm, qė vuajti dhe luftoi nė vendin e tij. Atdheu, i nderuar Kadare, ėshtė pronė e tė gjithė shqiptarėve, veēanėrisht i atyre qė nuk e braktisin nė ditė tė vėshtira pėr tė shpėtuar lėkurėn e mirėqenien, i atyre qė jetojnė e sakrifikojnė nė Shqipėri dhe qė kanė mundėsi tė kontribuojnė, paēka se do t‘u bėhen edhe kėpucėt me baltė, paēka se nuk do tė kenė energji elektrike tė mjaftueshme, paēka se nuk do tė kenė 24 orė ujė e kondita tė tjera pėr njė jetė tė rehatshme. Ka ikur koha kur shqiptarėt dhe politika e vendit tė tyre, e mirė apo e keqe, mund tė marrin direktiva e tė qeverisen nga kafenetė e bulevardit "Saint-Michel" tė Parisit. Sė fundi, meqė reagimi i Kadaresė ėshtė bėrė nė njė nervozizėm nėntė ballėsh dhe nuk ka qenė nė gjendje vetėkontrolli nė pėrdorimin e fjalėve pa edukatė, i rekomandoj qė shpjegimin e fjalės "horr" mund ta gjejė nė Fjalorin e Gjuhės sė Sotme Shqipe, botim i Akademisė sė Shkencave, faqe 692. I shkon shumė pėrshtat.

[ARIANI_TB]

Promovohet ne Tirane vepra, ne mungese te Qosjes


E Merkure, 08 Nentor 2006


Rexhep Qosja, akademiku qe pergjate gjithe jetes luftoi per Shqiperine e bashkuar dhe pa kufij, nuk mundi te ishte ne panairin e Tiranes, pikerisht per shkak te kufijve. Afati i pasaportes se tij diplomatike kishte perfunduar, ndaj edhe promovimi i nje pjese te korpusit te vepres se tij u organizua ne mungese te akademikut, kritikut, studiuesit e letrarit Qose

Anisa YMERI

Ai qe luftoi aq shume per Shqiperine e bashkuar dhe pa kufij, nuk mundi te ishte ne Tirane pikerisht per shkak te kufijve, qe “vijezojne” ende fatin e shqiptareve. Mungesa e pasaportes solli mungesen e akademikut Rexhep Qosja ne panairin e Tiranes, ku paraditen e djeshme u promovua nje pjese e mire e korpusit te tij letrar e studimor. Duke qene se prej 1 nentorit pasaportes diplomatike me te cilen qe pajisur Qosja i mbaroi afati dhe vonesa solli qe ne mungese te nje pasaporte te re, lexuesi nuk mundi ta kishte pranine e tij pergjate diteve te panairit, por vepra e tij kurrsesi nuk i mungoi stendes se “Toenes”, qe ka edhe ekskluzivitetin e botimit te vepres se tij ne shqip. Mosprania e tij fizike nuk ka penguar as miqte e tij te jene prezente dhe te flasin tanime jo vetem per mikun dhe njeriun Rexhep, por per akademikun, studiuesin, kritikun dhe letrarin qe kane emerues te perbashket, vlerat e tij dhe gjurmet qe ai ka lene e vijon te lere ne historine e kombit tone. Udhet e jetes kane qene te perdredhura, sidomos per te! Duke mos u konfirmuar, pagoi edhe ai nje fature, ate te lenies ne “heshtje” per nje kohe te gjate, izolimin e tij, censure qe emri i tij te mos permendej kurrkund, por asgje nga keta nuk e menjanoi thirrjen e tij dhe asgje nuk e ndali luften per nje Kosove te ndryshme nga ajo nen zgjedhen e Serbise. Botimi i vepres se pare te tij daton mese 40 vjet me pare, e prej atehere, akademiku Rexhep Qosja vijon te mbetet studiuesi dhe kritiku me i madh i letersise shqipe. Ndersa perkthimet e tij ne gjuhe te huaja i kane bere nje nder edhe me te madh letersise sone. “Porosia e madhe” eshte per te madhin e kombit tone, Naim Frasherin, ndersa qindra faqe monografi jane per Asdrenin. Akoma me shume faqe nder vite jane shkruar dhe kane hedhur drite, duke perjetesuar historine e letersise shqipe. Pra, ne veprat e tij mund te kuptosh kohen ne te cilen jetojme, sfidat me te cilat duhet te perballemi, duke lene nje testament per te nesermen e shpirtit kombetar. Emri i tij mbahet mend jo vetem per keto testamente qe ai ka lene per kombi tone, por edhe per theniet e mencura, kur te gjithe rendin te kacavirren pas nje termi per te justifikuar shterpesine e tyre. Vite te shkuara, Rexhep Qosja duke folur per modernitetin, pohoi se realizimi socialist nuk eshte as realizem, sepse eshte romantizem. Fjalet dhe vleresimet nuk mungojne asnjehere ne kesi rastesh promovuese, por jo per kete shkak humb vlera e tyre. Miku i tij, por ne kete rast studiuesi Jorgo Bulo, shprehet se, “Qosja nuk rrembehet nga modat. Ai vertet mund te mos jete ne mode, por eshte modernist i vertete”. Romani i tij “Vdekja me vjen prej syve te tille”, eshte nje deshmi e gjalle e nje letrari modern, i cili tani i eshte kthyer serish shkrimit te veprave letrare. Ky vit, pra 2006-ta, shenon edhe vitin e 70-vjetorit te lindjes se tij, ndaj edhe ajo cka u shfaq ne Prishtine, ne simpoziumin shkencor me rast te ketij pervjetori erdhi edhe ne Tirane, ne 10 minuta jeteshkrim me ane te imazhit. Ndersa nje ze pershkruante udhet e jetes neper te cilat Qosja shkeli, objektivi i kameres kishte fiksuar disa nga momentet me kryesore te jetes dhe krijimtarise se tij.

Panairit te 9-te te librit i erdhi fundi dhe dita e sotme shenon ate te mbylljes. Dje, perpos ndarjes se cmimeve te panairit, u promovua edhe nje pjese e korpusit te vepres se akademikut Rexhep Qosja, ndonese ne mungese te tij. Nder veprat e promovuara mund te permendim: “Fjalor demokratik”, “Ceshtja shqiptare”, “Te vertetat e vonuara”, “Porosia e madhe”, “Tri menyra te shkrimit shqip”, “Ideologjia e shperberjes” apo edhe “Realitet i shperfillur” i replikes se madhe per identitetin kombetar.

[DEN_Bossi]

Nga Kastriot Myftaraj - Është një anekdotë se njëherë Sulltani i Turqisë shkoi për vizitë në një vend europian, ku porsa ishte ndërtuar nevojtorja-ja allafrënga me shkarkues uji. Pasi sulltani e përdori nevojtoren-në i zoti i shtëpisë filloi t’ ia lavdëronte shumë këtë shpikje dhe e pyeti sulltanin se ç’ përshtypje i kishte bërë.Sulltani, duke dashur të lartësonte vendin e vet i tha se kjo shpikje ishte shumë mbrësëlënëse, por nuk ishte gjë para asaj që ishte bërë në Turqi, ku vërtet në nevojtore allaturka nuk kishte shkarkues uji, por atje kishte një mekanizëm që ta fshinte prapanicën pasi kishe mbaruar punë. Mbreti europian u habit shumë nga kjo shpikje saqë pas disa kohësh njoftoi se sulltanin se do t’ i kthente vizitën. Atëherë ky i fundit urdhëroi që të ndërtohet një nevojtore allaturka e posaçme, ku brenda kanalit, në anë të birës kishte një platformë të posaçme të vogël, ku rrinte një shërbëtor me një fshesë të posaçme në dorë që kishte detyrë që porsa të merrte shenjën ta fshinte prapanicën e njeriut që po kryente nevojën. Mikut europian i thanë se pasi të kryente nevojën dhe të donte të shërbehej me fshirjen e prapanicës, ai duhej të tërhiqte lehtë një zinxhir të ngjashëm me atë të shkarkuesit të ujit dhe atëherë mekanizmi i fshirjes do të vihej në punë. Zinxhiri në fakt qe i lidhur pas këmbës së shërbëtorit që rrinte poshtë dhe ishte vënë që ta sinjalizonte këtë të fundit se duhej të bënte punën e vet. Miku europian pasi urinoi bëri siç i thanë, pra tërhoqi zinxhirin, duke pritur gjithë kuriozitet se çfarë do të ndodhte. Atëherë shërbëtori ngriti fshesën e posaçme dhe i bëri një të fshirë të mirë prapanicës së tij. Kjo e habiti aq shumë mbretin e huaj sa zgjati fytyrën në qenef, siç i thonë turqisht, që të shikonte poshtë se çfarë ishte ky mekanizëm kaq i çuditshëm. Por shërbëtori që rrinte poshtë në errësirë, e mori fytyrën për prapanicë dhe kujtoi se mysafiri i lartë donte të shërbehej përsëri, prandaj i hoqi dhe një goxha të fshirë në fytyrë me fshesën që këtë herë qe e përlyer, duke ia bërë fytyrën për “ibret“, siç i thonë në turqisht. Kjo anekdotë m’u kujtua kur pash një debat televiziv për Ismail Kadarenë në një emision ku nga emri supozohet që të bëhet “opinion-bërje“, por që është shndërruar në altari i Shën Ismail Kadaresë. Drejtuesi i këtij emisioni prej kohësh ka marrë përsipër që të bëjë në favor të Ismail Kadaresë punën që sulltani i kishte ngarkuar shërbëtorit të vet në raport me mbretin europian që i kishte ardhur mik. Është qesharake ta dëgjosh drejtuesin e emisionit kur e pyeste para disa javësh ish-drejtorin e SHISH Fatos Klosi se a ka pasur Sigurimi i Shtetit një dosje survejimi për Ismail Kadarenë, kur “fshesari“ televiziv e dinte mirë se Fatos Klosi e dinte që “fshesari“ televiziv ka një dosje spiuni me pseudonimin “Korani i Myzeqesë” (pseudonim që vjen me sa duket ngaqë ndonjë shef Sigurimi me shpirt poetik do të jetë frymëzuar nga fakti që djaloshi me origjinë nga bregu i Liqenit të Pogradecit ku rritej korani i famshëm, por që peripecitë e luftës së klasave e patën bërë të lindte në Myzeqe). Ismail Kadareja duhet ta kuptojë se ky lloj pastrimi i bërë nga një “fshesar televiziv“ me këtë të shkuar vetëm sa e përlyen më tepër. Në emisionin e fundit të “fshesarit televiziv“ të Ismail Kadaresë ku debatohej për Ismail Kadarenë, “fshesari” televiziv, i cili kishte thirrur për ndihmë dhe dy “fshesarë” të tjerë të llojit të vet, e përlyen më keq se çdo herë tjetër Kadarenë, që me siguri kishte afruar fytyrën në ekran të shikonte se si funksiononte mekanizmi i çuditshëm i pastrimit që i kishte premtuar “Korani i Myzeqesë”. “Fshesari” më i zellshëm në këtë emision u tregua ish-bashkëpunëtori i Sigurimit të Shtetit me pseudonimin “Masoviku”, por edhe “Ushtari”, i cili tashmë paraqitet si ithtar i madh i Alcide De Gasperit. Duke treguar zell të madh në përdorimin e “fshesës” ai, mori përsipër ta mbrojë Kadarenë edhe për ato gjëra për të cilat ai nuk e merr mundimin vetë që mbrohet, pra se me idenë e qendresës në veprën e vet ka letrarizuar, me alegori historike, idenë e Enver Hoxhës të Shqipërisë komuniste si “kështjellë e revolucionit proletar“ dhe “shkëmb graniti i marksizëm-leninizmit“ në mes të oqeanit të tërbuar imperialisto-revizionist. “Masoviku” u shpreh se Kadare duke paraqitur këtë ide në fakt ka menduar integrimin, për të cilin ne po flasim sot. Hë më i lumtë operativit të “Masovikut” se burrë të zgjuar ka peshkuar. Sipas kësaj logjike edhe Enver Hoxha, fjalimet e të cilit ka letrarizuar në këtë rast Kadareja, del si pararendës i procesit të integrimit euroatlantik të Shqipërisë, në Bashkimin Europian dhe në NATO! “Masoviku” kur foli për Janulla Rapin përdori një logjikë që po të zbatohet edhe për Ismail Kadarenë jep konkluzione shumë kompromentuese për këtë të fundit. “Masoviku” u shpreh se shpjegimi që dha Janulla Rapi se pas kthimit nga internimi ajo u emërua shitëse në rrugën e ambasadave në Tiranë me ndërhyrjen e dy shoqeve të saj, nuk besohet as nga fëmijët, duke aluduar se ky emërim mund të bëhej vetëm nëse ajo ishte bashkëpunëtore e Sigurimit të Shtetit. Interesante do të ishte nëse zbatohet kjo logjikë e “Masovikut” mbi disa episode të errëta të jetës së Kadaresë. Kështu, Kadare e ka pranuar në një emision të hershëm të “Koranit të Myzeqesë” se ai në kohën kur ka qenë nxënës në Gjirokastër ka qenë arrestuar një herë nga policia për falsifikim monedhash në bashkëpunim. Kadare e quajti këtë çështje “marrëzi të rinisë”, por e vërteta është se kjo çështje bëri që Kadarenë mos ta çonin me studime të larta në Moskë, në vitin 1953 kur mbaroi shkollën e mesme, siç e meritonte ngaqë ishte shquar duke shkruar poezi shumë të ndjera për vdekjen e Stalinit. Kjo ndodhi se ishte një orientim nga Moska që nga vendet e tjera mos të silleshin në Rusi si studentë njerëz me precedentë penalë. Dhe vërtet që Kadare nuk bëri burg për falsifikimin e monedhave si shoku i tij i ngushtë, pasi për të ndërhyri Liri Belishova, por dihej se ai qe fajtor. Kështu Kadarenë e çuan për studimet e larta në Tiranë. Por megjithatë në vitin 1958 Kadare u çua për studime pasuniversitare në Moskë, në Institutin shumë të pëlqyer “Gorki” ku specializoheshin shkrimtarët. Çfarë ndodhi që u shkel rregulli? Kjo shpjegohet vetëm me gëlltitjen e “lugës së çorbës së prishur” për llogari të “kuzhinës sekrete” të Tiranës dhe Moskës. E vërteta doli indirekt kur në një emision televiziv francez për jetën e Kadaresë që u emetua dhe në TV Klan u panë pamje filmike të jetës së Kadaresë në Moskë të regjistruara me një kamera televizive që ky i fundit e pati blerë kur qe student në Moskë. Kadare tha se këtë kamera e pati blerë me honorarin e librit me poezi që iu botua në Bashkimin Sovjetik. Ky është një shpjegim qesharak se libri i Kadaresë u botua në vitin 1960, vit kur ai u largua nga Bashkimi Sovjetik dhe logjikisht honorari jepet pas botimit. Duke qenë se pamjet filmike që u paraqitën ishin të periudhës së thuajse gjithë jetës studentore nënkuptohet që Kadare u pajis me kamera me të shkuar në Bashkimin Sovjetik. Ku i gjeti Kadare paratë për të blerë kamera televizive, kur në vendet komuniste këto gjëra ishin sende superluksi dhe qenë të rralla dhe shumë të shtrenjta, edhe për pagën e një qytetari rus të mesëm dhe jo për bursën e një studenti? Një njeri që në atë kohë ka studiuar për pilot në Rusi dhe që është mbrojtës i Kadaresë, e pranon me sinqeritet se edhe ai me bursën e studentit ushtarak për pilot që ishte shumë më e lartë se e të tjerëve, nuk ishte në gjendje që të blinte një kamera televizive. Pastaj çështja është se në vendet komuniste kamera televizive, edhe kur ishte në shitje në dyqan nuk i jepej kujtdo pasi shihej si një mjet që mund të përdorej për spiunazh, prandaj për ta blerë atë duhej të pajiseshe me leje të posaçme dhe kuptohej se kush i jepte këto leje, KGB-ja. Sigurisht për një student të huaj shqiptar kjo bëhej nëse ai i ishte rekomanduar nga shërbimi sekret shqiptar për punë të ndryshme. Atëherë në Bashkimin Sovjetik studentët që kishin kamera televizive, veçanërisht të huajt shiheshin si njerëz të KGB-së pasi detyra e tyre ishte të regjistronin jetën e kolegëve të tyre sovjetikë dhe të huaj për t’ ia vënë në dispozicion KGB-së për të gjetur atje atë që në gjuhën e saj quhej “material komprometues”. A mund të na shpjegojë “Masoviku” se kur Ismail Kadare pretendon se për romanin “Dimri i vetmisë së madhe” në 1973 u sulmua nga ministri i brendshëm (shefi i Sigurimit të Shtetit), Kadri Hazbiu (“Dyzet faqe lexova nga ky libër dhe dyzet herë pështyva?» Ismail Kadare, Denis Fernandez Recatala: «Kohë barbare», «Onufri», Tiranë 2005, f. 69-70), si e shpjegon ai që pas një viti po ky ministër i jep Kadaresë privilegjin të shkruajë parathënien e volumit të parë të korpusit të librave «Heronj të heshtur» (parathënia e volumit të parë shërbente për të gjithë korpusin prej nëntë volumesh), me jetën e oficerëve dhe bashkëpunëtorëve të Sigurimit të Shtetit të rënë në luftën e klasave, një libër që mban shënimin “Botim i Ministrisë së Punëve të Brendshme”? Në këtë parathënie Ismail Kadare i bën një himn të vërtetë Sigurimit të Shtetit, duke e nxjerrë veprimtarinë e tij sikur: “është pjesë e pandarë e kronikës së lashtë të vendit tonë, ashtu siç janë armët e diktaturës së proletariatit, siç është arma e Sigurimit të Shtetit,- ‘kjo armë e dashur dhe e mprehtë e partisë’-siç e ka karakterizuar udhëheqësi i partisë dhe i popullit shoku Enver Hoxha, është pjesë e pandarë e revolucionit”. (“Heronj të heshtur”, Botim i Ministrisë së Punëve të Brendshme, Tiranë 1974, Vol. I, f. 5) Kur “Masoviku” pretendon në librin e vet për Nexhmije Hoxhën se Enver Hoxhën e ka ndihmuar shërbimi sekret francez, kuptohet në interes të Serbisë, atëherë ai ka detyrimin që të bëjë edhe një hipotezë se kush ka qenë ndërmjetësi sekret i Enver Hoxhës me Parisin, proskeneti, ose më saktë një nga ndërmjetësit kryesorë. Duke qenë se Enver Hoxha kopjonte në çdo gjë Stalinin dhe ky i fundit përdorte si një nga proskenetët e vet kryesorë një shkrimtar, Ilya Ehrenburgun, atëherë duket se Enver Hoxha ka krijuar “Ehrenburgun” e vet, Ismail Kadarenë, i cili i ngjan proskenetit të Stalinit Ehrenburgut, nga fakti se ashtu si ai udhëtonte shumë shpesh në Francë. Kështu, Ismail Kadare qe për Enver Hoxhën, ashtu siç qe Ilia Ehrenburg për Stalinin, një lloj ambasadori personal, kumtet e të cilit, të përpunuara nga regjimi, duhet të dukeshin sikur bartnin edhe opinionin e inteligjencës së vendit. Edhe kritikat që iu bënë Kadaresë në 1982 u bënë për të maskuar faktin që ai kishte rënë shumë në sy si proskenet gjatë viteve 1980-1981, kur ndodhën ngjarjet në Kosovë dhe eliminimi i Mehmet Shehut, për të cilat Enver Hoxha praktikisht me Tablonë Sinoptike që bëri për “komplotin e Mehmet Shehut“ akuzoi si fajtore CIA-n, çka i pëlqente shumë Francës, Serbisë, por edhe Rusisë. Për të gjitha këto nuk duhet pritur një përgjigje nga “Masoviku”, i cili ka qenë fjalimeshkrues i Hekuran Isait. Të them të drejtën në këtë emision prisja të merrja një shpjegim për atë si është e mundur që në 5 qershor 2006, në gazetën “55“, f. 1-7 është botuar një artikull i Ajet Zenelit me titull “gjeniu Ismail Kadare dhe At Zef Pllumi në një libër të jashtëzakonshëm-palimpsest“, kuptohet duke iu referuar faktit që Ismail Kadare është autori i parathënies së librit të Pllumit “Rrno vetëm për me tregue”. Në faqen 330 të librit thuhet se kapiten Ajet Zeneli ka qenë shef i Sigurimit të Shtetit për zonën e Dukagjinit në kohën që Zef Pllumi ka qenë meshtar në Shosh. Në artikull Zeneli thotë se e ka njohur At Zefin dhe se për të ka pasur rekomandime prej shokëve të tij nga Shkodra si një njeri tepër i vlefshëm (???) dhe se ka bashkëpunuar me të dhe se i bëhet qejfi që këta burra, Kadare, Pllumi dhe botuesi i librit po punojnë bashkërisht pasi kanë punuar veç e veç me shumë rezultate(???). Artikulli mbyllet me perifrazimin e çuditshëm të titullit: “Rrno vetëm për me u turpnue”! Sit a shpjegojmë këtë çudi përveçse me teorinë e “fshesarit” të zellshëm? Pasi “Masoviku” e përdori mirë e mirë “fshesën” përlyese në fytyrën e “gjeniut të letrave shqipe”, atë ia rrëmbeu nga dora “fshesari” tjetër i zellshëm, i ftuar në këtë emision, njeriu nga “shtëpia me gjethe”, qendra e përgjimeve akustike të Sigurimit të Shtetit, i cili pasi e kreu ushtrinë në kohën e komunizmit, në një repart që varej nga Drejtoria e Zbulimit në Sigurimin e Shtetit, doli me gradën e nënoficerit të Sigurimit të Shtetit nga shërbimi ushtarak dhe më pas, duke vazhduar të shërbente part-time tek “shtëpia me gjethe”, arriti deri në gradën e oficerit rezervë të Sigurimit të Shtetit. Ky njeri më zbaviti aq shumë me ato që tha saqë këtë herë do t’ ia kursej trishtimin që do t’ i sillte përmendja e pseudonimit të tij. Fakti që një prej dy mbrojtësve të Kadaresë ishte njeriu nga “Shtëpia me gjethe“ ishte shumë kompromentues për Kadarenë, në sensin e “fshesës së përlyer“. Njeriu nga “Shtëpia me gjethe“ e përdori “fshesën e përlyer“ e përlyer po aq me sukses sa “Masoviku“ duke paraqitur tezën e çuditshme se: “Ismail Kadare nuk ka qenë disident, por vepra e tij ka qenë disidente“. (?!) Ky mendim i shprehur për veprën e Kadaresë, është një kompliment unik në llojin e vet, meqë del nga “Shtëpia me gjethe”. Por, o Zot, ç’ marrëzi! Por nëse dikush ka shkruar gjëra disidente a nuk është ai disident? Çfarë tjetër është disidenti? Teza të tilla, aq më tepër kur dihet se nga goja e ç’ njeriu dalin, kanë efektin që e bëjnë Kadarenë qesharak. Nga njeriu i “Shtëpisë me gjethe” ishte pritur që ta mbështeste tezën e vet me argumente nga fusha e profesionit të vet konfidencial në kohën e komunizmit, duke thënë p.sh. se Kadare kur bën fjalë për “çjetinçit” (mikroaparatet përgjues) në kinë, ose për përgjuesin e Polit të Veriut tek “Koncert në fund të dimrit” ka ndërmend “Shtëpinë me gjethe” në Tiranë. Por, duke qenë se ai e kishte “mizën nën kësulë”, siç thuhet nuk e bëri këtë gjë. Dhe meqë ra fjala, Kadare me historinë e “çjetinçive” letrarizon atë që thotë Enver Hoxha në librin e vet “Shënime për Kinën” se Zyra e posaçme e komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Kinës, ose Sigurimi special nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Mao Ce Dunit bënte përgjime me aparate të posaçme. “Korani i Myzeqesë” në emision shkelte vazhdimisht rregullat e deontologjisë profesionale, duke bërë pyetje sugjestive të llojit: “Nëse ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’ është një vepër pro regjimit komunist pse lexohet kaq shumë në Perëndim?” O zoti “Koran myzeqari”, ku janë shifrat për tirazhin në të cilin janë botuar veprat e Kadaresë në botë dhe posaçërisht ky roman, meqë të është fiksuar? Pse i mbani sekret si dokumentet e vilave pa leje që keni në Golem së bashku me “gjeniun e letrave”? Dhe “Korani i Myzeqesë” duhet ta ngulë në mendje një herë e mirë se Kadaresë nuk ia japin çmimin “Nobel” se ka pasur një të shkuar prej shkrimtari komunist, siç e pranon “Korani” nën zë në tavolina. Çmimin “Nobel” e kanë marrë dhe komunistë të deklaruar si Shollohovi, madje edhe stalinistë si Pablo Neruda. Kadaresë nuk ia japin çmimin “Nobel” se nuk është një shkrimtar i rangut botëror, edhe pse “fshesarët” kërkojnë ta paraqesin si të tillë.

Gazeta SOT

[Xhuxh Xhumaku]

Vdekja na vjen prej Kadaresë së tillë!

Sa isha bërë gati të shkoj në një debat të hapur që Kadare pati në Bibliotekën Kombëtare në Prishtinë me studentët dhe personelin akademik të Universitetit, më dolën ca punë dhe nuk shkova dot e më mbeti merak që nuk mbërrita derisa nuk pashë në media histerinë e tij të derdhur në ata pak minuta sa ishte aty. Atëherë e pashë sa mirë që nuk kisha shkuar për të marrë pjesë në funeralin për së gjalli të një shkrimtari.
Nga Halil Ibrahimi

Mu kujtua madhështia që kisha krijuar në imagjinatën time për të kur i kisha nja tre-katërmbëdhjetë vjet kur sapo kisha lexuar “Gjeneralin e ushtrisë së vdekur” dhe përulja e tij e shpejtë në realitetin e parë direkt pas dëgjimit të fushatës së tij kundër myslimanëve shqiptarë e poashtu edhe pas leximit të mëpastajmë të letërsisë së tij.
Ajo që të irriton më së shumti rreth fenomenit Kadare është kryeneçësia dhe këmbëngulja e tij në pafajësinë e tij dhe tentimi që në mënyra të tërthorta, vjedhurazi dhe me dinakëri të distancohet nga ide e qëndrime të tij të cilat koha i ka dëshmuar e po i dëshmon si të liga, monstruoze, johumane dhe patetike. Kështu që me shumë të drejtë shkrimtari Britanik Brian Aldiss pati thënë “Ka dy lloje shkrimtarësh; janë ata që të shtyjnë të mendojnë dhe të tjerët që të bëjnë të çuditesh”. Duke parë veprimtarinë, intervistat, deklarimet, fushatat dhe tërë pompozitetin e Kadaresë gjatë dy a tri dekadave të fundit nuk ke si të mos çuditesh me koprracinë e tij intelektuale pikë së pari karshi shqiptarëve myslimanë dhe të së kaluarës së tij komuniste, e pastaj edhe ndaj gjithçkaje që mund t’ia cenojë fobinë e tij për të marrë çmimin Nobel.

Histeria e derdhur në Bibliotekën Kombëtare nga Ismail Kadare është kulmi i fudullëkut dhe hipokrizisë që një intelektual mund ti lejojë vetvetes të bëjë në publik. Derisa në njërën anë pa pikë turpi deklaroi se përherë kishte njohur kontributin dhe vendin e myslimanëve shqiptarë në formësimet kombëtare dhe avancimet drejt Evropës, në anën tjetër iu turr me aq vrull Rexhep Qosjes, me fjalët më të paskrupullta që nuk i gjen as në debate bulevardeske, duke të bërë të çuditesh e të mendosh se në tërë këtë gjezdisje identitetesh ishte Kadare kundër Qosjes që paraqiste realisht myslimanët shqiptarë e jo anasjelltas. Fjalët e tij “Qosja vazhdon me marrëzitë e tij. Unë do ti këshilloja të mbyllet në një spital psikiatrik. Ai është një njeri i papërgjegjshëm dhe konteksti i deklaratave të tij është që Kadare të dalë nga letërsia shqipe edhe nga kujtesa e shqiptarëve” do të jenë epitafi i vdekjes së Shkrimtarit Kadare dhe pjekjes së dyfytyrësisë të karakterit të tij. Dhe këtë jo pse Qosja është një super intelektual identiteti i të cilit nuk bën dhe nuk mund të cenohet, jo aspak, por për të vetmen arsye se zhargoni i tillë nuk i ka hije një shkrimtari e aq më pak një dikujt që synon ta konsiderojë veten në piedestalin e intelektualisë shqiptare. Dhe Kadare nuk do ta ketë kaq të lehtë të dalë jashtë kujtesës së shqiptarëve. Margaritarët e mëposhtëm vështirë harrohen.


“Ju shqiptarë fodullë e harrestarë”

Në fillimvitet e nëntëdhjeta ishte në trend të rreshtoheshe kundër myslimanërisë shqiptare dhe të bëje propagandë katolikofile në dëm të shumicës së shqiptarëve dhe në këtë vazhdë asokohe edhe Qosja për pak kohë sa nuk ishte bërë pjesë e flluskave të tilla por me kohë si duket ai pa realitet historike, kulturore dhe identifikuese të këtij konstelacioni dhe përderisa ai sqaroi gjerë e gjatë arsyet e këtij evoluimi të tij dhe joautenticitetin e fushatave të tilla, në anën tjetër Kadare jo vetëm që nuk pranon se ka ndërmarrë ndonjëherë gabime trashanike qoftë në çështjen e identitetit të shqiptarëve myslimanë por edhe të një dyzine gjërash të tjera, por vazhdon kështu këmbëngulshim të konsiderojë bashkëkombësit e tij si një turmë fodujsh harrestarë. Të gjithë njerëzit gabojnë por më i miri midis tyre thoshte profeti Muhamed është ai që pendohet. Ndërsa Kadare jo vetëm që nuk ka treguar asnjë shenjë pendese për bëmat e tij naive e kontraverze por edhe e mbron shenjtërinë e tij me çdo kusht duke të bërë me padashje të shohësh të pështirë gjithçka që sillet rreth emrit të tij. Duke qenë se në disa nga shkrimet e tij të fundit Kadare akuzon rëndë shqiptarët për mosdhënien e çmimit që po e pret nuk ke si të mos mendosh se syzheu i gjithë gallatës disavjeçare është Nobeli.

Karta e parë me të cilin luajti në aferën e fitimit të Nobelit ishte disidentizmi. Përkundër disidentëve të vërtetë të cilët u fshikulluan, u dëbuan dhe u anatemuan nga regjimet, Kadare jo vetëm që ishte i përkëdheluri i regjimit por edhe për ta kulmuar këtë e shpalli veten disident me ikjen ne Francë në kohën kur përfundoi regjimi duke menduar se shqiptarët do të jenë kaq naiv sa të harrojnë veprimtarinë e tij politike dhe letrare në kohën e komunizmit. Ikja e tij në vitin 1990 de fakto donte të thoshte se ai po shfaqte mospajtim me rënien e regjimit dhe ngritjen e sistemit demokratik dhe të vetëquash vetveten disident në këto rrethana në vend që të ngazëllehesh që ra komunizmi është shaka me bisht.

Karta tjetër e dështuar e tij ishte sindromi Salman Rushdi. Duke parë se sa në trend ishte të jesh antiislamik Kadare filloi një kryqëzatë të tmerrshme kundër shumicës së popullit të tij duke shpresuar se kjo do t’ia afronte çmimin e ëndërruar. Në një intervistë të tij tash vonë me Blendi Fevziun, Kadare rikujtoi një sugjerim të tij bërë Ramiz Alisë në vitin 1989 ku tekstualisht i propozonte diktatorit që për ta demokratizuar Shqipërinë në aspektin e fesë ai duhej të hapte kishat katolike dhe ato ortodokse në mënyrë që me kohë të zbehej identiteti i islamit shqiptar. E merrni me mend sa sugjerime demokratike! Në këtë intervistë ai e quajti këshillën e tij të atëhershme si një mendim të cilin historia e nxorri të gabuar, dhe kaq. Ti propozosh diktaturës në emër të demokracisë që ta shtypë qenësinë e pjesës më të madhe të kombit dhe pastaj ta arsyetosh këtë me vetëm një frazë gjysmake ku faktikisht as nuk shihet ndonjë shenjë e kërkim faljes ndaj popullit të tij është hipokrizi banale. Ky faktikisht ishte vetëm fillimi i luftës së tij kundër bashkëkombësve të tij myslimanë. Gjatë tërë viteve të nëntëdhjeta kishte deklaruar në një mori rastesh fobinë e tij poshtëruese ndaj myslimanëve shqiptarë duke pohuar se ata janë pakicë, se Evropa nuk i mirëpret ata përderisa nuk identifikohen si katolikë dhe duke e bërë të pistë çfarëdo lidhje të kulturës shqiptare me Islamin. Nuk do ta harroj e nuk do ta harrojmë një deklaratë të tij të dhënë për agjencinë Kosova Press se shumica e të arsimuarve të Shqipërisë janë të krishterë duke i nxjerrë për tuhafë dhe matufë bashkëkombësit e tij myslimanë. Është njëmend padrejtësi të përmendësh një deklaratë të tij në këtë aspekt dhe ta lesh tjetrën pa e treguar sepse secila është më neveritëse se tjetra. Të gjitha janë të ruajtura dhe të paharruara.


Dinamiti i Nobelit

Se sindromi i të fituarit të Nobelit prish karaktere dhe ta eksplodon çdo grimcë humaniteti në shpirt është vërtetuar më së miri në rastin e Kadaresë. Ismail Kadare gjatë këtyre tri dekadave të fundit ka tentuar që të qëndrojë mirë me secilin duke sharë në një kohë njërin e duke lavdëruar tjetrin në mënyrë që të krijojë imazhin e një superintelektuali që qëndron mbi të gjithë dhe mbi kohën me idetë e tij kinse largpamëse, varësisht si e kërkon vakti dhe moda. Kur ishte e modës të ishe pacifist paushall ai akuzonte UÇK-në për terrorizëm, kur populli e deshi veprimtarinë e tyre çlirimtare u ngut ti ngriste larg heroizmat e tyre, kur Ibrahim Rugova ishte i padëgjuar e jobindës e quajti babaxhane veprimtarinë e tij, kur ai u respektua e u ngrit e himnizoi ‘luftën’ e tij, kur komunizmi ishte superfuqi shqiptare ai ishte ati i tij më i madh intelektual, kur dështoi u ngut ta shkelte bukën e kuqe të ngrënë, kur e pa se Nobeli mund të fitohej me antiislamizma naive të tipit Rushdi nuk la të zezë pa thënë për bashkëkombësit e tij myslimanë, kur pa se në të njëjtin vit dy myslimanë e fituan Nobelin dhe se profecitë e tij satanike se në mijëvjeçarin e tretë shqiptarët do të gdhiheshin katolike dolën false, u ngut ta varroste veprimtarinë e tij qyqare ndaj kulturës së shqiptarëve myslimanë me dy tri deklarime gjysëmfjalëshe. Dhe këto as nuk ishin kërkim faljeje siç dinë të bëjnë njerëzit e mëdhenj por lot krokodili në mjedis të thatë. As që pritet të kërkojë falje dikush i zhytur në koprraci të tilla intelektuale.

Në një intervistë dhënë “Kohës Ditore” të datës 12 Nëntor 2006 Kadare e quan abuzim sjelljen e deklarimit të tij nga libri “Nga një dhjetor në tjetrin” se komunizmi kishte të mirë ngulfatjen e Islamit dhe ngritjen e nostalgjisë për katolicizmin. Abuzim?! Çfarë histerie qaramane! Prapë i madhi i ynë i imagjinuar mjaftohet duke thënë se ishte parashikim i gabuar ky dhe nuk ka asnjë shenjë kërkimfaljeje ndaj bashkëkombësve të tij myslimanë të cilëve ua quajti me bereqet komunizmin sepse ua vrau e ua rrënoi klerikët dhe vlerat fetare. Si për rastësi në të njëjtën ditë që Kadare derdhi margaritarët kundrejt akademikut kosovar u publikua një peticion ku Kadare është ndër të nënshkruarit dhe ku ai thërret për përshpejtimin e ndërtimit të katedrales katolike në Prishtinë për ta madhëruar kështu Nënën Tereze. Sikur katedralet nuk ndërtohen për të bërë fe por për të mbajtur emra! Në vend të kësaj nëse njëmend ai nuk do të ishte një lobist naiv i katolicizmit kundër islamit, do të duhej të ngriste shqetësimin se përse nuk ndërtohet një xhami e madhe për myslimanët shqiptarë të Prishtinës e edhe të Tiranës duke pasur parasysh se shumë nga ta falen në shi e borë rrugëve në mungesë të xhamive. Mund ti lihet emri Sami Frashëri, Haxhi Zeka apo Hoxhë Tahsini kësaj xhamie nëse medoemos duam madhërim emrash, apo këta nuk e meritojnë të ngriten meqë janë shqiptarë muslimanë!

Kjo vret, rrënon, fshikullon e masakron më rëndë se komunizmi. Shqiptarëve iu vjen vdekja nga një mentalitet i tillë dhe nuk u bëjnë dobi as edhe njëqind çmime Nobel për antivlera të tilla antihumane. Do të donim, njëmend do të donim ta shihnim vërtetë Kadarenë të kërkojë falje për xhuxhërinë e tij intelektuale karshi bashkëkombësve të tij myslimanë. Kjo do të mund ta ringjallte ushtrinë e gjeneralit të vdekur. Në të kundërtën Nobeli i tij i fituar eventual do të jetë dinamit kundër qenies dhe harmonisë së popullit të tij. Ai mund të dijë të shkruajë mirë por kjo nuk i bën të kridhen në mendime bashkëkombësit e tij myslimanë; përkundrazi kjo i bën të stepen së çudituri me njeriun dhe idetë e tij të vogla që qëndrojnë prapa këtyre shkrimeve.

/ 21 11 2006/V.H.

[Brari]

qosistet i vrasin muslimanet ne prita te pabesa megjithse ata jan shqiptare e megjithse jane luftetare, profesore e gazetare e bile dhe vajza e femije..
Per cilet musliman po derdhin lot krokodili enveristet qoseiste?

Kane vetem nje hall anti-kadarete..
Pse Kadare ja "cnderoj" idolin qoseistave.. Enver Hoxhen dhe kliken e tije.. qe sic del mir e paskan ditur se idoli i tyre Roberonte nje popull me shumice muslimane..

Kadare ka qene me kohe nje Kosovar i madh.. dhe se fundi akoma me i madh..
Ai shqetsohet e nuk ngerdheshet e ferkon duart nga qejfi si Qose Demaqet.. kur Kosoves i afrohen Kobe ..
Ai gezohet njesoj si atdhetaret ne Prishtine per cdo hap para qe ben Kosova dhe leshon alarm kur behen hapa prapa sikur marsi i qoseistave..
Ky djal i Gjirokastres e ndjen Kosoven si atdhe te vetin.. dhe me guxim ja rrezon idhujt e rrem.. atij populli te sakatuar ne shekuj..
Bastardet.. duan tja rrasin mbi zverk atij populli idhujt e rreme e kanibale..
Ketu eshte thelbi i armiqesise se vampireve ne Kosove me Kadarene e madh..

Kjo lufte e shpallur gazetave e TV ka nje te mire..
qarte na i tregon portretet e kanibaleve.. te Kosoves dhe lidhjet e tyre me kanibalet 97-tsh ne Tirane..
Cdo shqiptar sot qofte i krishtere a musliman.. ndihet mire e i pa rrezikuar ne fe e prosperitet e ne jete e ne kombetari.. nga fjala e Kadarese sido qe te thuhet e kudo qe te thuhet..
Kurse nga keta hipokritet "musliman-hall qares" te falanges qoseiste.. te vjen plumbi i kallashit dhe te ofrohet varri..

Muslimane ne fe ishte sabahetja dhe luftare e humaniste..
Po ashtu Drini e nana e Drinit .. Xhema e Ahmet Krasniqi.. Bardhyli e Uk Bytyqi.. por ne pritat e pabesa ishin qoseistet qe vigjelonin e mitralonin..

Hipokritet skan as fe as komb.. as njerzillek.. vec ambicje kanibale..

[ylli hasa]

fare qarte talenti nuk eshte e thene qe te perkoj me skrupujt rrespekt zotit rrexhep qosja