Ver Mik -vermikiot
Kanine-kalinjot
Terbac-terbaciot
Ver Mik -vermikiot
Kanine-kalinjot
Terbac-terbaciot
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
Zenel Gjoleken krye kapedanin me te madh lab.
Kryekomandant i Kryengritjes së Tanzimatit në 1847
Nga Dr.Hasan Luçi
Zenel Gjoleka, biri i një fshatari të varfër dhe punues druri,u rrit pranë grykës se Kuçit me legjendat e përrallat e traditës dhe ato të kryengritjeve fshatare antiosmane. U shkollua ne gjimnazin "Zosimea" të Janinës.
Duke kryer shërbimin ushtarak si trim i komandantit te divizionit ne Manastir,i frymëzuar nga luftëtarët e lirisë si Tafil Buzi me shoke,më l930, Gjoleka kreu i vetëm atentatin e partë duke vrarë gjeneralin osman te armatës, Rushit pashën, kaftanazin në çadrën e tij të shtabit. U arratis dhe mbërriti në Labëri, ku pritet menderime. Kështu,ai mori hakun e gjyshit të Ismail Qemalit, të cilin pashai osman e pat vrarë në oborrin e pallatit të Janinës me l827. Qysh në atë kohë, Gjoleka bëhet prijësi i çetave të Kurveleshit dhe merr pjesë në betejat e udhëhequra nga Balil Nezha e Çobo Golemi më l833. Më l834 pret e shoqëron Tafil Buzin që vinte nga Korfuzi për të çliruar Beratin, më l835/36 bën kryengritjen e vilajetit të Vlorës dhe më l837 qe prijësi i kryengritjes në Kurvelesh dhe Lumin e Vlorës. Më l840/47 do të kryejë një varg luftimesh në krye të çetës së tij. Ndërkohë merr pjesë në kuvendin e Labërisë, ku u mblodhën mbi 6o personalitete të kohës dhe u vendos Kanuni i Labërisë ose siç njihen Shartet e Idriz Sulit Zhulatit që ishte një hap përpara i kohës.
Më l846 Porta e Lartë osmane ngulmoi në kryerjen e reformave të Tanzimatit por krerët lebër u mblodhën në Taroninë të Zhulatit,i kundërshtuan këto reforma, organizuan "Besëlidhjen Shqiptare të Shqipërisë së jugut" që drejtohej nga një komitet në krye të të cilit zgjodhën Zenel Gjolekën. Pikërisht në qershor l847 do te fillonte në Kurvelesh kryengritja e madhe antiosmane. Atë muaj Gjoleka çliroi Delvinën dhe u hodh në Çamëri për të bërë bashkimin e forcave kryengritëse. Atje hyn në bisedime me kryeministrin e Greqisë për të bashkërenduar luftën kundër osmanëve, por bisedimet nuk patën sukses pasi grekët kishin synimet e tyre për gllabërimin e trojeve shqiptareve qe buronin nga "Ideja e madhe" shovene helene. Por Gjoleka nuk tërhiqet. Në korrik l847 dërmoi hordhitë osmane në Goranxi ku mbetën l000 ushtarë të vrarë dhe shumë të tjerë robër. Më pas u hodh në Mallakastër ku do të luftonte në krahë me Rrapo Hekalin. Në gusht përballon hordhitë e ardhura nga Rumelia me Reshit Pashën në krye dhe së bashku me Hodo Nivicen do të pengonin marshimin e osmaneve në Sarandë,Delvinë e Gjirokastër. Ai sulmoi Janinën, fitoi betejën e Dolianës ku u vranë rreth l000 osmane, pot tërhiqet pa e marre dot Janinën pasi betejat në veri në Mallakastër nuk patën sukses. Në shtator tërhiqet në Kallarat, Bolenë dhe Kuç,pasi osmanët përparojnë nga ana e Vlorës,ku bejlerët u hapën rrugën. Bëri qëndresë të fortë veçanërisht në Grykën e Kuçit,ku me nj mijë e ca lebër i shkaktoi armikut humbje të mëdha.
Në fund të shtatorit kryengritja u shua. Armiku rrafshon fshatrat si Kuçin, Kallaratin, Bolenën, Gusmarin etj. Gjoleka qëndron në male të Kuçit në shpellën e Gjolekës, siç quhet edhe sot. Në dimrin e l847 kapet me tradhti gruaja dhe djali i tij i vetëm Myslimi dhe detyrohet te dorëzohet. Osmanët e internojnë,por ai arratiset dhe kapet përsëri dhe internohet në Turqi derisa në l849 e zë amnistia dhe kthehet ne atdhe.
Më l852 Gjolekën e shohim duke nxituar ne Veri në krye të mijëra lebërve të armatosur për mbrojtjen e trojeve shqiptare që rrezikoheshin nga shovenët malazez. Zhvillo luftime të ashpra, por vritet ne pabesi në një kurth në shkallën e Kerstiqit afër Podgoricës. Atje edhe u varros nga bashkëluftëtarët e tij, afër kullës së Oso Kukës ku gjendet ende varri i tij. Së bashku me të luftoi edhe i biri Myslimi ndonëse l7 vjeç. Më pas Myslim Gjoleka u bë një nga prijësit e Lidhjes së Prizrenit në Gjirokastër dhe hero i luftës së Lëkurësit më l878.
Kështu, legjenda e Zenel Gjolekës vijoi për 25 vjet me luftëra dhe me 22 beteja, të gjitha të fituara. Gjoleka u shqua si atentator, prijës ushtarak, diplomat e politikan, ligjvënës i kohës së paqes e luftës. Ai ishte një pararendës i rilindësve tanë. Gjolekën e përjetësoi kënga popullore kudo në Labëri dhe jashtë saj. Jehona e luftërave të tij gjendet në arkivat osmane dhe ato evropiane apo ruse, në enciklopeditë, fjalorët dhe librat që ende nuk njihen të gjitha. Edhe populli grek e nderon me fjalën e urtë: të jesh trim si Gjoleka!
Jeta dhe vepra e Zenel Gjolekës nuk i lë shteg për përgojime nga ndonjë historian shqiptar apo i huaj e shoven se gjoja ai luftoi si mercenar osman në veri,ku ai me bashkëluftëtarët e shumtë mbrojtën trojet tona etnike dhe historike. Historiografia shqiptare ka për detyrë të shkruajë historinë e tij të plotë,të merituar, që Gjoleka të zërë vendin që i takon në altarin e kombit tonë, por edhe në Ballkan e gjetke, pasi veprimtaria e tij ka qenë mjaft e gjere në luftën për liri e pavarësi të kombit tonë. Deri sot ka vetëm artikuj, shkrime te shkurtra dhe libri "Gjolekajt e Kuçe në breza", ku bëhet fjalë për këtë lis atdhetar.
Në qershor 2003 u vendos në vendlindje, ne sheshin kryesor në qendër të Kuçit,përmendorja e tij e bërë nga duart e arta të mjeshtrit skulptor të mirënjohur Zeqir Alizoti dhe sponsorizuar nga zemra bujare e fisnike e shtëpisë botuese "Toena", zatmir Toçi, që e ringjallën dhe çmallemi me kujtimin e tij duke kënduar këngët e shumta epike e heroike te folklorit popullor te kombit tonë.
Kjo përmendore dhe kujtimi i Zenel Gjolekes do te rrezatoje qëndresë e krenari dhe nder për liri e pavarësi, përparim shoqëror për brezat tanë siç thotë kënga:
Pse lufton a derëzi,
As për mua as për ti
Po për gjithë Shqipëri...
Aferim të gjithë i thonë,
Luftove me padishanë,
I nderove këto anë!
160 vjet më parë, aty nga mesi i qershorit të vitit 1847, Zenel Gjoleka, në krye të 200 kuçjotëve, përzuri me armë sipërmarrësit e taksave dhe forca të shumta xhandarësh që kishin shkuar në Kuçtë Kurveleshit, për të vjelë taksën e xhelepit dhe për regjistrimin e rekrutëve. Ky aksion shërbeu si sinjal për fillimin e kryengritjes më të madhe kundër-osmane që ka hyrë në histori me emrin "Kryengritja e Tanzimatit", e cila i dha sundimit otoman goditjen, që shënoi fillimin e tatëpjetës së tij. Sipas Jorgji Meksit, që ka shkruar për këtë kryengritje 50 vjet pas shuarjes së saj, vatër e kryengritjes u bë "gjithë krahina në veri të Delvinësqë quhet Arbëridhe që përfshin Kurveleshin dhe Himarën" (V. Meksi, "Revista politiko-ushtarake", Tiranë1977, nr.6, f.60), por pastaj ajo u shtri në Labëri, Tepelenë, Mallakastër e Çamëri.
Me bashkimin e Delvinëse të Çamërisëdhe, aty nga fundi i qershorit, edhe të Mallakastrës me kryengritjen, nën kontrollin e kryengritësve u vu një zonë e gjerë nga Berati në Çamëri, me përjashtim të Gjirokastrës dhe të Beratit, qëishin në duart e turqve. Kryengritësit u ndeshën me garnizonet osmane të vendosura në kalatë e këtyre qyteteve, si dhe me ushtritë e shumta të dërguara nga Porta e Lartë, duke fituar disa luftime në zonën nga Lugina e Drinos e të Delvinës, si dhe në rrethin e Beratit.
Duke parë se kryengritja përfshiu gjithë Toskërinë dhe nga frika se mos përhapej edhe në veri të Shqipërisë, Porta e Lartë urdhëroi kryekomandantin e armatës së Rumelisë, mareshalin Mehmet Reshit Pasha, të ndërmerrte një fushatë të madhe ndëshkimore kundër kryengritësve. Mareshali turk grumbulloi në Manastir, Janinëe Thesali,ushtri të shumta të rregullta dhe lajmëroi krerët e veriutqë të rekrutonin 15 mijë gegë e t'i drejtonin nga Ohri. Veç këtyre forcave, drejt brigjeve shqiptare u nis një njësi detare nën komandën e nënadmiralit të Flotës, Ahmet Pasha. Në fillim të gushtit, Mehmet Reshit Pasha u nis nga Manastirinë krye të një force prej 15 mijë ushtarësh të rregullt, të pajisur me teknikën më moderne ushtarake të asaj kohe. Në Ohër, gjeti edhe 6 mijë rekrutë gegë.
Nga Ohri u nis për në Elbasane prej andej iu drejtua Beratit, ku arriti rreth datës 20 gusht (8 gusht). Pas luftimesh të ashpra në zonën e Beratit e të Mallakastrës, ai mundi ta thyente qëndresën e forcave të Rrapo Hekalit, të kalonte Vjosën dhe të ngjitej përpjetë Grykës së Shushicës, me qëllim që të hynte në Kurveleshin e Sipërm, ku ndodhej shtabi i kryengritjes, nga veriu. Kryengritësit i pritën me luftime të ashpra forcat e serasqerit në Mesaplik e Kurvelesh të Poshtëm, të cilat arritën kulmin me përleshjet e ashpra në Grykën e Shurit. Si rrjedhim i qëndresës heroike të forcave të udhëhequra nga vetë Gjoleka, përpjekja e komandantit turk për të depërtuar në mënyrë të rrufeshme në epiqendrën e kryengritjes, dështoi.
Duke parë humbjet e ndjeshme dhe nga frika e fillimit të shirave, serasqeri u tërhoq në Himarë dhe prej andej kaloi në Delvinë, në pritje të përforcimeve. Ai vendosi të hynte në Kurveleshin e Sipërm nga jugu, duke e ndarë ushtrinë në dy kolona, që do të bashkoheshin në lumin e Kardhiqit dhe prej andej do të zinin Picarin e Kolonjën dhe do të ngjiteshin në Golem e Progonat, për ta shuar kryengritjen në djepin e saj. Po edhe ky plan dështoi. Kolona që vinte nga Gjirokastra nuk arriti në Kardhiq, pasi u pengua nga luftëtarët e zonës së Kardhiqit. Kurse kolona tjetër, pas luftimesh të përgjakshme në fshatrat Palavli e Kamenicë me forcat e Hodo Nivicës e Halim Çaparit, mundi ta kalonte qafën e Skërficës dhe të arrinte në Zhulat. Por malet e Kurveleshit, që ngriheshin kërcënueshëm përballë, e bënë serasqerin ta ndryshonte planin dhe të mos i niste forcat kundër tyre, në ato çaste.
Komandanti turk, i njohur për mizoritë kundër shqiptarëve (ishte ai që organizoi masakrën e Manastirit më 1825), vendosi të provonte edhe një herë armën e tij të pëlqyer, dredhinë. Ai shpalli një amnisti për pjesëmarrësit në kryengritje, së cilës shumë vetë i besuan. Pashai ftoi parësinë e Labërisëtë mblidhej në fushën e Zhulatit, ku duhej të shfaqej besnikëria e krerëve të kryengritjes ndaj pushtetit osman. Kurthi i ngritur edhe kësaj here punoi. Duke shkelur amnistinë e premtuar, ai arrestoi 85 vetë, ndër ta edhe Hodo Nivicëne krerë të tjerë kryesorë, të cilët u internuan në Adana, nga u kthyen gjallë vetëm dhjetë syresh. Gjoleka, si e pa që forcat e tij të pakësuara nuk mund t'u bënin dot ballë reparteve të shumta osmane, e shpërndau ushtrinë e vet në çeta të vogla, "duke mbajtur me vete disa të paktë dhe duke mos u paraqitur kurrë para ndjekësve të tij". Me shpërndarjen e forcave kryengritëse dhe me kapjen e Hodos, qëndresa ra.
***
Kryengritja e vitit 1847 nisi si një kundërshtim ndaj hreformave të Portës së Lartë, të cilat nuk sillnin asgjë të mirë për shqiptarët, përveç forcimit të shtypjes dhe të shfrytëzimit të tyre. Largimi për 10-12 vjet i krahëve më të aftë të punës për të kryer shërbimin ushtarak, do të thoshte shkatërrim i ekonomisë. Taksat e reja, që, veç të tjerash, duheshin paguar jo në natyrë por në të holla, ishin një barrë tepër e rëndë dhe e papërballueshme prej tyre. Reformat binin kryesisht mbi kurrizin e popullsisë fshatare, e cila përbënte edhe shumicën dërrmuese të popullsisë. Prandaj, ndryshe nga lëvizjet e mëparshme, kjo kryengritje nisi si një lëvizje e vegjëlisë fshatare, veçori që erdhi e u bë më e theksuar me zhvillimin e mëtejshëm të ngjarjeve. Përfshirja në revoltë edhe e krahinave të Toskërisë,që i ishin nënshtruar prej kohësh sundimit otoman, tregon se sa e rëndë ishte barra e re që u ngarkohej. Labëria, që nuk e kishte njohur pushtetin osman, kishte edhe më shumë arsye t'i kundërshtonte hreformat. Sidomos për Kurveleshin, që prej gati katër shekujsh edhe haraçin nuk e kishte paguar, zbatimi i këtyre hreformave shënonte nënshtrimin e plotë ndaj Turqisë. Prandaj ata u lidhën si një grusht i vetëm dhe vendosën më mirë të vdisnin duke luftuar, sesa të duronin zgjedhën e rëndë që po përpiqej t'u vinte Porta e Lartë. Shembullin e tyre e ndoqën menjëherë fshatarët e zonave të tjera të Labërisë, të Mallakastrëse Beratit, të Tepelenës, Delvinës, Gjirokastrëse të Çamërisë. Përgjigjja e tyre qe: "Mbretit s'ja kemi takanë,/ me xhelep e me nizamë,/ me asqer e Tanzimanë".
Ndryshe nga krahinat e tjera të Toskërisë, në Kurvelesh dallimet shoqërore ishin në fillimet e tyre. Aty kishte vetëm fshatarë-pronarë, të vegjël ose të mëdhenj, por që e siguronin jetesën me punën e vet. Për këtë është kuptimplotë fakti që në listën e krerëve kurveleshas që kanë nënshkruar letrën e 27 gushtit, drejtuar mbretit Oton të Greqisë, vetëm Çelo Picarimbante titullin "aga". Por edhe ky titull i tij nuk buronte nga pasuria, por ishte thjesht një ofiq i fituar nga shërbimi në shtetin turk. Nga ky status i njëjtë ekonomik, buronte edhe pozita e njëjtë shoqërore e banorëve të fshatrave të Kurveleshit. Në Kurvelesh nuk kishte bejlerë, agallarë dhe kapedanë; nga përgjigjja ironike e Çelo Picarit, kuptohet që ai nuk pranonte të kishte bejlerë në Picar dhe kapedanë në Çorraj. Duke qenë se të gjithë prekeshin njëlloj nga hreformat, Kurveleshi u hodh i tëri në kryengritje. Kështu ndodhi edhe në ato pjesë të Labërisë,ku marrëdhëniet feudale nuk kishin përparuar dhe toka e bagëtitë ishin në duart e fshatarëve.
Po në anët e Labërisëdhe në krahinat e tjera të Toskërisë, ku ekzistonin dallimet shoqërore në fshatarë dhe bejlerë e agallarë, këta të fundit, jo të gjithë u bashkuan me kryengritjen. Këtë e dëshmon edhe lista e krerëve të kazave e përmendur më lart. Në kazanë e Delvinës, nga 32 nënshkrues, vetëm një ka titull: Abdyl bej Koka, prej një familjeje të njohur feudale të Delvinës; nga 44 përfaqësues të kazasë së Vlorës,këta tituj i mbajnë vetëm 4 vetë dhe në të dy Mallakastrat, nga 12 vetë, vetëm Rrapo Hekali kishte një pronë, të blerë me paratë e fituara nga shërbimet ushtarake, ku kishte marrë edhe titullin "aga". Gjithë të tjerët ishin burra të dëgjuar për trimërinë dhe urrejtjen e tyre ndaj turqve, por që vinin nga radhët e fshatarëve të mesëm ose të pasur.
Ndryshe u soll ndaj hreformave shtresa e bejlerëve dhe agallarëve. Tanzimati cenonte edhe privilegjet e tyre, por nga frika se mos shkaktonin mërinë e Sulltanit e i humbnin të gjitha, mjaft feudalë menduan se do të ishte më me leverdi për ta të mos i kundërshtonin këto hreforma e të mos bashkoheshin me kryengritësit. Prandaj, pjesa më e madhe e tyre mbajti një qëndrim tepër të lëkundur, kurse një pjesë mori hapur anën e pushtuesit. Këtë qëndrim të lëkundur të shtresave të larta, e kanë vënë në dukje shumë të huaj bashkëkohës të kryengritjes. Nënkonsulli grek, Klerinxis, në raportet e tij thekson se si nga myslimanët, edhe nga ortodoksët, me Gjolekën u bashkuan vetëm njerëz "nga klasat popullore". Për qëndrimin e lëkundur të feudalëve që nuk donin të binin në sy të autoriteteve, ai thotë se "këtë qëndrim e mbajnë vetëm për hir të mbrojtjes së interesave të tyre personale" (revista "O Neos Kuvaras", Raporti nr.2603/295). Gjatë kësaj kryengritjeje, Vrionasit dhe shumë bejlerë e agallarë të Beratit, Vlorës, Gjirokastrës, Delvinëse të Çamërisë,drejtpërdrejt ose tërthorazi u vunë në shërbim të autoriteteve turke, duke ndihmuar në shtypjen e saj.
***
Në këto rrethana, kryengritja e vitit 1847 nuk mund të ishte tjetër, veçse një lëvizje e vegjëlisë së fshatrave e të qyteteve dhe udhëheqjen e saj s'kishte kush ta merrte, veç njerëzve nga radhët e saj. Feudalët nuk mund t'i merrnin këtë role, sepse ata qëndruan mënjanë dhe nuk qenë të vendosur për ta shpurë punën gjer në fund. Prandaj, kryengritësit zgjodhën si prijës të tyre Zenel Gjolekën, Rrapo Hekalin, Tafil Buzin, Hodo Nivicën, Halim Çaparin etj., me origjinë dhe gjendje shoqërore fshatarë pronarë. Këta u vunë në krye të vegjëlisë, në mbrojtje të interesave të saj, që ishin të njëjta me të tyret, dhe nuk i lëshuan armët nga dora, gjersa kryengritja u shua përfundimisht. Ushtarë të tyre ishin masat e gjera të fshatarësisë së varfër të Kurveleshit e të Labërisë, bujqit e feudalëve të Beratite të Myzeqesë, të Delvinëse të Gjirokastrës, që u ngritën për të mbrojtur të drejtat e tyre të nëpërkëmbura nga shteti osman. Udhëheqësit e kryengritjes, me intuitë, e kishin kuptuar se kërkesat e tyre mund të plotësoheshin dhe të arrihej njëfarë suksesi, vetëm duke fituar simpatinë e kësaj shtrese dhe duke tërhequr në lëvizje masën e gjerë të fshatarësisë, pa bërë dallim nëse ishin myslimanë a të krishterë.
Qeveria osmane u mundua ta paraqiste kryengritjen si një lëvizje të izoluar dhe Gjolekën, si rebel, hajdut, kriminel e mashtrues, që "ka nxitur e bërë për vete disa naivë, që s'janë në gjendje të dallojnë të mirën nga e keqja" (AQSH: Sheria e Beratit, Dosja nr.1, f.61). Kundër këtyre përgojimeve flet vetë karakteri masiv i lëvizjes. Ajo nuk qe një revoltë e veçuar e një grupi personash, e një fshati apo e një krahine, por pati të gjitha karakteristikat e një kryengritjeje të gjerë, për shtypjen e së cilës Porta e Lartë mobilizoi të gjitha forcat e ejaletit të Rumelisë. Për të arritur bashkimin e popullit, Besëlidhja kërkonte nga luftëtarët t'u shmangeshin dhunës e hakmarrjeve, të mos dëmtonin pasurinë e fshatarëve dhe të mos i binin në qafë popullit. Këto tregojnë se kryengritësit nuk ishin banditë, po njerëz të revoltuar nga mungesa e drejtësisë. Pikërisht për këtë arsye ata u ngritën kundër shtetit që u grabiste pasurinë dhe u shkatërronte jetën, në të cilin, ligjet i bënte arbitrariteti dhe korrupsioni i nëpunësve dhe kërbaçi i zaptijeve.
Ndjenja kombëtare
Kryengritja e 1847, nga revoltë ekonomike, në një luftë çlirimtare
Kryengritja e 1847-ës nisi si kundërshtim i hreformave, d.m.th., pati shkaqe kryesisht ekonomike. Por shumë shpejt ajo mori tiparet e një lufte çlirimtare, pasi problemet ekonomike nuk mund të zgjidheshin pa shpëtimin nga zgjedha otomane. Lufta me ushtrinë osmane konceptohej prej tyre si ndeshje mes shqiptarëve dhe "halldupëve", "konjarëve", mes njerëzve që mbanin fustanella të bardha si bora dhe shallvaregjerëve me çallma, mes atyre që flisnin shqip dhe atyre që flisnin një gjuhë që nuk e merrnin vesh. Pra, kjo kundërshti traditash, gjuhësh dhe qëllimesh, nuk kishte si të mos ushqente tek kryengritësit ndjenjën e shqiptarizmës. Ndjenjat proto-nacionaliste, të shfaqura shekuj më parë tek shqiptarët jo vetëm nuk ishin shuar, por me kalimin e kohës evoluuan në ndjenja nacionaliste, gjë që e kanë vënë në dukje të huajt, që flasin për shqiptarët e fillimit të shek.XIX. Lidhur me këtë, lordi Hobhauz, që e shoqëroi Bajronin në udhëtimin e tij në Shqipërinë e Jugut, shkruan: "Tek ky popull, ka një frymë të tillë pavarësie dhe një dashuri të tillë për vendin e tyre, që përbën dallimin më të dukshëm të tyre nga ndjekësit e dy besimeve në pjesët e tjera të Turqisë. Kur vendësit e provincave të tjera i pyet se çfarë janë, ata të përgjigjen "jam turk" ose "jam kristian", ndërsa kur i bën këtë pyetje një banori të këtij vendi, ai të përgjigjet: "Jam shqiptar!". Kombësia, një pasion në të gjitha kohërat, më i fortë tek malësorët sesa tek banorët e fushave, është ndjenja më e spikatur në karakterin e tyre. Kushdo prej tyre që largohet prej vendlindjes, kur merr vesh se në vendin ku po udhëton banon një bashkëkombës i tij, do të kthehet nga udha t'i bëjë një vizitë, edhe pse nuk janë parë kurrë më parë". (J. Hobhouse, Journey through Albania, p.138-139). Pikërisht, ndjenja e kombësisë dhe lidhja e thellë shpirtërore me atdheun që buronte prej saj, i ruajti shqiptarët nga asimilimi.
Pra, Kryengritja e Tanzimatit u karakterizua që në fillim nga tipare të qarta të një lëvizjeje kombëtare. Besëlidhja që u krijua, ndryshe nga besëlidhja e vjetër, u quajt "Lidhja Kombëtare Shqiptare" dhe organi drejtues i saj u thirr "Komitet Kombëtar". Këto tipare duken edhe në parullat që u hodhën gjatë saj, si: "Të luftojmë për gjithë Shqipërinë!" apo "Të luftojmë për Atdheun!" (L.Mile, Rreth kryengritjes së madhe fshatare të 1847…, f.93). Elementet e ndërgjegjes kombëtare gjejnë pasqyrim edhe në këngët që iu kushtuan kësaj ngjarjeje. Gjoleka u tret, se u përpoq "për gjithë vilajete", ai s'falet "se mbron vatanë", ai lufton "as për mua as për tij, po për gjithë Shqipëri". Kjo kryengritje e forcoi ndjenjën e unitetit dhe të shqiptarizmës, që u shfaq qartë sidomos gjatë kryengritjeve që pasuan masakrën e Manastirit. Me gjithë përpjekjet për t'i përçarë shqiptarët, duke dërguar në veri ushtarë nga Toskëriadhe kundër kësaj ushtarë gegë apo çamë, Porta e Lartë nuk pati sukses. Siç del nga dokumentacioni turk i periudhës në fjalë, rekrutët shqiptarë dezertonin kur ishte fjala për të shtypur bashkatdhetarët e tyre dhe bashkoheshin me ta kundër turqve.
Kryengritësit nuk kërkuan pavarësinë, por ruajtjen e privilegjeve
Kryengritja e 1847-ës, si një lëvizje fshatare, vuajti nga kufizime e të meta që janë vënë në dukje nga historianët. Por, shpesh, kritikat nuk marrin parasysh rrethanat historike në të cilat ajo u zhvillua. Kështu, autori grek M.Spiromilo vëren se kryengritësit "nuk kërkonin pavarësi, por privilegje (venome) që u ishin dhënë atyre që prej kohës së pushtimit" (Hronograf i përjetshëm i Epirit, f.76). Dhe në Kurvelesh e Labëri,lëvizja ashtu nisi: masat fshatare kërkonin ruajtjen e privilegjeve të mëparshme, kurse Turqiadonte t'ua hiqte ato dhe t'i vinte këto krahina nën administratën e saj. Në letrën drejtuar mbretit të Greqisëata ankohen se "të mirat e mëparshme, që na përshtateshin, na u hoqën dhe na dërguan gjëra të reja, që nuk durohen dot në vendet tona; na vunë Këshillin e të Dymbëdhjetëve në çdo kaza tonën dhe ata gjykuan me hatëre dhe padrejtësisht e jo sipas hirit të perëndisë dhe profitit tonë, por me dhunë e duke na shtypur… dhe jo të gjykojnë si gjithë mbretërit e Evropës" (po aty, f.139). Megjithate, kërkesa për ruajtjen e venomeve nuk duhet marrë si një dëshmi e kundërshtimit prej tyre të progresit. Ata ishin kundër hreformave, sepse e kuptonin që zbatimi i tyre nuk do t'i sillte asgjë të mirë vendit, veçse një nënshtrim të plotë ndaj zgjedhës osmane. Po edhe si kërkesë për ruajtjen e privilegjeve ajo, në thelb, ishte pozitive, pasi luftohej për ruajtjen e traditave dhe të institucioneve vendëse dhe kundërshtohej instalimi i aparatit shtetëror të pushtuesit dhe zbatimi i sheriatit.
A mund të qortohen udhëheqësit e kryengritjes se nuk kërkuan pavarësinë nga Turqia? Sikurse e thonë vetë krerët e saj, ata ishin "një popull fare i varfër… me vendin e thatë dhe shkëmbor, pa asnjë dituri, por me armë në krah", pra, jetonin në një prapambetje shumë të madhe ekonomike dhe kulturore. Për këtë arsye, përfaqësuesit e masave fshatare, nuk mund të shtronin kërkesa që i kapërcenin caqet që u vinte niveli ekonomik dhe politik i kohës. Pra, kufizimet e kryengritjes duhen kërkuar pikërisht në kushtet ekonomike që e pollën atë lëvizje. Kështu që, kryengritësit nuk mund të qortohen pse nuk kërkuan pavarësinë e Shqipërisë. Por, pavarësisht nga këto, pasojat e kësaj kryengritjeje qenë largvajtëse. Ajo tronditi nga themelet Perandorinë Osmanedhe i shkaktoi asaj jo pak telashe. Përsa u përket shqiptarëve, ashpërsia e Portës së Lartë në shtypjen e saj, i bindi ata përfundimisht se kjo perandori ishte armike deri në vdekje e Shqipërisë dhe i ndërgjegjësoi se, shpejt a vonë, ata duhej të shkëputeshin nga Turqia. Jehona e kryengritjes qe e madhe në gjithë Evropëndhe popujt e shtypur të Perandorisëi shihnin me simpati e shpresë veprimet e kryengritësve shqiptarë. Në Greqinëe Veriut, Gjoleka shihej si hero dhe i këndoheshin këngë; njoftimet për kryengritjen dhe heronjtë e saj mbushnin faqet e gazetave më të mëdha greke të kohës. Në Shqipëri, jehona e saj qe edhe më e madhe. Ajo u përcoll edhe tek brezat pasardhës, sidomos nëpërmjet folklorit shumë të pasur që frymëzoi. Kujtimi i trimërive të panumërta të kryengritësve dhe i fitoreve të Gjolekës, Hodo Nivicës, Rrapo Hekalit etj., mbi ushtritë e pashallarëve turq, ngriti lart krenarinë kombëtare të shqiptarëve. Kjo ngjarje, më e madhja pas kryengritjeve të shek. XV-XVI, shërbeu si shtrat që lindi dhe ushqeu nacionalizmin shqiptar të periudhës së Rilindjes, i cili i nyjëtoi qartë aspiratat e popullit tonë për mëvetësi në lëvizjen e madhe politike të Lidhjes Shqiptare së Prizrenit dhe ngadhënjeu me shpalljen e Pavarësisë.
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
Disa imazhe te kapedanit legjendar ZENEL GJOLEKA.
http://photos-a.ak.fbcdn.net/photos-...15560_6088.jpg
http://www.facebook.com/photo.php?pi...id=48235246795
http://www.facebook.com/photo.php?pi...id=48235246795
Ndryshuar për herë të fundit nga labi i maleve : 03-02-2009 më 04:46
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
Postuar më parë nga labi i maleve
http://photos-b.ak.fbcdn.net/photos-...75385_9287.jpg
Zenel Gjoleka.
Ndryshuar për herë të fundit nga labi i maleve : 03-02-2009 më 05:57
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
Jam cik me vonese por ska problem.
Le ti marrim postimet me kronologji:
Albo - Labet te pabese
Dolphin - Ismail Qemali dhe shume patriote te tjere nuk ishin te pabese
Albo - Ismail Bej Vlora dhe jo Ismail Qemali se ky i fundit eshte emertim turk
Dolphin - Edhe Ismail Bej emertim turk eshte
Albo - Ismail Bej Vlora ishte patriot i vertete dhe nuk mund te quhet turk prej emrit (pa thene njeri qe ishte turk). Ismaili mbahet si babai i shtetit etj.
Dhe tani po bejme nje analize te vogel. Si perfundim ky Ismail Bej Vlora eshte i pabese apo burre shteti? Se kur ke thene qe laberi vjen nga togfjaleshi lane besen nuk i je drejtuar vetem asaj pjese te laberise qe i bien gjoksit fort.
`That` is good and `that` is funny...but it costs a lot of money...
E pse lodhesh o vella,eshte e kote ti biesh murit.Mur mbetet ai.Po s'ka faj se po tha ndryse ja pret hallatet Janullatosi pastaj,haha...
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
Zenel Gjoleka
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
labi i maleve
po pate munsi me gjet ni hart ku tregohet kufijt e plote te laberis
faleminderit
JO NEGOCIATA VETËVENDOSJE
Ne rregull vella,mos u merakos fare se do te sjell disa harta,pa problem.
LABERI O MAL ME THIKA , DJEMTE E TU TRIMA ME CIKA.
Regullat e Postimit
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt