Identiteti sipas Papa Gjon Palit II dhe çeshtja shqiptare

[NoName]

Identiteti sipas Papa Gjon Palit II dhe çështja shqiptare

Zef AHMETI

Përmbledhje

Papa Gjon Pali II do të mbetet një ndër figurat më të rëndësishme të shek. XX. Kjo figurë markante e Kishës, do të mbetet në historinë e botës si personalitet që bëri kthesa jo vetëm në Kishë, por edhe në politikën e Evropës. Madje, me Gjon Palin II lidhen ngusht ngjarjet vendimtare politiko – historike, sikundër janë rrënimi i ideologjisë komuniste dhe forcimi i procesit të Bashkimit të Evropës. Autori, duke reflektuar veprimtarinë e këtij Pape të madh, ka marrë në shqyrtim për të shfaqur disa ide mbi konceptin e identitetit të popullit apo shtetit. Për të bërë një analizë të këtillë, autori merr për ta trajtuar librin e fundit të Papës, Memoria e Identita, në të cilën libër jepen nocionet kryesore që e karakterizojnë identitetin, siç janë: atdheu, patriotizmi, nacioni, kultura. Në fund, paraqiten edhe disa refleksione në lidhje me identitetin e popullit shqiptar, që konstatohet se ende vuan nga identiteti i humbur.


Hyrje

Me figurën e Papës Gjon Palit II lidhen ngushtë disa ngjarje-(kthesa), mbase vendimtare të shekullit njëzet. Njihet si protagonist i shumë ndryshimeve pozitive, historike, në Europë dhe botë. Ai trajtohet si dëshmitar i pazëvendësueshëm i ngjarjeve të regjimit nazist, e sidomos i pas-Luftës së Dytë Botërore, diktaturës komuniste dhe luftës së ftohtë, ngjarje këto që shënuan shek. e kaluar.

Shekulli 20, e sidomos pjesa e dytë, është përcjellë me ngjarje të rëndësishme si në aspektin ideologjik (fitorja mbi ekzistencën e së keqes – që sipas Papës Gjon Palit të II-të- ishte nacionalsocializmi dhe komunizmi), shtetëror, por edhe në kuadër të ngjarjeve globale, në fushën e së drejtës ndërkombëtare publike (krijimi i shteteve të reja), krijimi dhe përforcimi i organizatave ndërkombëtare, e sidomos rënia e sistemit komunist së bashku me krijimin e Bashkimit Europian.

Ndryshime pozitive kishte edhe në kuadër të Kishës, që do të duhej të veçoheshin Koncili i II-të i Vatikanit, pastaj iniciativat e ndryshme, të cilat lidhen drejtpërsëdrejti me figurën e Gjon Palit të II-të, si ato të reformave liturgjike e themelimi i organizatave pastorale. Pastaj aktivitetet në fushën ekumenike dhe të dialogut ndër-fetar që kulmohet me festimin e dymijëvjetorit të Kishës Katolike. Personaliteti më i rëndësishëm që ka bashkë-ndikuar e bashkë-vepruar por edhe bashkë-përjetuar të gjitha ngjarjet të shek. 20, e që ka përjetuar edhe fillimin e mijëvjeçarit të rij, është figura e Papa Gjon Palit të II-të.

Këtu po bëjmë një përsiatje rreth mendimeve të tija lidhur me identitetin, që për kohën dhe momentin, mund të jenë të rëndësishme, edhe për popullin shqiptar, sidomos atë të Kosovës.

1. Jeta në liri
Kur thuhet se përvoja i bën njerëzit më të pjekur, pas kësaj fshihet një filozofi e saktë dhe realiste. Këtë mungesë e kemi përjetuar drejtpërsëdrejti me Shqipërinë pas rënies së regjimit shkatërrimtar komunist dhe me Kosovën e para dhe pas luftës (1999). Meqë jemi te jeta në liri, thënia e para-shënuar luan një rol shumë të rëndësishëm. Liria, kjo vlerë sublime, e cila krijon mundësinë të vendoset në mënyrë autonome për vetveten, në shoqëritë që kanë dalë nga sistemet totalitare, ka paraqitur po ashtu një problem pasues, pra pyetjen, që e shtron edhe Papa Gjon Pali i II-të, si duhet të sillemi me lirinë? Ai mendon se ky problem nuk prek vetëm individin, por edhe dimensionet kolektive. Liria jep mundësinë që ajo të përdoret në dy aspekte, për të mirë, por njëkohësisht edhe për të keq. Gjon Pali i dytë vlerëson, se “Veprimet njerëzore synojnë aftësitë e ndryshme shpirtërore drejt një sinteze. Në këtë sintezë dëshira merr rolin udhëheqës... aktet e njerëzve janë të lira dhe, si të tilla, ato sjellin përgjegjësinë e subjektit në lojë.” Papa, kështu, theksonte tre llojet e së mirës, që përcaktojnë veprimin e njerëzve në aspektin organik: bonum honestum (të mirës në vete), bonum utile (të përdorshme), dhe bonum delectabile (të pëlqyeshmen, këndshmen).

Në fund, në formë përmbledhëse ai vlerëson, se çështja e shfrytëzimit të drejtë të konceptit të lirisë, është e lidhur ngushtë me reflektimin e temës për të mirën dhe të keqen. Mendimet e Gjon Palit janë interesante lidhur me shtjellimin që i bën çështjes, se çka e bën lirinë? Në fakt, sipas tij, kjo ju jep njerëzve detyrën për t’u realizuar, dhe njëkohësisht ajo paraqet një kategori etike. Këto mendime ai i lidh edhe me mendimet e Arsitotelit dhe të Tomë Akuinit. Liria u jepet njerëzve nga Krijuesi, si dhuratë dhe detyrë njëkohësisht, duke shtuar po ashtu mendimin, se liria është në atë masë me të vërtetë liri, varësisht se si ajo e realizon të vërtetën për të mirën. Dhe vetëm atëherë është ajo (liria) diçka e mirë në vete.

2. Papa Gjon Pali II për identitetin
Qasja laike ndaj problemit të identitetit, kombit, nacionit dhe shtetit, bazohet në disa teori filozofike-politiko-juridike. Për ta prekur për së afërmi dallimin, ne duhet të fillojmë me shtjellimin e konceptin komb e nacion dhe shtet. Shikuar nga këndi shqiptar, kemi një dallim mes konceptit komb dhe nacion. Kombi trajtohet si koncept etnik, sipas të kuptuarit të filozofisë gjermane, e që i kalon kufijtë shtetërorë, ndërsa nacioni është një koncept politiko-shtetëror që nënkupton popullin e një shteti, dhe këtë e hasim te shteti francez. Në rastin konkret, sipas kësaj qasjeje, ne shqiptarët si komb shtrihemi në territorin e Maqedonisë, Kosovës, Serbisë, Malit të Zi, kurse si nacion në këtë kontekst mund të trajtohet populli shqiptar i shtetit të Shqipërisë, që nuk do të thotë se duhet të jenë edhe me kombësi shqiptare, ngjashëm do të ndodhë edhe në rast se Kosova njihet si shtet sovran. Me shtetin e Kosovës do të lind nacioni kosovar (“populli i shtetit të Kosovës”), që nuk do të jenë vetëm shqiptarët si shumicë, por edhe pakicat tjera.

Para se të vazhdojmë më tutje, të ndalemi pakëz te episodi i emërimit të Papa Gjon Pallit II në shërbesën e Kryeipeshkvit të kishës së Romës. Ai është vlerësuar nga qarqet politike si “Papë politik”, i cili vinte nga Lindja dhe mu nga një vend i Bashkimit Sovjetik, Polonisë, që kishte humbur identitetin, përkatësisht i ishte marrë identiteti i vërtetë këtij vendi nga diktatura komuniste dhe nuk ishte më vetvetja. Ai njihej, po ashtu, në qarqet perëndimore edhe si `antikomunist militant`. Ai vlerësohej shumë i (pa)përshtatshëm për kohën që vepronte edhe përballë Moskës. Ai ia del që dy muaj pas emërimit si Papë, ta pranojë në selinë e tij, më 24 janar 1979, diplomatin kryesor të Kremlinit, Ministrin e Jashtëm Gromyko, në një bisedë gati dyorëshe. Për të mos hyrë në detaje, Papa Gjon Pali II qëndronte edhe pas lëvizjes së sindikatës në “Solidarność”, – me të cilën lëvizje edhe fillon shkatërrimi i Bashkimit Sovjetik. Thënë ndryshe, Kisha Katolike në Poloni ishte e vetmja opozitë. Ajo qëndronte pas sindikatës, dhe ishte një produkt i Wojtylës e që drejtohej nga Leh Valesa. Teologu Wolfgang Hammel shkruan, se kurrë nuk ka pasur kësi rasti sikur me Valesën, që një laik të nderohet aq shumë në Vatikan.

Në vizitën e parë që i bën Papa vendit të tij në vitin 1979, në fjalimet e tija shprehej për “një suverenitet të shoqërisë”, “të drejtën për ekzistencë”, dhe se ai “ka qenë i kënaqur për etjen për liri dhe barazi” në vendlindjen e tij, po ashtu kërkonte “vend të vetin për Poloninë në hartën e Evropës”. Pra, kërkonte kthimin e identitetit të atdheut ku kishte lindur dhe prej nga vinte. Ne cekëm vetëm disa pika simbolike të të vepruarit të Wojtylës dhe kështu ne kemi ardhur në pikën që të fillojmë me mendimet e Papa Gjon Palit të II-të për Identitetin:


[ vazhdon ]

[NoName]

* Atdheu
Koncepti atdhe lidhet ngushtë me realitetin dhe emërimin »at« (pater). Atdheu është për t’u barazuar me trashëgimin (patrimonium). Pranë këtij emërimi kemi njashtu edhe një përcaktim tjetër »mëmëdheu«. Gjon Pali shtjellon dhe shpjegon këto dy koncepteve. Ai shton, duke shënuar, se të gjithë e dimë nga përvoja personale, se në çfarë mase ndikon bartja e trashëgimisë shpirtërore nga ana e nënës. “Atdheu është pra trashëgimia dhe njëkohësisht edhe gjendja e pasurisë, që buron nga kjo trashëgimi; kjo kupton edhe vendin, territorin. Për më tepër, koncepti atdhe përfshin përmbajtjen dhe vlerat shpirtërore, pra gjitha ato çka e bëjnë kulturën e një nacioni.”

Me atdhe kuptojmë një lidhje të thellë mes aspektit material dhe shpirtëror, mes kulturës dhe territorit. Dhe nëse territori merret me dhunë, atëherë...shpirti i një nacioni (kështu po e përdorim ngase Papa edhe e shënon kështu, andaj edhe po e lëmë si të tillë pa u lidhur me dallimin e lartshënuar në lidhje me konceptet komb dhe nacion) mund të ngritet për një jetë të re dhe lufton, që vendi t`i (ri)fitojë të drejtat që i takojnë.

* Patriotizmi
Një koncept tjetër, i cili ndërlidhet ngushtë me atë të atdheut, në përsiatjet e tij mbetet ajo që ka të bëjë me patriotizmin. Gjon Pali e shpjegon këtë term, duke filluar me urdhërin e katërt, i cili e detyron besimtarin t`i »nderojë prindërit« (babë e nënë). Patriotizmi lidhet ngushtë me vendlindjen, pra »mëmëdheun« që për secilin prej nesh është një nënë.

Trashëgimia shpirtërore, që ne e marrim nga atdheu dhe mëmëdheu e arsyeton, e argumenton obligimin tonë përball pietas, pra prindërve sipas kuptimit të urdhërimit të katërt. Ai shton më tutje, po ashtu duke shtjelluar edhe më thellë, se patriotizëm do të thotë dashuria për të gjitha, çka i takon atdheut: dashuria për historinë, traditën, gjuhën, është një dashuri që lidhet po ashtu me veprat e bashkatdhetarëve dhe të frutave tjera shpirtërore.

Mëmëdheu është po ashtu edhe e mirë e përbashkët e të gjithë qytetarëve, e mirë, e cila si e tillë, mbetet një obligim i të gjithëve. Duket se familja, nacioni dhe atdheu janë realitete të pazëvendësueshme, shkruan Gjon Pali II. Po ashtu, duke shtuar, ai thotë se mësimi social kishtar flet për bashkësitë »natyrore«. Edhe koncepti i nacionalizmit, që tek ne shqiptarët, sidomos të Kosovës, e shikojmë si diçka pozitive, është fjalë që Wojtyla e shpjegon duke thënë, se karakteristike për nacionalizmin është njohja dhe kahja e mirëqenies vetjake (vetëm për vete) e një nacioni pa i marrë parasysh të drejtat e të tjerëve (duke i përjashtuar ato), kurse patriotizmi i pranon edhe të drejtat e popujve tjerë, ashtu si i dëshiron për vete.

* Nacioni
Patriotizmi njihet edhe si ndjenjë e brendshme që lidhet me nacionin e atdheun. Por çka është nacioni për Papa Gjon Palin e II? Sipas tij, ekziston një lidhje e ngushtë mes konceptit »atdhe« dhe »nacion« dhe shpjegon me fjalën polake na-ród (nacion) që vjen nga fjala ród e që do të thotë krijim/lindje. Po ashtu edhe fjala atdhe i ka rrënjët në fjalën ojciec. Pra është at-i që së bashku me nënën dhurojnë jetën. Dhe me këtë krijim nga ana e nënës dhe atit lidhet po ashtu edhe koncepti i patrimoniums, pra të trashëgimisë që njashtu është një arsye, e cila lidhet me atdheun. Sipas Wojtylës nacioni ka lidhje të ngushtë me lindjen dhe shpjegon se me konceptin »nacion« përkufizohet një bashkësi, që shtrihet në një territor të caktuar dhe që dallon nga nacionet tjera, nëpërmjet kulturës vetjake.

Nacioni mund të zëvendësohet po ashtu edhe me shtetin, meqenëse nacioni, shikuar nga natyra, pretendon ta krijojë një shtet ashtu si e tregojnë edhe historitë e nacioneve të Europës.

* Nacioni dhe Kultura
Nacioni, sipas, tashmë të ndjerit, Papa Gjon Palit II, jeton nga veprat e kulturës që dalin nga shpirti i tij. Ai ka vlerësuar se nacioni ekziston ›nëpërmjet‹ kulturës dhe ›për‹ kulturën. Ai është shprehur po ashtu me sa vijon: “Unë jam bir i një nacioni, i cili ka përjetuar gjërat më të dhunshme gjatë historisë së tij – një nacion, i cili nga fqinjët e tij disa herë është dënuar me vdekje, por që megjithatë ka mbijetuar dhe ka mbetur vetvetja.” Teza e Gjon Palit II lidhur me atë, se identiteti nacional krijohet nëpërmjet kulturës, është pranuar posaçërisht nga nacionet që kanë qenë në fazën e krijimit dhe kërkimit të rrugës drejt konsolidimit të sovranitetit vetjak.

Lidhur me gjendjen e shteteve të Europës dhe procesit të integrimeve, ai e ka quajtur si »identitet-pasues« që ka qenë si konsekuencë e Luftës së Dytë Botërore, nga një Evropë koekzistence, drejtë një Evrope të bashkuar.

3. Çështja shqiptare
Ne, sikur ta krahasojmë qasjen polake drejt kthimit në identitet të atdheut me atë shqiptar, kemi dallime të mëdha. Së pari kombit shqiptar (si i tërë) gjatë historisë i është mohuar e drejta për të jetuar i bashkuar në një atdhe të përbashkët. Ky mohim e gjeti popullin shqiptar edhe pas kthesës (rënies së sistemit komunist) në një gjendje të vështirë dhe të rëndë, e të mos flasim për gjendjen pas tërheqjes së perandorisë turke nga Ballkani. Për deri sa polakët e dinin se cilin identitet po e kërkonin, shqiptarët u gjetën para një udhëkryqi dhe ende duke u marrë me finalizimin e »identitetit të atdheut« për kombin në tërësi që për rezultat kemi gjendjen aktuale në rajon. Ndërsa kjo tendencë, që padyshim u shfaq, u emërua si “bashkimi i trojeve shqiptare” apo edhe si e quajnë kundërshtarët e këtij kombi “Shqipëria e madhe” apo edhe si “Kosova e madhe”. Ky mohim dhe dështim i identitetit të atdheut të përbashkët të shqiptarëve u bë edhe për arsye të zbehtësisë së trashëgimisë shpirtërore (sipas të kuptuarit të Gjon Palit, pra “mëmëdheut”) që ishte ndarë dhunshëm nga kurorëzimi me atdheun. Dhe ky shpirt i nacionit (khs. tekstin lartë të Gjon Palit) ishte i dërmuar dhe pjesërisht edhe i tjetërsuar dhe nuk qe i gatshëm t`i bëjë një shtyrje, të ngrihet për një jetë të re e të luftojë që kombi shqiptar të (ri)fitojë të drejtën për të jetuar në një atdhe e të bashkohet me mëmëdheun, të bëhen një trup i vetëm. Si rezultat, bazuar në fatin e kombit gjatë historisë, kemi shqiptarët e ndarë e të shpërndarë.

Shqipëria, trungu i copëtuar i atdheut të shqiptarëve, ishte alivanosur dhe gati sa bëri vetëvrasje me diktaturën komuniste, duke humbur dhe shkatërruar vlerat individuale dhe shoqërore. Asaj iu deshën 15 vite që të konsolidohet e të stabilizohet. Kjo reflektoi që shpirti i kombit të reduktojë fuqinë në minimum. Për deri sa shqiptarët e viseve të tjera, meqenëse edhe sot kanë vështirësi t`i njohin vendet ku jetojnë si atdhe të tyre, në Kosovë kemi një frymë më të qartë. Megjithë vështirësitë, ndihet një »shpirt« më i gjallë.

Kombi, nacioni, shteti, kultura, identiteti janë koncepte që popujt tjerë tashmë i kanë zgjidhur që moti. Përderisa ne dhe Ballkani perëndimor ende merremi me këto çështje, në e Evropë kemi »identitetin-pasues«.

Literatura:
Johannes Paul II., Gewissen der Welt, Herder Spektrum, Freiburg, Basel, Wien 2002; Johannes Paul II., Erinnerungen und Identität, Weltbild, Gjermani 2005, botimi i katërt; Karlheinz Deschner, Die Politik der Päpste im 20. Jahrhundert, botim i ri, Gjermani 1991, fq. 545-674. Zef Ahmeti, Lidershipi shqiptar sipas Krist Malokit në kontekstin aktual, me 105 vjetorin e lindjes dhe 33 vjetorit e vdekjes, në: URTIA 1/2005, fq. 77-86;

http://www.trepca.net/2005/07/050713...te_malokit.htm , (po ashtu edhe në www.albanisches-institut.ch) St. Gallen, 13 korrik 2005. Zef Ahmeti, Identiteti kosovar, a ekziston?, në: http://www.kosova.com/lexo.php?kat=9&artikulli=26641 , St. Gallen 28 maj 2005. Wolfgang Hammel, Die Ostpolitik Papst Johannes Pauls II., Beziehungen zwischen Kurie und Ostblock, Bern (Zvicer) 1984.

[murik]

Megjithese nuk jam katolik vete,per Papa Gjon Palin mund te flas vetem me admirim.Mendoj se eshte Papa me i mire i historise se katolicizmit.Shpirti drite iu befte.