Shqiptaret dhe Perendimi

[NoName]

Shqiptarët dhe Perëndimi

New York, 19 maj 2006

Shumë i nderuar Z. Bardhyl Ukcamaj, organizator i kësaj mbrëmjeje, Shumë i nderuar Z. Tonin Mirakaj, moderator i kësaj tryeze, Shumë të nderuar pjesëmarrës në këtë takim.
Kam nderin dhe kënaqësinë të përshëndes këtë nismë që ka si synim të marrë në shqyrtim lidhjet e shqiptarëve me perëndimin.
Jam i bindur se përftimi i plotë i identitetit të një populli nuk është i mundur pa shqyrtimin e marrëdhënieve të tij me popujt e tjerë, për rrjedhojë edhe arritja në përftimin e plotë të identitetit të shqiptarëve është i pamundur nëse nuk merren në një shqyrtim serioz lidhjet e tij me të gjitha ato njësi gjeopolitike dhe kulturore-fetare që kanë ndikuar ndjeshëm në formimin kombëtar.
Megjithatë, nuk duhet harruar se ky proces, për të qenë serioz, duhet të jetë i gjatë, i mbështetur në rigorozitet shkencor dhe i pangacmuar nga pasionet personale apo grupore. E vërteta e historisë nuk është prodhim i historianëve, por trashëgimi e jetës së popujve dhe të individëve, prandaj historianët janë vetëm kërkimtarë të kësaj trashëgimie.
Kur bëhet fjalë për lidhjet e shqiptarëve me perëndimin, kemi të bëjmë me një thesar të pafund trashëgimie kombëtare, që mbetet një burim i pashmangshëm dijeje, por sidomos vetëdijeje për popullin tonë për shkak të vetë proceseve historike nëpër të cilat kanë kaluar shqiptarët, fatkeqësisht mungojnë vepra të plota monumentale që përmbajnë në mënyrë përafërsisht shteruese humbjet dhe arritjet e tyre. Mosnjohja dhe mosgjurmimi i historisë së një populli është mënyra më e suksesshme për ta penguar atë popull që të bëjë histori në të tashmen dhe në të ardhmen. Shqiptarët nuk kanë mundur ta njohin historinë e tyre për pesë shekuj pushtim otoman dhe as për gati katër dekada komunizëm, sepse atyre u është servirur historia përmes syzeve ideologjike që e shtrembërojnë të vërtetën e fakteve.
Megjithatë, nuk kanë munguar miq të sinqertë të Shqipërisë, si për shembull albanologët kroatë, austriake, gjermanë dhe italianë, sa për të përmendur vetëm me të hershmit (Shuflaj, Hahn, Valentini), dhe as shqiptarë të pajisur me dashurinë për vendin e tyre dhe me pasionin e mundimshëm për të shkruar histori në kushte të vështira (Dom Ndoc Nikaj, Tajar Zavalani) që, duke ndërmarrë udhën e vështire të zbulimit të teksteve dhe konteksteve në të cilat përmbahet si në fragmente e vërteta e së shkuarës së popullit tonë, kanë synuar të na japin një panoramë sa më të pacunguar të asaj që ne jemi.
Ne e dimë se cili është atdheu ynë gjeografik dhe e dimë se është me i gjerë sesa kufijtë e caktuar nga konferenca e Londrës dhe e Parisit, por, si popull që dëshiron dhe mund t’i tregojë botës se di të jetë pjesë e konventave ndërkombëtare që kanë si parim themelor paqen dhe vëllazërimin ndërmjet popujve dhe qytetërimeve, jetojmë në respekt të plotë të këtyre marrëveshjeve ndërkombëtare brenda këtyre kufijve gjeografikë. Brenda këtij atdheu gjeografik, megjithatë, nuk mund ta shmangim pyetjen: cili është atdheu ynë shpirtëror?
Në kontekstin e temës së këtij takimi që kam nderin dhe kënaqësinë ta përshëndes, dëshiroj të shtroj ketë pyetje që mbetët vetëm një pyetje: a është perëndimi atdheu shpirtëror i shqiptarëve? përballë kësaj pyetjeje dëshiroj të rendis pak fakte vetëm si të tilla, pa i veshur me asnjë koment: guri i themelit i shqipes së shkruar gjendet në Firence: formula e pagëzimit e ipeshkvit Pal Engjëlli; libri i parë që njohim gjer tani në gjuhën shqipe gjendet në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit: Meshari i Gjon Buzukut; shpata dhe përkrenarja e Gjergj Kastriotit, i njohur me emrin Skënderbej, gjenden në Muzeun e Armëve në Vjenë; statutet mesjetare të qytetit të Shkodrës gjenden në Bibliotekën e Shën Markut në Venedik, Çeta e Profetëve e Imzot Pjetër Bogdanit gjendet në arkivat e Kongregatës Propaganda Fide të Vatikanit.
Megjithatë, edhe përballë këtyre fakteve, që janë vetëm një thërrmijë e vogël por me forcë vendimtare për përvijimin e identitetit tonë historik, pyetja është mirë që të mbetet vetëm pyetje, sepse pa pyetje nuk ka kërkim.
Të nderuar miq, në shtrimin e kësaj pyetjeje mbi shqiptarët dhe perëndimin, mendoj se duhen mbajtur parasysh të paktën dy gjëra. E para është kjo: se vetë perëndimi ka kaluar nëpër një proces të purifikimit (dlirësimit) të historisë së vet dhe, sidomos që pas luftës së dytë botërore, e ka mbështetur përparimin mbi të vërtetën, edhe kur ajo ka qenë e hidhur.
Gjëja e dytë që duhet mbajtur parasysh është se perëndimi nuk është njësi e ngurtë politike, por një njësi kulturore me një dinamikë shumë të fuqishme shpirtërore.
Këto dy gjëra duhen mbajtur parasysh sepse edhe për Shqipërinë dhe shqiptarët nuk do të ketë një themel të shëndoshë përparimi kombëtar për sa kohë nuk do të ketë një proces të purifikimit të guximshëm të vetëdijes historike, qoftë për të shkuarën e afërt, qoftë për të shkuarën e largët dhe nuk do të ketë bashkim të qëndrueshëm gjeografik me perëndimin pa dinamikën shpirtërore të një kulture që përkon me atë perëndimore. përsëri, përballë kësaj teme, nuk dëshiroj të përfundoj pa bëre edhe një sqarim që më duket shumë i rëndësishëm.
Sot rrezikojmë që t’i shohim lindjen dhe perëndimin të vënë përballë njëra-tjetrës si kundërshtare, madje shpesh edhe si armiq. Ky vizion katërcipërisht i gabuar i botës e mbush me paragjykime çdo vendim për t’u renditur nga lindja apo nga perëndimi, por sidomos mbush me paragjykime shqiptarët. Asnjë qytetar i kulturuar i kësaj botë nuk duhet të pajtohet me faktin se bota është e ndarë më dysh nga armiqësia ndërmjet lindjes dhe perëndimit, por ajo merr frymë me dy mushkëri, me atë lindoren dhe perëndimoren, siç e kishte zakon të thoshte Papa Gjon Pali II për kishën katolike. Në këtë frymëmarrje të botës ne shqiptarët duam të dimë në cilën mushkëri pasurohemi me oksigjen, në atë të lindjes apo të perëndimit? Këtë nuk duam ta dimë për t’u vënë përballë njërës apo tjetrës anë si kundërshtarë, por si partnerë, si miq, që kjo botë e jona të jetë botë e dialogut në të vërtetën. Unë personalisht jam i bindur se atdheu shpirtëror i Shqipërisë
është perëndimi.
Shumë të nderuar zotërinj, uroj që përsiatjet e kësaj mbrëmjeje të jenë edhe një dritë më shumë në përpjekjet tona për ndriçimin e plotë të vetëdijes sonë shpirtërore, kulturore dhe kombëtare.
Faleminderit.

Imzot Rrok Mirdita
Arqipeshkëv Metropolit
i Arkidioqezës Tiranë - Durrës