Aventura dimėrore e Krujės
“Ngjanjėherė them: kur turistėt vizitojnė Krujėn, duhet tė pajisėn me frerė kuajsh, qė pengojnė vėshtrimin, tė vijnė menjėherė nė muze dhe tė mos shohin se ēfarė ka rreth e rrotull”
U turrėm drej Krujės, njėsoj si Skėnderbeu, ora ishte rreth dy. I ftohti nuk na pengoi, por shoferi jonė kishte frikė kthesat dhe akullin, e dinim: nė Krujė na priste bora.
Pasi kalon Fushė-Krujėn dhe ngjitesh rrugės plot pisha dhe ullinj, pamja e qytetit tė del menjėherė pėrpara, dallohen qė nga aty kalaja dhe muret e vjetra. Lapidare dhe vende tė shenjta (tyrbja), dukeshin si shenjat tė cilat duhet tė ndiqje.
Panorama u shfaq: Kruja, rrrėzė malit mbushur me borė.
Kur nisesh nė njė vend, tė cilin nuk e njeh mirė, druhesh nga tė papriturat, ndaj pėr tė eviturar ēdo problem vendosėm tė merrnim njė shoqėrues vendas, por ende nuk dinim cilin.
Menduam t’i besonim qytatarėve krutanė, tė cilėt njihen pėr qetėsi dhe urtėsi.
Nė qendėr statuja e Skėnderbeut mbi kalė dukej sikur zotėronte gjithė qytetin: “Jetė tė gjatė Mbretit”, thonė aglezėt.
Nė kėrkim tė krutanėve
Dardani, sigurisht nuk e dinte se ndėrsa kalonte trotuarin nė qendėr tė qyteti, do t’i dilte pėrballė makina jonė. Nė fillim e pyetėm pėr rrugėn qė tė ēonte nė kala, por pasi na tha se ishte lindur dhe rritur nė Krujė, ne i kėrkuam menjėherė tė ishte udhėrrėfyesi jonė; me njė buzėqeshje tė ēuditur ai pranoi .Rruga e shtruar zgjatet deri te hyrja e kėshtjellės, nga qendra pėrshkrohet pėr 20 minuta, ngeshėm edhe pa makinė. Nė kėmbėt e kalasė gjendet njė vend-qėndrim pėr makinat, ndėrsa pėr tė arritur nė destinacion na u desh tė ngjisnim njė tė tatėpjetė tė ngushtė. Kujdes! Ndodh papritur, shfaqja e tablosė madhėshtore.
Kėshjella, muzetė dhe fėmijėt
Fėmijė duke luajtur nė rrėnojat e kėshjellės legjendare… Janė orėt e pasdites krutane, nė njė stinė si kjo e dimrit ku nuk shikon vizitorė tė huaj. Nėse ke fatin e mirė t’i gjesh aty fėmijėt e lagjes sė vjetėr dhe pamja nuk do tė shqitet nga mendja. Perėndimi i diellit nė njė kala tė vjetėr nuk ka tė sharė, por kur nga kalaja dallon gjithė Tiranėn, me njė kurorė tė flaktė rrethuar, tė kaplon njė ndjesi e ēuditshme: tė duket vetja pushtues i tokės. Grupet e turistėve, zakonisht i pret personeli, por nė atė orė nė muze ndodhej vetė drejtori, Hafiz Mehdiu, i cili miqėsisht na tregoi diēka mbi muzeun. “Ngjanjėherė them: kur turistėt vizitojnė Krujėn, duhet tė pajisėn me frerė kuajsh, qė pengojnė vėshtrimin, tė vijnė menjėherė nė muze dhe tė mos shohin se ēfarė ka rreth e rrotull”, tha me shaka Mehdiu. “Ėshtė e vėrtetė se muzetė janė krenaria jonė, por Kruja nuk duhet indentifikuar vetėm pėrmes tyre, por pėr kėtė duhet t’i jepet mė shumė mundėsi qytetit tė zhvillohet”, vazhdoi ai. Kur dolėm nga muzeu, dielli ishte zhdukur duke lėnė pas shtėllungėn e kuqe, nė ajėr ndihej era e oxhaqeve tė ndrezur tė Lagjes sė Kalasė, vazhduam tė zbrisnim shkallėt e gurta dhe u gjendėm tek Pazari.
Ku tė zini vend dhe tė hani
Tre restorante shumė tė kėndshme gjenden brenda kėshtjellės; njėri nė veēanti “Kalaja”. Ėshtė mė i vjetėr nga dy tė tjetėr dhe kėtė e dallon menjėherė sa hyn brenda. Duket sikur ke hyrė nė njė nga shtėpitė mė tė vjetra tė Krujės. Godina, dykatėshe ėshtė e ndarė nė dhoma dhe secila ka njė funksion tė vetin: dhomat e poshtme pėrdoren zakonisht pėr mbledhje grupesh tė mėdha shoqėrore ose familjare; nė katin e dytė ka dy dhoma, njėra pėr bar dhe tjetra e restorantit. Oxhaku i vjetėr, minderet e shtruar me lėkurė deleje, ose tė njohur nė gjuhėn vendase postiqe, dhe tavolinat e stilit tė vjetėr tipik, prej druri ofrojnė ngrohtėsi dhe relaks tė menjėhershme. Era e kėndshme e ushqimit, qė vjen nga salla guzhinės, tė hap oreksin: ushqimi ėshtė i gjithėfarėllojshėm, nga mishi deri te peshku. Ēmimet e menysė janė tepėr tė arsyeshme, pėr njė vend tė tillė turistik. Tė njėjtin stil dhe harmoni tė ofrojnė edhe dy restorant-baret e tjera, shtuar kėtu edhe dozėn e mjaftueshme tė mikėpritjes krutane. Dy nga baret mė tipike pėr qytetin i gjetėm brenda Pazarit, ku ngjyrat e ndezura tė shilteve dhe sėnduqeve tė vizatuara shtonin kėnaqėsinė e tė pirit kafenė: “Postiqja”, lokali nė fillim tė rrugės, preferohej nga moshat e mėdha; radioja e madhe dhe djepi i varur nė litarė krijonin njė ngrohtėsi familjare. Tė rinjtė preferonin barin disa metra mė poshtė, sikurse na tregoi Dardani. Profili i “underground”-it i jepnin barit pamjen e vendit mė “trendy” tė zonės. Brenda qytetit, janė ndėrtuar sė fundmi dy Hotel-Restorante: Panorama dhe mė i riu i ndėrtuar prej pesė muajsh, “Grand” “. I pari ndodhet nė anė tė qytetit, prej restorantit duken pamje tė bukura tė fushės tėposhtė. Arredimi i tij ishte hijeshuar me dekore tradicionale. E veēanta e hotel-restorant “Grand” ishte diskoja. Arkitektura nuk ėshtė tipike, por synimi ishte qė nė qytet tė kishte njė hotel mė modern. Menytė e tyre ishin afėrsisht tė njėjta, pa lėnė jashtė asnjė shije.
Retrospektivė
Pazari i Krujės, qė pėrfshin njė rrugė tė ngushtė me dyqane, pjesėrisht tė mbuluar dhe qė tė shpie drejt kėshtjellės, ka njė atmosferė aq tė lashtė, saqė duket se nuk ka pėsuar asnjė ndryshim qė nė kohėt e Skėndėrbeu.
Pazari i vjetėr dhe tregtarėt e Krujės
Rruga e vjetėr ėshtė e mbushur me dyqane tė vogla, rresht njėri-tjetrit. Secila derė rrezatonte drita tė zbehta; dukej sikur koha nė atė rrugė kishte mbetur nė vend. Dyqanet ishin ende hapur, ndėrsa tregtarėt rrinin nė kornizat e dyerve duke biseduar me njėri-tjetrin nė distancė. Pas orės 12, nė ditėt e dimrit krutanėt hyjnė herėt nė shtėpi, ndaj dhe tregtarėt e pazarit tė vjetėr nuk i gjen nė kėtė orar. Ndonėse ėshtė i vogėl, nė tė vėrtetė vetėm njė rrugė me dyqane, dhe ka pėsuar restaurim tė thellė, ndėrtesat prej druri janė me cilėsi tė lartė arkitekturore dhe brenda kanė njė pėrzierje tė kėndshme kafesh e dyqanesh tė vogla tė privatizuar apara jo shuė kohėsh, me suvenire e gjėra tė vjetra, qė shpresohet se do tė bėhen mė tė zakonshme nėpėr gjithė vendin. Nė Pazar ka qenė Ekspozita e Kulturės Popullore gjatė periudhės komuniste. Sipas Von Hahnt-it austriakut themelues tė albanalogjisė nė shek. XIX, “pazari i Krujės, qė pėrfshin njė rrugė tė ngushtė me dyqane, pjesėrisht tė mbuluar dhe qė tė shpie drejt kėshtjellės, ka njė atmosferė aq tė lashtė, saqė duket se nuk ka pėsuar asnjė ndryshim qė nė kohėt e Skėndėrbeu”.Meriton vėmendje tė veēantė, cilėsia e gdhenjdeve nė dru dhe e zbukurimeve, qė kanė traditė vendėse prej shek. XVIII, dhe strehėt e varura tė ēative mbi kalldrėmin e rrugės. Ndėrsa plani i pėrgjithshėm dhe pamja e jashtme e dyqaneve ėshtė tipike osmane, ato kanė njė tipar unik vendės, diēka qė gjendet nė brendėsinė e disa shtėpive tė banimit, brenda vetė kompleksit tė kėshtjellės. Nė kėtė qendėr tė lashtė tregtare zejet kanė vendin kryesor. Por siē e pohojnė dhe vetė krutanėt ato qilimat e vjetėr, shamitė dhe veshjet e linjta tė grave kanė humbur disi gjurmėt. Veshjet e sotme qė tregtohen janė larguar paksa nga ato ngjyrat e traditės, po ashtu dhe nga mėnyra e thurjes. Pėr tregtarėt e zejeve tregojnė se, nuk kanė se kujt t’ja trashėgojnė zanatin e tyre, pasi tė rinjtė janė larguar… Por, meqė krutanėt dallohen si tregtarė tė zotė dyqanet nuk i kanė asnjėherė bosh. Aty mund tė gjesh antikuare dhe objekte artistike nga e gjithė Shqipėria. “Tė gjithė vijnė kėtu tė shesin punėt artistike: qėndismat, sėnduqet, bizhuteritė apo punimet e baltės”, thotė njė tregtar. Mallrat mė tė shtrenjtė janė kostumet popullore, ēmimi i tė cilave shkon nga 2 500 lekė deri nė 20 000 lekė.
Krijoni Kontakt