Shen Pjetri pa mangall.

[erzeni]

gazeta shqiptare
------------------------


Atë natë në orën 24:00 shkëmbenim ushqimet me njëri-tjetrin që askujt të mos i mungonte racioni i ëmbëlsirës

Arbnori rrëfen Krishtlindjen në burgun e Burrelit

"Cigaret i ndiznim si fishekzjarre për 24 dhjetorin"


---------------------------

Ilir Bushi

Ne e festonim Krishtlindjen në burg në një mënyrë të veçantë, duke i ndezur cigaret në formën e fishekzjarreve dhe duke shkëmbyer ushqimet e familjeve me njëri-tjetrin". Kështu rrëfen Pjetër Arbnori, i cili shton se më 24 dhjetor të vitit 1972, në burgun e Burrelit ai i kaloi disa orë në birucë.

Kjo sepse gjatë kontrollit ushqimor në trastën e nënës së tij u gjet edhe një pulë që e dekonspironte festën fetare të të burgosurve.

Si e keni përjetuar Krishtlindjen gjatë kohës kur kjo festë ishte ndaluar të festohej në Shqipëri?
Unë gjatë gjithë periudhës së ndalimit kam qenë në burg. Pra, qysh nga viti '67 (kur u ndalua besimi fetar) deri në vitin 1999, isha në qeli. Kështu që çdo datë Krishlindjeje e kam përjetuar në burg. Por edhe atje ne përpiqeshim ta festonim, aq sa mundeshim, pa rënë në sytë e gardianëve.

Si e festonit?
Në ato rrethana, kur shkonte ora 22.00 çdo shtrëngim dore ishte një inkurajim. Por ne bënim edhe më shumë, duke i ndezur cigaret -me pak koka shkrepësesh brenda- në formën e fishekzjarreve. Më tej shkëmbenim ushqimet me njëri-tjetrin, duke u munduar që askujt të mos i mungonte racioni i ëmbëlsirës që na vinte nga familjet.

Ju vetë merrnit nga nëna juaj ushqime të tilla për Krishtlindje?
Po. Nëna ime ishte shumë besimtare dhe gjithmonë më sillte ushqime ditën e Krishtlindjes. Mbaj mend se më 24 dhjetor të vitit 1972 më lajmëruan të merrja enët e burgut për të mbledhur ushqimet e nënës. Atje kishte edhe bakllava, edhe miell, edhe cigare, edhe fruta (vishnjë). Por atë ditë nëna më kishte sjellë edhe një pulë. Kjo pulë u bë shkas që unë kalova disa çaste të trishtuara dhe rrezikova të qëndroja gjithë natën në birucë. Fatmirësisht qëndrova vetëm dy orë.

Si ndodhi?
Kur polici i burgut, i quajtur Qemal La... (nga Mallakastra), nxori nga trasta ushqimet e nënës sime, ai i kontrolloi ato një për një. Kështu, hapi qesen e sheqerit dhe e hodhi mbi një gazetë. Pastaj hapi qesen e miellit dhe e përzjeu me sheqerin. Më tej hapi peshkun e yndyrshëm dhe e përzjeu me bakllavanë që ishte me sherbet. Të gjitha këto i bënte në mënyrë që të më nervozonte, por unë e mbajta veten, duke i thënë se sheqeri dhe mielli mund të bënin një qull, ndërsa peshku dhe bakllavaja do të shkonin në një vend. Sapo pa pulën, ai e hodhi në një cep të korridorit të burgut dhe pastaj hapi paketat e cigareve, duke thërmuar disa prej tyre".

Përse e bënte këtë?
Ishte pjesë e strategjisë së kontrollit të imët, por ai nuk donte të ma jepte pulën, e cila simbolizonte festimin e plotë të Krishtlindjes në burg. Kur unë e pyeta, ai më tha se "pula ka kocka dhe me kocka ju armiqtë mund të bëni thika kundër nesh". Unë i thashë se kockat do t'ia ktheja që t'i numëronte, por ai tha se nuk mund ta bënte dot inventarin e pjesëve të pulës.

Ç'ndodhi më tej?
Pasi u bind se nuk kishte ndonjë gjë të dyshimtë, ai m'i dha ushqimet dhe unë i ndava me shokët e qelisë. Disave prej tyre ato ditë nuk i kishin ardhur ushqimet, kështu që Krishtlindjen e festuam duke shtrënguar duart në mesnatë dhe duke ndezur cigaret në formë fishekzjarresh.

Po në birucë sa herë ju ka qëlluar ta "festoni" Krishtlindjen?
Ndofta dy herë. Bëhet fjalë gjithmonë për vitet '70 e prapa. Atje ishte ftohtë dhe poshtë kishte vetëm çimento akull. Mua më ndalonin gjithmonë edhe një batanije që ishte planifikuar ose m'i zhvishnin rrobat e trupit. Dhe kjo gjendje vazhdonte për një kohë të gjatë.

Si rezistonit?
Me besimin te Zoti. Ndërsa, kur ishim bashkë me shokët e qelisë, i këndonim njëri-tjetrit me zë shumë të ulët pjesë që flisnin për lindjen e Birit të Perëndisë, Jezu Krishtit. E dinim mirë që, nëse na dëgjonin, na priste biruca. Por ishim mësuar me të. Sidoqoftë tani kur e kujtojmë atë kohë na vjen mirë që qëndruam së bashku me besimin tek zoti. Kjo është e rëndësishme, ndërsa të tjerat harrohen. Unë jam krenar për shokët e mi të asaj kohe.


--------------------


"Sot do të pi një kupë verë"

DRITERO AGOLLI: "Megjithëse mjeku ma ka ndaluar pijen alkolike, nesër (sot) do të mbush një kupë me verë dhe do të uroj gjithë besimtarët ortodoksë: Gëzuar Krishtlindjen. Edhe pse nuk i përkas fesë ortodokse, unë e respektoj besimin e secilit. Unë mbaj mend se para vitit 1944, kjo festë përgatitej me kujdes nga ortodoksët dhe krijonte një gjendje shpirtërore tepër optimiste tek të gjithë. Në atë kohë kudo që shkonim nëpër shtëpitë e fshatarëve ose qytetarëve gjenim një atmosferë feste. Ndërsa më vonë, për shumë vite në Shqipëri ishin të ndaluara të gjitha festat fetare dhe ky ndalim bënte pjesë në strategjinë e shtetit për censurën e besimit dhe të fjalës së lirë. Ne intelektualët dhe shkrimtarët nuk mundëm dot ta shmangnim këtë gabim të shtetit të atëhershëm dhe padyshim kemi përgjegjësitë tona për censurën. Por brezat e rinj duhet të na kuptojnë".


"Do të festoj për dhëndurët"

SABRI GODO: "Unë në familjen time kam shumë kohë që i festoj në mënyrë të dyfishtë të gjitha festat fetare, sepse dy dhëndurët e mi janë ortodoksë. Pra, në familjen tonë jemi të përzier myslimanë e të ortodoksë. Nesër, (sot), ne kemi vendosur të therim gjelin e detit për të festuar Krishtlindjen e këtij viti, së bashku me vajzat dhe dhëndurët. Përsa i pëket së kaluarës unë në përgjithësi nuk kam qenë shumë aktiv nëpër festat fetare. Jo vetëm kur ato ishin të ndaluara, por edhe më parë ose më vonë. Nuk e di nëse të gjithë shkrimtarët janë disi të tërhequr nga festimet entuziaste në përgjithësi. Por me mua ndodh që ndjehem pak i tërhequr nga festat, duke përfshirë këtu edhe Vitin e Ri apo qoftë edhe përvjetorët e ditëlindjes sime".


"Çfarë bënim në 1976"

JOZEFINA TOPALLI: "Familja ime ka qenë mjaft e lidhur me kulturën fetare dhe respektin ndaj festës së Krishtlindjes, prandaj në orën 24.00 të datës 24 dhjetor në Shkodër shumica ishin zgjuar. Njëherë mbaj mend rreth vitit 1976 kur censura ndaj fesë kishte arritur kulmin, përsëri Shkodra e respektonte traditën e Krishtlindjeve, në mënyrë masive. Po të dilje në dritare mund ta konstatoje lehtësisht këtë gjë. Unë për vete e kam konstatuar edhe nga bisedat dhe entuziazmi i njerëzve gjatë mëngjesit të Krishtlindjes. Por festa bëhej në mënyrë të kujdesshme e të fshehtë dhe brenda një rrethi familjar. Brenda kushteve modeste, në tryezat e qytetarëve shtohej diçka simbolike më shumë atë natë. Kjo të kujtonte festën e Krishtlindjes.


"Atëherë uronim fshehtas"

TEODOR LAÇO: "Kur ishim të vegjël, në mëngjesin e Krishtlindjes (data 25 dhjetor) ne dilnim nëpër dëborë dhe shkonim shtëpi më shtëpi duke kënduar: "Mirmëngjes, ju zotërinj/ me leje t'ju këndojmë/ këngën e Krishtit që u lind". Ata na fusnin brenda dhe na jepnin kolendra (figura shenjtorësh prej brumi), duke na përgëzuar. Shpesh herë në Dardhën e Korçës festa e Krishtlindjes pritej me më shumë entuziazëm sesa Viti i Ri, megjithëse kënaqësia ishte shumë e madhe për faktin se të dy festat ishin pranë njëra-tjetrës. Dhe ashtu si gjithçka tjetër që kishte lidhje me lirinë dhe të drejtat e njeriut, diktatura ndaloi edhe besimin fetar. Kështu pas vitit 1967, festa ndihej më shumë në planin shpirtëror, kur njerëzit e uronin njëri-tjetrin në mënyrë të fshehtë: "Për shumë vjet Krishtlindjet".

-----------

Gezuar krishtlindjet!