Nėse do tė analizonim biblėn fjalė pėr fjalė do tė gjenim mė qindra dhe mijėra gabime porse ky nuk ėshtė qėllimi ynė.Ėshtė e domosdoshme tė flasėsh pėr disa gabime tė cilat prekin qartė autencitetin e biblės dhe mynyrėn e konceptimit tė Zotit qė jep ajo.
Ai ėshtė i cili krijoi qiejt e tokėn brenda gjashtė dite (fazave), e Arshi (Froni) i Tij kishte qenė (mė parė) mbi ujė,(Hud 7)
Ndryshe nga feja Islame qė thotė se froni i Zotit para se tė krijohej qiejt dhe toka ishte mbi ujėra ,(Hud 7), bibla e pėrmend nė njė mynyrė tjetėr duke thėnė gabimisht se Fryma e perėndisė fluturonte mbi ujėra(Zanafilla 1/3).Nė fillim tė saj pėrmendet se gjėja e parė qė Krijoi Zoti ishte toka dhe qiejt.Mė vonė bibla pėrmend se Zoti krijoi dritėn dhe gabimisht ajo shkruan se mbasi e krijoi dritėn Zoti e pa se drita ishte e mirė(Zan 1/3-4).Sipas fesė Islame Zoti i di si janė gjėrat para se ti krijoi tė mira apo tė kėqija.Dhe e kundėrshton kategorikisht mynyrėn qė bibla e interpreton sikurse Zoti i njihka gjėrat mbasi i krijoka.
Bibla gjithashtu flet pėr krijimin e dritės pa pėrmendur mė parė krijimin e diellit dhe yjeve.Ajo flet pėr ardhjen e mbrėmjes dhe mėgjesit pa pėrmendur mė parė krijimin e diellit.
Ajo pėrmend se nė ditėn e dytė u krijua qieli dhe se krijimi i qiellit ishte pėr tė ndarė ujėrat nga ujėrat.
Pastaj Perėndia tha: "Le tė jetė njė kupė qiellore mes ujėrave, qė t'i ndajė ujėrat nga ujėrat".(Zan1/6)
Se cfarė ujėrash do tė ndante qielli nė kėtė verset ėshte e paqartė.Mė pas bibla thotė se Zotit urdhėron qė ujėrat tė grumbulluan dhe tė shfaqet tera.Mė pas kjo terė u quajt tokė dhe kėto ujėra u quajtėn dete.Pastaj sipas biblės u krijuan bimėt dhe frutat.Pastaj bibla vazhdon me tė njėjtin gabim se mbasi Zoti i krijoi kėto i pa se ishin tė mira ndėrkohė qė Zoti si i dituri absolut i dinte se si do tė ishin para se ti krijojnte.
Mė pas Bibla pėrmend krijimin e diellit dhe hėnės ,ajo i quan kėto tė dy ndricues ndėrkohė qė hėna ėshtė vezulluese e dritės ndėrsa dielli ėshtė ndricues sipas kuranit.Vazhon gabimi biblik se mbasi Zoti i krijoi kėto i pa se ishin tė mira ndėrkohė qė Zoti i dinte para se ti krijonte.
Mė pas Zoti sipas biblės krijoi kafshėt, shpendėt, peshqit dhe gjithė krijesat e gjalla.Kėto sipas biblės u formuan nga dheu.
19 Dhe Zoti Perėndi formoi nga dheu tėrė kafshėt e fushės dhe tėrė zogjtė e qiellit(Zanafilla 2/19)
Mbas kėsaj Zoti krijoi njeriun.Kjo pėrmendet nė bibėl
26 Pastaj Perėndia tha: "Ta bėjmė njeriun sipas shėmbėlltyrės sonė
27 Kėshtu Perėndia krijoi njeriun simbas shėmbėlltyrės sė vet(Zanafilla 1/26-27)
Kuptimi i saj ėshtė ndryshe nga kuptimi qė i japin disa tė krishterė tė cilėt e marrin kėtė argument se meqė Zoti e krijoi njeriun sipas shėmbėltyrės sė tij atėherė Jezusi qė ishte njeri ėshtė dhe Zot.Mirėpo ky verset ka domethėnie tjetėr.Shėmbėtyra ka kuptimin se disa cilėsi nė kuptimin gjuhėsor tek njeriu janė tė njėsoj me disa cilėsi tė Zotit.Ne themi qe Zoti shikon dhe kėshtu themi dhe pėr njeriun.Ne themi qė Zoti dėgjon por kėtė e themi dhe pėr njeriu.Ne themi qė Zoti ka dorė dhe kėtė e themi dhe pėr njeriun nė kuptimin gjuhėsor.Porse ne kuptimin e realtė ne nuk mund tė themi qė dora e Zotit ėshtė njėsoj si dora e njeriut ose shikimi dhe dėgjimi i Zotit ėshtė sikurse shikimi i njeriut.Pra kuptimi se njeriu u krijua sipas ishėmbėlltyrės sė Zotit do tė thotė se tek njeriu gjendet disa cilėsi nė kuptimin gjuhėsor tė cilat i ka dhe Zoti porse kėto cilėsi nuk janė tė barabarta nė madhėsi dhe realitet,Zoti ėshtė absolut dhe kėshtu janė dhe cilėsitė e Tij ndėrsa njeriu ėshtė i kufizuar dhe kėshtu janė dhe cilėsitė e tij.
Gjithashtu nė bibėl pėrmendet se Zoti e krijoi njeriun nga toka dhe i dha shpirtin dhe njeriu u bė qėnie e gjallė.
Atėherė Zoti Perėndi formoi njeriun nga pluhuri i tokės, i fryu nė vrimat e hundės njė frymė jete, dhe njeriu u bė njė qenie e gjallė.(Zanafilla 2/7)
Zoti i dha pushtet njeriu mbi cdo krijesė nė tokė dhe qiell.
Mbasi krijoi tokėn dhe qiejt pėr gjashtė ditė bibla vazhdon tė gabojė duke shkruar se:
2 Ndėrkaq ditėn e shtatė Perėndia mbaroi veprėn qė kishte kryer dhe ditėn e shtatė u ēlodh nga gjithė vepra qė kishte kryer
3 Dhe Perėndia bekoi ditėn e shtatė dhe e shenjtėroi, sepse atė ditė Perėndia u ēlodh nga gjithė vepra qė kishte krijuar dhe kryer (Zanafill 2/2-3)
Sipas biblės Zoti u ēlodh ditėn e shtatė ndėrkohė qė kurani e pėrmend qartė se Zoti nuk lodhet.
Megjithėse ne folėm se nė ditėn e dytė sipas biblės u krijuan gjelbėrimi, bimėt etj bibla mė vonė flet se nė tokė nuk kishtė asnjė bar dhe shkurre.
11 Pastaj Perėndia tha: "Tė mbijė toka gjelbėrimin, barėrat tė nxjerrin farė dhe drurėt frutore tė japin nė tokė njė frut qė tė pėrmbajė farėn e tij, secili simbas llojit tė tij". Dhe kėshtu u bė.
12 Dhe toka prodhoi gjelbėrim, barėra qė e bėnin farėn simbas llojit tė tyre dhe drurė qė mbanin fruta me farėn e tyre brenda, secili simbas llojit tė vet.(Zanafilla 1/11-12)
Pra si ka mundėsi qė bimėt dhe drurėt u krjuan nė fillim pastaj thuhet qė toka ska bimė.
5 Nuk kishte ende mbi tokė asnjė shkurrėz nė fushė dhe asnjė bar nuk kishte mbirė ende nė fushė, sepse Zoti Perėndi nuk kishte hedhur asnjė shi mbi tokėn dhe nuk ekzistonte njeriu pėr tė punuar tokėn.(Zanafilla 2/5)
Sipas biblės Ademi u vendos ne Eden dhe jo nė xhenet.Nė kėtė vend pėrmendet guri i Oniksit qė mund tė jetė guri i zbritur nga xheneti grui Evs.(Zanafilla 2/12,15)
8 Pastaj Zoti Perėndi mbolli njė kopsht nė Eden, nė lindje, dhe vendosi nė tė njeriun qė kishte formuar.
15 Zoti Perėndi e mori pra njeriun dhe e futi nė kopshtin e Edenit, me qėllim qė ta punonte dhe ta ruante. .(Zanafilla 2/8,12)
Mė pas sipas biblės Ademi ia vuri emrat sendeve dhe kafshėve, ndėrsa kurani tregon se emrat e sendeve dhe kafshėve ia mėsoi Zoti Ademit (Bekare 2/31).
Pasi krijoi Ademin Zoti krjoi nga brina e tij Evėn.
22 Pastaj Zoti Perėndi me brinjėn qė i kishte hequr njeriut formoi njė grua dhe e ēoi te njeriu.(Zanafilla 2/22)
Mbas kėsaj bibla shprehet se tė dy Ademi dhe Eva ishin lakuriq.
25 Dhe burri e gruaja e tij ishin qė tė dy lakuriq dhe nuk kishin turp prej kėsaj.(Zanafilla 2/25)
Ndėrkohė qė kėtė gjė mė pas bibla thotė se mbas hėngrėn pemėn e ndaluar pastaj e panė se ishin lakuriq.
7 Atėherė iu hapėn sytė tė dyve dhe e panė qė ishin lakuriq; kėshtu ata qepėn gjethe fiku dhe bėnė breza pėr t'u mbuluar.(Zanafilla 3/6-7)
Kurani ndryshe nga bibla e tregon kėtė gjė duke thėnė se pjesėt e turpshme te Ademit dhe Evės ishin tė mbuluara me dritė vezulluese dhe mbasi hėnrėn pemėn e ndaluar drita ju zhduk.
Bibla tregon se mashtruesi i njeriut ishte gjarpėri dhe se ky fliste dhe nuk tregon se ēfarė ishte ky gjarpėr.Mė vonė nė fund tė biblės tek zbulesa do ta kuptojmė se ky gjarpėr ishte Satanai ose Iblisi.
9 Kėshtu dragoi i madh, gjarpėri i lashtė, qė ėshtė quajtur djall, edhe Satan, qė mashtron gjithė dheun, u hodh mbi tokė; me tė u hodhėn edhe engjėjt e tij.(Zbulesa 12)
Gjarpri sipas biblės mashtroi vetėm gruan nė fillim dhe pastaj gruaja ia dha pemėn e ndaluar Ademit.Ai i mashtroi duke i thėnė se po ta hanin do tė bėheshin tė pavdekshmė.Mbasi e hėngrėn pemėn tė dy atėherė i doli nė pah lakuriqėsia dhe filluan tė mbulohen me gjethe.(Zanafilla 3/1-7)
12 Njeriu u pėrgjigj: "Gruaja qė ti mė vure pranė mė dha nga pema dhe unė e hėngra".
13 Dhe Zoti Perėndi i tha gruas: "Pse e bėre kėtė?". Gruaja u pėrgjigj: "Gjarpri mė mashtroi dhe unė hėngra prej saj". (Zanafilla 3/12-13)
Ndėrsa kurani kėtė histori e tregon mė qartė dhe se sipas Kuranit u mashtrua Ademi nė fillim dhe jo gruaja pavarsisht se pemėn e hėngrėn tė dy.
120. Por, atė e ngacmoi djalli duke i thėnė: "O Adem, a do tė tė treoj pėr pemėn e pavdekshmėrisė dhe tė sundimit tė pazhdukshėm!"
121. Ata tė dy hėngrėn nga ajo (pemė) dhe qė tė dy u zhveshėn, e ia nisėn ta mbulojnė veten e tyre me gjethe qė mbldhnin nėpėr Xhennet, dh kėshtu Ademi theu urdhėrin e Zotit tė ve dhe gaboi.(Taha)
Po djalli i bėri qė ata tė dy tė mashtrohen (Bekare 36)(Araf 20)
Gabimet e biblės vazhdojnė kur ajo tregon pėr bisedėn e Zotit me Ademin dhe Evėn.
Sė pari ajo e pėrshkruan Zotin shumė keq duke thėnė.
8 Pastaj dėgjuan zėrin e Zotit Perėndi qė shėtiste nė kopsht nė flladin e ditės; dhe burri e gruaja e tij u fshehėn nga prania e Zotit Perėndi midis pemėve tė kopshtit.
9 Atėherė Zoti Perėndi thirri njeriun dhe i tha: "Ku je?".(Zanafilla 3/8-9)
Zoti ėshtė madhėshtor dhe ėshtė larg pėrshkrimit biblik se shėtiste nėpėr kopėsht.Gjithashtu Zoti ėshtė i dijshėm pėr gjithēka se ku ndodhet dhe nė ēfarė gjendje ėshtė dhe mynyra e pyetjes Ku je? qė tregon bibla i jep atij mangėsi pėr tė cilat Ai ėshtė i pastėr dhe absolut nė cilėsitė e Tij.
Mė pas nė bibėl tregohet dialogu midis Zotit dhe ēiftit njerzor dhe mallkimi qė Zoti i bėn Satanait pėr shkak tė mashtrimit qė ai i bėri njeriut dhe se ai(Iblisi) dhe qėnia njerzore do tė jenė nė armiqėsi nė tė gjitha brezat.
14 Atėherė Zoti Perėndi i tha gjarprit: "Me qenė se bėre kėtė gjė, qofsh i mallkuar ndėr gjithė kafshėt dhe tėrė bishat e fushave! Ti do tė ecėsh mbi barkun tėnd dhe do tė hash pluhur gjithė ditėt e jetės sate.
15 Dhe unė do tė shtie armiqėsi midis teje dhe gruas, midis farės sate dhe farės sė saj; fara e saj do tė shtypė kokėn tėnde, dhe ti do tė plagosėsh thembrėn e farės sė saj".
16 Gruas i tha: "Unė do tė shumėzoj nė masė tė madhe vuajtjet e tua dhe barrėt e tua; me vuajtje do tė lindėsh fėmijė; dėshirat e tua do tė drejtohen ndaj burrit tėnd dhe ai do tė sundojė mbi ty".(Zan 3)
Mė pas bibla tregon se Zoti e nxorri gjininė njerzore nga kopėshti i Edenit ndryshe nga Kurani kur tregohet se pėr shkak tė ngrėnies sė Pemės Zoti e zbriti Ademin prej xheneti.Dhe se sipas Islamit Satanai(Iblisi) u mallkua nė kohėn kur ai nuk iu pėrkul nė formė respketi Ademit mbasi gjithė ėngjėjt iu pėrkulėn.Histori qė do ta tregojmė nė vijim.
Mė pas bibla tregon historinė e Kainit dhe Abilit dhe vrasjen qė vėllai i bėn vėlliat duke qenė kjo vrasja e parė nė gjininė njerzore dhe mėkati i dytė mbas mosbindjes sė Zotit pėr mos ngrėnė pemėn e ndaluar me tė cilėn u mashtro shejtani.(Zanafilla 4/1-25)
Nė pėrmendjen qė bibla i bėn pasardhėsve tė ademit ajo pėrmend vetėm pasrdhėsit e Kainit dhe Sethit prej tė cilit ka prejardhjen i dėrguari i Zotit Nuh(Noe).
Njė gabim biblik tregohet kur flitet pėr Enokun dhe Zotin.
22 Mbas lindjes tė Methuselahut, Enoku eci me Perėndinė treqind vjet dhe pati bij e bija tė tjerė.
24 Pra Enoku eci me Perėndinė, por nuk u gjend mė, sepse Perėndia e mori me vete.(Zanafilla 5/22.24)
Noeu eci me Perėndinė.(Zanafilla 6/9)
Sikurse e theksuam dhe mė parė bibla e pėrshkruan Zotin me cilėsi njerzore duke thėnė shėtiste, ecte, dhe mė pas vjen pendohet.Zoti ėshtė i pastėr nga kėto mangėsi qė ia vendosin njerzit.
Gjitashtu bibla i quan djemtė si bij tė Zotit ndėrsa vajzat si bijat e njerzve.
2 djemtė e Perėndisė panė qė vajzat e njerėzve ishin tė bukura, dhe morėn pėr gra tė gjitha ato qė i zgjodhėn vetė.
4 Kishte gjigantė mbi tokė nė ato kohė, madje edhe mė vonė, kur bijtė e Perėndisė iu afruan bijave tė njerėzve dhe kėto u lindėn atyre fėmijė. Ata janė heronjtė qė jetuan nė kohėt e lashtėsisė, janė njerėzit e famshėm tė kėtyre kohėve.(Zanafilla 6)
Zoti nuk ka fėmijė bij ose bija ndoshta kėtu ėshtė nė kuptimin gjuhėsor sikurse themi shtėpia e Zotit pėr tė personifikuar vendin ku adhurohet Zoti dhe jo vendin ku ai qėndron.Sikurse themi toka e Zotit, njeriu i Zotit etj.Pra fjala bij nuk ka kuptim real prandaj shprehja e pėrdorur nuk ėshtė e saktė nė kuptimin domethėnės.
Vazhdon bibla tė shkruaj gabim kundėr madhėshtisė sė Zotit duke thėnė.
6 Dhe Zoti u pendua qė kishte krijuar njeriun mbi tokė dhe u brengos pėr kėtė nė zemėr tė vet.
7 Kėshtu Zoti tha: "Unė do tė shfaros nga faqja e dheut njeriun qė kam krijuar, duke filluar nga njeriu deri te kafshėt, te rrėshqanorėt, te zogjtė e qiellit, sepse pendohem qė i kam krijuar".(Zan 6)
Kjo ėshtė gjėja mė e ulėt qė i thuhet Zotit .Pse do pendohesh Zoti mbasi e krijoi njeriun.Pse nuk e dinte Zoti se ēfarė do bėntė njeriu dhe trashgimtarėt e tij?Pėr Zotin nuk ka tė shkuar tė tashme dhe tė ardhme.Ai e di ēdo gjė para se ta krijoi.Njeriu pendohet kur zhgėnjehet nga puna e tij e keqe.Ndėrsa Zotit nuk ka pse tė zhėnjehet sepse ai e dinte se natyra njerzore ėshtė gabimtare dhe mėkatare.Prandaj vlen pėr tu theksuar se Zoti i vėrtetė nuk i meriton kėto fjalė dhe cilėsi tė cilat ia atribon bibla, e cila padyshim nga shtremėbėrime dhe ėshtė shkruar nga dora njerzore pa qenė nė kujdesin Zotit.Biles dhe Zanafilla dhe shumė pjėsė tė biblės janė transmetime gojore nga brezi nė brez dhe nuk ekziston pėr to ndonjė material i shkruar.
Noe ose Nuhu ishte i dėrguari i parė nė rruzullin tokėsor.
Mbasi nė tokė u hap e keqa atėherė Zoti e urdhėroi Nuhun qė tė ndėrtonte arkėn e cila do ta shpėtontė atė dhe pasardhėsit e tij bashkė mė qėniet e tjera.Nuhu ėshtė i dėrguari i parė qė i erdhi shpallje hyjnore pėr ti tėrhequr vėrejtjen populit tė tij.
18 Por unė do tė caktoj besėlidhjen time me ty dhe ti do tė futesh nė arkėn: ti, fėmijėt e tu, gruaja jote dhe gratė e bijve tė tu.(Zanafilla 6/18)
Gjithashtu nė kohėn e Nuhut ndodhi dėnimi i parė masiv njerėzor kur botėn e pėrmbyti uji.
23 Dhe tė gjitha gjallesat qė ishin mbi faqen e dheut u shfarosėn: duke filluar nga njeriu deri te bagėtia, te gjarpėrinjtė dhe zogjtė e qiellit; ato u shfarosėn nga toka dhe shpėtoi vetėm Noeu bashkė me ata qė ishin me tė nė arkė.24 Dhe ujėrat mbuluan tokėn ... (Zanafilla 7/23/24)
Mė pas mbasi uji ra nga niveli i tij lartė Nuhu ndėrtoi njė altar dhe bėri kurban pėr Zotin.
20 Atėherė Noeu ndėrtoi njė altar pėr Zotin, mori nga ēdo lloj kafshėsh dhe zogjsh tė pastėr dhe ofroi fli mbi altarin.(Zanafilla 8/20)
Zoti i vendosi rregull Nuhut qė tė pėrdori mirėsitė e Zotit nė toka, bimėt,frutat, kafshėt dhe se gjakun e tyre mos ta pėrdori si ushqim.
4 por nuk do ta hani mishin me gjallėrinė e tij, domethėnė me gjakun e tij.(Zanafilla 9/4)
Zoti do ti kėrkojė njeriut llogari pėr jetėn e tij dhe mirėsitė qė ai ka shfrytėzuar.
5 Unė do tė kėrkoj sigurisht llogari pėr gjakun e jetėve tuaja dhe kėtė do t'ia kėrkoj ēdo kafshe dhe njeriu. Do t'i kėrkoj llogari pėr jetėn e njeriut dorės sė ēdo vėllai tė njeriut.(Zanafilla 9/5)
Zoti e ndaloi vrasjen e njeriut dhe pėr kėtė vendosi ligjin me vdekje.
6 Cilido qė derdh gjakun e njė njeriu, gjaku i tij do tė derdhet nga njė njeri, sepse Perėndia e ka krijuar njeriun simbas shėmbėlltyrės sė tij.(Zanafilla 9/6)
Pra Zoti cakton shpalljen hyjnore pėr Nuhun dhe se zbatimi i saj nuk do tė sjell asnjė dėnim prej Zotit mė tė kundėrt Zoti do tė sjellė shkatarrime dhe dėnime.
8 Pastaj Perėndia u foli Noeut dhe bijve tė tij qė ishin bashkė me tė, duke thėnė:
9 "Sa pėr mua, unė caktoj besėlidhjen time me ju dhe me brezin qė vjen pas jush,
10 dhe me gjithė gjallesat qė janė me ju: zogj, bagėti dhe tėrė kafshėt e tokės qė janė me ju, duke filluar nga tėrė ata qė kanė dalė nga arka dhe deri te tėrė kafshėt e tokės.
11 Unė e caktoj besėlidhjen time me ju: asnjė lloj mishi nuk do tė shfaroset mė nga ujėrat e pėrmbytjes, dhe nuk do tė ketė mė pėrmbytje pėr tė shkatėrruar tokėn".
12 Pastaj Perėndia tha: "Kjo ėshtė shenja e besėlidhjes qė unė pėrfundoj midis meje dhe jush, me tė gjitha qeniet e gjalla qė janė me ju, me tė gjithė brezat e ardhshėm.(Zanafilla 9)
Vzhdon bibla me gabimet e saj ndaj konceptimit tė Zotit dhe atribimit ndaj profetėve vepra tė cilat ata nuk i kanė kryer pasi kanė qenė tė ruajtur prej Zotit.
14 Dhe kur tė sjell re mbi tokėn, do tė ndodhė qė harku tė shfaqet nė retė;
15 dhe unė do tė kujtohem pėr besėlidhjen time midis meje dhe jush .... .
unė do ta shikoj pėr tė kujtuar besėlidhjen e pėrjetshme ... .(Zanafilla 9/14-16)
Fjala kujtesė i atribohet njeriut pasi ajo ėstė antonimi i harresės dhe se njeriu kujtohet kur harron dicka.ndėrsa Zoti nuk ka nevojė tė kujtohet sepse ai nuk harron.Pra shprehja e pėrdorur nga shkruesit e biblės ėshtė e gabuar.
Po kėshtu llogjika e besimtarit nuk e pranon kėtė cilėsi pėr njė profet tė Zotit i cili dehet dhe zhvishet lakuriq.
20 Mė vonė Noeu, qė ishte bujk, filloi tė mbjellė njė vresht;21 dhe piu verė e u deh, dhe u zhvesh nė mes tė ēadrės sė tij.(Zanafilla 9/20-21)
Mė vonė tek pasardhėsit e Nuhut(Noeut) pėrmendet profeti Abraham , kulla Babelit, sundimtari Nemrod, shumimi i gjuhėve njerzore etj.
8 Kushit i lindi Nimrodi, qė filloi tė jetė njė njeri i fuqishėm mbi tokė.
9 Ai qe njė gjahtar i fuqishėm para Zotit; prandaj thuhet: "Si Nimrodi, gjahtari i fuqishėm para Zotit".
10 Dhe fillimi i mbretėrimit tė tij qe Babeli, Ereku, Akadi dhe Kalmehu nė vendin e Shinarit.(Zanafilla 10/8-10)
Kulla e Babelit dhe gjuhėt e popujve.
1 Por tėrė toka fliste tė njėjtėn gjuhė dhe pėrdorte tė njėjtat fjalė.
3 Dhe i thanė njėri tjetrit: "O burra, tė bėjmė tulla dhe t'i pjekim me zjarr!". Dhe pėrdorėn tulla nė vend tė gurėve dhe bitum nė vend tė llaēit.
4 Dhe thanė: "O burra, tė ndėrtojmė pėr vete njė qytet dhe njė kullė maja e sė cilės tė arrijė deri nė qiell, dhe t'i bėjmė njė emėr vetes qė tė mos shpėrndahemi mbi faqen e tėrė dheut".
6 Dhe Zoti tha: "Ja, ata janė njė popull i vetėm dhe kanė tė gjithė tė njėjtėn gjuhė; dhe kjo ėshtė ajo qė ata filluan tė bėjnė; tani asgjė nuk ka pėr t'i penguar ata tė pėrfundojnė atė qė kanė ndėrmend tė bėjnė. 9 Prandaj kėtij vendi iu dha emri i Babelit, sepse Zoti aty ngatėrroi gjuhėn e tėrė dheut dhe i shpėrndau mbi tėrė faqen e dheut.(Zanafilla11/4-9)
Diku aty pėrmendet dhe dy emra tė cilat na pėrngjasojnė me dy emra tė njohura tė ceremonisė sė Haxhit.
28 Obali, Abimaeli, Sheba,
29 Ofiri, Havilahu dhe Jobabi. Tėrė kėta qenė bij tė Joktanit.
30 Dhe vendbanimi i tyre qe mali lindor, nga Mesha deri nė Sefar.(Zanafilla 10/28-30)
Vlen pėr tu theksuar se nė kėtė verset pėrmendet dhe Sheba ndoshta prej tij ka marrė emrin Beer-Sheba. Tė cilėn do ta pėrmendim mė poshtė.
Abrahami
Abrahami nuk ishte jehudi.Sipas biblės ai ishte biri i Terahut i cili pati tre femije.Abrahamin,Nahori dhe Harani.Harani kishte si femijė profetin Lot.Tek Zanafilla 11/27-28 tregohet se Abrahami ishte nga Uji i Kaldeasve i cili i bie ne Mesopotami.Me pas Abrahami sipas bibles transferohet pėr nė vendin e Kananėve, mirėpo njė farė kohė qėndroi nė Haran.(Zanafilla 11/31).Abrahami ndėrtoi disa altare.(Zanafilla 12/7-8 dhe 13/18) dhe thirri emrin e Zotit nė vendin ku kishte ndėrtuar kėto Altare.(Zanafilla 12/8 dhe 13/4)Mbasi Abrahami arriti nė Kanan nė tė cilin iu dha dhe premtimi pėr ta poseduar si vend.(Zanafilla 13/15).Abrahami si profet i Zotit luftoi pėr tė ēliruar nipin e tij Lotin i cili ishte zėnė rob.
14 Kur Abrami mėsoi se vėllai i tij ishte zėnė rob, ai armatosi njerėzit e stėrvitur, shėrbyes tė lindur nė shtėpinė e tij, gjithsej treqind e tetėmbėdhjetė veta dhe i ndoqi mbretėrit deri nė Dan.
15 Ai i ndau forcat e tij kundėr tyre natėn, dhe me shėrbyesit e tij i sulmoi dhe i ndoqi deri nė Hobah, qė ndodhet nė tė majtė tė Damaskut.
16 Kėshtu ai rimori tėrė pasurinė dhe solli me vete edhe Lotin, tė vėllanė, dhe tėrė pasurinė e tij, si edhe gratė dhe popullin.(Zanafilla 14/14-15)
Mbas luftės Abrahami i dha plaēkė lufte Mbretit tė Salemit 1/10.(Zanafilla 14/20)
Mė vonė Zoti bėri njė besėlidhje me Abrahamin duke i premtuar si vend nga pėrroi i Egjiptit e deri nė lumin Eufrat.(Zanafilla 15/18)
Abrahami ishte i martuar me Sarėn tė cilėt udhėtuan pėr nė Egjipt mbas zisė sė bukės qė ra.(Zanafilla12/10).Mbas mrekullisė qė pėsoi Faraoni pėr tė mos e prekur Sarėn ai i dhuroi asaj dhe Abrahamit shumė dhurata dhe ndėr to njė Shėrbyese, e cila quhej Agar.Mbasi Sara nuk linde dhe ishte sterile atėherė ajo ia dha burrit tė saj Abrahamit shėrbėtoren e saj, Agarin pėr grua.Kėshtu qė Abrahami e la shtatzėnė Agarin gruan egjyptase.Kur Agari e kuptoi se ishte me barrė sipas Sarės nė biblėl pėrmendet pretendimi i Sarės se ajo e pėrbuzi dhe kėshtu Sara u zemrua dhe i tha Abrahamit pėr kėtė.Abrahami i la liri veprimi.Ndėrkohė qė Sara u soll nė mynyrė tė ashpėr ndaj Agarit dhe ajo donte tė largohej prej saj.Njė Ėngjėll i Zotit i premtoi Agarit s`e pasardhėsit e saj do tė shumohen dhe do tė lindėsh njė djalė tė cilin do ta quash Ismael.(Zanafilla 16/10)
11 Engjėlli i Zotit i tha akoma: "Ja, ti je me barrė dhe do tė lindėsh njė djalė dhe do ta quash Ismael, sepse Zoti mori parasysh hidhėrimin tėnd; (Zanafilla 16/11)
Ndoshta Sara kishte abuzuar me tė dhe e kishte akuzuar pa tė drejtė prandaj Zoti ia mori parasysh hidhėrimin e saj.Kur lindi Ismaeli Abrahami ishte nė moshėn 86 vjecare.
16 Abrami ishte tetėdhjetė e gjashtė vjeē, kur Agari lindi Ismaelin pėr Abramin. (Zanafilla 16/16)
Zoti bėri katėr premtime me Abrahamin.Dy premtime pėr dy vende pėr trashėgimtarėt e tij dhe dy premtime pėr dy pasardhėsit e tij.
18 Po atė ditė Zoti bėri njė besėlidhje me Abramin duke i thėnė: "Unė u jap pasardhėsve tė tu kėtė vend, nga pėrroi i Egjiptit deri nė lumin e madh, lumin e Eufratit (Zanafilla 15/18)
Kjo bėhesh fjalė pėr vendin e pasardhėsve tė Ismaelit tė cilin dhe iu lajmėrua nga Zoti.
4 Atėherė fjala e Zotit iu drejtua duke i thėnė: "Ai nuk do tė jetė trashėgimtari yt(Elizeri i Damaskut shėrbyesi Abrahamit), por ai qė ka pėr tė dalė nga tė pėrbrendshmet e tua do tė jetė trashėgimtari yt".
5 Pastaj e ēoi jashtė dhe i tha: "Vėshtro me kujdes qiellin dhe numėro yjet, nė rast se mund t'i numėrosh", pastaj shtoi: "Kėshtu kanė pėr tė qenė pasardhėsit e tu".(Zanafilla 15/4-5)
Pikėrisht kėtė premtim Ėngjėlli ia tregoi pėr Ismaelin.
10 Pastaj Engjėlli i Zotit shtoi: "Unė do t'i shumėzoj fort pasardhėsit e tu aq sa tė mos mund tė llogariten pėr shkak tė numrit tė tyre tė madh".
11 Engjėlli i Zotit i tha akoma: "Ja, ti je me barrė dhe do tė lindėsh njė djalė dhe do ta quash Ismael, sepse Zoti mori parasysh hidhėrimin tėnd;(Zanafilla 16/10-11)
Mė vonė Zoti i premtoi Abarahamit se do ti jepte trashėgim pėr pasardhėsit e tij edhe vendin e Kananėve.
8 Dhe ty dhe pasardhėsve tė tu pas teje, do t'u jap vendin ku ti banon si njė i huaj: tėrė vendin e Kanaanėve, nė pronėsi pėr gjithnjė; dhe do jem Perėndia i tyre".
9 Pastaj Perėndia i tha Abrahamit: "Nga ana jote, ti do ta respektosh besėlidhjen time, ti dhe pasardhėsit e tu, nga njė brez nė tjetrin.(Zanafilla 17/8-9)
Pastaj i premton pėr pasardhėsin e tij Isakun.
16 Dhe unė do ta bekoj dhe do tė bėj qė ajo tė tė japė edhe njė bir; po, unė do ta bekoj dhe prej saj do tė lindin kombe; mbretėr popujsh do tė dalin prej saj".
17 Atėherė Abrahami u shtri me fytyrėn ndaj tokės dhe qeshi; dhe tha nė zemėr tė tij: "A do tė lindė vallė njė fėmijė nga njė njeri njėqindvjeēar? Dhe do tė lindė Sara qė ėshtė nėntėdhjetė vjeē?".
19 Por Perėndia u pėrgjegj: "Jo, por Sara gruaja jote do tė lindė njė bir, dhe ti do ta quash Isak; dhe unė do tė caktoj besėlidhjen time me tė, njė besėlidhje tė pėrjetshme me pasardhėsit e tij. (Zanafilla 17/16, 19)
Gjithashtu bibla tregon se kushti pėr Besėlidhjen midis Zotit dhe pasardhėsve tė Abarahamit do tė ishte rrethprerja(synetlluku) dhe respketimi i ligjeve tė Zotit.
9 Pastaj Perėndia i tha Abrahamit: "Nga ana jote, ti do ta respektosh besėlidhjen time, ti dhe pasardhėsit e tu, nga njė brez nė tjetrin.
10 Kjo ėshtė besėlidhja ime qė ju do tė respektoni midis meje edhe jush, si dhe pasardhėsve tė tu pas teje: ēdo mashkull qė ndodhet midis jush do tė rrethpritet.
11 Dhe do tė rrethpriteni nė mishin e prepucit tuaj; dhe kjo do tė jetė njė shenjė e besėlidhjes midis meje dhe jush.(Zanafilla 17/9-11)
Dhe ishte Ismaeli dhe Abrahami ai qė ė zbatoi kėtė Besėlidhje tė parėn dhe Zoti i premtoi se prej Ismaelit do tė lindė njė komb i madh.
20 Sa pėr Ismaelin, unė ta kam plotėsuar dėshirėn. Ja unė do ta bekoj, do ta bėj tė frytshėm dhe do ta shumoj fort. Ai do tė bėhet babai i dymbėdhjetė princėrve, dhe unė do tė bėj prej tij njė komb tė madh.(Zanafilla 17/20)
Pastaj Abarahami i mori pasardhėsit dhe u bėnė sunet(rrethprenė).
23 Atėherė Abrahami mori Ismaelin, djalin e tij, tė gjithė ata qė kishin lindur nė shtėpinė e tij dhe tėrė ata qė kishte blerė me paratė e veta, tėrė meshkujt e shtėpisė sė Abrahamit dhe, po atė ditė,
24 Por Abrahami ishte nėntėdhjetė e nėntė vjeē kur u rrethpre nė mishin e prepucit tė tij.
25 Dhe Ismaeli, biri i tij, ishte trembėdhjetė vjeē kur u rrethpre nė mishin e prepucit tė tij.
26 Po atė ditė u rrethprenė Abrahami dhe Ismaeli, biri i tij.(Zanafilla /17/23-26)
Njė tjetėr gabim biblik pėrvec kronologjisė sė ngjarjeve, ku shkuarja nė Egjipt mbas zisė dhe ndodhia e me Abilemelun i cili donte tė merrte Sarėn pėr grua ėshtė e njėjta kohė.Ndėrkohė qė bibla i trajton nė kohė tė ndryshme .Gjithashtu Agari qe dhuratė nga faraoni i Egjiptit pėr shkak tė ngacmimit qė ai i bėri Sarės.Ndėrsa bibla kėtė e trajton si problem mbas lindjes sė Ismaelit.Gjithashtu bibla e thotė se Sara ishte motra e Abarahamit prej babai.Pra kėtu ka vende pėr aludim gabimesh.
11 Abrahami u pėrgjegj: "E bėra sepse thoja me veten time: "Sigurisht, nė kėtė vend nuk kanė frikė nga Perėndia; dhe do tė mė vrasin pėr shkak tė gruas sime".
12 Pėrveē kėsaj ajo ėshtė nė tė vėrtetė motra ime, bijė e babait tim, por jo bijė e nėnės sime; dhe pastaj u bė gruaja ime.(Zanafilla 20/11-12)
Mbas dėnimit tė popullit tė Sodomės dhe Gomorrės Abraahmi lindi Isakun tė cilin e bėri sunet.
2 Dhe Sara u ngjiz dhe lindi njė djalė me Abrahamin nė pleqėrinė e tij, nė kohėn e caktuar qė Perėndia i kishte thėnė.
3 Dhe Abrahami ia vuri emrin Isak birit qė i kishte lindur dhe qė Sara kishte lindur.
4 Pastaj Abrahami e rrethpreu birin e tij Isak kur ishte tetė ditėsh, ashtu siē e kishte urdhėruar Perėndia.
5 Por Abrahami ishte njėqind vjeē, kur i lindi biri i tij Isaku.(Zanafilla 21/2-5)
Mbas lindjes sė Isakut Sara bėhet xheloze ndaj Agarit dhe birit tė saj Ismaelit.Prandaj ai i kėrkon Abrahamit qė ta largoj atė.
10 Atėherė ajo i tha Abrahamit: "Pėrzėre kėtė shėrbyese dhe birin e saj, sepse i biri i kėsaj shėrbyese nuk duhet tė jetė trashėgimtar me birin tim, me Isakun".(Zanafilla 21/10)
Kjo xhelozi e shprehur me fjalė nuk i pėlqeu Abarahamit.Por Zoti e kėshilloi qė tė mos mėrzitej sepse cdo gjė ka urtėsinė e saj.
11 Kjo gjė s'i pėlqeu aspak Abrahamit, pėr shkak tė djalit tė tij.
12 Por Perėndia i tha Abrahamit: "Mos u hidhėro pėr shkak tė djalit dhe tė shėrbyeses sate; dėgjo tėrė ato qė tė thotė Sara, sepse nga Isaku do tė dalin pasardhės qė do tė mbajnė emrin tėnd.
13 Edhe nga djali i kėsaj shėrbyeses unė do tė bėj njė komb, sepse ėshtė njė pasardhės i yt".( (Zanafilla 21/11-13)
Zoti e quan Ismaelin pasardhėsin e Abrahamit dhe largimi i tij ishte urtėsi e Zotit pėr tė formuar njė komb tjetėr .
13 Edhe nga djali i kėsaj shėrbyeses unė do tė bėj njė komb, sepse ėshtė njė pasardhės i yt".(Zanafilla 21/13)
Abrahami e ndihmoi qė tė pėrgatisi rrobat Agarin pėr ta lėnė nėn urtėsinė e Zotit sikurse Nėna e Musait la djalin e saj nė lumė nėn ruajtjen e Zotit.Duke ecur nė shkretėtirėn e Beer Shebės djali e zu etja dhe filloi tė qajė.
14 Abrahami u ngrit herėt nė mėngjes, mori bukė dhe njė calik ujė dhe ia dha Agarit; vuri gjithēka mbi shpatullat e saj dhe e nisi bashkė me fėmijėn. Kėshtu ajo u nis dhe filloi tė bredhė nėpėr shkretėtirėn e Beer-Shebas.
15 Kur uji i calikut mbaroi, ajo e vuri fėmijėn poshtė njė kaēubeje.
16 Dhe shkoi e u ul pėrballė tij, nė njė largėsi sa njė goditje me hark, sepse thoshte: "Nuk dua ta shoh fėmijėn tė vdesė!" Kėshtu ajo u ul pėrballė tij, ngriti zėrin dhe qau.
17 Dhe Perėndia dėgjoi zėrin e djaloshit dhe engjėlli i Perėndisė thirri Agarin nga qielli dhe i tha: "Ēfarė ke, Agar? Mos ki frikė, se Perėndia ka dėgjuar zėrin e djaloshit aty ku ndodhet.
18 Ēohu, ēoje djaloshin dhe mbaje fort me dorėn tėnde, sepse unė do tė bėj prej tij njė komb tė madh".
19 Atėherė Perėndia ia hapi sytė dhe ajo pa njė pus uji: kėshtu vajti tė mbushė calikun me ujė dhe i dha tė pijė djaloshit.
20 Dhe Perėndia ishte me djaloshin; ai u rrit, banoi nė shkretėtirė dhe u bė shenjėtar harku.
21 Ai banoi nė shkretėtirėn e Paranit dhe nėna e tij e martoi me njė grua nga Egjipti.(Zanafilla 21/14-21)
Megjithėse bibla nuk e pėrmend tekstualisht porse Abrahami shkoi tek Agari dhe Ismaeli mė vonė pėr tė parė djalin e tij.Kėtė e dėshmon dhe vetė bibla.
25 Pastaj Abrahami e qortoi Abimelekun pėr shkak tė njė pusi uji qė shėrbyesit e Abimelekut e kishin shtėnė nė dorė
26 Abimeleku tha: "Unė nuk e di se kush e ka bėrė kėtė gjė; ti vetė nuk ma ke njoftuar dhe unė vetėm sot dėgjova tė flitet pėr kėtė ngjarje".
27 Atėherė Abrahami mori dele dhe qe dhe ia dha Abimelekut; dhe tė dy lidhėn aleancė.
28 Pastaj Abrahami vuri mėnjanė shtatė qengja femėr tė kopesė.
29 Dhe Abimeleku i tha Abrahamit: "Ē'kuptim ka ajo qė ke vėnė shtatė qengja mėnjanė?".
30 Abrahami u pėrgjegj: "Ti do t'i pranosh nga dora ime kėto shtatė qengja, me qėllim qė kjo tė mė vlejė si dėshmi qė unė e kam hapur kėtė pus".
31 Prandaj ai e quajti kėtė vend Beer-Sheba, sepse aty qė tė dy ishin betuar.
32 Kėshtu lidhėn aleancė nė Beer-Sheba. Pastaj Abimeleku dhe Pikoli, kreu i ushtrisė tė tij, u ngritėn dhe u kthyen nė vendin e Filistejve. .(Zanafilla 21/25)
Abrahami ndėrtoi bashkė me Ismaelin Qaben e madhnueshme.Bibla kėtė fakt nuk e thotė tekstualisht mirėpo faktet sikurse i pėrmendėm mė lart nė lidhje me ndėrtimet e tempujve nga Abrahami janė tė qartė.Ja si vijojnė.
7 Atėherė u shfaq Zoti pėrpara Abramit dhe i tha: "Unė do t'ja jap kėtė vend pasardhėsve tė tu". Atėherė Abrami i ndėrtoi aty njė altar Zotit qė i ishte shfaqur.
8 Sė kėtejmi u zhvendos drejt malit nė lindje tė Bethelit dhe ngriti ēadrat e tij, duke pasur Bethelin nė jug dhe Ainė nė lindje; dhe ndėrtoi aty njė altar kushtuar Zotit dhe i bėri thirrje emrit tė Zotit. (Zanafilla 12/7-8)
Mė pas ndėrtoi dhe njė altar tjetėr
18 Atėherė Abrami i ngriti ēadrat e tij dhe vajti tė banojė nė liset e Mamres, qė ndodhen nė Hebron; dhe aty ndėrtoi njė altar kushtuar Zotit.(Zanafilla 13/8)
Bibla ka pėsuar disa ndryshime tė cilat fort mirė mund ti vėrejė cdo kush ku thotė qė ndodhen nė Hebron. Fjala Hebron ėshtė emėrtim i mėvonshėm vendit mirėpo kjo duket dhe nga mynyra se si shprehet treguesi i ngjarjes.
Megjithatė pavarsisht ndryshimeve biblike me dashje nga hebrejtė shenjat pėr Qaben e madhnueshme kanė ngelur nė bibėl.Tempulli i parė qė ndėrtoi Abrahami ėshtė Qabja pavarsisht shtrembėrimeve biblike.
8 Sė kėtejmi u zhvendos drejt malit nė lindje tė Bethelit dhe ngriti ēadrat e tij, duke pasur Bethelin nė jug dhe Ainė nė lindje; dhe ndėrtoi aty njė altar kushtuar Zotit dhe i bėri thirrje emrit tė Zotit. (Zanafilla 12/7-8)
Mė vonė vetė bibla e tregon se ky Abrahami i bėri thirrje emrit tė Zotit.Ėshtė pikėrisht nė vendin ku ishte Agari dhe Ismaeli.
33 Pastaj Abrahami mbolli njė marinė nė Beer-Sheba dhe aty thėrriti emrin e Zotit, Perėndi i pėrjetėsisė.(Zanafilla 21/33)
Pra hebrejtė i kanė fshehur shumė emra duke e ndryshuar biblėn vetėm pėr vetėm qė tė mos dali e vėrteta.Mirėpo Qabja e cila ndodhet nė arabi pėrmendet dhe nė dhiatėn e re.
22 Sepse ėshtė shkruar se Abrahami pati dy bij: njė nga shėrbėtorja dhe tjetri nga e lira.
23 Dhe ai qė lindi nga shėrbėtorja lindi sipas mishit, por ai qė lindi nga e lira lindi pėr hir tė premtimit.
24 Kėto gjėra kanė njė kuptim alegorik, sepse kėto dy gra janė dy besėlidhje: njė nga mali Sinai, qė ngjiz pėr skllavėri, dhe ėshtė Agari.
25 Dhe Agari ėshtė mali Sinai nė Arabi dhe i pėrgjigjet Jeruzalemit tė kohės sė sotme ...(Galatsve 4/22-25)
Pra Besėlidhja e Zotit do tė lidhje me Ismaelin dhe pasardhėsit e tij dhe nė Mekėn e madhėruar e cila ndodhet nė Arabi.
"Me te vėrtetė:Shtepia e pare, (Xhamia) e ndertuar pėr njerėz, ėshtė ajo qe u ngrit nė Beke( MEKKA) e dobishme, udherrefyese pėr mbarė njerezimin.". Surah 3:96.
Po kėshtu hebrejtė pėr tė ndryshuar bekimin e Ismaelit nga Zoti dhe sprovėn e tij pėr tu bėrė Kurban nga xhelozia e ndryshuan emrin e tij duke vėnė emrin e Isakut prej tė cilit kanė prejardhjen.Mirėpo pavarsisht ndryshimit tė emrit shenjat historike dhe gjuhėsore tregojnė se ai ka qenė Isameli.
1 Mbas kėtyre gjėrave Perėndia e vuri nė provė Abrahamin dhe i tha: "Abraham!" Ai u pėrgjegj: "Ja ku jam".
2 Dhe Perėndia tha: "Merr tani birin tėnd, birin tėnd tė vetėm, atė qė ti do, Isakun, shko nė vendin e Moriahve dhe sakrifikoje nė njė nga malet qė do tė tė tregoj".(Zanafilla22/1-2)
Pikėrisht Ismaeli ishte biri i vetėm Abrahmit dhe kėtė e kishte miratuar dhe Zoti.
10 Atėherė ajo i tha Abrahamit: "Pėrzėre kėtė shėrbyese dhe birin e saj, sepse i biri i kėsaj shėrbyese nuk duhet tė jetė trashėgimtar me birin tim, me Isakun".11 Kjo gjė s'i pėlqeu aspak Abrahamit, pėr shkak tė djalit tė tij.(Zanafilla 21/10/11)
26 Po atė ditė u rrethprenė Abrahami dhe Ismaeli, biri i tij(zanafilla 17/26)
13 Edhe nga djali i kėsaj shėrbyeses unė do tė bėj njė komb, sepse ėshtė njė pasardhės i yt".(Zanafilla 21/13)
Megjithėse cifutėt e kanė ndryshuar emrin e Ismaelit me emrin e Isakut ato sduhet tė harrojnė se Zoti e dinte se kur ti drejtohej Abrahamit dhe ai tė kishte dy fėmijė, nuk do ti thoshte kurrė: Merr tani birin tėnd, birin tėnd tė vetėm.
Kjo tregon se nė kohėn e sprovės sė Abrahamit , ai kishte vetėm njė fėmijė Ismaelin dhe jo dy prandaj shprehja nga Zoti iu ėshtė drejtuar Birin tėnd tė vetėm.Kėtė e pėrfocon dhe verseti tjetėr biblik.
9 Kėshtu arritėn nė vendin qė Perėndia i kishte treguar dhe atje Abrahami ndėrtoi altarin dhe sistemoi drutė; pastaj e lidhi Isakun, birin e tij, dhe e vendosi mbi altar sipėr druve.
10 Pastaj Abrahami shtriu dorėn dhe mori thikėn pėr tė vrarė tė birin.
11 Por Engjėlli i Zotit thirri nga qielli dhe i tha: "Abraham, Abraham!". Ai u pėrgjegj: "Ja ku jam".
12 Engjėlli i tha: "Mos e zgjat dorėn kundėr djalit dhe mos i bėj asnjė tė keqe. Tani e di mirė qė ti i trembesh Perėndisė, se nuk mė ke refuzuar birin tėnd, tė vetmin bir qė ke".
13 Atėherė Abrahami ngriti sytė dhe shikoi; dhe ja prapa tij njė dash i zėnė pėr brirėsh nė njė kaēube. Kėshtu Abrahami shkoi, mori dashin e tij dhe e ofroi si sakrificė nė vend tė tė birit.
14 Dhe Abrahami e quajti kėtė vend Jehovah Jireh. Prandaj edhe sot e kėsaj dite thuhet: "Do tė furnizohet mali i Zotit".
15 Engjėlli i Zotit e thirri pėr tė dytėn herė Abrahamin nga qielli dhe tha:
16 "Unė betohem pėr veten time, thotė Zoti, se ti e bėre kėtė dhe nuk kurseve tėt bir, tė vetmin bir qė ke,
17 Unė me siguri do tė tė bekoj fort dhe do tė shumoj pasardhėsit e tu si yjet e qiellit dhe si rėra qė ndodhet nė brigjet e detit dhe trashėgimtarėt e tu do tė zotėrojnė portat e armiqve tė tij.
18 Dhe tėrė kombet e tokės do tė bekohen te pasardhėsit e tu, sepse ti iu binde zėrit tim".
19 Pastaj Abrahami u kthye te shėrbėtorėt e tij, ata u ngritėn dhe shkuan bashkė nė Beer-Sheba. Dhe Abrahami zuri vend nė Beer-Sheba. (Zanafilla 22/9-19)
Pra dhe kėtu pėrmdendet qartė nga ana gjuhėsore dhe ajo historike kohore se Abrahami nė kohėn e sprovės sė tij kishte vetėm njė fėmijė, Ismaelin.Fjala e pėrmendur tė vetmin bir qė ke e tregon qartė kėtė.Cdo aludim tjetėr ėshtė i gabuar sikruse ėshtė dhe shtrembėrimi i qėllimshėm i biblės nga ana e hebrejve pėr shkak tė xhelozisė sė tyre.
Gjithashtu dhe premtimi pėr bekimin se: Unė me siguri do tė tė bekoj fort dhe do tė shumoj pasardhėsit e tu si yjet e qiellit ėshtė premtimi qė ju bė Abarahamit kur ai nuk kishte fėmijė fare dhe se i tha Zotit se ai nuk dėshirontė qė pasardhėsi i tij tė ishte Elizeu i Damaskut njė njeri i huaj i lindur nė shtėpinė e tij por qė skishte lidhje trashėgimie mė Abrahamin.Patsaj Zoti i premtoi se ai sė shpejti do tė linde njė fėmijė.Dhe ky ishte Ismaeli.
2 Po Abrami i tha: "Zot, Perėndi, ēfarė do tė mė japėsh, sepse unė jam pa fėmijė dhe trashėgimtari i shtėpisė sime ėshtė Eliezeri i Damaskut?".
3 Pastaj Abrami shtoi kėto fjalė: "Ti nuk mė ke dhėnė asnjė pasardhės; dhe ja, njė i lindur nė shtėpinė time do tė jetė trashėgimtari im".
4 Atėherė fjala e Zotit iu drejtua duke i thėnė: "Ai (Elizeu i Damaskut) nuk do tė jetė trashėgimtari yt, por ai qė ka pėr tė dalė nga tė pėrbrendshmet e tua do tė jetė trashėgimtari yt".
5 Pastaj e ēoi jashtė dhe i tha: "Vėshtro me kujdes qiellin dhe numėro yjet, nė rast se mund t'i numėrosh", pastaj shtoi: "Kėshtu kanė pėr tė qenė pasardhėsit e tu".(Zanafilla 15/2-5)
18 Po atė ditė Zoti bėri njė besėlidhje me Abramin duke i thėnė: "Unė u jap pasardhėsve tė tu kėtė vend, nga pėrroi i Egjiptit deri nė lumin e madh, lumin e Eufratit (Zanafilla 15/18)
Dhe nė realitet kjo ndodhi
12 Tani kėta janė pasardhėsit e Ismaelit, bir i Abrahamit, qė egjiptasja Agar, shėrbėtorja e Sarės, i kishte lindur Abrahamit.
13 Kėta janė emrat e bijve tė Ismaelit, simbas emrit tė brezave tė tyre: Nebajothi, i parėlinduri i Ismaelit; pastaj Kedari, Abdeeli, Mibsami,
14 Mishma, Dumahu, Masa,
15 Hadari, Tema, Jeturi, Nafishi dhe Kedemahu.
16 Kėta janė bijtė e Ismaelit dhe emrat e tyre, simbas fshatrave dhe fushimeve tė tyre. Ata qenė dymbėdhjetė princėrit e kombeve tė tyre pėrkatės.
17 Por kėto janė vitet e jetės sė Ismaelit, gjithsej njėqind e tridhjetė e shtatė vjet; pastaj ai dha frymė dhe vdiq, dhe u bashkua me popullin e tij.
18 (Dhe bijtė e tij banuan nga Havilahu deri nė Shur, qė ėshtė nė lindje tė Egjiptit, nė drejtim tė Asirisė). Ai u vendos nė prani tė tė gjithė vėllezėrve tė tij.(Zanafilla 25)
Pra ky bekim i Zotit pėr Ismaelin u realizua ndėrsa gabimet e shumta biblike dhe shtrembėrimet e saj nuk mund ta mohojnė kėtė.
Kush e quajti Beer Sheba?Abrahami apo Isaku?
Pusin Beer Sheba sipas biblės nė fillim e quajti Abrahami.
30 Abrahami u pėrgjegj: "Ti do t'i pranosh nga dora ime kėto shtatė qengja, me qėllim qė kjo tė mė vlejė si dėshmi qė unė e kam hapur kėtė pus".31 Prandaj ai e quajti kėtė vend Beer-Sheba, sepse aty qė tė dy ishin betuar.(Zanafilla 21)
Ndėrkohė qė mė vonė pas vdekjes sė tij bibla thotė se kėtė emėrim e bėri Isaku , biri i tij.
32 Po atė ditė ndodhi qė shėrbėtorėt e Isakut erdhėn pėr ta lajmėruar pėr pusin qė kishin hapur duke i thėnė: "Kemi gjetur ujė".33 Dhe ai e quajti atė Shibah. Pėr kėtė arėsye qyteti mban emrin Beer-Sheba edhe sot e kėsaj dite.(Zanafilla 26)
Pra bibla ka shumė gabime dhe shtrembėrime tė cilat vetė ajo i deklaron nė Dhiatėn e vjetėr dhe nė Dhiatėn e re.
7 sepse, nė qoftė se Besėlidhja e parė do tė qe e patėmetė, nuk do tė qe nevoja tė kėrkohej vend pėr njė tjetėr.(Hebrejve 8/7)
13 Duke thėnė "njė besėlidhje e re", ai e vjetėroi tė parėn; edhe ajo qė vjetrohet dhe plaket ėshtė afėr prishjes.(Hebrejve 8/13)
( Jeremia 8-8)Si mund te thoni, 'ne jemi te mencur, dhe ligjet e Zotit jane me ne'? Por, kujdes, penda e shkruesve (te bibles) e ka kthyer ne Genjeshter.
36 Por orakullin e Zotit nuk do ta pėrmendni mė, sepse fjala e secilit do tė jetė orakulli i tij, sepse keni shtrembėruar fjalėt e Perėndisė tė gjallė, Zoti i ushtrive, Perėndia ynė.( Jeremia 23)
25 qė e ndryshuan tė vėrtetėn e Perėndisė nė gėnjeshtėr dhe adhuruan dhe i shėrbyen krijesės nė vend tė Krijuesit, qė ėshtė i bekuar pėrjetė. Amen.(Romaket 1)
Pasardhėsit e Isakut.
Mbas vdekjes sė Sarės Abrahami mė vonė dėrgon shėrbėtorin e tij Elizueun nga Damasku pėr tė gjetur njė nuse pėr birin e tij Isakun(Zanafilla 24).Ai i kėrkoi tė mos gjejė nuse nga Kananėt ndoshta pėr shkak sė Nuhu i kishte mallkuar ato.(Zanafilla 9/25)Shėrbėtori i Abrahamit gjeti njė vajzė e cila ishte Rebeka vajza e Buthelit, i biri i Milkahut gruas sė Nahorit i cili ishtė vėllai i Abrahamit(Zanafilla 24/15).Ajo ishte zonjushė rrinte me shami nė kokė dhe ishte e turpshme. e sjellshme dhe e bukur (Zanafilla 24/15,65).Mė vonė bibla na tregon se Abrahami u martua me njė grua tjetėr me tė cilėn lindi shumė fėmijė tė tjerė, porse sipas biblės Abrahami kishte pasur dhe fėmijė dhe disa robėresha tė tij tė cilėve iu dha pasuri dhe i largoi prej Isakut.(Zanafilla 25/1-6).Mė vonė Abrahami ndėrroi jetė dhe bijtė e Tij Ismaeli dhe Isaku e varrosėn.Tek (Zanafilla 25/12-18) tregohet pėr 12 princit qė lindi Ismaeli sipas premtimit tė Zotit tė bėrė tek (Zanafilla 15/18 dhe 17/20).Gjithashtu tregohet se Rebeka ishte sterile(Zanafilla 25/21) sikurse dhe Sara e cili lindi nga fuqia e Zotit (Zanafilla 18/14).Me ndihmėn e Zotit Rebeka ngeli shtatzėnė me Isakun dhe mė vonė lindi dy binjakė.I pari lindi Esau dhe i dyti Jakobi.Isaku ndėrtoi njė altar pėr Zotin dhe hapi njė pus(Zanafilla 26/25).Sipas biblės Jakobi i blen Esaut parabirėrinė me njė tas supė(Zanafilla 25/33).Para vdekjes isaku i kėrkon Esaut qė ti gatuajė njė gjellė sepse ai do ta bekonte para Zotit.Ndėrkohė qė Rebeka e dėgjon kėtė dhe bashkė mė Jakobin kurdisin planin pėr mashtrimin e Isakut dhe rrėmbimin e bekimit tė Esaut .
35 Por Isaku iu pėrgjigj: "Yt vėlla(Jakobi) erdhi me mashtrim dhe mori bekimin tėnd". (Zanafilla 27/1-35) dhe mbas hidhėrimit tė Esaut Isaku e bekon Esaun me lutjen
40 Ti do tė jetosh me shpatėn tėnde dhe do tė jesh shėrbėtori i vėllait tėnd; por do tė ndodhė qė, kur do tė luftosh, do ta thyesh zgjedhėn e tij nga qafa jote".(Zanafilla 27/40)
Kjo ėshtė historia e biblike sipas tė cilės Jakobi e vjedh bekimin Esaut duke mashtruar.Meqė hebrejtė janė pasardhėsit e Jakobit ato e morėn kėtė histori si njė mėsim pėr ti ndėrruar bekimit qė Zoti i bėri Ismailit dhe vendosjen pėr bėrjen kurban tė tij nga Abrahami duke e ndėrruar me emrin e Isakut mirėpo nuk ndėrruan shprehjen biri i vetėm.Gjithashtu vlen pėr tu theksuar se nga Jakobi e kanė prejardhjen israelitėt tė cilėt e kanė teori jetėsore mashtrimin kurse nga Esau e kanė prejardhjen Europianėt qė vetėm mė luftė mund ta zgjidhin mashtrimin dhe zgjedhėn hebreje qė kanė nė qafėn e tyre.
Esau mė vonė u martua me bijėn e Ismaelit.(zanafilla 28/9).
Isaku e kėshillon Jakobin qė tė marrė pėr grua bijėn e Lebanos, vėllain e e nėnės sė Jakobit.(Zanafilla 28/2 dhe 29/13) Ndėrsa Jakobi niset pėr udhėtim ai shikon njė ėndėrr dhe ngren njė pėrmendore tė cilėn e quan shtėpi tė Zotit .Ai e quan vendin Bethel kur mė pėrpara vendi ishte quajtur Luc.(Zanafilla 28/19)po kėshtu pėrmendet se emri Bethel ishte emėrtuar ne kohėn e Jakobit.(Zanafilla 35/7,15)Kurse emri Bethel tregohet dhe nė kohėn e Abrahamit.Kjo tregon qartė sė hebrejtė e kanė ndryshuar emrat nė bibėl .Si ka mundėsi njė emėr i emėruar nga Jakobi pėr herė tė parė Bethel gjendet dhe nė kohėn e Abrahamit. Kjo tregon qartė pėr disa ndryshime nė bibėl.
... Atėherė Abrahami ndėrtoi aty njė altar qė i ishte shfaqur.
8 Sė kėtejmi u zhvendos drejt malit nė lindje tė Bethelit dhe ngriti ēadrat e tij, duke pasur Bethelin nė jug dhe Ainė nė lindje; dhe ndėrtoi aty njė altar kushtuar Zotit dhe i bėri thirrje emrit tė Zotit. (Zanafilla 12/7-8)
Mbasi e ndėrtoi kėtė pėrmendore Jakobi vendosi qė tė paguaj taksė 1/10 pėr cdo mirėsi qė ka.(Zanafilla 28/22)Ai niset pėr tė shkuar tek shtėpia e Lebanos.atje lidh njė marrėveshje (mehri) pėr ta marrė vajzėn e Lebanon pėr grua, Rakelėn duke i shėrbyer Lebanos 7 vjet.Porse Lebano mbas shtatė vjetėsh i dha pėr nuse nė mynyrė tinzare vajzėn e parė Lea sepse nė atė vend ishte zakoni qė nuk martohej vajza e vogėl para tė madhes.(Zanafilla 29/11-30)
Porse mbas martesės sė Jakobit me Lean dhe Rakelėn Zoti i dha fėmijė Jakobit me anė tė Leas, Ruben, Simeon, Levi, Juda, Isakar, Zabulon dhe vajzėn Dina.Rakela nga xhelozia i dha pėr grua Jakobit shėrbyesen e saj Bilhah me tė cilėn Jakobi lindi Danin,Neftalin.Mė vonė Lea i jep pėr grua Jakobit shėrbėtoren e saj Zilpah e cila lindi me Jakobin Gadin dhe Asherin.Mė vonė Rakela lind Jozefin dhe Ben Jaminin (Zanafilla 29/31-35, 30/1-25 dhe 35/16-29).Si rrjedhė e kėsa Historia nė bibėl tregohet se Vajzėn e Jakobit Dinėn e pėrdhunon njė princ vendas i cili bie nė dashuri mė tė dhe dėshiron ta marrė pėr grua.Mirėpo bijtė e Jakobit i vunė si kusht qė tė rrethprehej ai dhe gjithė populli i tij.Nė kohėn kur populli i tij ishte rrethprėrė dy bijtė e Jakobit, Simeoni dhe Levi i vrasin tė gjithė meshkujt e atij populli dhe ia morėn pasurinė.(Zanafilla 34/1, 25-31)
Jakobit i ndėrrohet emri nga Zoti duke e quajtur Israel.(Zanafilla 32/24-32 dhe 35/10)
Pra nė kėtė histori biblike tregohet se Jakobi pati dy gra motra Lea dhe Rakelėn dhe dy shėbėtore si Konkubina Bilhah dhe Zilpah.Nga Lea lindi Juda pėr tė cilin do flasim nė vijim kurse nga Rakela lindi Jozefi dhe Ben-Jamini.
Juda u martua ne njė grua Kananase dhe lindėr tre fėmijė Er,Onan dhe Shelah.Ai djalit tė tij Er i dha njė grua tė quajtur Tamara.Mirėpo ngase Eri ishte i keq nė sytė e Zotit vdiq, kėshtu qė Juda donte ta martonte Tamarėn me Onanin, mirėpo dhe ky vdiq.Ateherė Juda u detyrua qė tia japė pėr grua birit tė tij tė vogėl Shelahut.Ngase Shelahu ishte akoma nė moshė tė vogėl Juda e porositi Tamarėn tė rrintė nė shtėpinė e tė atit derisa Shelahu tė rritej.Mirėpo mbas vdekjes sė gruas sė Judės, Shuas, Tamara i doli njė rrugė ku u bė si prostitutė dhe Juda i kėrkoi tė hynte tek ajo.Kėshtu qė Juda e la me barrė Tamarėn duke mos e ditur se ishte nusja e djalit tė tij.Kur populli e lajmėroi Judėn pėr shtatzaninė e Tamarrės ai urdhėroi qė ajo tė digjej mirėpo ajoi tregoi se Juda ishte ai qė e kishte lėnė me barrė kėshtu qė mė vonė prej saj lindėn dy fėmijė Perets dhe Zerah.(Zanafilla 38/1-30) Tek Ungjilli i Lukės tek gjenalogjia e Jezusit pėrmendet se Perets ka dhe njė emėrtin tjetėr i quajtur Faresi(Luka 3/33).Sipas Mateut Jezusi e ka prejardhjen prej Judės nga fėmija i lindur me Tamarėn. (Mateu 1/3).
Shkeputur prej
http://www.geocities.com/bibladhekurani
Krijoni Kontakt