Epoka e stresit

[Davius]

Niveli i tanishëm i zhvillimit njerëzor ose epoka teknologjike i ka bërë marrëdhëniet njerëzore më të ndërlikuara...

Niveli i tanishëm i zhvillimit njerëzor ose epoka teknologjike i ka bërë marrëdhëniet njerëzore më të ndërlikuara, më të përkohshme dhe për rrjedhojë, njeriu i sotëm duhet të përballojë shumë përvoja të reja në periudha kohore të shkurtëra.Në epokat e mëparshme, ishte e zakonshme që brezi i ri trashëgonte gati në mënyrë stereotipike përvojën prindërore dhe përmbysjet kulturore që ndodhin në trajektoren kohore të shumë gjeneratave. Për njeriun e sotëm ku p.sh. dijet biologjike dyfishohen cdo 5 vjet, është e zakonshme që në jetën e tij të përjetojë 2 ose me shumë përmbysje kulturore. Përvoja e vjetër e bazuar mbi të shkuaren duhet zëvendësuar, për ndryshe nëqoftëse ne jetojmë me të kaluarën, mendimet dhe veprimet tona divorcohen me realitetin dhe rrjedhimisht mbetemi anash në rrymen e zhvillimit. E nëqoftëse, midis përvojës sonë dhe kërkesave të kohës, krijohet një hendek i madh, atëherë edhe vet mbijetueshmëria jonë vihet në pikëpyetje. Shpesh herë ambicjet janë gati të pakufishme, ndërsa mundësitë gjithmonë janë më të kufizuara. Këto kontradita bëhen më të mprehta po të mendojmë se njeriu i sotëm jeton jo vetëm për mbijetueshmëri fizike por edhe për cilësi të jetës. Shoqëria e sotme, të paktën deri tani bazohet në dogmen që "njeriu vetëm njëherë jeton" dhe rrjedhimisht ai duhet të jetojë maksimumin e mundësive të epokës së tij. Nën dritën e arsyetimeve të tilla, njeriu i sotëm mund të përfytyrohet në një garë të vazhdueshme, të pandalshme me zhvillimin. Elementet zhvillimore të epokës sonë na shkaktojnë stres kryesisht nëpërmjet situatave të mëposhtme:

1. Ndryshime shumë të mëdha në kohë shumë të shkurtër.

Në mënyrë të veçantë, kur njeriu gjatë jetës së tij ekspozohet ndaj 2 ose me shumë përmbysjeve kulturore, ritmi i tillë i zhvillimit në mënyrë të paevitueshme prodhon stres.

2. Kur nuk ke përgatitjen e duhur për t'iu adaptuar kërkesave të reja.

Kur individit i mungojnë modelet për të imituar ose shprehitë (përgjigjet dhe veprimet e aplikuara më përpara dhe që i kanë siguruar atij zgjidhje të sukseshme) atëherë përballimi i streseve bëhet i vështirë dhe përmasat e stresit të prodhuar janë të mëdha.

3. Erozioni i vlerave tradicionale pa zëvendësimin e përshtatshëm të tyre.

Vlerat mund të jenë filozofi, ngjarje, person, objekt, përvojë apo teori që kur zgjidhet në mënyrë të lirë i kontribuon kuptimit të jetës së individit. Është në karakterin e epokës sonë që shumë vlera tradicionale të humbasin domethënien përballë problemeve të kohës. Moszëvendësimi i tyre çon në boshllëk të vlerave dhe rrjedhimisht përbën një burim stresi.

4. Ndjenja e depersonalizimit në erën teknologjike.

Zhvillimi i vrullshëm i krijon tek individi ndjenjen sikur ai është i nënvlerësuar dhe i parëndësishëm. Kjo mund të nxisë depersonalizimin, ndjenjën e vetmisë dhe ndërgjegjësimin e të qënit jashtë kontaktit me mjedisin.Thomas Holmes dhe Richard Rahe, nga studimet e tyre, kanë hartuar të ashtuquajturën "shkallë të ripërshtatjes shoqërore", e cila vlerëson nga pikpamja sasiore në njësi ndikimin që kanë ngjarjet mbi jetën e njeriut. Një përmbledhje e shkurtër paraqitet në tabelën 1.1 të mësipërme.Nga studimet e këtyre autorëve del që stresi bëhet i rrezikshëm veçanërisht nëqoftëse gjatë një viti individi grrumbullon mbi 150 njësi. Gjatë një periudhe 6 mujore, 37% e atyre që kanë grumbulluar 150-199 njësi, 51 % e atyre që kanë grumbulluar 200-299 njësi dhe 79% e personave që kanë pasur 300 e më shumë njësi janë sëmurur, të paktën një herë. Sigurisht që vlerësimi sasior i stresit i dhënë në tabelën e mësipërme varet shumë edhe nga karakteristikat dhe konstitucioni shpirtëror kombëtar: Shoqëria shqiptare në përgjithësi dhe shqiptari në veçanti, duke kaluar në periudha përmbysjesh të sistemit shoqëror, është duke iu nënshtruar kërkesave të reja, përmbysjeve kulturore, rivlerësimit të vlerave dhe traditës e rrjedhimisht një stresi të fuqishëm. Vështirësitë ekonomike dhe humbjet masive në njerëz e kanë bërë stresin të kudondodhur ndër ne. Pasojat e këtij stresi reflektohen në mënyra të ndryshme në jetën e njerëzve tanë. Kështu mjekët referojnë për shtim të numrit të të sëmurëve të konsultuar, ndërsa kardiologët referojnë që infarkti i miokardit këto kohët e fundit po takohet në mosha të reja, çfarë tregon për rolin favorizues ose shpërthyes të stresit.