Një i verbër në Galerinë e Arteve Figurative
Nëntor, mbasdite. Prej dritares së shtëpisë, mbi parvazin e të cilës sapo kisha mbaruar detyrat e shtëpisë, po shihja se si përmbi kulmin e çatisë me tjegulla marsejeze të Pallatit të Kulturës, aty ku gjendej foleja verore e lejlekëve, ziheshin galat; herë fitonte një e herë një tjetër, por për çudinë time ato që e humbisnin folenë e madhe të lejlekëve nuk ktheheshin më ta rifitonin, mbase nga që s’ju takonte a mbase ngaqë se mbushnin dot.
Mbylla fletoren e detyrave të gjuhës; boja mbi fletën e saj të shndritshme me vija të kthjellta ishte tharë por xhunga që më kishte lënë unxa e penës në gishtin e mesit të dorës së djathtë më përvëlonte dhe unë në pamundësi për ta futur në vrimën e ngushtë të kallamares, t’ja bëja si farkëtari hekurit të porsa rrahur, i fryva gishtit si një komit tytës së pisqollës.
Prej oborrit të pasmë të Pallatit, pranë një pellgu të stërmadh që ne nuk e thanim sepse ato ditë po luanim në të me varka druri e letre më erdhi një fërshëllimë që nuk mund të vinte nga ana e sheshit ku luanim futboll, niveli i baltës në të ishte i papranueshëm për shokët e mi të lojrave. Nxitova jashtë dhe pashë se vërtet grishja vinte nga mendoja por pellgut i mungonte flotilja. Shokët e mi, të gjithë me nofka të gjata apo shkurtime emri njërën më të çuditshme se tjetrin, po bisedonin me Nifen, pastruesen e banjave publike që gjendeshin ndër themelin verior të pallatit. Nuk e di kush kishte shpënë kallëpë misrash; kur arrita, veshi im kapi fjalët e Nifes: “Hidhuni e merrni ca dërrasa. Zjarrin e bën Nifja. A doni misra të pjekur apo jo?”
Ne donim misra të pjekur dhe jo të zierë sepse në pemët e gështenjave të egra anë bulevardeve të qytetit nuk kishim lënë kokërr gjëmbaçe pa rrëzuar. Gështenjat e egra nuk haen, por ne merrnim nishan dhe i gjuanim me koçanat e tejngopur me ujë të kallëpëve, misrat e të cilëve i kishim ngrënë; gështenjat që binin si breshëri më kokërrmadh i mblidhnim dhe i shisnim me kile: të njoma kur na duhej një top sa më parë, apo i thanim e i shisnim më vonë kur ishim të kompletuar - po në Ndërmarrjen e Grumbullimit.
Të gjithë e ndalëm vrapin në murin njëtullësh që rrethonte kantierin ku u rrafshua kisha e gurtë e Shën Gjergjit dhe po ndërtohej biblioteka e mermertë e qytetit. Me kujdes mos na shikonte roja dhe sipas madhësisë u hodhëm matanë murit rrethues në kërkim të dërrasave të pavlera përveçse për zjarr.
Sytë e Nifes ndritën triumfalisht, kur në kthim, para këmbëve të saj ne lëshuam dërrasa sa për një javë zjarre. Në një vend të ngritur ndaj të thatë, aq larg banjave sa të mos ndihej era dërrmuese e klorit pluhur që mbyste atë të urinës, me një mjeshtëri të trashëguar, Nifja e ndezi zjarrin me një fije të vetme shkrepse; kjo fije, mbajtur me dy gishta nga brenda pëllëmbës mbledhur si guvë, ndezi një prej ashklave që Nifja e shkëputi prej një dërrasë që e dalloi nga era; ashkla ngjyrë mjalti e pishës lidhi me fjolla tymi kordele të zeza që morrën qiellin por flaka e saj e bëri zjarrin sakaq. Ne gjetëm secili nga një gur të papërbaltur, pritëm sa u daravit tymi dhe u ulëm përqark duke parë shndërrimin e dërrasave në prush, duke dëgjuar pufkat e papritura të kokrrave, gjithë nën historitë e saj dhe me gojën lëng. Ajo na trajtonte si të barabartë, po të heqësh që nuk na linte ta trazonim zjarrin, por ne na pëlqente më tepër të dëgjonim; ajo ishte egjyptiane, evgjitkë sipas dialektit tosk, e bota për të cilën fliste dukej krejt ndryshe nga e jona, jo se ajo tregonte bukur, thjesht - ishte e tillë; pastaj ajo tregonte me admirim per gjyshërit tanë, të gjithë në atë botë, e disa prej nesh nuk kishin mundur ti njihnin.
Misrat që kishin stinën, as krejt të njomë por as fare të thatë, të pjekur aq sa kokrrat shkërmoqeshin kollaj me dorë, të butë për dhëmbët, me ëmbëlsinë e tyre dhe aromën e prushit, na tulatën ndërsa muzgu vishte me një shtresë argjëndi xhamat e dritareve. Nifja hëngri vetëm një dorë me kokrra prej gjysmës së misrit që i takoi, pastaj, si e mbështolli me dy lëpushka, e futi brenda xhaketës dimërore të punës në anën e majtë të barkut të saj duke shkopsitur kopsën prej llamarine që ishte pak mbi rripin. Përse-ja që ne e dinim, nga sa ajo na tregonte, u provua. Njëri nga gjashtë fëmijët të saj, o i madhi fare o ai nën të madhin, u shfaq tek hyrja e banjave, zbriti dy shkallë për poshtë, por na pa, kërceu sipër avllisë së lyer me gëlqere të bardhë dhe ju drejtua të jëmës që aty: “Më lanë pa bukë!” Nifja, e shkurtër dhe e plotë, veshur me çizme fëmijësh për nga numri por që tregonte si gjyshe nga rudhat, u ngrit vrik dhe me valëzim karakteristik intonacioni e pyeti pa çudi të birin “po ti ku ishe deri tani,” ndërsa nxorri misrin që kishte futur nën xhaketën blu dhe ja dha. Misri kishte ndenjur i ngrohtë. Djali i Nifes i ngulte dhëmbët sikur të kishte frikë se e ftohta e nëntorit do të treste tok me avujt dhe misrin vetë.
Ne ndënjëm edhe pak ashtu me sytë mbi thëngjinjtë që qo bëheshin qymyr e hi duke dëgjuar forcën e ujit të kovave me të cilat Nifja shpëlante banjat allaturka të burrave pastaj u ngritëm dhe ikëm. E shmanga pellgun duke ecur nga ana e mureve zigzage të pallatit. Ngjita dhe zbrita dy shkallët e mermerta ovale të derës së tij të pasme dhe ndalova tek dritarja drejtkëndore e bodrumit që vinte e dyta kur ktheje, pak para harkut, ajo që ishte nën dritaren e zyrës së kryetarit të Frontit Demokratik të rrethit. Asnjë frymë njeriu nuk ndjehej poshtë, ndërsa sipër, lart, përmbi çati, krrokama e galave nuk kishte të pushuar.
Mua gjithmonë më pëlqente të sodisja në heshtje, ulur në një gur gëlqeror që me kohë ujrat e shirave dhe ndryshku i ullukut e bënë edhe më të kuqeremtë, matanë dritares përdhese me kangjëlla tubolare lyer me të gjelbër grupin e pikturës kur punonte. Ndonjëherë më shoqëronte çak-çuku i vonë i makinës së shkrimit të kryetarit të Frontit Demokratik që vinte prej dopiokanatave të dritares që ai i mbante përherë paksa hapur. Por, kishte kohë që piktorët poshtë, ata që ishin dhe ata që dëshironin të bëheshin, shumica të rinj, ndjeheshin të bezdisur nga vizitorët lart. Për hir të rregullit, ata më shfrynin dhe mua të largohesha, një dashamirësi të vogël tyre që e kishin pranuar dhe brenda dhomës ku vizatonin a pikturonin e madje kishin bërë dhe shaka me duart e ndotura me karbon a bojra. Qejfmbetur, përpiqesha ti kuptoja. Mërzia e tyre ishte rritur që nga pranvera, sidomos kur dita u zmadhua e hijet: dashakeqe, kureshtare, ju zinin dhe atë dritë të pakët. Dikur një dorë i leu krejt xhamat e dritares me bojëvajin e kangjëllave, por uji i shirave të para hyri midis bojës dhe xhamit, në fillim krijoi qeska, pastaj i çau ato duke krijuar figura të papara njëqelizorësh, një prej të cilave, atë që më lejonte kontrollin më të madh mbi dhomën poshtë, unë e hoqa me kujdesin që do të hiqja një pullë poste të sapoemetuar nga një zarf i nisur së largu për koleksionin tim.
Shkojmë nga galeria? – pyeta unë befas sa prej dëshirës për të parë pikturat aq dhe prej mosdëshirës për të thirrur në korr “gala galica ju zuri polica...” nëse ndonjë prej shokëve të mi do ta nismëtonte. Dy ishin në mëdyshje, të tjerët kundërshtuan kush me të ftohtit që po shtohej, kush që e kishim parë, kush se donte të luanim, kush me një “ehuu,” ndërsa më i madhi ndër ne, kur sapo hipëm në avllinë trepëllëmbë mur e trepëllëmbë heshta që rrethonte simbolikisht oborrin e pallatit, na lejoi me një “shkoni-o.”
Kështu, vetëm unë dhe Fërshëlleku morrëm atij katërkëndëshi kënddrejtë diagonalen që hiqte prej Pallatit të Kulturës deri tek Galeria e Arteve Figurative, kjo e fundit zinte gjithë katin e parë të një ndërtese që ishte ngritur për hotel beqarësh. Ecëm nëpër pjesët e thata të sheshit duke parë lulet e shtypura në baltë nga gomat e makinave të druve të zjarrit. Nuk ishte ftohtë sa për borë dhe po të mos binte më shi, donte dhe një ditë a dy që balta të pranonte mbi shpinën e saj rulin. Ruli ishte një prej gurëve cilindrikë të kollonave të Kishës së Shën Gjergjit, ruajtur që mbas prishjes së kishës për të rulosur baltën pa u tharë e kthyer në gunga në sheshin e fituar heroikisht me Luftën e Gurëve; armiku ishin të rriturit që donin të ndërtonin aty vendstrehime kundërajrore e mbase antibërthamore ndaj qitja bëhej mbi rojet dhe puntorët që guxonin të ngulnin kazmat; ndryshe nga ushtarët e luftrave të vërteta që thellojnë edhe më llogoret që pushtojnë ne bënim të kundërtën, çdo natë, mbasi shpartallonim armikun, mbulonim gropat e hapura, zhduknim piketat e topografëve dhe e kthenim sheshin e betejës në shesh lojrash, aq sa mund të ishte i tillë, ai i ngjante një tokë të punuar si bukëvale në verë. Të rriturit, pa pranuar humbjen kërkuan paqen, dhanë një fushë futbolli në mes të sheshit, por kërkuan njohjen e pushtimit nëntokësor të dy fundoreve matanë portave; aty ndërtuan fillimisht nga një vendstrehim, më pas edhe nga një tjetër, e me vite i riveshën të gjitha me nga një shtresë edhe më të trashë betoni monolit, ndërsa gjithherë na njohën të drejtën tonë për të patur mbi tokë paralele dhe hekura gjimnastikorë. Koha e tregoi që zotërit e mbitokës janë zotërit e vërtetë. Ne bëmë ç’deshëm mbi të, sipas marrveshjes, por bëmë ç’deshëm edhe nën të, në atë që ju takonte atyre por që ata se mbajtën kurrë nën kontroll edhe pse vunë dyer metalike që si ngrinte dot një fëmijë e dryna të trashë. Ata na hapën me duart e tyre botën e nëndheshme, ne e shkelëm atë pash më pash.
Pasi kaluam hekurat e ftohtë të paraleleve ndaluam në prerjen e artë të rrugëtimit tonë. Nën një selvi të lartë që mbante në sqetull dritën e rrugës, në qoshen e ngurtë të një shtëpie të këndshme me çati llamarine, thuajse pa oborr, në avllinë me kangjëlla hekuri të rrahur të së cilës ishte nxjerrë një çezmë me currilin e ujit që nuk pushonte për njëzet e katër orë, pimë ujë. Pjesën e rrugës me kalldrëm që na mbeti e bëmë duke folur për pikturën e Skënderbeut mbi kalë të Spiro Xegës, që ishte vendosur përballë, sa hyje në galeri, ndërsa në kapërcimin pak për nga majtas të bulevardit shtruar me asfalt, deri tek trotuari me copra mermeresh i galerisë, bisedën na e ndërpreu rryma njerëzore në xhiron e saj të përmbrëmshme.
Galeria llamburiste së jashtmi dhe së brendëshmi, një tabelë në portikun prej dhjetra dritaresh të vogla druri në hyrje lajmëronte çeljen e eksopzitës: “Marrshojmë fitimtarë”. Sipas rregullit, e nisëm vizitën nga e majta në të djathtë, për të parë anë mureve pikturat, në mes skulpturat, disa në gur e dru, një pjesë veçse në allçi.
I afrohesha dhe i largohesha një pune të Guri Madhit, në të cilin ai aty ku duhej ngjyra kafe nuk kishte vënë asnjë penel por kishte lënë kompesaton për ngjyrë, kur Fërshëlleku më tërhoqi mëngën dhe vëmendjen me një fërshëllimë habie që e pasoi me fjalët: “Petro qorri, Petro qorri në ekspozitë!?”
- Kush? – pyeta unë, ende duke mos ju besuar syve dhe dijeve të mia mbi pikturën: I kishte lënë Guri kastile ato pjesë pa bojra, i kishin shpëtuar prej nxitimit, apo i ishin mbaruar bojrat? Pyetja koklavitej edhe më: ai kishte lënë kompesato një gomar që kalonte aty pari.
- Petroja!
Petroja ishte muzikant, pianist, kitarist, për ne i madh, aq i madh sa pa parë fare, fuste në pëllëmbë duart tona të vogla dhe me gishtat e gjatë dhe plloçakë të duarve të tij të bardha e të forta gjente në bëheshe apo jo kitarist, e nëse po, gjatë verës, në shkallët e shtëpisë së tij të mësonte, ... edhe falas! Vetëm me akorde, se ndryshe duhet të paguaje.
Por verbëria e tij, për të cilën qarkullonin aq thashetheme sa gjethe gështenjash e bliresh në vjeshtë, e bënte atë të prekshëm, të cënueshëm, qitje të sharash, talljesh dhe lojrash me zarar. Një e tillë ishte kur i viheshin përpara gurë për të parë në do të pengohej apo jo. Verën e shkuar unë pashë me sytë e mi se si ai ju shmang një guri të tillë. Kjo e shmangur, ishte me zarar më madh se po të pengohej sepse kështu thuhej se ai shikonte, se verbëria e tij ishte lojë, se ai ju merrte Sigurimeve Shoqërore, shtetit, lekë duke gënjyer; nuk bëra pjesë në ata që thanë ja zuri bastuni, as në ata që thanë shikon dhe as në ata që thanë rastësi, për mua duhet të kishte diçka por fantazinë nuk e nxisja kur mjaftonte ta pyesje Petron për një përgjigje. Kjo ishte e pamundur për rrethanat për më tepër ai i vetëm dilte rrallë, fare rrallë, pesëdhjet metra rrugë, ja për kinkaleri ja për fruta-perime, gjithë tek e njëjta kioskë- kësaj ja ndërronin veprimtarinë tregtare. Petron thuajse gjithmonë e mbante për krahu e shoqja, ata ishin si çezma dhe uji, të papërfytyrueshëm pa njëri tjetrin, e unë s’mund të ndaj kush ishte kush.
Mbase vetëm një shurdh në koncertin e një orkestre simfonike barazohet për nga çudia që ngre me një të verbër në galerinë e arteve figurative. Nga sa ishin brenda, isha i fundit që shikoja Petron me syza të errta, bastun dhe të shoqen përkrahu të hynte brenda. Njerëzit i harruan pikturat dhe shihnin Petron; me patjetër të gjithë bënin të njëjtin grup pyetjesh që merrnin vetëm ato dy-tre përgjigje që jepja dhe vetë: o kishte hyrë gabimisht, o kërkonte dikë, o shikonte dhe ... prit kur ta gjente! Ai që bënte pritësin tek dera, kishte mbetur i pagojë, ai që rrinte pranë librit të përshtypjeve, ju afrua atyre dhe ju drejtua të shoqes së Petros “Si mund t’ju ndihmojmë shoqja ...?” Ajo i tha emrin, Petroja i gjatë e i drejtë u kthye nga folësi dhe i tha se donte të shkonte tek punët e Sotir Balit, “shoku...?” Jani pasi tha emrin i djathtoi, thellë në qoshe, aty ku ishin gravurat, ndërsa pritësi i liruar prej një barre të papritur, nisi t’ju kujtonte njerëzve po aq të shastisur të shihnin punimet.
Por piktura në galeri gjen çdo herë që të shkosh, ndërsa një të verbër, në të qëlloftë një herë në jetë, merre me mend ajo është dhe e fundit. Të qënit të vegjël na lejoi të shkonim mbas, ne mund të shuanim kureshtjen pa parë me bishtat e syve. Ndaluam majtas litografive dhe gravurave të Sotir Balit: Petroja pyeste, e shoqja përgjigjej, punonjësi dëgjonte, ne s’pipëtinim. Në punën e parë ishin kodra me brezare agrumesh që treteshin lakueshëm në horizont aty ku dielli lëshonte presje rrezesh për këtej. Në të dytën rreth një zjarri, një partizan me krah në jani mbante gunën e fshatarit që kishte pranë, një shtëllungë tymi i zinte pamjen një figure që s’dukej, të tjerët ishin me shpinë. Në të tretën ishte një pamje e njohur, një stacion i urbanit dhe puntorë e puntore që nxitonin të hipnin në rimorkion e një autobuzi.
Petroja me të shoqen filluan të këmbenin pyetjet e tij me shpjegimet e saj të hollësishme. Ajo i tha se ishin tre rreshta me kodra, ai e pyeti me nga sa kodra. Ajo i tha sa kishte rreshti i parë, i dytë, i tretë, ai e pyeti me nga sa brezare ishin. Ajo i tha me pesë... të gjitha, ai e pyeti sa agrume ishin në kodrën e parë. Ajo ja tha, ai e pyeti në ç’brezare gjendeshin. Ajo ja tha dhe këto, ai e pyeti ç’ngjyrë ishin. Ajo ja tha edhe këto dhe ai e pyeti cilat preknin rrezet e diellit. Ajo ja shpjegonte një për një me zë të ulët, bardhezinë e pemëve, brezaret ku gjendeshin, rreshtin, kodrën dhe cilat preknin rrezet e diellit. Petroja i kënaqur shqiptoi “gravurë e mbrekulleshme” dhe me buzët hapur më pak se sa për një fërshëllime lejoi ajrin të merrte me vete një melodi. Në çast buzët e Fërshëllekut e riprodhuan me saktësinë e një negativi gravurash, ndërsa ai vetë instiktivisht u fsheh mbas meje.
- Kush është? – pyeti Petroja të shoqen.
- Këta djemtë e mallës. – i tha ajo, por gjithë merak pa nga Jani.
Jani na vuri përpara, gjasme të na tregonte Skënderbeun ndërsa vetë shkoi tek pritësi. Petroja vazhdonte të qëndronte përballë punëve të Sotirit dhe dëgjonte shpjegimet e të shoqes. Jani u rikthye tek ata, ne lamë Skënderbeun dhe u hodhëm te akuarelet, të fundit në radhë, djathtas, gjithë duke parë andej nga na zbuan. Mbas pak ata po bënin për nga dalja.
-Do ti shikosh pikturat? – e pyeti Petroja.
-Jo, jo! – ju përgjigj e shoqja shpejt.
- Shoku Jani, ...shoku Jani, ...dëshiroj të shkruaj diçka në librin e përshtypjeve. – foli Petroja duke e rrotulluar kokën si të ishte një teleskop i ngritur në qiellin e natës në kërkim të botëve të reja.
Kësaj kërkese të Petros, Jani i tha “po mirë” por zëri se si i doli. Petroja u ul me ndihmën e të shoqes tek karrigja pranë tavolinës së vogël katrore me mbulesë atllasi të kuq mbi të cilën gjendej libri i përshtypjeve. Futi bastunin mes këmbëve, hoqi republikën, ndërsa Jani ktheu fletën e shkruar të librit duke hapur një të re, ç’vidhosi stilografin, ja futi kapakun mbas dhe me kujdes ja vuri përpara “Urdhëroni shoku Petro. Ja këtu.”
Petroja, fiksoi me gishta cepin e majtë dhe nisi të shkruante me bukurshkrim përshtypjet e veta. Dëgjohej vetëm gërvishtja e unxës së florinjtë që përdridhej në pjesët hollake të kaligrafisë. Kur gishti i vogël i Petros mbetej në ultësirën midis faqeve ai fillonte rreshtin e ri; largësinë midis rreshtave e mbante duke ulur gishtin e madh të dorës tjetër aq sa duhej. Sytë i mbante drejt Janit, syzet pak më poshtë; Jani herë drejt sy-syzeve të Petros e herë në paragrafin e saposhkruar.
U duk se ai mbaroi kur ja behu Sekretari i Parë i Partisë së rrethit me dy të tjerë që nuk i dija ç’ishin. Sekretarin e njihja sa njihet një i huaj, ai nuk ishte korçar, kishte ardhur si sekretar i parë, si njeriu numur një, ai çelte ekspozitat, koncertet, ai fliste për 1 Majin, ai priste udhëheqësit, ai kishte vetura, bile, në pasticerinë më të mirë të qytetit, në pjesën me kolltuqe, në një qoshe të veçuar, tavolina për të rrinte e rezervuar edhe kur ky sapo të kishte ikur prej atje dhe njerëzit të prisnin për një vend.
Dikush do ta kishte lajmëruar sepse hyri drejt e në temë “Ç’bëhet këtu?” ndonëse pa ju drejtuar dikujt në veçanti. E dija që e njihte Petron, sekretari e kishte djalin në shkollën e muzikës dhe e dërgonte edhe tek Petroja për studim. Thuajse në një gojë, Jani nisi ti tregonte, ndërsa Petroja pyeti: “Shoku Zija?” Shoku Zija jo pak i vrenjtur ju drejtua Petros:
- Ti nuk sheh Petro, a jam unë gabim?
- Këtë e kanë provuar doktorët shoku Zija.
- Cilën?
- Që unë nuk shikoj.
- Atëhere?...vini këtu, dhe gjykoni pikturat ... pa i parë. – Topi i fjalëve të sekretarit kaloi si nëpër lojën me gllmoka pa rënë në asnjë gropë. Petroja ja ktheu mbrapsh.
- Unë nuk gjykova asnjë pikturë.
- Ti ke lënë dhe përshtypje! Partia dhe pushteti të mbajnë në pëllëmbë të dorës. Të lexoj ç’ke shkruar...
Petroja nuk u përgjigj, topi i sekretarit iku fluturimthi. As të tjerët s’folën. Sekretari lexonte i përqëndruar, pritësi mbylli kanatën e derës dhe përcolli ata që me ç’dukej nuk donin të ishin të pranishëm. Me aq sa kishte shkruar Petroja dhe në bukurshkrim, sekretari duhet ta kishte mbaruar leximin, por ai ose po e rilexonte ose po i gjente kuptimin. Sekretari e mbylli librin, i ra pëllëmbës së majtë me qoshen ku varej xhufka e shënjimit dhe me sytë nga Jani, me mendjen gjetiu, duket se i foli atij që kishte në krah të djathtë “Lexoje shoku Sadik, lexoje...” Duke ju kthyer Petros sekretari shqiptoi si nëpër dhëmbë “Edhe për një të verbër nuk është vështirë të dallojë talentin e Sotir Balit,” pastaj e ngriti zërin “E çuditëshme!” e uli “Pa parë asnjë nga pikturat e tjera...” dhe pyeti duke e dredhur zërin nga fundi"A s’më thua, pse është gravura “Brezaret e reja” ...mrekullisht e prekshme, sa dhe ti një i verbër – siç e ke shkruar vetë – ja ndien optimizmin, ja dëgjon muzikën dhe ngrohesh prej atij dielli?
- Ky është mendimi im, shoku Zija.
- Por ti nuk shikon!
- Prandaj nuk kalova tek pikturat.
- Por ndalove tek gravurat dhe kjo kërkon shpjegim.
Goja e Petros mbeti hapur, si e njeriut që matet të thotë diçka dhe ndërron mendje. Jani nuk e zuri në gojë fërshëllimën, por u mundua të zbuste fërkimin si grasua në guzhineta duke thënë se e shoqja e Petros i kishte shpjeguar këtij gravurat, e mbase ky shkruante përfytyrimin e përftuar prej shpjegimeve të saj, pa dobi. Petroja heshtte me ndroje. Zijai priste hakërues. Sadiku, që kishte mbaruar leximin dhe rileximin, ndërhyri mes pezulltisë “Pse nuk shkruajte vetë ti moj shoqe?”
Nën zhguallin e heshtjes dhe verbërisë Petroja bënte breshkën që duron grabitqarë për sa ata sulmonin atë vetë, por kur njëri prej tyre, mbase dhe për kot, ju vërsul të shoqes, ai e nxorri kokën; ai ishte njeri.
- Dëgjo, dëgjo, shoku Zija. Unë vërtet nuk shikoj... as pikturat e as gravurat, e as shkrova sipas asaj që më tha ime shoqe. Kjo s’ka të bëjë këtu. Ajo që më tha ime shoqe vetëm sa provoi ato që unë kam prekur.
- Si i ke prekur?
- I kam prekur me gishta.
Petroja vuri bastunin në parakrah, ngriti në lartësinë e gjoksit duart dhe të gjithë panë gishtat e tij të drejtë duke u ngrohur në lëvizje fërkuese me gishtat e mëdhenj. Jani mohoi përnjëherë me një “jo, jo, jo” të zgjatur. Për sekretarin që e kishte lënë durimin përgjysëm si kafen andej nga erdhi, kjo gotë uji që solli Petroja tepëronte. Ai pa rreth të tijve dhe sikur të luante lojën me dënime ku shqiptohet fjalia “Ç’dënim i jep ... këtij njeriu?” i futi Petros një shpullë fjale vetëm duke i shqiptuar emrin.
- Petro!
- Urdhëro.
- Shoku Jani thotë se ti nuk i ke prekur.
- Shoku Jani ka të drejtë.
- Petro!
- Unë kam prekur gdhëndjet e gravurave. Në shtëpinë e Sotirit, në studio. Unë i kam perceptuar me mollzat e gishtave, jo me sy, por për të gjykuar them se kam gjykuar si të gjithë. Se shqisat na shërbejnë për të perceptuar, mendja për të gjykuar. Gruaja vetëm sa më provoi që ato që kam prekur unë janë po këto që shikojnë të gjithë...
- Mund ti kishe thënë që në fillim këto.
Pasoi heshtje. Sekretari me një buzëqeshje dinake pa nga njerzit e tij me shprehjen e njeriut që di ç’të bëjë si për të marrë miratimin e tyre por gjithë ç’morri ishin shprehjet e njerëzve që s’dinë ç’të bëjnë pa folur ai, ndaj e mbylli vetë sikur të fliste nëpër ajër “shko, Petro, shko.”
Petroja me të shoqen rrëshqitën si mjalti nga ena, pak mbas tyre dolëm edhe ne. Ata ishin matanë bulevardit, tek qoshja e rrugës kur Fërshelleku fërshelleu melodinë e gravurës që kapi prej Petros. Petroja ndali duke shtrënguar të shoqen dhe ktheu gjysmën e trupit nga vinte zëri. Fytyra e tij në hije dukej e largët, e pajetë, por e përqëndruar atje ku duhet të ishin buzët e Fërshëllekut edhe pse hapësirën midis tyre e zinin dhe lironin në çaste njerzit në xhiro. Fërshëlleku nuk u trondit, por përsëriti një pjesë të melodisë. E shoqja e ndihmoi Petron të kthenin qoshen, dhe vëmendja jonë u kthye sërish nga galeria.
Kisha dalë prej saj pa parë diellin që mbushte tablotë e Mios dhe hijes që tretej në portretet Zengos, ndaj prej matanë portikut i brodha sytë për të kapur ndonjërën prej mrekullive, pamundur. Jo nga largësia, këndi i papërshtatshëm, a efekti pasqyrë, por se ajo që pashë ishte dora e sekretarit që hoqi njëra pas tjetrës punët e Sotirit, hapi i tij i shtrirë dhe vendosmëria me të cilën i hodhi mbi tryezën e kuqe duke folur fjalë që veshi nuk i kapte, nën një gisht kërcënues që tregonte zbulesën. Petroja tani më ngjante me atë breshkën që e ngrenë nga vendi jo për atë vetë por për ato që fsheh nën vete pa e ditur.
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt