Devijimi në kuptimin e fesë

[~Geri~]

Devijimi në kuptimin e fesë


Jemi dëshmitar të mosinteresimit të njerëzve për mësimin e fesë dhe zbatimin e tij në jetën e përditshme. Ky rregull dhe ky vlerësim i përgjithshëm nuk domethënë se nuk ka përjashtime, ato ekzistojnë, mirëpo edhe te kjo pakicë e cila interesohet për fenë dhe zbatimin e saj, ka defekte, mes tyre është edhe devijimi në kuptimin e fesë.

Dëshiroj që këtë sqarim që e bëj në këtë hutbe ta ndërlidhi me hutben me titull "Si dëmtohet pozita e fesë" dhe ta konsideroj si vazhdim i asaj që tentova ta paraqes në atë shkrim.


Hyrje


Nëse i bëjmë një retrospektivë historisë së shfaqjes së devijimeve dhe lajthitjeve të ndryshme në fe do të kuptojmë se ka patur shumë shkaqe që kanë sjellur këtë gjendje edhe ato dallojnë me dallimin e vendeve, ambientit, personave, shoqërive, fuqisë dhe dobësisë, pasurisë dhe varfërisë, dijes dhe injorancës, bashkimit apo përçarjes, etj.

Këto shkaqe sikurse tregon eksperti për këtë lëmi prof. dr. Nasir Abdul-Kerim El-Akli, në serialin e librave me titull: "Traktate dhe studime mbi epshin, përçarjen dhe bidatin dhe qëndrimin e selefit ndaj tyre", sidomos në pjesën e dytë me titull "Marshi i karavanit të shejtanit", ku flet për fillimin dhe shkaqet e kësaj dukurie, kategorizohen në tre kategori të mëdha:

1- Shkaqe të jashtme. Këtu hyn ndikimi i shumë popujve siç janë persianët, romakët, hindusët dhe fetë e sektet e ndryshme, siç janë hebreizmi, krishterimi, zoroastrizmi, filozofët, idhujtarët, etj.

2- Shkaqe të brendshme. Epshi, pasimi i dyshimeve dhe pasionit, braktisja e fesë dhe ligjeve të All-llahut, injoranca dhe esktremizmi, fanatizmat e ndryshme, polemikat sterile mbi fenë, etj.

3- Shkaqet metodologjike. Në këtë kategori hyne: mos marrja e fesë prej burimeve origjinale, gënjeshtra dhe shpifja e haditheve, defektet në mënyrën e argumentimit, etj.

Këto tre kategori përmbajnë në vete mëse pesëmbëdhjetë shkaqe të devijimit në kuptimin e fesë. Ne në këtë shkrim do të flasim për një shkak i cli ka shkaktuar devijimin e muslimanëve në kuptimin e fesë e ai është defekti në metodologjinë e perceptimit të fesë.


Devijimi në metodologjinë e perceptimit të fesë


Metodologjia e perceptimit të fesë domethënë mënyra me të cilën kuptohet dhe mësohet feja në kontekst të burimeve dhe mënyrës së argumentimit dhe nxjerrjes së konstantimeve.

Ehli Sunneti kanë metodologji të caktuar në perceptimin e fesë dhe ata mbështeten në Kur'an, Sunnet të saktë dhe ixhmaja, konsenzusi në bazë të Kur'anit dhe Sunnetit.

Kurse sa i përket mënyrës së kuptimit të fesë, ata në këtë drejtim:

- i nënshtrohen të gjitha argumenteve që vijnë nga All-llahu dhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,

- nuk thellohen me studime dhe pyetje në gjërat e akides për të cilat nuk ka ardhur ndonjë argument,

- dijen e tyre e marrin nga dijetarët dhe imamët e tyre, sikurse e kanë marrë sahabet nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,, kurse selefi nga sahabet, imamët prej imamëve të drejtë, e kështu me rradhë, duke e patur të qartë se secili mund të gabon, kurse peshojë për këtë gjë kemi Kur'anin dhe Sunnetin. Të thelluarit në dije janë ata që nxjerin argumente nga Kur'ani dhe Sunneti dhe gjykojnë sipas tyre në gjërat divergjente mes umetit.

- U përmbahen rregullave të shëndosha dhe fetare të argumentimit, etj.

Në vijë të kundërt janë të devijuarit, ata që nuk kanë ecur në rrugën e muslimanëve të parë në kuptimin e fesë, ata kanë burime të ndryshme dhe të llojllojshme për kuptimin e fesë edhe ate:

- iluzionet filozofike tek apologetët dhe filozofët, ëndërat, shija dhe zbulesa tek sufistët, "njerëzit e shenjtë" dhe ata që dinë gajbin tek sufistët dhe shiitët, burime të ndryshme të ehli kitabit, zoroatristëve, filozofëve, etj, sikurse është tek apologetët, batinitë, sufistët dhe shiitët.

Kurse sa i përket mënyrës së perceptimit të fesë, ata fenë nuk e marrin prej:

- dijetarëve të besueshëm, nuk pasojnë metodën e imamëve të dalluar, nuk i trajtojnë se janë të dalluar dhe kanë vlerë, marrin dijen prej njerëzve të vegjël dhe bidatçi, ose mësojnë pa hoxhë dhe nuk pasojnë dijetarët e thelluar në dije, por i akuzojnë dhe ofendojnë ata, zhyten në çeshtje shumë të ndërlikuara dhe të thella, futen në çeshtje të kaderit, cilësive të All-llahut, çeshtje të ndryshme të gajbit, etj, mbështeten në çdo burim që u përshtatet, nuk janë aktiv në mësimin e fesë, e nëse e mësojnë nuk e mësojnë sipas rregullave të shëndosha të sherijatit, etj.

Ky prezentim ishte i përgjithshëm, mendoj se ka nevojë për sqarim më detal të këtyre komponenteve dhe se me sqarimet detale do të kontribohet për të kuptuar shkaqet e devijimit në kuptimin e fesë dhe dëmin që sjell ky fenomen, pastaj demaskimin e njerëzve që shtiren dhe futen në mesin e dijetarëve ose të kërkuesve të dijes dhe në këtë mënyrë fusin huti dhe paqartësira në kuptimin e fesë.

Do të fillojmë ti sqarojmë shkaqet e këtij devijimi një nga një:


1- Mosmbështetja në Kur'an dhe Sunnet dhe gjurmët e selefit.


Prej shkaqeve që e largojnë njeriun nga kuptimi i shëndosh i fesë është marrja e besimeve, adhurimeve, dispozitave ligjore dhe mendimet nga burime tjera përpos shpalljes. Kjo nënkupton:

- Mbështetja në logjikë të çveshur nga çdo ndihmese.

- Dhënia përparësi logjikës para teksteve fetare.

- Pasimi i epshit dhe pasioneve.

- Mbështetja në mendime të njerëzve.

- Pretendimi se ka njerëz të pagabuar përpos Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

- Argumentimi me ëndëra, zbulesa, shije edhe në qoftëse janë në kundërshtim me Kur'an dhe Sunnet.

- Mbështetja në libra të popujve tjerë, siç janë ehli kitabi, filozofët, sabiinët, zoroastritët, hindusët, persianët, romakët, etj.

Në vijim do të përmendi disa citate të dijetarëve të Ehli Sunnetit që e potencojnë këtë gjë.

Imam Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, duke treguar burimet e të vërtetës thotë:

"Kur'ani, Sunneti dhe Ixhmaja, konsenzusi, kurse karshi këtyreve të tjerët kanë ëndërat, israilijatet dhe tregimet". ("El-Fetava", 19/5).

Imam Shatibiu, rahimehull-llah, thotë:

"Njerëzit me argument më të dobët janë ata që mbështetën në marrjen e detyrave në pozita dhe për shkak të kësaj ata i pranojnë disa gjëra dhe i kundërshtojnë, duke thënë: filanin e konsiderojmë njeri të mirë, e ai na ka thënë: leni këto vepra dhe veproni këto tjerat. Kjo zakonisht u ndodh sufive, ku në mesin e tyre ka edhe të atillë që thonë: kam parë Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, në ëndër e më tha këtë gjë dhe më urdhëroi këtë gjë, kurse ky vepron dhe i le disa vepra në këtë bazë duke lënë pas dore kufinjtë fetarë. Kjo është gabim, sepse ëndërat e njerëzve që nuk jaën pejgamber nuk mund të shërbejnë si bazë për dispozita përpos se nëse krahasohen me argumentet fetare, nëse i lejon sherijati veprohet sipas tyre, përndryshe duhet lënë dhe braktisur. Kurse dobia prej tyre është vetëm myzhdeja ose vërejtjeja dhe asesi nxjerja e dispozitave prej tyre". ("El-Itisam", 1/260).

Shejhul-Islam Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, thotë:

"Për këtë gjë i gjejmë mutezilitët, murxhitët, shiitët dhe bidatçitë tjerë duke e komentuar Kur'anin sipas mendimit dhe logjikës të tyre dhe sipas asaj që u ndihmon gjuha. Ata nuk mbështeten në hadithet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sahabeve, tabiinëve dhe imamëve të muslimanëve. Ata nuk mbështeten në Sunnet, as në ixhmanë e selefit dhe gjurmët e tyre. Ata nuk mbështeten në librat e tefsirit tradicional, me hadithe dhe gjurmë të selefit, por mbështeten në librat e letërsisë dhe apologjetikës që i kanë shkruar kokat e tyre. E këtillë është edhe mënyra e të pafeve". ("El-Fetava", 7/119).

Shejhul-Islam Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, thotë:

"Ai i cili thotë: flas nga zemra ime e cila flet nga Zoti im dhe se mer direkt prej All-llahut pa ndërmjetësues dhe se mer nga atje që mer meleku, i cili ia sjell shpalljen Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,…ky njeri pretendon se ajo që është tek ai është më e lartë se kjo që ka treguar All-llahu:

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَنْ قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ

"E kush është më gabimtar i madh se sa ai që trillon rrenë ndaj Zotit, ose thotë: "Mua po më shpallet e nuk i është shpallur asgjë, ose se sa ai që thotë: "Do të thur diçka të ngjashme me atë që e ka zbritur All-llahu". …". (El-Enam: 93).

Është e njohur se pasuesit e Musejlem El-Kedhabit, El-Esved El-Ansiut, Tulejha El-esdiut dhe Sexhahu kanë qenë renegat, murteda dhe ka luftuar kundër tyre Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, edhe pse Musejleme ka pretenduar participim në pejgamberi dhe nuk ka pretenduar participim në hyjnitet e as që ka sjellur ndonjë Kur'an që shemb tevhidin, por ka sjellur disa fjalë që përmbajnë pretendimin e tij se participon në pejgamberi dhe fjalë të rimuar nga e cila nuk ka aspak dobi..". ("Bugjetul-Murtad", fq. 485-486).

Ka edhe shumë citate prej dijetarëve të ndryshëm që tregojnë devijimin e sekteve dhe frakcioneve të ndryshme që janë ndarë nga Ehli Sunneti dhe që tregojnë se gabimi i tyre në përzgjedhjen e burimeve dhe metodës ka qenë shkaku kryesor i devijimit të tyre.


2- Pyetjet e shumta dhe braktisja e mësimeve të pejgamberëve.


Pyetjet e shumta që nuk kanë qëllim mësimin e një gjëje dhe zbatimin e tyre në praksë dhe braktisja e mësimeve të pejgamberëve duke vepruar në kundërshtim me to ose duke mos i zbatuar ato është prej shkaqeve të mëdha që e devijojnë njeriun nga feja e All-llahut, subhanehu ve teala.

Transmeton Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

قال ذروني ما تركتكم فإنما هلك من كان قبلكم بكثرة سؤالهم واختلافهم على أنبيائهم فإذا أمرتكم بشيء فأتوا منه ما استطعتم وإذا نهيتكم عن شيء فدعوه . رواه مسلم

"Më lerëni përderisa ju lë unë juve, sepse janë shkatërruar popujt para jush duke i pyetur shumë pejgamberët dhe duke i braktisur mësimet e tyre. Nëse ju urdhëroj për ndonjë gjë zbatone me aq sa keni mundësi, e nëse ju ndaloj ndonjë gjë, largohuni prej saj". (Buhariu dhe Muslimi).

Pejgamberët e kanë marrë dijen prej All-llahut, i Cili është i Ditur dhe i Informuar dhe ka ndaluar që të pyeten pejgamberët për gjëra të cilat i ka heshtur, duke thënë:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا

"O ju që besuat, mos pyetni për sende që nëse u thuhet ajo (pyetja) haptazi, ju vjen keq juve, …". (El-Maide: 101).

Dhe më pastaj jep një përgjigje shumë interesante kësaj qasjeje dhe këtij veprimi duke thënë:

قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِنْ قَبْلِكُمْ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِهَا كَافِرِينَ (102)

"Një popull që ishte para jush pat bërë aso pyetjesh, e pastaj (nuk i zbatoi) u bë mohues i tyre". (El-Maide: 102).

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka ndaluar të pyesin njerëzit për gjëra që i ka heshtur sherijati, sepse ato gjëra që i ka heshtur sherijati, i ka heshtur nga urtësia dhe mëshira për njerëzit.

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

إن الله فرض فرائض فلا تضيعوها وحد حدودا فلا تعتدوها وحرم حرمات فلا تنتهكوها وسكت عن أشياء رحمة لكم غير نسيان فلا تبحثوا عنها

"All-llahu ka përcaktuar obligime, andaj mos i humbni ato, ka përcaktuar kufinjë mos i tejkaloni ato, ka përcaktuar ndalesa mos i shkelni ato dhe ka heshtur për disa gjëra nga mëshira për ju, e jo nga haresa, andaj mos i hulumtoni ato". (Hakimi).

Këtu hyn edhe pyetja për çeshtjet që skanë të bëjnë me ty apo parashtrimi i pyetjeve të shumta pa nevojë.

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e urren thashethëmet, pyetjet e shumta dhe harxhimin e pasurisë kot". (Buhariu dhe Muslimi).

Aliu, radijall-llahu anhu, një ditë u tha njerëzve: Pyetni çka të doni. Ibul-Keva tha: çka është pjesa e zezë e hënës? Tha: All-llahu të vraftë, pse nuk pyet për gjëra që të bëjnë dobi në fe dhe në ahiret. Kjo është shlyerja e natës. Në transmetmin tjetër qëndron: me trego se çka domethënë: "bartëset e shiut të rëndë"? Të mos pastë nëna, pyet për të mësuar fenë e jo fanatizmi dhe pyet gjëra që të interesojnë e jo ato që nuk të interesojnë". (Shiko: "El-Ibane", 1/418).

Ibën Bata, rahimehull-llah, thotë:

"Dijetarët dhe njerëzit e mençur e kishin traditë që mos tu japin përgjigje madje edhe i qortonin ashpër ata që pyetnin për gjëra që skanë dobi prej tyre e as dëm, ose kur nuk mund ta kuptojnë si duhet atë çeshtje". (Shiko: "El-Ibane", 1/418).

Në një vend tjetër Imam Ibën Bata, rahimehull-llah, jep një këshillë dhumë të rëndësishme dhe të madhe, duke thënë:

"Vëllezërit e mi, dijeni se kam menduar për shkakun që i ka nxjerur njerëzit nga Ehli Sunneti dhe i ka shpier në bidat dhe vepra të këqija, u ka hapur derën e belas për zemrën e tij dhe ua ka mbuluar dritën e të vërtetës prej syve të tij, kam kuptuar se kjo ndodh për dy shkaqe:

Një: hulumtimi dhe pyetjet e shumta për gjëra jo të rëndësishme dhe mosnjohja e të cilave nuk i bëjnë dëm të mençurit e as kuptimi i tyre nuk i ban dobi besimtarit.

Dy: Ndeja me atë që nuk je i sigurtë nga sprova e tij dhe që shoqërimi me te ta prish zemrën". (Shiko: "El-Ibane", 1/418).


3- Braktisja e marrjes së dijes nga dijetarët dhe mos ndeja me ta


Në këtë drejtim është edhe mosmarrja e dijes nga dijetarët shembëlltyrë, mospjesmarrja në ligjeratat e tyre, injorimi i tyre, etj.

Këtë veçori e gjejmë tek kokat e bidatçive sikurse ishte Xhehm Ibën Sfvani.

Transmeton Lalekaiu se Halef ibën Sulejmani ka thënë: Xhehm ibën Safvani jetonte afër urës në Tirmidh, me origjinë nga Kufa dhe elekuent, nuk posedonte dije e as që rrinte me dijetarë…". ((Shiko: "El-Ibane", 1/390).

Të këtillë kanë qenë havarixhët, shiitët, xhehmitë, mutezilitë, apologetët, etj. Ata nuk merrnin dijen prej prijësve të udhëzimit por njëri prej tjetrit, madje as që merrnin dije, e nëse merrte pjesë në ndonjë tubim të dijetarëve qëndronte aty me mendjemadhësi dhe mburrje.


4- Marrja e dijes prej njerëzve të vegjël.


Në origjina dija e fesë merret prej dijetarëve të mëdhenjë dhe të vjetër, prej atyreve që e praktikojnë atë që ua mësojnë tjerëve, prej atyreve që kapen për Sunnet dhe përqëndrojnë në fe dhe nuk lejohet të merret prej bidatçive dhe epsharakëve dhe të rinjve që akoma nuk u është plotësuar kuptimi i tyre ndaj fesë. All-llahu, subhanehu ve teala, nuk na ka bërë të nevojshëm për dijen e tyre sepse na e ka ruajtur Kur'anin dhe Sunnetin e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe gjurmët e selefit dhe vazhdimin e ekzistimit të një grupi të kapur për fe deri në Ditën e Kijametit, në kokë të së cilit grup janë dijetarët, prijësit e drejtë dhe të përpikt.

Ai që analizon historikun e epsheve dhe devijimit do të kupton se prej shkaqeve më të mëdha të përhapjes së tyre është marrja e fesë nga bidatçitë dhe epsharakët apo tolerimi i kësaj vepre.

Imam Shatibiu, rahimehull-llah, thotë:

"Omeri, radijall-llahu anhu, thotë: "Kam kuptuar se kur shkatërrohen njerëzit. Kur të marrin fikhun prej të vegjlive, gjë që është e papranueshme për të madhin. Kurse kur të merret fikhu prej të madhit dhe në këtë e pason i vogli udhëzohen që të dy".

Abdullah ibën Mesudi, radijall-llahu anhu, thotë:

"Njerëzit do të jenë të mirë përderisa dijen e marrin prej të mëdhenjve, kurse kur do të fillojnë ta marrin nga të vegjlit dhe më të këqinjtë, atëherë do të shkatërrohen".

Dijetarët kanë dhënë komente të ndryshme rreth qëllimit të Omerit, radijall-llahu anhu, me të vegjlit. Ibën Mubareku ka thënë se ata janë bidatçitë dhe kjo është e saktë, sepse ata janë të vegjël në dije, andaj edhe janë bërë bidatçi.

Baxhiu ka thënë: janë ata që skanë dije.

Janë ata që skanë pozitë e as gjendje, kurse kjo ndodh kur të braktiset zbatimi i fesë dhe edukatës, kurse ai që kapet për fe dhe për edukatë detyrimisht do të ngritet dhe do të ketë pozitë të lakmueshme". ("El-Itisam", 2/ 174).


5- Mësimi i fesë nga ata që nuk janë soj dhe të paaftë.


Nëse e mëson fenë ai që ska aftësi ose i papërgaditur nuk do ti kupton çeshtjet ashtu si duhet, ose do ti kuptojë në kundërshtim me atë që duhet, nuk do ti dijë të gjitha argumentet mbi atë çeshtje dhe nuk i di rregullat e argumentimit, ska dyshim se kjo ndikon shumë në devijimin e njerëzve në kuptimin e fesë.

Në këtë kategori të njerëzve hynë: njerëzit e poshtër, të pasoj, njerëzit jointelegjentë, masa e gjërë, beduinët, ata që se njohin gjuhën arabe, etj.

Mekhuli, rahimehull-llah, ka thënë:

"Kur ta mësojnë fenë çobanët, prishet feja, kurse kur ta mësojnë fenë njerëzit e poshtër, prishet dynjaja".

Ferjabiu thotë: Sufjani kur i shihte njerëzit e poshtër dhe pa peshë që shkruajnë mësimet i ndryshohej fytyra. I thash: po të shohim që të ndryshohet fytyra kur i shkruajnë mësimet këta njerëz. Tha: dija ishte te arabët dhe të zotërinjtë e tyre, e kur doli prej tyre dhe ra në duart e këtyre, u ndryshua feja".

Imam Shatibu duke komentuar këto fjalë të këtyre dijetarëve thotë:

"…ai që se njeh sa duhet gjuhën arabe do ta kupton gabimisht Kur'anin ashtu sikurse edhe ai që nuk i ka kuptuar objektivat e sherijatit do ta kupton gabimisht sherijatin". (("El-Itisam", 2/175).


6- Marrja e fesë nga burimet të huaja për fenë


Shumë është me rëndësi në kuptimin e shëndosh të fesë mënyra se si e mëson fenë. Nëse dikush fillon tia mëson fenë dikujt duke filluar me libra të filozofisë, apologjetikës, librave të bidatçive, historisë, letërsisë, etj, ska dyshim se kjo do të le ndikim të madh në mentalitetin e nxënësit.

Shumica e atyreve që kanë kaluar nga medhhebi i tyre në medhhebin e selefit vërejmë se kanë mbetur te ata akoma mbeturina të medhhebit të vjetër, edhe pse shumë rrallë ndodh që të pendohet dikush prej bidateve.

Në këtë kohë bashkëkohore xhematet nuk duhet të mbushin mendjen dhe mentalitetin e fëmijëve me botëkuptime të gabuara mbi fenë, sepse ata nëse rriten në besime dhe bindje të gabuara, me kalimin e kohës dhe kuptimit të fesë, ata sërish do të mundohen me vetëdije ose pa vetëdije që tekstet e shëndosha të sherijatit ti shfrytëzojë për qëllime të caktuara të veta dhe konform botëkuptimeve të tyre të gabuara që i kanë marrë që në fëmijëri.

Andaj njeriu duhet ta mësoja fenë duke e marrë nga burimet e veta origjinale, duke filluar me mësimin e Kur'anit, Sunnetit, Fikhut, gjuhës arabe, prej dijetarëve eminent dhe të njohur. Pastaj pas rregullimit të sistemit të imunitetit nga devijimi le të fillon me specializimin e tij në atë lëmi që më së shumti ia ka ëndja ose në atë lëmi që më së shumti ka nevojë.


7- Marrja e fesë nga Ehli Kitabi


Mbshtetja në librat e mëhershmë në kuptimin e fesë është shkak prej shkaqeve të devijimit në kuptimin e fesë.

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ka ndaluar umetin e vet që të bie në këtë gabim.

Një ditë Omeri, radijall-llahu anhu, erdhi me një copë të tevratit te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e i tha: kjo është një pjesë e tevratit. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, heshti. U lexua Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nga fytyra, sepse iu ndryshua. Atëherë Ebu Bekri, radijall-llahu anhu, tha: vaj për ty, a nuk po sheh fytyrën e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Kur e pa Omeri, radijall-llahu anhu, fytyrën e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: strehohem te Ti o All-llahu nga hidhërimi i yt dhe i Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, jam dakord që All-llahun ta kem Zot, Islamin ta kem fe, kurse Muhammedin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, Pejgamber. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:

"Pasha Ate që në Dorë të Tij është shpirti i Muhammedit, po tu shfaqej Musai, alejhisselam, e ta pasonit dhe të më linit mua do të devijonit nga rruga e drejtë, sepse po të ishte edhe ai gjall në kohën time do të më pasonte". (Hasen, Ahmedi).


8- Pasimi i gabimit të një dijetari


Zakonisht kur njeriu nuk është i pastër dhe i mungon sinqeriteti mundohet të kapet edhe fije të kashtës për të dëshmuar se mendimi apo qëndrimi i tij është i saktë.

Në këtë drejtim është edhe kapja e shumë bidatçive për ndonjë qëndrim apo mendim të gabuar të ndonjë dijetari eminent dhe me famë, të ndonjë zahidi, apo njeriu të mirë.

Dijetarët e mëhershëm duke parë rezikun e madh që ka pasimi i gabimeve të dijetarëve apo rrëshqitjeve të tyre kanë tërhjekur vëretjen me të madhe nga kjo dukuri, pasiqë janë shkaku për rënien e shumë njerëzve në bidate dhe në devijim. All-llahu, azze ve xhel-le, i ka urdhëruar besimtarët që të pyesin dijetarët dhe ata ti pasojnë e nëse një dijetar gabon dhe rrëshqet, kjo gjë për ata që e pasojnë bëhet fitne e madhe. Andaj All-llahu, tebareke ve teala, Kur'anin dhe Sunnetin e ka bërë peshojë dhe kriter, kurse ata që nuk mund të marrin dispozitat e fesë nga këto burime i pyesin dijetarët, kurse nëse një dijetar i kundërshton dijetarët tjerë dhe dallohet me një mendim të vetin duhet pasuar mendimin e shumicës së dijetarëve. Secili dijetar mund të ketë ndonjë gabim apo rrëshqitje, sepse ata nuk janë të pagabueshëm. Këtë gjë e gjykojnë dijetarët dhe ata çdo herë do të jenë mjaft, falë i qofshin All-llahut, deri në Ditën e Kijametit.

Zijad ibën Hudejri thotë: Omeri, radijall-llahu anhu, ka thënë: A e di se çka e shemb Islamin? I thashë: jo. Tha: e shemb Islamin rrëshqitja e dijetarit, polemika e munafikut rreth Kur'anit dhe pushteti i prijësve të devijuar". (Daremiu, 1/71).

Nëse një dijetarë i njohur dhe me famë gabon dikund, kjo nuk domethënë që të braktiset i tëri dhe nuk duhet ndaluar tjerët nga pasimi i tij, porse nuk duhet pasuar ate në këtë gabim të tij. Arsyetohet në këtë gabim të tij, nuk lejohet të ofendohet, as të ngacmohet e as të trajtohet si bidatçi, sepse ky gabim dhe rrëshqitje e tij nuk ka qenë nga epshi apo bidati.

Abdullah ibën Mubareku, rahimehull-llah, thotë:

"Ndodh që ndonjë njeri të ketë peshë në Islam dhe gjurmë të mira, mirëpo të ketë edhe gabim dhe rrëshqitje, andaj nuk duhet pasuar ate në gabimin dhe rrëshqitjen e tij". ("El-Istikame", 1/219).

Pra këto do të kishin qenë disa shkaqe që e shpiejnë njeriun në devijim në kuptimin e fesë. Qëllimi nga paraqitja e këtyre shkaqevë është largimi prej tyre dhe mbrojtja prej tyre. Pajisja me sistem të imunitetit që na mbron nga devijimi dhe rënia në shpikje dhe epshe.

E lusim All-llahun që të na dhurojë dije të dobishme dhe vepra të mira, kuptim të shëndosh dhe frikë nga All-llahut, subhanehu ve teala. Amin

Bekir Halimi

[Zana e malit]

Ku të dërgon pyetja anormale ?

nga Gëzim Dungaj, Mësues, Medrese H.SH. Shamia, Shkodër

Më ka shqetësuar një problem ditët e fundit të mbarimit të vitit shkollor. Një ditë një nxënëse më bën një pyetje shumë interesante dhe të rrezikshme.
--------------------------------------------------------------------------------

Këtë pyetje ma bëjnë edhe disa nxënëse të cilat e kishin dëgjuar nga një indivit që nuk kishte besim te ekzistenca e Zotit.
Pyetja ishte: a mundet Zoti të krijojë diçka që është më e fortë se Ai dhe a ka fuqi ta mund Atë?

Së pari i thashë se pyetja ishte e gabuar nga mënyra se si është ndërtuar. Në qoftë se me fjalën Zot kuptojmë Krijues të çdo gjëje që e shohim dhe të asaj që nuk e shohim, atëhere si konkluzion del se pyetja “a mund?” bie në kundërshtim me fjalën Zot, sepse si mund ta imagjinojmë një Zot i cili nuk mund të krijojë atë çka e dëshiron Ai ? Kurse nga ana tjetër e dimë se në Kur`anin Famëlartë kalon një shprehje që e hasim shpesh “Inne Allahe ala kulli shejin Kadir” që don të thotë “Allahu është i Plotfuqishëm për çdo gjë”[1], që do të thotë se Ai mund të krijojë çfarë të dojë.

Por shihet qartë se pyetja është bërë më shkas negativ. Dhe e pashë të arsyeshme se duhet shpjeguar qartë se si duhet të pyes një besimtar musliman.

Përgjigjen e kesaj pyetjeje e gjejmë në librin e Tij Famëlartë. Kështu mund të shohim nga tefsiri i Prof. Dr. Bajraktar Bajrakli:

Allahu i Madhëruar thotë:

“A mos doni t’i bëni pyetje të Dërguarit tuaj (Muhamedit (a.s.) siç e pyetën Musain kohë më parë. Dhe ai që e zëvëndeson besimin me kufër (mosbesim), vërtetë ai e ka humbur rrugën e drejtë”. [2]

Profesori e ndan këtë ajet në tre tema duke tërhequr vërejtjen për lidhjen që ka shkaku me përfundimin.

1- Dëshira që kishin njerëzit të pyetnin Hz. Muhammedin (a.s.) pyetjet që jane bërë në kohën e Musait (a.s.).
Megjithëse kanë kaluar shumë shekuj midis Musait (a.s.) dhe Hz. Muhammedit (a.s.) shihet se nuk kanë ndryshuar pyetjet që kanë lindur nga reaksioni i njerëzve që kanë pasur ndaj fesë. Madje ato pyetje bëhen edhe në kohën tonë. Mirëpo cila ishte pyetja që i bënë Hz. Musasë ?.

Përgjigjen e kesaj pyetjeje e gjejmë në Kur`anin Famëlartë:

“Ithtarët e librave të parë të kërkojnë ty që të bësh t`u zbresë atyre një libër nga qielli. Në të vërtetë ata i kërkuan Musait akoma më tepër se kjo, kur i thanë: na e trego Allahun hapur ta shohim të gjithë. [3]

Kjo don të thotë që bijtë e Israilit donin nga Hz. Musai (a.s.) që t’u tregonte Zotin hapur, qartë. Kjo dëshirë është dëshira me e rrezikshme dhe më e vështirë që kanë kërkuar njerëzit nga pejgamberët.
Është vlerësuar duke bërë krahasimin midis dy dëshirave, se dëshira që është kërkuar nga Hz. Musai është më e vështirë se sa dëshira e bijve të Israilëve. Ata i kanë bërë pyetje pejgamberëve në lidhje me shumë tema të ndryshme dhe kanë kërkuar shumë gjëra prej tyre. Por nuk kanë dashur diçka të madhe siç është dëshira për të parë Allahun hapur.

Atyre u është pyetur për Allahun (Bakare, 156), ditën e kijametit (Ahzab, 63, Araf 187), etj. Shihet se nuk është gjendur koha e përshtatshme për pyetjet që i kanë bërë njerëzit, pejgamberit Muhammed (a.s.). Për këtë arsye Allahu na mëson mënyrën se si bëhet dhe kur mund të bëhet pyetja.

Në lidhje me këtë temë Allahu i Madhëruar thotë në librin e tij Famëlartë:

“O ju që keni besuar! Mos pyesni për gjërat që nese ju janë dhënë të qarta, mund t`ju sjellin shqetësime. Por në qoftë se pyesni për to në kohën kur vazhdon shpallja e Kur`anit, ato do t`ju bëhen të qarta, Allahu ju ka falur atë e Allahu është gjithnjë Falës i Madh, tepër për durimtarët.” [4]

Siç shihet, Allahu në këtë ajet vendos rregullin se nuk është e drejtë të pyesësh në lidhje me tema të vështira. Nuk duhet harruar se njeriu duke bërë pyetje që nuk gjen përgjigje, që nuk mund t’i imagjinojë, atëhere ai devijon nga rruga e drejtë.
Por mund të lindë pyetja se çfarë ndodh në qoftë se dikush pyet një pyetje që nuk mund ta mbajë dot kapaciteti i njeriut?

Përgjigjen e kësaj pyetjeje e gjejmë persëri në Kur`anin Famëlartë:

“Një popull që ishte para jush bëri të njëjtat pyetje dhe për këtë ata u bënë mohues” [5]

2- Të ndërrosh besimin me kufër (mosbesim).

Në qoftë se kërkohet nga pejgamberi diçka që nuk realizohet ose që nuk kuptohet, atëhere bihet në dyshim dhe largohet nga besimi. Shkaku i këtij dyshimi është të kërkosh që të realizohet diçka në lidhje me temat që nuk mund të realizohen, apo bërja e pyetjeve që nuk kanë përgjigje.

Duke qenë se pyetja është punë mendjeje, si rrjedhim vjen se dyshimi bëhet në shpirtërat (zemrat) e njerëzve. Ndikimi i pyetjeve të cilat vijnë nga egoja bëhet në zemër, në kohë që mendja qëndron mënjanë. Prej asaj del imani dhe futet mosbesimi apo mendjemadhësia. Dhe ky ndryshim që bëhet në zemrat e besimtarëve muslimanë është negativ, ashtu siç e tregon ajeti i fundit.

“Nuk ka dyshim se ka devijuar nga rruga e drejtë.” [6]

Shprehja “Rruga e drejtë” e cila kalon në ajet është rruga e mendjes dhe e shpirtit. Shpirti i njeriut është një rrugë që të dërgon te Allahu i Madhëruar, kapiteni është mendja. Por anash rrugës gjinden shumë pengesa siç janë pyetjet e vështira, e të pakuptueshme, që nuk i kap dot mendja e njeriut. Dhe në përfundim këto dyshime që krijohen nga mosmarrja e përgigjeve, mbjellin farat e kufrit (mosbesimit) në zemër.
Ja pra këto pyetje bëhën shkak për nxjerrjen e imanit nga shpirti.

Është nje rast shumë interesant për faktin se në vend që jobesimtari të mund të gjejë rrugën e drejtë, nga ana tjetër besimtari del nga kjo rrugë duke bërë pyetje të tilla. Ky ajet i sjell arsimit nje rregull.

Kërkimi i arsimit me qëllim që ta mbajë besimtarin në rrugë të drejtë është më e vështirë se sa udhëzimi në atë. Sepse shejtani përpiqet të luftojë më besimtarin me qëllim për ta nxjerrë nga lumturia e pafund dhe nuk merret me jobesimtarin sepse ai ndodhet jashtë kësaj rruge. Për këtë arsye besimtari duhet të jetë i gatshëm, i vetëdijshëm dhe duhet të mendojë çdo fjalë pëpara se ta flasë.

--------------------------------------------------------------------------------
[1] Bakare, 106
[2] Bakare, 108
[3] Nisa, 53
[4] Maide, 101
[5] Maide, 102
[6] Bakare, 108

********************************

Marrë nga gazeta Drita Islame

[ORIONI]

Si dëmtohet pozita e fesë


Muslimanët e shekullit pesëmbëdhjetë ballafaqohen me sfida dhe pengesa të ndryshme, mirëpo problemi më i madh me të cilin ballafaqohen është shtimi i numrit të atyreve që futen në mesin e dijetarëve të fesë, kurse nuk meritojnë të jenë në mesin e tyre.

Përhapja e kësaj dukurie në mesin e muslimanëve të ahiruz-zemanit alarmon situatën dhe detyrimisht na nxitë që të mendojmë rreth zgjidhjes së kësaj gjendje të keqe.

Kur të ndalemi dhe ti mendojmë pasojat e mëdha negative që i sjell me vete paraqitja e kësaj shtrese të njerëzve, na dhemb shpirti dhe na qanë zemra për islamin dhe muslimanët.

Mendoj se pasoja më e keqe që e sjell kjo shtresë e njerëzve është përhapja e defetizmit në mesin e të rinjve dhe mos interesimin e tyre për ta mësuar fenë.

Ndoshta keqardhja jonë nuk do të ishte edhe aq e madhe, nëse ky dëmtim dhe kjo pasojë nuk do të shkaktohej nga ata që thirren në emër të fesë dhe dijes mbi fenë e All-llahut. Është shumë lehtë të kuptohet kur dëmtohet feja nga masa e gjëra, nga ata që janë injorantë, mirëpo të dëmtohet nga ata që thirren në emër të dijes dhe fesë, kjo nuk mund të gëlltitet edhe aq lehtë.


Vlera e dijetarëve


All-llahu, subhanehu ve teala, u ka caktuar pozitë shumë të lartë dijetarëve, pasiqë ata janë të zgjedhur për ta ruajtur fenë dhe përhapur Fjalën e Tija, ndaj edhe ka thënë:

[ شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ ]

"All-llahu vërtetoi se nuk ka zot tjetër përveç Tij, e dëshmuan edhe engjëjt e dijetarët, dhe se Ai është Zbatues i drejtësisë. Nuk ka zot përveç Tij, Fuqiplotit e të Urtit". (Ali Imran: 18).

Anuloi barazimin mes atyreve që dinë dhe atyreve që nuk dinë:

[ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُون]

"…Thuaj: "A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?" Po, vetëm të zotët e mendjes marrin mësim". (Ez-Zumer: 9).

Pastaj tregoi se cilësia më e dalluar e tyre është frika e tyre e madhe prej All-llahut, subhanehu ve teala:

[ إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ]

"…Po All-llahut ia kanë frikën nga robërit e Tij vetëm dijetarët, All-llahu është mbi gjithçka, është mëkatfalës". (Fatir: 28).

Pjesë e frikës prej All-llahut është që mos të flasin mbi fenë pa dije dhe udhëzim, mos ti mveshin All-llahut gjëra pa dije dhe me injorancë, sepse ndalen në kufinjtë që ua ka caktuar All-llahu:

[ وَلا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً] [الإسراء:36].

"Mos iu qas asaj për të cilën nuk ke njohuri, pse të dëgjuarit, të pamurit dhe zemra, për të gjitha këto ka përgjegjësi". (El-Isra: 36).


Fatkeqësia e kohës tonë


Fatkeqësia e kohës tonë është futja në rradhët e dijetarëve të njerëzve që skanë lidhje aspak me dijen, mirëpo kanë marrë guximin që të flasin mbi fenë e All-llahut, të shkruajne e të flasin mbi te, kur paraqitet ndonjë çeshtje fikhore në mexhlise dhe ndeja shohim se secili mer guximin te flet dhe të jep mendimin e tij rreth asaj çeshtjeje.

Muhamed Gazaliu, rahimehull-llah, thotë:

"Lexova një libër të një inxhinieri i cili fliste për realitetin e namazit. Kishte dhënë sqarime të cilat nuk i kanë njohur muslimanët katërmbëdhjetë shekuj me rradhë. U habita me këtë çmenduri dhe guxim për të kundërshtuar ixhmanë (konsenzusin e dijetarëve) e thash: pse ky inxhinier nuk provon të manifeston intelegjencën e tij në inxhinieri në vend se ta fus veten në gjëra të kota si kjo". (Shiko: "Nuk është prej Islamit", fq. 56, Muhamed Gazali).

Si ky, në ditët e sodit ka shumë, fatkeqësisht, që i fusin hundët në çdo çeshtje fetare, çeshtje për të cilat në kohën e sahabeve, Omeri, radijall-llahu anhu, duheshte ti mbledh pjesmarësit e Bedrit që ta studiojnë këtë çeshtje dhe të japin vendimin fetar.

All-llahu e mëshiroftë Imam Malikun, i cili ka thënë:

[ إني لأفكر في مسألة منذ بضع عشرة سنّة, فما اتَّفق لي فيها رأي إلى الآن ]

"Jam duke menduar për një çeshtje më shumë se dhjetë vite, akoma nuk kam arritur te një mendim i prerë".

Gjithashtu ka thënë:

[ ربما وردت علي المسألة فأفكر فيها ليالٍ ] [ ترتيب المدارك 1/178].

"Më vjen ndonjë çeshtje për të cilën më duhet të mendoj netë të tëra". ("Tertibul-Medarik", 1/ 178).

Na shtohet habia shumë kur i shohim këta njerëz që kanë guxim të flasin për çeshtje të fesë, ku një gabim mund ti kushton dëmtim të besimit, kurse të njejtët ata kur vjen çeshtje e mjekësisë dhe barërave janë shumë të kujdeshëm dhe nuk i japin vetes të drejtë që të flasin në këtë lëmi, nga shkaku i rezikut që mund të shkaktojnë. Vallë, cila gjë është më e rëndësishme për tu kujdesur për te, besimi apo shëndeti fizik i yni?!

Këtë problem e ka vërejtur edhe Imam Ibën Rexheb Hanbeliu, rahimehull-llah, dhe është ankuar nga kjo gjendje duke thënë:

"Habi! Nëse dikush pretendon ndonjë zanat të dynjasë, me të cilën nuk e njohin njerëzit dhe nuk shohin te ai mjetet e atij zanati do ta përgënjeshtronin, nuk do tia linin në duart e tij pasurinë e tyre dhe nuk do ti mundësonin të punon këtë zanat që e pretendon. Si do të sillemi ndaj atij që pretendon se e di fenë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kurse asnjëherë nuk është parë duke shënuar dijen e Pejgamberit, e as që është ulur me dijetarët për ta mësuar ate". (El-Hikem Xhedire Bil-Idhaa").


Ndalohet të flitet pa dije mbi fenë


Duke e parë këtë rezik të madh që i kanoset fesë nga këta njerëz, dijetarët musliman e kanë potencuar me të madhe që mos të flet askush mbi fenë pa argumente dhe fakte, pa qenë meritor për të folur për një çeshtje.

Imam Shafiu, rahimehull-llah, ka thënë:

[ فالواجب على العالمين أن لا يقولوا إلاَّ من حيث علموا, وقد تكلَّم في العلم من لو أمسك عن بعض ما تكلَّم فيه منه لكان الإمساك أوْلى به وأقرب من السلامة له، إن شاء الله ] [ الرسالة /41 ].

"Dijetarët obligohen që të mos flasin gjërat që nuk i dinë, sepse është duke folur mbi dijen edhe ai, i cili po të kishte heshtur, do të ishte më mirë për te dhe më afër shpëtimit, inshaAll-llah". (Er-Risale: 41).

Imam Ibën Hazmi, rahimehull-llah, ka thënë:

[ لا آفة على العلوم وأهلها أضر من الدخلاء فيها وهم من غير أهلها, فإنَّهم يجهلون ويظنُّون أنَّهم يعلمون, ويفسدون ويقدرون أنهم يصلحون ] [ مداواة النفوس /67 ]

"Dija dhe dijetarët nuk kanë defekt dhe dëm më të madh se sa nga të futurit në mesin e tyre, kurse nuk janë prej tyre, sepse ata janë injorantë, mirëpo mendojnë se dinë, prishin dhe mendojnë se janë duke ndrequr". ("Mudavatun-Nufus", fq. 67).

Shejhul-Islam Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, ka thënë:

[ ولا يحل لأحد أن يتكلَّم في الدين بلا علم، ولا يعين من تكلَّم في الدين بلا علم, أو أدخل في الدين ما ليس منه ] [ مجموع الفتاوى 22/240 ]

"Askujt nuk i lejohet të flet mbi fenë pa dije dhe nuk i lejohet ta ndihmojë atë që flet mbi fenë pa dije apo fut ne te gjëra që s'janë të saja". ("Mexhmuul-Fetava", 22/ 240).

Gjithashtu ka thënë:

[ فمن تكلَّم بجهل وبما يخالف الأئمة؛ فإنَّه يُنهى عن ذلك ويؤدَّب على الإصرار, كما يُفعل بأمثاله من الجهال, ولا يُقتدى في خلاف الشريعة بأحد من أئمَّة الضلالة، وإن كان مشهوراً عنه العلم, كما قال بعض السلف: لا تنظر إلى عمل الفقيه، ولكن سله يصدقك ] [ مجموع الفتاوى 22/227 ]

"Ai që flet me injorancë dhe me gjëra që janë në kundërshtim me Imamët, duhet të ndalohet nga kjo vepër dhe nëse insiston në këtë drejtim duhet të të edukohet, sikurse veprohet me injorantët sikur ai. Nuk duhet pasuar asnjë prijës në devijim nëse është në kundërshtim me sherijatin e All-llahut edhe nëse është i njohur me dije, sikurse kanë thënë disa dijetarë të selefit: mos shiko veprën e fekihut, mirëpo pyete që të shohish vërtetësinë e tij". ("Mexhmuul-Fetava", 22/ 227).

Gjithashtu ka thënë:

[ ومن تكلم في الدين بلا علم كان كاذبًا، وإن كان لا يتعمد الكذب]

"Ai që flet mbi fenë pa dije është gënjeshtar edhe nëse nuk e synon gënjeshtrën". (10/ 449).

Katadeja, rahimehull-llah, ka thënë:

"Ai që flet para kohe turpërohet në kohë".

Ebu Is'hak Esh-Shatibu, rahimehull-llah, ka thënë:

"Rrallë ndodhë kundërshtimi i qëndrimeve të dijetarëve të mëhershëm, përpos nga ata njerëz që e kanë futur vehten në mesin e dijetarëve dhe ixhtihadit gabimisht apo me qëllim". (Shiko: "ET-Tealum", fq. 7).

Kurse Imam Ibën Abdul-Beri dhe Imam Gazaliu, rahimehumull-llah, kanë thënë:

"Po të heshte ai që sdin nuk do të kishte divergjenca". (Shiko: "ET-Tealum", fq. 5).

Hoxha i madh Bekr Abdullah Ebu Zejdi, hafidhehull-llah, në librin e tij të mrekullueshëm "Et-Tealum ve etheruhu alel-Fikri vel-Kitab" flet gjëre gjatë për këtë dukuri të shëmtuar që është shfaqur në mesin e muslimanëve dhe mes tjerash propozon që ashtu sikurse pengohet njeriu i paaftë të vendos për pasurinë e tij, edhe ata që nuk janë dijetarë të mirëfilltë të pengohen nga dhënia e fetvave, dhe thotë:

"Bllokimi për të ruajtur fenë është më meritor se bllokimi për të ruajtur pasurinë dhe trupin.

Andaj duhet të bllokohet secili i falimentuar në interes të shoqërisë:

- Ai që shtiret si dijetar apo ai që ka dije dhe ska moral të bllokohet nga dhënia fetva për ta ruajtur fenë.

- Ai që shtiret si mjek të bllokohet nga puna e mjekësisë për ta ruajtur shëndetin e shoqërisë.

- Ai që shtiret si inxhinier të bllokohet nga puna e tij në interes të qyteteve dhe shteteve, etj". (fq. 10).

Rubete ibën Axhaxh tregon: shkova te Nesabe El-Bekri, e më tha: kush je?

I thashë: Rubete ibën Axhaxh. Tha: shkurtë dhe qartë mu përgjigje. Pse ke ardhur? Tha: për të kërkuar dije. Tha: ndoshta je nga njerëzit që nëse jam në mesin e tyre dhe heshti nuk më pyesin e nëse flas nuk më kuptojnë?

Tha: shpresoj që mos të jem nga ata?

Tha: a e di se çka është defekti i edukatës?

I thashë: jo, më trego. Tha: fqinjë të këqijë, nëse e shohin ndonjë të mirë e varosin e nëse e shohin ndonjë të keqe e publikojnë.

Pastaj më tha: Rube dije se dija ka defekt, gabim dhe fatkeqësi. Defekti i dijes është haresa, gabimi është tia japish atij që nuk e meriton dhe fatkeqësia është të gënjesh në dije". (Shiko: "Xhamiu Bejanul-Ilmi ve Fadlihi", 1/ 449-450).


Si ndodh kjo gjë te ne


Duke u nisur nga ajo që ka paralajmëruar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se do të vijë një kohë që në mesin e muslimanëve nuk do të ketë dijetarë dhe kjo vetvetiu do të jetë shkak që të futen në rradhët e dijetarëve ata që sjanë kalibër i tyre.

Abdullah ibën Amr ibën Asi, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

إن الله تعالى لا يقبض العلم انتزاعا ينتزعه من العباد ولكن يقبض العلم بقبض العلماء حتى إذا لم يبق عالما اتخذ الناس رءوساء جهالا فسئلوا فأفتوا بغير علم فضلوا وأضلوا

"All-llahu nuk e mer dijen duke e ngritur prej njerëzve, mirëpo e mer dijen duke i marë dijetarët, gjersa mos të mbeten dijetarë, e atëherë njerëzit ti marin si pari injorantët e të pyeten dhe të japin përgjigje pa dije, kështu do të devijojnë ata vet dhe do ti devijojnë edhe tjerët". (Buhariu dhe Muslimi).

Ebu Umejet El-Xhumhiu, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

[إن من أشراط الساعة أن يلتمس العلم عند الأصاغر ] . ( صحيح)

"Prej shenjave të Kijametit është kërkimi i dijes te të vegjlit". (Sahih, Taberaniu).

Gjithashtu Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

"Prej shenjave të Kijametit është përhapja e lapsit (dmth. Shkrimi)". (sahih, Ahmedi).

Të vegjël, sipas dijetarëve që e kanë komentuar këtë hadith janë:

- ata që flasin nga mendja e tyre;

- bidatxhitë;

- ta papjekurit në dije;

- njerëzit e poshtër, etj.

Në këtë drejtim i kemi edhe disa thënie të dijetarëve.

Mekhuli, rahimehull-llah, ka thënë:

"Kur ta mësojnë fenë çobanët, prishet feja, kurse kur ta mësojnë fenë njerëzit e poshtër, prishet dynjaja".

Ferjabiu thotë: Sufjani kur i shihte njerëzit e poshtër dhe pa peshë që shkruajnë mësimet i ndryshohej fytyra. I thash: po të shohim që të ndryshohet fytyra kur i shkruajnë mësimet këta njerëz. Tha: dija ishte te arabët dhe të zotërinjtë e tyre, e kur doli prej tyre dhe ra në duart e këtyre, u ndryshua feja".

Sidoqoftë rënia e kualitetit të hoxhallarëve në vendet tona mundëson shfaqjen e këtyre njerëzve. Kurse rënia e kualitetit të hoxhallarëve në vendet tona ndodh për disa shkaqe, mendoj se prej tyre më kryesore janë:

1- Mungesa e kritereve të caktuara për selektim dhe filtrim të atyreve që dëshirojnë të studiojnë fenë.

2- Dërgimi i njerëzve për ta studiuar fenë pa dëshirën e tyre, por për hatër të babës apo familjes.

3- Mos zgjedhja e sojit të atyreve që dërgohen për ta mësuar fenë.

Dalja në skenë të hoxhallarëve të papërgaditur me iman dhe dije ka shumë pasoja negative dhe është një mënyrë e sabotimit të thirrjes në fe të All-llahut, subhanehu ve teala.

Nëse i bëjmë një analizë numrit të studentëve që mësojnë fenë nga vendet tona, flas për maqedoninë konkretisht, do të shohim se numri i tyre ka rënë në mënyrë katastrofale.

Përdersa në të kaluarën duheshte të pritet rend gjatë kohë dhe të hulumtohen njerëz për tu regjistruar në Medresen e Isa Beut në Shkup, edhe pse ishin të shkëlqyeshëm dhe shembullor, sot secili që dëshiron të regjistrohet në këtë shkollë, regjistrohet pa asnjë problem dhe pa marë parasysh çfarë nota ka. Secili mund të paramendon se çfarë kuadro do të na dalin në të ardhmen!!

Numri i studentëve që regjistrohen në fakultetin e shkencave islame në Shkup është tejet shumë i vogël.

Numri i studentëve në botën arabe është zvogëluar maksimalisht, ashtu që në Siri janë vetëm tre studenta nga Maqedonia, kurse në Jordani nuk ka asnjë student, në Egjypt janë përafërsisht dhjetë studenta, në Tunizi me sa di unë nuk ka asnjë, në Turqi numri ka rënë shumë, në Arabinë Saudite ka njëzet. Kurse në të kaluarën në Siri kishte mbi pesëdhjet, në Egjypt deri në njëqind, në Jordani mbi tredhjetë, në Tunizi mbi njëzet, në Sarajeve mbi tredhjetë, etj.

Ska dyshim se këto sinjale që na dalin nga një anketim, i cili nuk është shumë i thellë, por është një shiqim sipërfaqësor dhe i përgjithshëm, tregojnë krizën e madhe që ka populli musliman shqiptar në Maqedoni.

Këtë krizë e kanë krijuar shumë fakte, prej tyre do të veçojmë:

1- Mosmarveshjet e mëdha dhe një kohë të gjatë përbrenda hoxhallarëve dhe përbrenda bashkësisë Islame.

2- Humbja e dinjitetit të një numri të madh të hoxhallarëve duke u futur në mesin e tyre ata që nuk meritojnë të jenë në atë mes.

3- Mungesa e shembëlltyrave dhe mostrave në mesin e hoxhallarëve.

4- Dallimi i madh mes fjalëve dhe veprave të hoxhallarëve.

5- Mosfunkcionimi i institucioneve të bashkësisë Islame.

6- Mungesa e fondeve dhe resurseve materiale për stimulimin e punës së hoxhallarëve duke u dhënë paga normale dhe konform nevojave materiale bashkëkohore.

7- Mungesa e kushteve në të cilat veprojnë hoxhallarët.

8- Mos stimulimi i tjerëve në mënyrë direkte dhe indirekte për të mësuar dhe studiuar fenë.

9- Mosintegrimi i mësimbesimit nëpër shkollat shtetërore. Etj.

Pas tërë kësaj që paraqitëm mendoj se duhet të mobilizohet e tërë popullata muslimane që ta ndalon këtë proces të oksidimit që është duke ndodhur në mesin e atyreve që duhet të jenë udhëheqësit dhe liderët shpirtëror të këtij populli. Përndryshe të gjith do të vuajmë nga një shtresë e cila do të paraqet nusprodukt, e paramandoni se çfarë zgjidhjesh dhe ofertash mund të na ofrojnë njerëzit e kësaj shtrese. Me këta njerëz do të vuajme edhe ne po edhe brezat që vijnë pas nesh.

Andaj secili prind e ka për obligim që nxënësin më të shkëlqyeshëm ta dërgojë që ta mësojë fenë, sepse me krijimin e kuadrit kualitativ të atyreve që na e mësojnë fenë, e mbrojmë besimin dhe moralit tonë, gjëra që janë të domosdoshme për të mbijetuar si komb dhe shoqëri.

All-llahun e lusim që në kokë të muslimanëve të sjell njeri që do të ketë dije dhe devotshmëri, i cili do ti hap këtij popullit shtigjet e përparimit dhe zhvillimit dhe do ta mbroj nga çdo devijim, deformim dhe degjenerim. Amin.

Bekir Halimi

[ORIONI]

Gjërat që duhet patur parasysh gjatë mësimit të fesë


Në hutbet e kaluara kemi folur për pozitën e fesë në mesin e hoxhallarëve dhe masës, në hutben e dytë kemi folur për shkaqet e devijimit në kuptimin e fesë. Në këtë hutbe do të flasim për gjërat e domosdoshme të cilat duhet ta përcjellin një njeri gjatë mësimit të fesë.

Mësimi i fesë është një proces që nuk përfundon kurrë, ka fillim, kurse përfundimi i këtij procesi është përfundimi i ymrit dhe ardhja e vdekjes. Andaj edhe këto gjëra duhet patur parasysh vazhdimisht, pa marë parasysh fazën në të cilën gjindet ai që mëson fenë, a është në fazën studentore, apo është na fazën passtudentore, duke zhvilluar detyrën e tij si hoxhë apo mualim, apo hatib.

Kur i përmendim këto gjëra dhe kërkojmë që të kihen parasysh synojmë të potencojmë se mësimi i fesë është adhurim dhe si i këtillë duhet të mbetet dhe se nuk pranon asnjëher të bëhet profesion ose zanat nga i cili jetohet dhe fitohet.

Kuptimi i këtill i kësaj detyre ka qenë shkak që mos të mësohet si duhet feja dhe të devijojmë në kuptimin e saj, mos të vazhdojmë mësimin e fesë edhe pas përfundimit të fazës studentore, mospreokupimin tonë me përhapjen e kësaj feje në të gjitha format, me ligjërim, këshillim, praktikim dhe dhënie të yrnekut dhe shembullit.

E tërë feja nuk mund të mësohet për katër pesë vite, e as për dhjetë dhe pesëmbëdhjetë vite, diturite fetare vazhdimisht zgjërohen dhe shtohen, andaj secili hoxhë dhe njeri asnjëher nuk duhet të mjaftohet me ato gjëra që i ka mësuar në një kohë, por duhet vazhdimisht të jetë në kontakt me librat, dijen dhe dijetarët që të freskojë mendjen e tij dhe të shtojë dituritë e tija. ثshtë për të qarë kur shohim pluhurin që ka mbuluar ato pak libra që i kemi nëpër shtëpiat tona!

Kjo qasje ndaj dijes dhe mësimit të fesë e bën një hoxhë aktual dhe me kohën, e mbron nga injoranca dhe devijimi dhe e bën të dobishëm, të frytshëm dhe interesantë për xhematin e tij.

Prej këtyre gjërave që duhet ti ketë parasysh njeriu në rrugën e mësimit të fesë janë:

1- Sinqeriteti.

Tërë jeta dhe mbarë veprimet tona duhet të jenë të sinqerta për All-llahun, subhanehu ve teala, ska dyshim se edhe dija që është prej adhurimeve më të mëdha dhe më fisnike duhet të mësohet sinqerisht për Te.

Njeriu kur e mëson fenë, duhet ta mësojë për hirë të All-llahut, e jo për të marë diplomë apo detyre dhe punë, sepse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( من تعلم علماً يبتغي به وجه الله – عز وجل – لا يتعلمه إلا ليصيب به عرضاً من الدنيا لم يجد عرف الجنة يوم القيامة))

"Ai që mëson një dije, e cila duhet të mësohet për hirë të Fytyrës së All-llahut, për të fituar diçka nga dynjaja, nuk do të nuhat aromën e xhennetit në Ditën e Kijametit". (Sahih, Ahmedi).

Kjo që përmendet në këtë hadith është një kërcënim mjaft i madh për këta njerëz.

Në çdo vepër të cilën e bën njeriu duhet të jetë i pranishëm sinqeriteti, sepse sinqeriteti është bazë dhe themel, pa të cilin nuk mund të zhvillohet asnjë vepër. Njeriu që dëshiron ta mëosjë fenë e All-llahut, duhet që këtë vepër ta bëjë në shenjë zbatimi të urdhërit të All-llahut, azze ve xhel-le, i cili ka urdhëruar të mësohet feja, duke thënë:

فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ [ (محمد: الآية 19)

"Atëherë, dije se nuk ka zot tjetër pos All-llahut, kërko falje për mëkatin tënd, …". (Muhammed: 19).

Andaj, ai që e mëson fenë e zbaton urdhërin e All-llahut, subhanehu ve teala.

2- Eliminimi i injorancës nga vetja dhe tjerët.

Njeriu që është nisur në rrugën e mësimit të fesë duhet të ketë qëllim me këtë vepër largimin e injorancës nga vetja dhe tjerët, sepse njeriu në origjinë nuk dinë, mirëpo me kalimin e kohës e mëson fenë.

All-llahu, xhel-le shanuhu, thotë:

] وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لا تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون [ (النحل:78) .

"All-llahu ju nxori nga barqet e nënave tuaja (si foshnje) që nuk dinit asgjë. Ju pajisi me (shqisa për) të dëgjuar, me të parë dhe me zemër, ashtu që të jeni falënderues". (En-Nahl: 78).

Njeriu kur e largon injorancës prej vetes, ai njëkohësisht edhe e arrinë frikërespektin ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, sepse:

]إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ [ (فاطر، الآية:28)

"…Po All-llahut ia kanë frikën nga robërit e Tij vetëm dijetarët, ...". (Fatir: 28).

Nisësh në këtë rrugë dhe pasiqë mëson dijen e fesë bëhesh prej dijetarëve dhe pastaj fillon me dijen tënde të ngrisish injorancën edhe nga të tjerët dhe bëhesh i dobishëm edhe për tjerët.

Mënyra më e dobishme për të përhapur fenë është që ta përhapish ate në çdo rast dhe në çdo vend, sepse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( بلغوا عني ولو آية ))

"Kumtoni prej meje edhe nëqoftëse është vetëm një ajet". (Buhariu).

Nëse bëhesh shkak për tia mësuar dikujt fenë, kurse ky ia mëson fenë dikujt tjetër, ti do të marrish shpërblimin e këtij të parit dhe atij të dytit, e nëse ia mëson fenë edhe të tretit e të katërtit, edhe shpërblimin e tyre e merr duke mos u pakësuar asgjë nga shpërblimi i tyre.

Imam Ahmedi, rahimehull-llah, ka thënë:

(( العلم لا يعدله شيء لمن صحت نيته )). قالوا : كيف ذلك ؟ (( ينوي رفع الجهل عن نفسه وعن غيره ))

"Asgjë nuk arrin në nivelin e dijes, nëse ka nijet të shëndosh. I thanë: si? Tha: e bën nijet që të ngritë injorancën nga vetja dhe tjerët".

3- Mbrojtja e sherijatit.

Ta ketë qëllimin nga mësimi i fesë mbrojtja e sherijatit, sepse librat nuk mund ta mbrojnë sherijatin, por këtë rol mund ta luaj ai që e bartë sherijatin dhe ai që e mëson fenë.

Prania e këtyre njerëzve e mbron fenë nga bidatet dhe shpikjet e ndryshme që ia shëmtojnë bukurinë fesë. Pastaj me ndryshimin e kohës dalin në shesh edhe bidate të reja që ndoshta nuk kan qenë të evidentuara në librat e vjetra, andaj këtë rol e luan dijetari dhe ai që e ka mësuar fenë.

Kjo tregon se njerëzit kanë nevojë të madhe për dijetarë, sepse vetëm ata mund ti mbrojnë muslimanët nga kurthet e bidatçive dhe armiqve tjerë të fesë. Kjo detyrë nuk mund të kryhet në mungesë të dijes fetare të marë nga Kur'ani dhe Sunneti i Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

4- Zemërgjërësia në çeshtjet divergjente.

Njeriu në këtë rrugë shpesh do të hasë mendime të ndryshme të dijetarëve për ndonjë çeshtje, andaj duhet ta edukojë veten që të jetë zemërgjërë dhe të toleron divergjencat e dijetarëve në çeshtjet ku ka hapësirë të këtillë. Dijetarët kanë sqaruar se çeshtjet divergjente mund të jenë të toleruara dhe të patoleruara, aty ku tolerohet duhet qenë zemërgjërë, duhet arsyetuar mendimin tjetër dhe nuk duhet bërë shkak për tu ofenduar dhe akuzuar mes vete e as për të shkaktuar armiqësi dhe uurejtje, kurse aty ku nuk tolerohet, aty ku kundërshtohet besimi i Ehli Sunetit, aty nuk duhet të lejojmë mendime të kundërta që e kundërshtojnë mendimin e saktë.

Sahabet kanë patur mendime të ndryshme në shumë çeshtje dhe argument për këtë janë transmetimet e shumta prej tyre në çeshtje të ndryshme, çështje të cilat sot disa njerëz i kanë bërë shkak për tu ndarë në grupe dhe parti.

Duhet të kujdesemi që mos të bëhet divergjenca mes dijetarëve shkak për përçarje dhe kacafytje, sepse secili e synon hakun dhe secili vepron sipas asaj që e ka shpier në te ixhtihadi i tij. Nëse është gjendja kështu, atëherë nuk duhet bërë këto gjëra shkak për armiqësi dhe përçarje.

Ata që mësojnë fenë duhet të jenë një grusht, mos të bëjnë këto dallime shkak për armiqësi dhe përçarje, por nëse të kundërshton dikush me argument që ka ose ti e kundërshton ate me argumentin që ke, duhet të bashkoheni sepse mënyra e kuptimit të fesë tek ju është e njejtë, e ajo është pasimi i argumentit. Domethënë ecni në një rrugë edhe në qoftëse dallojnë destinacionet dhe rezultatet.

Gëzohemi kur shohim djem të rinjë që janë orientuar drejt mësimit të çeshtjeve të fesë me argumente, ti mbështasin në Kur'an dhe Sunnet. Kjo është një e mirë e madhe dhe është myzhde për hapje të dyerve të shëndosha të mësimit të fesë dhe nuk dëshirojmë aspak që kjo gjë të bëhet shkak i përçarjes dhe urrejtjes mes njerëzve, sepse All-llahu, azze ve xhel-le, ka thënë:

] إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ [ (الأنعام: الآية: 159)

"Vërtet ata që e përçanë fenë e tyre dhe u ndanë në grupe, ti (Muhammed) nuk ke kurrfarë përgjegjësie…". (El-Enam: 159).

Nxënësit e dijes duhet të sillen si vëllezër edhe nëse kanë divergjenca në disa çeshtje sekondare dhe secili të debaton tjetrin me butësi dhe qetë duke patur për qëllim arritjen deri te mendimi i saktë. Nëse kështu veprojmë, atëherë do të arrijmë deri te afrimi dhe bashkimi dhe do të largohet rigoroziteti dhe ashpërsia që është në mesin e disa njerëzve, gjë që shkakton kacafytje dhe hasmi. Sdo mend se kjo i gëzon armiqt e muslimanëve dhe u sjell dëm muslimanëve. All-llahu, xhel-le shanuhu, thotë:

] وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ[ (الأنفال، الآية:46).

"Dhe respektojeni All-llahun e të dërguarin e Tij, e mos u përçani mes vete, e të dobësoheni e ta humbni fuqinë (luftarake). Të jeni të durueshëm se All-llahu është me të durueshmit". (El-Enfal: 46).

5- Vepro sipas dijes.

Ai që është në rrugën e mësimit të fesë, çdo herë që mëson ndonjë çeshtje të re duhet ta praktikojë dhe ta hedh në zbatim, qoftë në sferën e besimit, adhurimit, moralit, edukatës, raporteve, etj, sepse kjo është fryti i dijes, rezultat i dijes, dhe bartësi i dijes i ngjan bartësit të armës, ajo mund të jetë në dobi apo në dëm të tij. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( القرآن حجة لك أو عليك))

"Kur'ani është argument për apo kundër ty". (Muslimi).

ثshtë për ty nëse punon sipas tij dhe kundra teje nëse nuk punon sipas tij. E njejta vlen edhe për zbatimin e porosive të vërteta të Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kjo është mënyra e besimtarëve.

All-llahu, xhel-le shanuhu, thotë:

] وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبِيناً[ (الأحزاب الآية :36) .

"Kur All-llahu ka vendosur për një çështje, ose i dërguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnjë besimtari dhe asnjë besimtareje që në atë çështje të tyre personale të bëjnë ndonjë zgjidhje tjetërfare. E kush e kundërshton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, ai është larguar shumë larg së vërtetës". (El-Ahzab: 36).

Sahabet kur dëgjonin ndonjë gjë nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sadoqë u dukej e çuditshme dhe e pabesueshme, ata i besonin dhe nuk pyetnin pse dhe si, për dallim nga muslimanët e kohës së fundit, të cilët nëse një hadith i vërtetë nuk përputhet me mendjen e tyre, ata menjëherë fillojnë ti kundërshtojnë me llojlloj argumentesh dhe teorish, andaj edhe u mungon suksesi dhe bereqeti.

Qëndrimi i besimtarit kundrejt ajeteve dhe haditheve është besimi dhe dorëzimi, sikurse ka treguar All-llahu, xhel-le shanuhu, për besimtarët duke thënë:

] آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ [ (البقرة الآية: 285)

"I dërguari i besoi asaj që iu shpall prej Zotit të tij, e ashtu edhe besimtarët…". (El-Bekare: 285).

Besimi duhet të mbështetet në argumente nga Kur'ani dhe Sunneti dhe të dijë njeriu se roli i logjikës në këtë drejtim është vetëm kuptimi i tyre dhe asgjë me tepër. Nuk duhet të shfrytëzohet logjika për të kundërshtuar gjërat që nuk i kupton.

Edhe adhurimet, ato mbështeten në dy prinvcipe kryesore:

Të adhurohet sinqerisht All-llahu, subhanehu ve teala, dhe të realizohen këto adhurime në përputhje me sunetin e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem dhe duke mos shpikur asgjë në fenë e All-llahut, subhanehu ve teala, as në origjinë e as në formë.

Shejh Ibën Uthejmini, rahimehull-llah, tregon se adhurimi duhet të ketë mbështetje në sherijat si nga forma, ashtu edhe nga vendi, koha dhe shkaku. Andaj nëse ndokush e shpik ndonjë shkak për ndonjë adhurim pa argument, i themi se ky shkak refuzohet dhe nuk pranohet, sepse mungon argumenti që e vërteton këtë shkak. Ashtu sikurse nëse një njeri e bën një adhurim që është në përputhje me sherijatin mirëpo në formë apo kohë që e ka shpikur ai, edhe këtij i themi kjo është e refuzuar dhe nuk pranohet. Këto qëndrime janë rezultat i dijes të cilën ta ka dhënë All-llahu, subhanehu ve teala.

Ai që mundohet ta mësojë fenë duhet ta adhurojë All-llahun sipas asja që ka ardhur në sherijat, duke mos pakësuar dhe duke mos shtuar asgjë. Ky njeri nuk duhet të thojë se kjo ma kënaq shpirtin, ose me këtë më gëzohet zemra, por çdo vepër të tijë duhet ta peshoje me peshore të sherijatit, me peshorën e Kur'anit dhe Sunnetit, përndryshe ndërhyn shejtani për tia zbukuruar atë vepër. All-llahu, xhel-le shanuhu, thotë:

أَفَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ فَلا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ (8)

"A atij që vepra e vet e keqe i është hijeshuar dhe e sheh si të mirë (a është i njëjtë me atë që i largohet asaj)? Në të vërtetë, All-llahu e largon nga e vërteta atë që do dhe Ai e udhëzon atë që do, andaj ti (Muhammed) mos shkatërro veten me dëshpërim për ta, All-llahu e di shumë mirë atë që bëjnë ata". (Fatir: 8).

Dija është me rëndësi edhe në sferën e moralit dhe sjelljeve me njerëzit. Njeriu i cili e mëson fenë dhe thërret në fe të All-llahut, duhet të jetë i pajisur me moral të lartë dhe çdo vlerë fisnike, sepse kështu e mëson dija fetare. Të jesh i vërtetë, besnik, tua duash të mirën tjerëve, etj.

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( لا يؤمن أحدكم حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه ))

"Nuk beson askush prej jush derisa nuk ia do vëllaut të vet atë që ia do vetvetes". (Buhariu).

Domethënë posedimi i këtij virtyti dhe pajisja me këtë cilësi është argument i besimit dhe pjesë përbërëse e tij.

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjithashtu ka thënë:

(( من أحب أن يزحزح عن النار ويدخل الجنة فلتأته منيته وهو يؤمن بالله واليوم الآخر وليأت إلى الناس ما يحب أن يؤتى إليه ))

"Ai që dëshiron të shpëtoja nga zjari dhe të hyjë në xhennet le ti vjen vdekja duke besuar në All-llahun dhe Ditën e Mbrëmë dhe le të sillet me njerëz ashtu sikurse dëshiron që njerëzit të sillen me te". (Muslimi).

Shumë njerëz janë xheloz për të mirë dhe e dojnë të mirën teoritikisht, mirëpo kur të zbresim në botën e realitetit shohim krejtësisht sjellje dhe veprime tjera, i gjejmë ata të vrazhd, të ashpër, të egër, etj. Kjo është në kundërshtim me moralin në të cilin na thërret All-llahu, azze ve xhel-le, dhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Duhet ta dijë secili njeri që mundohet ta mësojë fenë e All-llahut, subhanehu ve teala, se morali i mirë na afron te All-llahu, tebareke ve teala, dhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thotë:

(( إن من أحبكم إلي وأقربكم مني مجلساً يوم القيامة أحاسنكم أخلاقاً، وإن أبغضكم إلى وأبعدكم مني يوم القيامة الثرثارون والمتشدقون والمفيهقون)) . قالوا يا رسول الله ! قد علمنا الثرثارون والمتشدقون فما المتفيهقون؟ قال؟ ((المتكبرون)).

"Më të dashurit dhe më të afërmit te unë Ditën e Kijametit janë ata që kanë moral të mirë, kurse më të urrejturit dhe më të largëtit prej meje në Ditën e Kijametit janë llafazanët, të spitulluarit dhe mendjemëdhenjtë". (sahih, Tirmidhiu).

6- Thirrja në fe të All-llahut.

Njeriu duhet të thërret në fe të All-llahut me dije duke shfrytëzuar të gjitha rastet dhe momentet që i jepen, qoftë në xhami, në mexhlise, në treg, në dasma, në vdekje, në rrugë, në autobus, në shkollë, në universitet, etj. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, pasiqë i erdhi shpallja dhe pejgamberllëku ai nuk ndejti në shtëpinë e tij, por doli që t'i thërret njerëzit në fe të All-llahut, azze ve xhel-le. Shejh Ibën Uthejmini, rahimehull-llah, thotë: "Nuk kërkoj prej njerëzve që të bëhen kopje librash, por dijetarë që veprojnë me dijen e tyre".

All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (125)

"Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që është më e mira. Zoti yt është Ai që e di më së miri atë që është larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miri për të udhëzuarit". (En-Nahl: 125).


7- Urtësia.

Ska dyshim se dija duhet të jetë e përcjellur edhe me urtësi, nëse dëshirojmë që të ketë dobi nga kjo dije. All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

] يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً [ (البقرة: الآية269)

"Ai ia dhuron urtësinë atij që do, e kujt i është dhënë urtësia, atij pra i është dhuruar mirësi e madhe, përveç të mençurve këtë nuk e kupton kush". (El-Bekare: 269).

Urtësi e madhe është që ai që e mëson fenë ti edukon edhe tjerët në vlera të fesë duke u dhënë shembull me moralin dhe sjelljen e tij, duke i thirrë në fe secilën shtresë ashtu si meriton. Kjo mënyrë dhe sjellje na sjell mirësi të mëdhaja.

I urtë është ai që çdo gjë e vëndon në vendin e vet. Andaj kjo veti duhet të përdoret edhe gjat thirrjes në fe të All-llahut.

Nëse i respektojmë preferimet e Kur'anit gjat thirrjes së njerëzve në fe të All-llahut, sdo mend se do të jemi shumë të urtë.

All-llahu, subhanehu ve teala, i përmend tre metoda për ti thirrë njerëzit ne fe, duke thënë:

] )ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ )(النحل: الآية125)

"Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që është më e mira. Zoti yt është Ai që e di më së miri atë që është larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miri për të udhëzuarit". (En-Nahl: 125).

Në një ajet tjetër përmend edhe një mënyrë të debatimit me Ehli Kitabin, duke thënë:

] وَلا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ ) (العنكبوت: الآية46).

"Ithtarët e librit mos i polemizoni ndryshe (kurr i thirrni në fenë tuaj) vetëm ashtu si është më së miri, përveç atyre që janë mizorë …". (El-Ankebut: 46).

Nga këto ajete mësojmë se me secilën shtresë të njerëzve duhet të sillemi ashtu sikurse është më e përshtatshme dhe më dobiprurëse.

Urtësia në thirrje të njerëzve është shumë me rëndësi dhe këtë na e tregon rasti i sjelljes së Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, me njeriun që urinosi në xhami. Kur e panë këtë vepër sahabet të gjith reaguan negativisht ndaj tij, kurse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ua ndaloi këtë reagim dhe i tha këtij njeriu:

(( إن هذه المساجد لا تصلح لشيء من هذا البول والقذر، إنما هي لذكر الله عز وجل، والصلاة، وقراءة القرآن ))

"Këto xhamia nuk janë vende për urinë dhe ndytësira, por janë vende ku përmendet All-llahu, falet namazi dhe lexohet Kur'ani". (Buhariu dhe Muslimi).

Ka shumë raste në historinë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, se si është sillur me njerëzit që kanë bërë gabime dhe se kjo sjellje e urtë dhe e butë ka qenë shkak për të përfituar zemrat e njerëzve.

Nëse shikojmë disa njerëz që mirren me thirrje në fe të All-llahut, subhanehu ve teala, do të shohim se ata nga xhelozia e madhe që kaën për fe dhe sunnet, i largojnë njerëzit nga feja dhe sunneti.

Shikoni se çfarë komenti i bën Imami i madh, Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, një fjalës së Imam Shafiut, rahimehull-llah, kur flet për apologetët: "Vendimi im për apologetët është të rrihen me kërbaç dhe nallane dhe të ecet me ta para fiseve dhe të thuhet: ky është denimi për atë që le Kur'anin dhe Sunnetin dhe mirret me apologjetikë". Ibën Tejmiu, rahimehull-llah, duke komentuar këtë vendim të Imam Shafiut, rahimehull-llah, thotë:

"Njeriu kur i shikon ata njerëz e kupton se ata e meritojnë këtë që ka thënë Imam Shafiu, mirëpo kur shikon në aspektin tjetër, me sy të kaderit, se si i ka dominuar mëdyshja dhe si shejtani i ka përthekuar, të dhimbsen dhe duhet ti mëshirosh dhe të falënderosh All-llahun që të nga mbrojtur nga ajo që me te ka sprovuar ata. U është dhënë mendjeprehtësi, mirëpo nuk është dhënë pastërti, u është dhënë kuptim, mirëpo nuk u është dhënë dije, u është dhënë dëgjim, shikim dhe zemër, mirëpo ato aspak nuk u kanë bërë".

8- Durimi gjat mësimit të fesë

Njeriu nuk mund të pajiset me dije të dobishme dhe të bollshme nëse nuk pajiset me durim të madh gjat udhëtimit në këtë rrugë. ثshtë rrugë e vështirë dhe ka nevojë për mund të madh për të thithur dijen e dobishme dhe për të mos e braktisur këtë detyrë shumë të rëndësishme për mbarë umetin. Ai që duron në këtë rrugë, lere se pasurohet me dije të dobishme, por edhe fiton shpërblimin e durimit.

All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

{تِلْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنْتَ تَعْلَمُهَا أَنْتَ وَلا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ} (هود الآية:49).

"Këto janë disa nga rrëfimet e panjohura (për ty), që po t'i shpallim ty, e që para këtij (Kur'anit) nuk i ke ditur as ti as populli yt. Pra, të jesh i durueshëm se përfundimi (i lavdishëm) është për të devotshmit". (Hud: 49).

9- Respektimi i dijetarëve dhe nderimi i tyre.

Një kërkues i dijes dhe ai që synon ta mësojë mirë fenë duhet të edukohet në respektimin dhe nderimin e dijetarëve, të jetë zemërgjërë ndaj divergjencave që ndodhin në mesin e tyre, duke i arsyetuar ata që kanë marrë qëndrime apo kanë dhënë dispozita të gabuara. Shejh Ibën Uthejmini, rahimehull-llah, thotë: "Ka njerëz që përcjellin gabimet e tjerëve me qëllim që të marrin qëndrime jomeritore ndaj tyre dhe tua cenojnë autoritetin e tyre para njerëzve. Kjo është gabimi më i madh. Nëse përgojimi i njeriut të thjeshtë është mëkat i madh, atëherë përgojimi i dijetarit është edhe më i madh, sepse me përgojimin e dijetarit nuk dëmtohet vetëm dijetari, por edhe ai edhe ata që e mësojnë fenë prej tij".

"Të rinjtë divergjencave mes dijetarëve duhet tu qasen me mendim të mirë dhe se ata kanë bërë përpjekje, ixhtihad, dhe të arsyetohen për gabimin që kanë bërë. Nuk prish punë të bisedohet me ta rreth asaj që mendon se ka gabuar ai që të del në shesh gabimi i tyre ose gabimi i tjerëve. Njeriu shpesh mendon se mendimi i një dijetari është gabim që më pastaj pas debatit ti bëhet e qartë se mendimi i tij është i saktë".

"Kërkuesi i dijes nuk duhet të gëzohet me rrëshqitjen dhe gabimin e dijetarit dhe ta përhap në mesin e njerëzve për të bërë përçarje. Kjo nuk është nga rruga e selefit".

Njeriu duhet me qenë i drejt në vlerësimet e veta qoftë ndaj miqve apo ndaj armiqve, sepse All-llahu, subhanehu ve teala, na mëson duke thënë:

] يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا) (المائدة: الآية8).

"O ju që besuat! Bëhuni plotësisht të vendosur për hir të All-llahut, duke dëshmuar të drejtën, dhe të mos u shtyjë urrejtja ndaj një populli e t'i shmangeni drejtësisë; bëhuni të drejtë, sepse ajo është më afër devotshmërisë. Kini dro All-llahun se All-llahu di hollësisht për atë që veproni". (El-Maide: 8).

Zgjidhje e vetme për situata të tilla është debatimi me ta, sepse shumë njerëz pas debatimin e kanë ndërruar qëndrimin e tyre dhe kanë përkrahur mendimin e saktë po edhe aq njerëz që pas debatit kanë kuptuar se mendimi i tyre paska qenë i saktë edhe pse kemi menduar se e ka gabim. Së fundja, "besimtari për vëllanë e tij besimtar i ngjanë godinës që shtërngohet njëra me tjetrën". (Buhariu dhe Muslimi).

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( من أحب أن يزحزح عن النار ويدخل الجنة فلتأته منيته وهو يؤمن بالله واليوم الآخر وليأت إلى الناس ما يحب أن يؤتى إليه )).

"Ai që dëshiron të shpëtoja nga zjari dhe të hyjë në xhennet le ti vjen vdekja duke besuar në All-llahun dhe Ditën e Mbrëmë dhe le të sillet me njerëz ashtu sikurse dëshiron që njerëzit të sillen me te". (Muslimi).

10- Kapu për Kur'an dhe Sunnet.

Secili njeri që niset në rrugën e dijes duhet të kujdeset maksimalisht që ta mer dijen prej burimeve të veta origjinale, sepse asnjë studiues nuk do të fiton nëse nuk fillon prej këtyre burimeve, e këto janë:

a) Kur'ani Fisnik.

Secili kërkues i dijes duhet të kujdeset për Kur'anin Fisnik, ta lexojë, kuptojë, mësoja përmendsh dhe të veproja sipas tij, sepse Kur'ani është litari i All-llahut i fuqishëm, baza e dijeve, selefi kujdeseshin maksimalisht për te, ata në këtë drejtim dhanë raste të çuditshme. Dikush prej tyre e mësonte përmendsh Kur'anin pa i mbushur shtatë vjet, dikush e kishte mësuar tërë Kur'anin përmendsh për një muaj, etj. Kjo, pa dyshim se e tregon kujdesin e madh të selefit për Kur'anin, andaj secili që mundohet të ecë në rrugën e tyre, duhet të kujdeset për këtë Kur'an dhe të gjejë një mësuae që do tia mëson Kur'anin, sepse Kur'ani nuk mësohet pa mësues.

Andaj nëse gjejmë ndonjë hoxhë i cili nuk di përmendsh shumë nga Kur'ani apo edhe nuk di të lexojë mirë Kur'anin, kjo tregon se ka defekt të madh në metodën e mësimit të fesë.

Secili studiues i fesë duhet të kujdeset maksimalisht për Kur'anin, të punojë sipas tij, t'i thërret njerëzit në te dhe ta kuptojë ashtu sikurse e kanë kuptuar muslimanët e parë.

b) Sunneti i vërtetë. Ky është burimi i dytë i sherijatit islam dhe është sqaruese e Kur'anit. Andaj kërkuesi i dijes duhet të kujdeset për te sikur për burimin e parë, duke mësuar pëmrnedsh hadithe, duke bërë klasifikimin e haditheve të sakta dhe jotësakta, duke e mbrojtur sunetin dhe duke u dhënë përgjigje bidatçive.

Kur'ani dhe Sunneti për një kërkues të dijes janë si dy krahët e shpenzës, nëse i thehet njëri krah ai nuk mund të fluturon.

Ajo që kërkohet për hoxhallarët e kësaj kohe është që të bëjnë bashkimin e studimit të Kur'anit dhe studimit të Sunnetit dhe mos të ndodh që të gjejmë njerëz që kanë shumë njohuri mbi Kur'anin e aspak mbi Sunnetin apo e kundërta, të ketë njohuri të mëdha mbi Sunnetin e asgjë mos të dije mbi ndonjë ajet të Kur'anit.

Pas kësaj vjen edhe një element shumë i rëndësishëm në këtë drejtim, e ajo është sqarimi i dijetarëve. Nuk duhet neglizhuar dhe anashkaluar mendimet dhe sqarimet e tyre, sepse dijetarët kanë dije më të madhe se ti, ata i njohin rregullat e sherijatit, sekretet dhe defnicionet të cilat ti nuk i di, andaj shumë dijetar të mëdhenjë kur kanë ardhur deri te një konkluzë kanë thënë: ky është mendimi im, nëse edhe ndonjë dijetar i mëhershëm e ka thënë këtë mendim, përndyrshe tërhiqem nga ai mendim.

All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

( كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ ( (ص الآيةّ:29)

"(Ky është) Libër i begatshëm, Ne ta shpallëm ty këtë, që t'i studiojnë argumentet e tij dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mend". (Sad: 29).

Studijimi i ajeteve e çon njeriun deri te kuptimi i ajeteve, kurse marrja mësim nga ajetet domethënë veprimi sipas këtyre mësimeve.

Nëse ky është qëllimi i zbritjes së Kur'anit, atëhere duhet të realizojmë këtë qëllim, ti kthehemi Kur'anit, ta mësojmë, ta studiojmë, të kuptojmë domethëniet e tija dhe të zbatojmë në jetë porositë e tija, kështu e fitojmë lumturinë në dynja dhe ahiret.

All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

( فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلا يَضِلُّ وَلا يَشْقَى * مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى ) (طـه: الآيتان 123 ، :124)

"…Nëse u vjen nga Unë udhëzim (libër e pejgamber) kush i përmbahet udhëzimit Tim, ai nuk ka për të humbur (në Dunja) e as nuk ka për të dështuar (në jetën tjetër). E kush ia kthen shpinën udhëzimit Tim, do të ketë jetë të vështirë dhe në ditën e kijametit do ta ringjall të verbër". (Taha: 123- 124).

Nuk mund të gjesh njeri me mendje të rehatshme, zemërgjërë dhe të qetë sikur besimtarin, edhe nëse është i varfër, pse? Këtë na e sqaron All-llahu, subhanehu ve teala, duke thënë:

( مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُون ( (النحل الآية:97) .

"Kush bën vepër të mirë, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t'i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë), e (në botën tjetër) do t'u japim shpërblimin më të mirë për veprat e tyre". (En-Nahl: 27).

اka është jeta e këndshme?

Jetë e këndshme është zemërgjërësia dhe qetësia e zemrës edhe nëse njeriu është në vuajtjet më të mëdhaja. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thotë:

(( عجباً الأمر المؤمن إن أمره كله خير، وليس ذاك لأحد إلا للمؤمن، إن أصابته ضراء صبر فكان خيراً له وإن أصابته سراء شكر فكان خيراً له )) (1)

"Habi është çeshtja e besimtarit, të gjitha çeshtjet e tija janë mirësi, e kjo nuk i takon askujt përpos besimtarit. Nëse e godet ndonjë fatkeqësi, ai duron dhe kjo është mirë për te dhe nëse e godet ndonjë mirësi, ai falënderon dhe kjo është mirë për te". (Muslimi).

Ti kthehemi temës për të cilën ishim duke folur.

Ti referohemi Sunnetit domethënë se Sunneti është i evidentuar dhe gjindet para nesh në libra dhe koleksione të ndryshme, madje edhe ato hadithe të trilluara dhe të shpifura mbi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Andaj njeriu e ka shumë të lehtë të arrijë deri te Sunneti nëpërmjet librave që janë përpiluar në këtë drejtim, ose duke i pyetur dijetarët.

Shejh Ibën Uthejmi, rahimehull-llah, thotë: "Nëse dikush thotë: si do të bësh bashkimin mes kthimit në Kur'an dhe Sunnet dhe atyreve që pasojnë libra të caktuara të shkruara në ndonjë medhheb dhe thotë se ky është medhhebi im. Madje ka raste që kur i jep ndonjë fetva dikujt duke i thënë se kështu ka thënë Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ai të thotë, mirëpo nuk është kështu sipas medhhebit tim?

Si përgjigje kësaj dileme themi: Ne të gjith themi: dëshmoj se ska hyjni tjetër përos All-llahut dhe se Muhammedi, është Pejgamber i All-llahut. اka domethënë dëshmia se Muhammedi, është i Dërguar i All-llahut?

Dijetarët kanë thënë: "respektimi i urdhërave të tija, besimi i lajmeve të tija, largimi nga ndalesat dhe qortimet e tija dhe adhurimi i All-llahut me atë që ka ligjësuar".

Nëse dikush thotë se medhhebi im është kështu, ne i themi: kështu ka thënë Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe ti nuk duhet të kundërshtosh fjalën e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, me fjalë të askujt.

Madje edhe imamët e medhhebeve kanë ndaluar imitimin e verbër të tyre duke thënë:

(( متى تبين الحق فإن الواجب الرجوع إليه)).

"اdo herë që sqarohet e vërteta obligohemi ti kthehemi asaj".

Andaj atij që na kundërshtohet duke u mbështetur në ndonjë medhheb të caktuar i themi: pasiqë të gjith ne dëshmojmë se Muhammedi, është i Dërguar i All-llahut, kjo kërkon prej neve që vetëm ate ta pasojmë.

Kjo nuk domethënë mosvlerësim i librave të dijetarëve dhe fukahave, përkundrazi kthimi dhe përfitimi prej tyre është i rëndësishëm dhe pa to nuk mund të kuptojë fenë një kërkues i dijes.

11- Verifikimi dhe stabiliteti

Prej edukatës të cilën duhet ta posedojë një studiues i fesë është verifikimi i lajmeve dhe sigurimi gjat nxjerrjes së dizpozitave. Nuk mund të përhapim lajme pa i verifikuar ato dhe pas verifikimit të tyre duhet të shohim se a janë meritore për të qenë bazë nga të cilat nxirren dispozita fetare ose jo.

Verifikimi është një gjë shumë me rëndësi, sepse transmetuesit disa herë kanë qëllime të këqija, ata transmetojnë vetëm gjërat që shëmtojnë autoritetin e atyre nga të cilët transmeton. Disa herë ata nuk kanë qëllime të këqija, mirëpo nuk e kanë kuptuar mirë. Për këto shkaqe është shumë i rëndësishëm verifikimi. Nëse verifikohet me varg të shëndosh transmetuesish se ai ka thënë një mendim të gabuar, atëherë mënyra më e mirë për përmirësimin e këtij gabimi është debatimi direkt me te.

Shkurtë thënë, nëse na transmetohet ndonjë fjalë nga dikush dhe mendon se ky mendim është i gabuar, para vetes ke tre mënyra:

a- Verifikimi i vërtetësisë së lajmit.

b- Shikimi në saktësin e vendimit dhe nëse është i saktë duhet përkrahur e nëse është gabim atëherë,

c- Kontakton me te dhe debaton rreth këtij mendimi qetë dhe me respekt.

Nuk është lehtë njeriu të vije deri të konkluzat dhe dispozitat e shëndosha, andaj i duhet kohë e gjatë dhe durim i madh në shfletimin e librave dhe nxjerrjen e dobive dhe mësimeve prej tyre. Njeriu në fazën e studimit duhet të kaloj secilën lëmi duke u ngritur gradualisht në te, duke filluar nga librat fillestare dhe duke u ngritur drejt librave më të gjëra dhe më të profesionalizuara. Kjo sdo mend se kërkon durim shumë të madh.

Ai që kërcen nga një libër në tjetrin, nga një fazë në tjetrën, ai zakonisht nuk përfiton nga librat dhe nga dija. Ai mund të mësojë disa mesele, mirëpo nuk arrinë të mësoj rregullat dhe disiplinat kryesore të fesë që i ndihmojnë të nxjerë konkluza dhe dispozita.

Je stabil në leximin e librave dhe studjimin e tyre dhe në përcaktimin e hoxhës dhe përcjelljen e ligjeratave dhe mësimeve të tija.

12- Kujdesi për të kuptuar qëllimin e All-llahut, tebareke ve teala, dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Kuptimi është një elemnt shumë i rëndësishëm tek kërkuesi i dijes, domethënë të kupthet qëllimi i All-llahut, azze ve xhel-le, dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sepse shumë njerëz ndoshta kanë dije në formë të informatave të shumta, mirëpo u mungon kuptimi i tyre.

Nuk mjafton vetëm mësimi përmendsh i disa ajeteve dhe haditheve pa kuptuar domethënien e gjërë të tyre. Domosdo duhet të kuptojmë qëllimin e All-llahu, subhanehu ve teala, dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sepse shumica e njerëzve gabojnë me të madhe duke sjellë si argument ajete dhe hadithe të cilat gabimisht i kanë kuptuar.

Shejh Ibën Uthejmini, rahimehull-llah, thotë: "Dëshiroj të potencoj një gjë shumë të rëndësishme në këtë drejtim. Gabimi nga keqkuptimi mund të jetë më i rezikshëm se gabimi nga injoranca, sepse injoranti që gabon gabon nga injoranca e tij dhe e di se është injorantë dhe dëshiron të mësohet, kurse ai që gabon nga keqkuptimi, ky mendon për vete se është dijetar dhe se ja ka qëlluar, mendon se kjo është qëllimi i All-llahut dhe Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Shikoni se sa rëndësi të madhe i jep All-llahu, azze ve xhel-le, kuptimit.

All-llahu, xhel-le shanuhu, thotë:

[ وَدَاوُدَ وَسُلَيْمَانَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ * فَفَهَّمْنَاهَا سُلَيْمَانَ وَكُلّاً آتَيْنَا حُكْماً وَعِلْماً وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُدَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ وَكُنَّا فَاعِلِينَ ] (الانبياء الآيتان: 78، 79) .

"(Përkujto) Davudin e Sulejmanin kur pleqëronin për çështjen e bimës (mbjelljes) të cilën delet e atij populli e kishin kullotur natën, e Ne ishim përcjellës të gjykimit të tyre. E Sulejmanit Ne ia mësuam atë (përgjigjen e saktë), po secilit (prej tyre) u patëm dhënë urtësi e dije. Ne bëmë që kodrat dhe shpezët të madhërojnë (bëjnë tesbih) së bashku me Davudin. Ne kemi mundësi (ta bëjmë këtë) edhe e bëmë". (El-Enbija: 78- 79).

All-llahu, azze ve xhel-le, në këtë ajet e dalloi Sulejmanin, alejhisselam, me kuptim, edhe pse kjo nuk domethënë mungesë të dijes te Davudi, alejhisselam, sepse " secilit (prej tyre) u patëm dhënë urtësi e dije".

Ky ajet na tregon rëndësinë e kuptimit dhe se vetëm informatat nuk janë çdo gjë.

Nëse një njeri dëshiron të përfiton nga dija që ka dhe të ndikon te tjerët duke u bërë shembull për ta, thirrës në të mirë dhe imam në fe, duhet tu përmbahet këtyre gjërave, sepse me durim dhe bindje arrihet imamllëku në fe, All-llahu, azze ve xhel-le, ka thënë:

[وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآياتِنَا يُوقِنُونَ ] (السجدة الآية:24).

"Dhe prej tyre Ne bëmë prijës që me urdhrin Tonë udhëzojnë, pasi që ata (që i bëmë prijësa) ishin të durueshëm dhe ndaj argumenteve Tona ishin të bindur". (Es-Sexhde: 24).

Këto ishin disa gjëra të cilat janë të rëndësishme për secilin njeri që është nisur rrugës së dijes dhe të cilat i ka përmendur Shejhu i madh, Ibën Uthejmini, rahimehull-llah, kurse ne kemi bërë përpunimin e tij, duke marrë atë që kemi menduar se është në lidhje dhe kontekst me atë që jemi duke shkruar disa javë me rradhë dhe kemi shtuar gjëra tjera të nevojshme.

All-llahun e lusim që të na dhurojë dije të dobishme dhe vepra të mira, kuptim të fesë dhe sinqeritet në fjalë dhe vepra. Amin.


Bekir Halimi,
31.3.2006

[ORIONI]

Gjërat që na ndihmojnë në rrugën e dijes


Ne hutbet e kaluara kemi folur mbi shumë gjëra të cilat duhet ti kemi parasysh edhe si xhemat edhe si hoxhallarë. Në hutben e fundit kemi folur për gjërat që duhet ti ketë parasysh njeriu që është nisur në rrugën e dijes. Kurse në këtë hutbe do të flasim për disa gjëra që i ndihmojnë njeriut në këtë rrugë.

Rruga e dijes është rrugë e vështirë, andaj edhe ka nevojë që njeriu i cili niset në këtë rrugë të jetë i përgaditur edhe psiqikisht edhe fizikisht. Në këtë hutbe do të mundohemi ti përmendim disa gjëra që janë me rëndësi të madhe dhe i ofrojnë ndihmesë njeriut në këtë rrugë.

Duke u mbështetur në disa këshilla të hoxhës së madhe, Ibën Uthejminit, rahimehull-llah, ju ofrojmë këto gjëra:


1- Devotshmëria.


Devotshmëria është porosi për mbarë njerëzimin, që nga fillimi i tyre dhe deri në mbarimin e sojit të tij.

All-llahu, azze ve xhel-le, ka thënë:

] وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ وَإِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ غَنِيّاً حَمِيدا [ (النساء: من الآية131)

"…Ne ju patëm sugjeruar atyre që iu pat dhënë libri para jush, e edhe juve që të keni frikë nga All-llahu. Po në mos besofshit, (dine) e All-llahut është ç'ka në qiej dhe ç'ka ka në tokë. All-llahu është i panevojë e i falënderuar". (En-Nisa: 131).

Kjo ka qenë edhe porosia që Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ia ka dhënë ummetit të tij, siç tregon Ebu Umamete El-Bahiliu, radijall-llahu anhu, duke thënë:

(( سمعت رسول الله e يخطب في حجة الوداع فقال: إتقوا ربكم، وصلوا خمسكم، وصوموا شهركم، وأدٌوا زكاة أموالكم، وأطيعوا أمراءكم تدخلوا جنة ربكم ))

"Kam dëgjuar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, në hutben lamtumirëse duke thënë: "Keni frikë Zotin tuaj, falni pesë kohët e namazit, agjëroni ramazanin, jepne zekatin e pasurisë tuaj dhe respektoni udhëheqësit e jua, do të hyni në xhennetin e Zotit tuaj". (Tirmidhiu).

Këtë porosi e kanë bartur muslimanët e parë brez pas brezi dhe secili ka porositur vëllanë e vet që të jetë i devotshëm, të ketë frikë All-llahun dhe të bëhet takva. Ata kanë shfrytëzuar hutbet, letërkëmbimet dhe porositë në shtratin e vdekjes për tua dhënë këtë porosi.

Omeri, radijall-llahu anhu, ka porositur djalin e tij duke i thënë:

أما بعد فإني أوصيك بتقوى الله -عز وجل– فإنه من اتقاه وقاه، ومن أقرضه جزاه ؛ ومن شكره زاده

"Të porosis që të jesh takva, sepse ai që ka frikë prej Tij ruhet, kurse ai që ijep All-llahut borxh shpërblehet dhe ai që e falënderon i shtohet e mira".

Aliu, radijall-llahu anhu, ka porositur një njeri duke i thënë:

( أوصيك بتقوي عز وجل الذي لا بد لك من لقائه ولا منتهى لك دونه، وهو يملك الدنيا والآخرة)

"Të porosis që të jesh takva ndaj Atij që patjetër do të takohesh me Te dhe nuk mund të arrish fundin tënd pa Te, e Ai është Poseduesi i dynjasë dhe ahiretit".

Një njeri i devotshëm ia dërgon një letër vëllaut të vet për feje dhe mes tjerash i thotë:

( أما بعد ... أوصيك بتقوى الله الذي هو نجيك في سريرتك ، ورقيبك في علانيتك، فاجعل الله من بالك على كل حال في ليلك ونهارك. وخف الله بقدر قربه منك وقدرته عليك، واعلم أنك بعينه لا تخرج من سلطانه إلى سلطان غيره، ولا من ملكه إلى ملك غيره، فليعظم منه حذرك وليكثر وجلك والسلام).

"Të porosis që të jesh takva, sepse kjo është bashkëbiseduesi yt në sekret dhe kontrolluesi yt në publik. Ke All-llahun në kujtesë në çdo gjendje dhe gjatë ditës dhe gjatë natës. Frikoju All-llahut aq sa është afër teje dhe aq sa ka fuqi ndaj teje. Dije se ti nuk mund të dalish nga pushteti i Tij në pushtetin e dikujt tjetër, as nga mbretëria e tij në mbretëri tjetër. Ke kujdes të madh ndaj Tij dhe ke frikë të madhe. Selam".

All-llahu, tebareke ve teala, ka përmendur se xhenneti është bërë gati për ata që janë të devotshëm, që domethënë se takvatë janë xhenetli, na bëftë All-llahu prej tyre, për këtë njeriu duhet të jetë takva, të zbatojë urdhërat dhe të largohet nga ndalesat, duke kërkuar shpërblimin dhe shpëtimin nga denimi.

All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

] يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَاناً وَيُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيم [ (لأنفال الآية:29) .

"O ju që besuat, nëse keni frikë All-llahun, Ai do të vërë udhëzim (në zemrat tuaja) për ju, do t'ua mbulojë të këqijat, do t'ua falë mëkatet. All-llahu është dhurues i madh". (El-Enfal: 29).


Si ndërlidhet takvallëku me kërkimin e dijes?


Nëse ndalemi dhe analizojmë këtë ajet që cituam, do të nxjerim prej tij disa dobi shkencore që e japin edhe ndërlidhjen mes këtij nëntitulli me kërkimin e dijes.

"Do tu jap furkan - Ai do të vërë udhëzim (në zemrat tuaja) për ju (sikurse qëndron në përkthimin e Sherif Ahmedit".

Domethënë: do të keni aftësi për të bërë ndarjen mes të vërtetës dhe të kotës, mes asaj që është e dobishme dhe asaj që është e dëmshme. Ska dyshim se kjo ndodh me dije. All-llahu, azze ve xhel-le, ia hap këtij njeriut diapazonet e dijes, aq sa nuk ua hap tjerëve, sepse takvallëku jep udhëzim shtesë, dije shtesë, kujtesë shtesë, etj.

Njeriu aq sa ma shumë i shtohet dija aq ma shumë duhet t'i shtohet njohja dhe furkani, dalluesi mes të vërtetës dhe të kotës, mes të dobishmes dhe të dëmshmes.

Takvallëku është shkak shumë i fuqishëm që i jep njeriut kuptim të shëndoshë të gjërave, ia shton dijen dhe i jep njeriut fiziognomi, firase për të bërë dallim mes njerëzve nga shikimi i parë.


2- Qëndresa dhe vazhdimi në rrugën e kërkimit të dijes.


Njeriu i cili niset në rrugën e dijes duhet ta dijë se nuk do të arrijë të posedojë dije të mjaftueshme nëse nuk ëshjtë i përgaditur të qëndrojë i paluhatur në këtë rrugë dhe të vazhdojë pa ndalur në këtë drejtim. Duhet të lodhet për të nxënë dije, duhet duruar gjat nxënies dhe duhet ruajtur ate pas nxënies. Njeriu nuk mund të arrijë dien pa u lodhur dhe raskapitur. Kërkuesi i dijes duhet ti ecë të gjitha rrugët që e çojën deri te dija, kjo është një vepër e mundimshme, mirëpo ka shpërblim prej All-llahut.

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( من سلك طريقاً يلتمس به علماً سهل الله له طريقا إلى الجنة ))

"Ai që ecë rrugës së dijes All-llahu ia lehtëson rrugën për në xhennet". (Muslimi).

Andaj njeriu që është nisur në këtë rrugë nuk duhet të ndalet, por duhet të qëndrojë dhe të braktisë të gjtiha gjërat që e angazhojnë nga dija.

E kanë pyetur Ibën Abasin, radijall-llahu anhu:

بما أدركت العلم؟ قال: بلسان سؤول، وقلب عقول، وبدون غير مئول

"Si e fitove dijen? Tha: me gjuhë pyetëse, zemër që kupton dhe trup që nuk përton".

Ai ka treguar për vehten e tij dhe lodhjen në rrugën e dijes duke thënë:

(( ... إن كان ليبلغني الحديث عن الرجل فآتي بابه – وهو قائل – فأتوسد ردائي على بابه، تسفي الريح على من التراب، فيخرج فيقول : يا ابن عم رسول الله ما جاء بك ؟ ألا أرسلت إلي فآتيك ؟ فأقول: أنا أحق أن آتيك، فأسأله عن الحديث .. )).

"Kuptoja se dikush ka ndonjë hadith dhe shkoja te dera e tij. Nëse e gjeja duke pushuar pas dite, kajlula, mbështetesha te dera e tij, kurse era më rahte fytyrën time me rërë. Kur dilte dhe më shihte më thoshte: o djal i axhës së Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, pse ke ardhë te unë? Më kishe thirrë, e unë kisha ardhur te ti. Unë kam më shumë detyrë që të vijë te ti dhe e pyesja për hadithin…".

Ibën Abasi, radijall-llahu anhu, u tregua modest ndaj dijes, kurse dija e ngriti shumë lart.

Njeriu që është nisur në rrugën e dijes duhet të ketë qëndresë dhe durim të madh.


Disa tregime në këtë drejtim


Tregohet se Imam Shafiu, rahimehull-llah, kishte shkuar musafir te Imam Ahmedi, rahimehull-llah. I ofroj darkën. E ngrëni darkën Imam Shafiu derisa e përfundoi tërësisht pjatën, pastaj u ndanë, secili shkoi në dhomën e vet. Imam Shafiu mbeti duke menduar mbi një hadith, tentim për të nxjerur dispozitat fetare që mund të nxiren prej këtij hadithi. Ky hadith është shumë i vogël si tekst: "Ebu Umejr, çka bëri nugajri". (Buhariu).

Imam Shafiu, rahimehull-llah, tërë batën mendoi rreth këtij hadithi kaq të vogël dhe sipas disa dijetarëve vetëm nga ky hadith ka nxjerur mbi një mijë përfitime shkencore dhe dispozita fetare. Kështu vazhdoi deri në mëngjes. Kur thirri ezani i sabahut, Imam Shafiu u ngrit ta fal namazin pa marë abdest. Kur Imam Ahmedi, e lavdëronte Imam Shafiun, rahimehumull-llah, para familjes së tij, ata ia kthyen:

Si e lavdëron këtë njeri, kur ngrëni dhe piu, ra në gjum dhe nuk fali namaz nate dhe e fali sabahun pa abdest?! E pyeti Imam Shafiun për këtë gjë, kurse ai iu përgjigj: Ngrëna derisa e përfundova pjatën sepse nuk kam gjetur ushqim më hallall se ushqimi i Imam Ahmedit, andaj dëshirova ta mbushi barkun me ushqim hallall. Sa i përket faktit se nuk kam falur namaz nate, ajo është e vërtetë, mirëpo angazhimi me dijen është më i vlefshëm se angazhimi me namaz, kurse unë mendoja mbi një hadith dhe sa i përket faljes së namazit të sabahut pa abdest të ri, sepse unë nga jacija deri në sabah nuk kam fjetur andaj edhe nuk kam patur nevojë të mar abdest të ri".

Shikoni se çfarë ndodhi dhe çfarë qëndrese dhe durimi në marrjen e mësimeve nga hadithet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem?!

Kjo është vetëm një rast prej shumë rasteve që tregojnë qëndresën e madhe të kërkuesve të dijes në këtë rrugë.

A kemi kësi lloj qëndrese në mesin tonë?! Njeriu si të del nga shkolla e hedh çantën dhe nuk merret më aspak me librat derisa të vijë dita e ardhshme, ose kemi njerëz të cilët nga dita që kanë përfunduar fakultetin nuk kanë hapur asnjë libër për të shtuar dijen apo për të rifreskuar mësimet, apo për të përmirësuar ndonjë mësim që gabimisht e ka kuptuar apo e ka mësuar!

Tregon shejh Ibën Uthejmini, rahimehull-llah, nga hoxha i tij Abdurahman Sadiu, rahimehull-llah, se ai ka përmendur një ditë rastin e Imamit të kufijanëve në gjuhë dhe gramatikë arabe. Ai kur filloi ta mësojë këtë lëndë nuk i shkonte aq lehtë dhe ishte në dilemë të madhe ta braktisë ate. Një ditë duke ecur rrugës pa një bubrec i cili mbante ushqimin dhe tentonte të hyp në një murë. Mirëpo çdo herë që hypte pak binte, por ajo qëndroi në këtë tentim derisa e tejkaloi këtë pengesë dhe hypi në murë. Kur e pa këtë pamje Imam Kesaiu, rahimehull-llah, tha: ky bubrec qëndroi derisa ia arriti qëllimit, andaj edhe ky qëndroji derisa u bë imam në gjuhën arabe.

Njeriu duhet të ketë qëndresë dhe nuk duhet të dëshpërohet, sepse dëshpërimi e mbyll derën e të mirës. Njeriu në këtë rrugë nuk duhet të jetë pesimist por duhet të jetë optimist i madh dhe të punojmë në këtë drejtim.


3- Kujtesa


Njeriu që është nisur në rrugën e kërkimit të dijes duhet të përsërisë sa ma shumë mësimet, ti mëson mirë dhe ti futë në kujtesën e tij apo ti regjistron në libër, sepse njeriu mund të haron , andaj nëse nuk i përsëritë mësimet mund ti haron ato.

Poeti ka thënë:

العلــم صيــد والكتابــة قيــده قيد صيودك بالحبـــال الواثقــة

فمن الحماقــة أن تصيــد غزالـة وتتركهــا بين الخلائـق طالقــة

Dija është gjah, kurse shkrimi është pranga

Prnagos gjahun tënd me litar të fuqishëm

Se është mendjelehtësi të kapish syrkadhen

e ta lësh të lirë mes krijesave

Mënyra më e mirë për të mbajtur në kujtesë mësimin e marrë është zbatimi i asaj në jetën e përditshme dhe tregimi i kësaj gjëje tjerëve.

All-llahu, azze ve xhel-le, ka thënë:

] وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدىً وَآتَاهُمْ تَقْوَاهُم [ (محمد، الآية: 17).

"Kurse ata që e gjetën rrugën e drejtë, Ai atyre u shton edhe më udhëzimin në rrugën e drejtë dhe u ofron mundësi të jenë edhe më të matur".(Muhammed: 17).

] )وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدىً[ (مريم الآية: 76)

"E All-llahu u shton besimin atyre që u udhëzuan, e veprat e mira të përjetshme janë shpërblim më i dobishëm te Zoti yt, dhe përfundim më i mirë". (Merjem: 76).

Andaj ç do herë që njeriu punon me dijen e tij, All-llahu, tebareke ve teala, ia shton kuprimin dhe kujtesën, sepse fjala: "zadehum huden- Ai atyre u shton edhe më udhëzimin në rrugën e drejtë", i kaplon të gjitha këto domethënie.


4- Qëndrimi me dijetarë


Njeriu që është nisur në kërkimin e dijes duhet të kërkojë ndihmë te All-llahu, subhanehu ve teala, e pastaj të shoqërohet me dijetarë, të ndihmohet me librat që kanë shkruar ata, sepse vetëm leximi i asaj që kanë shkruajtur kërkon kohë të gjatë dhe mund të keqkuptohen shumë gjëra, kurse marrja e dijes nga dijetarët e shkurton këtë rrugë dhe të mbron nga keqkuptimi i këtyre çeshtjeve.

Më herët kanë thënë:

[ من كان دليله كتابه فخطئه أكثر من صوابه ]

"Kush udhërrëfyes ka librin gabimet e tija janë më të mëdha se sa qëndrimet e sakta të tija".

Andaj rruga më e saktë është marrja e dijes nga hoxhallarët dhe dijetarët sepse kështu e shkurton këtë rrugë të gjatë dhe mbrohesh nga devijimi në kuptimin e shumë çeshtjeve dhe dispozitave fetare.

Këto ishin disa gjëra që na ndihmojnë në ecurinë e shëndoshë në rrugën e dijes, kurse ne e lusim All-llahun që të na dhurojë dije të dobishme dhe vepra të mira. Amin.


Bekir Halimi

[ORIONI]

Defektet në rrugën e dijes


Deri tani kemi dhënë mjaft sqarime për dijen dhe dijetarët dhe jemi munduar të sqarojmë rolin që duhet të kenë dijetarët në ngjalljen e umetit dhe tiparet që duhet ti posedojnë që kuptimi i tyre i fesë të jetë i shëndoshë dhe i saktë.

Kemi folur edhe për gjërat që e mbrojnë njeriun nga keqkuptimi i fesë dhe gjërat që i ndihmojnë në kuptimin e shëndoshë dhe produktiv të fesë.

Sot, në këtë takim tonin flasim për disa defekte që paraqiten në këtë rrugë.


Hyrje


Pasiqë shejtani i futet njeriut nga më shumë se një derë dhe insistimi i tij për të hyrë nga dyert më të rëndësishme dhe më të mëdhaja nuk ndalet, andaj insistimi i tij për të hyrë nga dera e dijes është shumë i madh, sepse dija është vepra më e mirë pa konkurencë.

Imam Gazaliu, rahimehull-llah, ka thënë: "Gjëja me gradë më të lartë për njeriun është: lumturia e përhershme, kurse gjëja më e mirë është mjeti që shpien deri te kjo gradë. Te kjo gradë nuk mund të arrijë njeriu përpos se me dije dhe vepra, kurse veprën nuk mund ta bëjë nëse nuk di se si duhet bërë ajo vepër, andaj konkludojmë se baza e lumturisë në dynja dhe ahiret është vetëm dija, andaj edhe është vepra më e mirë". ("Ihjau Ulumid-Din", 1/12).

Për këtë shkak kjo rrugë është shumë e rëndë dhe në këtë rrugë ka shumë peripeti dhe pengesa. Këto peripeti dhe pengesa disa herë e dëmtojnë krejtësisht dijen, disa herë e prishin qëllimin e disa herë mënyrën e nxënies së saj. Prej këtyre peripetive shpërton ai të cilin e shpëton All-llahu, azze ve xhel-le.

Për këtë shkak njeriu që është në rrugën e dijes duhet ti mëson defektet që mund ti shfaqen në këtë rrugë dhe të mbrohet prej tyre.


1- Mungesa e sinqeriteti gjat mësimit të dijes.


All-llahu, subhanehu ve teala, në shumë ajete e qorton me të madhe mungesën e sinqeritetit në veprat që i bën njeriu gjat jetës së tij dhe tregon se ky njeri nuk fiton asnjë shpërblim dhe se All-llahu është i Pastër dhe i Mirë dhe vetëm të pastrën dhe të mirën e pranon.

All-llahu, tebareke ve teala, thotë:

مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ (20)

"Kush është që dëshiron fitimin e botës tjetër (Ahiretit), Ne do t'ia shtojmë fitimin e tij, e kush e dëshiron vetëm fitimin e kësaj bote, Ne ia japim, po në botën tjetër ai nuk ka hise". (Esh-Shura: 20).

مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاهَا مَذْمُوماً مَدْحُوراً (18) وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِكَ كَانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً (19)

"Kush është që e ka për qëllim vetëm këtë botë, Ne atij që duam i japim në të aq sa duam, e pastaj atij i bëjmë të hyjë në xhehennem i nënçmuar, i përbuzur. E kush e ka për qëllim botën tjetër, duke qenë ai besimtar, përpiqet për të ashtu si i takon asaj, angazhimi i tyre do të jetë i pranishëm (te Zoti)". (El-Isra: 18- 19).

Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, thotë: Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: All-llahu, azze ve xhel-le, thotë:

"Unë jam më i panevojshmi për ortak, ai që bën një vepër dhe më bën ortak në te, e lë atë njeri dhe veprën e tij". (Muslimi).

Ebu Sad ibën Ebi Fudale El-Ensariu, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

"Kur ti bashkon All-llahu mbarë njerëzit në Ditën e Kijametit, atë ditë që ska dyshim në te do të thërret një thirrës: ai që i ka bërë ortak All-llahut në një vepër që e ka bërë për Te le të kërkon shpërblimin e tjetërkush përpos All-llahut, sepse All-llahu është më i panevojshmi nga shirku". (Sahih, Ibn Maxheja).

Zejd ibën Thabiti, radijall-llahu anhu, thot: kam dëgjuar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duka thënë:

"Ai që qëllim të vetin ka dynjanë, All-llahu ia shpërndanë çeshtjet e tija, i vëndon varfërinë mes syve dhe nga dynjaja nuk i vjen më shumë se sa ajo që i ka caktuar, kurse ai që qëllim të vetin ka ahiretin, All-llahu ia grumbullpn çështjet, i vëndon pasurinë në zemrën e tij dhe i vjen dynjaja përdhunshëm". (Sahih, Ibn Maxheja).

Hatib Bagdadiu, rahimehull-llah, ka thënë:

"Ai që ka kohë, të cilit All-llahu i ka dhënë trup të shëndetshëm, i është bërë e dashur largimi nga shtresa e injorantëve dhe ka vullnet për ta mësuar fenë ta shfrytëzon këtë mundësi dhe të mer iniciativë nga frika se mund ti ndodh diç që e largon prej këtij qëllimi ose i ndërrohet gjendja dhe pengohet nga kjo rrugë. Le të jetë serioz në këtë çeshtje, i sinqertë në nijetin dhe synimin e tij dhe kërkon prej All-llahu që ti jep dije të dobishme dhe sukses në te dhe ta rruan nga dija nga e cila nuk ka dobi.

Le të rruhet që mos të ketë qëllim nga kërkimi i dijes polemikat dhe debatet, të kthehen njerëzit kah ai dhe të mer kompenzim për te". ("El-Fekih Vel-Mutefekih", 2/87).

Kab ibën Maliku, radijall-llahu anhu, tregon: kam dëgjuar Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duke thënë:

"Ai që kërkon dije për tu renditur në rradhtë e dijetarëve dhe për të polemizuar me injorantët, a për ti kthyer fytyrat e njerëzve drejt tij, do ta shtin All-llahu në zjar". (Sahih, Tirmidhiu).

Kadi Ebu Bekër Ibën Arbaiu, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë hadith thotë:

"Dija mund të bëhet shkatërrim për bartësin e tij, nëse nuk e kërkon për All-llah. Hadithi tregon se qëllimi është shtyllë e veprës, rukën, ose kushti pa të cilin nuk ka vlerë. Nëse mungon ky kusht atëherë kjo verpër nuk është asgjë, … e nëse dëshiron të renditet në rradhët e dijetarëve, prishet nga shkaku i zilisë dhe mburrjes para mocanikëve dhe kjo vepër e cila duhet të bëhet për ahiret po bëhet për dynja. Nëse dëshiron të polemizon me injorantët, bëhet si ata. Nëse dëshiron të tërhjek fytyrat e njerëzve kah ai për të fituar pasuri të kësaj bote, e shet fenë për pak gjëra të kësaj dynjaje. Ky njeri është mëkatar dhe i prishur, shpresojmë të vdes me shehadet e të mbetet nën Dëshirën e All-llahut, subhanehu ve teala, ose ti dridhet besimi e ti dobësohet në çastet e vdekjes e të bëhet nga banorët e zjarit". ("Aridetul-Ahvedhi", 10/121).

Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

"Ai që mëson një dije e cila duhet të mësohet për All-llah, kurse e mëson për të fituar mirësi të kësaj bote nuk do të nuhat aromën e xhennetit në Ditën e Kijametit". (Sahih, Ebu Davudi).

Abdullah ibën Mesudi, radijall-llahu anhu, ka thënë:

"Si do të jetë gjendja juaj kur do t'ju kaplojnë fitnet nga çdo anë. Në te do të rriten të vegjlit dhe do të plaken të vjetrit e do të bëhen adete të pasuara, e nëse ndryshohen do të thuhet: kjo gjë është vepër e keqe. I kanë thënë: kur do të ndodh kjo? Tha: kur do të pakësohen besnikët, të shtohen kryetarët, të pakësohen fukahatë (dijetarët e fesë), të shtohen kur'atë (lexuesit e Kur'anit), ta mësojnë njerëzit fenë jo për fe dhe kur të dëshirojnë ta fitojnë dynjanë me vepra të ahiretit". (Sahih, Daremiu).

Hasan Basriu, rahimehull-llah, ka thënë:

"Denimi i dijetarit është vdekja e zemrës. I kanë thënë" ç'është vdekja e zermës? Tha: kërkimi i dynajsë me vepra të ahiretit".

Xhafer ibën Muhamedi ka thënë:

"Nëse shihni një dijetar që e do dynajën akuzone në fenë e tij, sepse secili njeri atë që do me te edhe mirret".

Sufjan Theuriu ka thënë:

"Njeriu mëson fenë që të ketë frikë All-llahun, andaj edhe i është dhënë përparësi dijes para veprave tjerave, sepse me të njeriu i frikohet All-llahut".

Gjithashtu thoshte:

"Stolisne dijen dhe mos u stolisnu me dije". (Shiko: "Xhamiu Bejanul-ilmi ve Fadluhu", 1/ 191).

Imam Dhehebiu, rahimehull-llah, duke folur në jetëshkrimin e Hisham Ed-Destuvaiut, rahimehull-llah, thotë:

"Ishte Hafidh, Huxhe, Imam, Sadik, Ebu Bekër, Hisham ibën Ebu Abdullah El-Basri Er-Rebii, tregtar i rrobave nga Destu, kurse Destu ishte një vend në Ahvaz.

Aun Ibën Umare thotë: kam dëgjuar Hisham Destuvaiun duke thënë: "Pasha All-llahun nuk mund të them se ndonjë herë kam kërkuar hadithin sinqerisht për All-llahun".

Imam Dhehebiu thotë: Pasha All-llahun as unë nuk mund të them për veten. Selefi kërkonin dijen për All-llah andaj edhe u dalluan e u bën imamë që pasoheshin. Kishte njerëz që në fillim nuk e kërkonin dijen për All-llah, e fituan dhe u dalluan me të, pastaj llogaritën vetveten e kjo dije i shpiu në sinqeritet. Muxhahidi dhe të tjerët kanë thënë:

"Kërkuam dijen jo për All-llah, mirëpo dija insistoi që të jetë vetëm për All-llah".

Ka njerëz që e kanë kërkuar dijen me qëllim të keq dhe për dynja e që të lavdërohen, andaj ata fitojnë atë që kanë patur për qëllim. Kjo kategori e njerëzve nuk janë ndriçuar me dritën e dijes, nuk len mbresa në zemër dhe nuk jep fryta të mëdha, kurse dijetar është ai që ia ka frikën All-llahut.

Disa njerëz tjerë kanë marrë dije dhe kanë fituar pozita, mirëpo bënë zullum, nuk iu përmbanë dijes, bënë mëkate të mëdha dhe vepra imorale, të mallkuar qofshin, ata nuk janë dijetarë.

Disa të tjerë nuk kanë frikë All-llahun në dijen e tyre por i përdorin hilet, japin fetva me lehtësime, transmetojnë transmetimet jo të sakta, madje disa shpifin mbi All-llahun dhe gënjejnë mbi Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, për këtë All-llahu ia çeri perdën, i iku dija dhe u bë zahireja e tij për në zjar.

Të gjitha këto grupe kanë transmetuar prej dijes shumë gjëra, janë zhytër në te, mirëpo pas tyre erdhën njerëz që kishin mungesë të qartë në dije dhe vepra. Pas tyre erdhën njerëz që lidhja e tyre me dijen ishte vetëm sipërfaqësore, prej tij vetëm pak kishin marë, u shtirën sikurse janë dijetarë të ndershëm, asnjëher nuk u shkoj ndërmend se me këtë vepër i afrohen All-llahut, sepse nuk kanë parë ndonjë hoxhë të cilin duhet ta pasojnë në dije e u bënë si masa e gjërë. Qëllimi i mësuesit nga ky tabor është të posedojë libra të çmueshëm që i deponon për të shikuar ndonjë herë, i deformon gjërat që i citon dhe nuk i analizon mirë. All-llahun e lusim të na jep shpëtim dhe falje…". ("Sijer", 7/152).

Dija është çelësi i veprës dhe udhëheqësi i tij, baza mbi të cilën ngritet vepra, andaj duhet të jetë i sinqertë për All-llahun që të jetë i pastër dhe të jep si fryta veprat e mira, të cilat shpresojmë se do të pranohen te All-llahu, azze ve xhel-le.

Duhet sinqeriteti në kërkimin e dijes, kurse kjo arrihet duke bërë nijet që kërkimin e dijes ta bësh vetëm për All-llah, ta largosh injorancën nga vetja dhe tjerët, ta mbrosh sherijatin nga sulmet e ndryshme dhe të egra për ta shmëtuar, falsifikuar dhe ngatërruar.


Shënim: Në hutbet tjera do të flasim për: fshehjen e dijes; folja mbi All-llahun pa dije; pretendimi i dijes; nënçmimi i dijes dhe dijetarëve; mendjemadhësia dhe vetadmirimi; mungesa e frikës ndaj Zotit; polemikat dhe debatet sterile; haresa; mburravecllëku; fanatizmi pas mendimit të gabuar, imitimi i verbër dhe arbitrimi i mendimeve të njerëzve; nxitimi në dhënie të fetvave; zilia dhe urrejtja. Do të mundohemi ti paraqesim këto defekte për tu shmangur prej tyre dhe për të qenë ecuria jonë në këtë drejtim e shëndoshë dhe dobiprurëse, inshaAll-llah.


Bekir Halimi

[ORIONI]

Defektet në rrugën e dijes ll


Vazhdojmë në këtë hutbe me elementet tjera që janë pengesa dhe defekte në rrugën e dijes.


2- Fshehja e dijes


Defekti i dytë në këtë rrugë është fshehja e dijes, fshehja e asaj që ta ka mësuar All-llahu, azze ve xhel-le, dhe me këtë vepër përhapet injoranca dhe mbetet dominante injoranca.

All-llahu, tebareke ve teala, thotë:

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنْ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُوْلَئِكَ يَلْعَنُهُمْ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمْ اللاَّعِنُونَ (159)

"Ata, të cilët fshehin argumentet dhe faktet që Ne i shpallëm, e pasi që ato ua sqaruam njerëzve në librin, të tillët i mallkon All-llahu, i mallkojnë edhe ata që mallkojnë". (El-Bekare: 159).

Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, duke e komentuar këtë ajet thotë: "All-llahu, azze ve xhel-le, tregon se ai që i fsheh faktet dhe udhëzimin që ka shpallur është i mallkuar… Është për qëllim secili që e fsheh hakun dhe e kaplon secilin që fsheh dijen e fesë së All-llahu dhe e cila ka nevojë të përhapet… Këta njerëz i mallkon All-llahu, domethënë distancohet prej tyre dhe i largon nga shpërblimi dhe i mallkojnë këta njerëz edhe melaqet edhe njerëzit". (shiko: "El-Xhamiu liAhkamil-Kuran", 2/189).

Ahmed Shakiri, rahimehull-llah, në librin e tij "Umdetut-Tefsir" thotë: "Ky ajet është kërcënim i ashpër ndaj atij që fsheh argumentet e qarta, objektivat e shëndosha dhe udhëzimin e dobishëm për zemrat e njerëzve të cilat i kanë sjellur pejgamberët". (Shiko: "Umdetut-Tefsir", 1/ 279).

All-llahu, subhanehu ve teala, thotë:

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنْ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً أُوْلَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلا يُكَلِّمُهُمْ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (174) أُوْلَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوْا الضَّلالَةَ بِالْهُدَى وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ (175)

"Ata që fshehin nga libri atë që shpalli All-llahu dhe për të fitojnë shumë të paktë, ata në barqet e tyre fusin vetëm zjarr. Atyre All-llahu nuk do t'u flasë në ditën e gjykimit dhe as nuk i shfajëson ata, por për ta pason dënimi i rëndë e i padurueshëm. Ata janë që në vend të udhëzimit e morën humbjen dhe dënimin në vend të shpëtimit. Sa të durueshëm qenkan ata ndaj zjarrit?". (El-Bekare: 174- 175).

Abdurahman Sadiu, rahimehull-llah, thotë:

"Ky ajet është kërcënim i ashpër ndaj atij që i fsheh ato që ia ka shpallur All-llahu, subhanehu ve teala, pejgamberëve të Vet dhe dijen, gjë për të cilën All-llahu ka marrë besën nga bartësit e tij se do tua përhapin njerëzve dhe nuk do ta fshehin, andaj ai që e zëvendëson këtë gjë me gjëra të kësaj dynjaje dhe e lanë pas dore urdhërin e All-llahut, këta: "… ata në barqet e tyre fusin vetëm zjarr", sepse këtë pasuri që kanë fituar e kanë fituar në mënyrë më të keqe dhe me ndalesat më të mëdhaja, andaj edhe shpërblimi i tyre ishte sipas llojit të veprës së tyre. Këtyre njerëzve nuk u flet All-llahu, është i mllefosur me ta, ua ka kthyer shpindën, kurse kjo është më e dhimbshme se denimi i zjarit… Këta njerëz që kanë braktisur Kur'anin, ia kanë kthyer shpinën, kanë zgjedhur devijimin e jo udhëzimin, denimin e jo faljen, këta njerëz vetëm zjarin e meritojnë, mirëpo si e durojnë?!" (Shiko: "Tejsirul-Kerimir-Rahman", fq. 65).

All-llahu, tebareke ve teala, thotë:

وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ (187)

"Dhe kur All-llahu mori zotimin nga ata që iu pat dhënë libri: që gjithqysh t'ua publikoni atë njerëzve, e të mos e fshehni, por ata e lanë pas dore atë për pak send të kësaj jete; pra, bënë punë të keqe". (Ali Imran: 187).

Imam Ibën Kethiri, rahimehull-llah, thotë:

"Në këtë ajet ka vërejtje për dijetarët që mos të ecin rrugës së tyre e tu ndodh ajo që u ka ndodhur atyreve që kanë qenë para tyre, andaj dijetarët e kanë për detyrë që të përhapin dijen e dobishme që shpie në vepra të mira dhe mos të fshehin asgjë prej saj". (Shiko: "Tefsirul-Kuranil-Adhim", 1/436).

Hasani dhe Katadeja thonë: "Ky ajet vlen për secilin që ka dije mbi fenë, andaj ai që di diçka prej fesë duhet tua mësojë tjerëve dhe ruajuni nga fshehja e dijes, sepse këtu qëndron shkatërrimi.

Muhamed ibën Kabi, rahimehull-llah, thotë: "Dijetarit nuk i takon që të heshtë dijen e as injorantit që ta heshtë injorancën e vet". (Shiko: Tefsirin e Imam Kurtubiut, 4/313).

Imam Sadiu, rahimehull-llah, thotë:

"Mithaku, beslidhja është marëveshja e rëndë dhe e sigurtë. Këtë besëlidhje e ka bërë All-llahu me secilin që i ka dhënë libra dhe i ka mësuar dijen që tua sqarojnë njerëzve gjërat për të cilat kanë nevojë dhe mos ta fshehin e as mos të jenë koprrac në këtë drejtim, sidosmo nëse e pyesin për ndonjë gjë ose u ndodh diçka që ua detyron këtë gjë, sepse secili që ka dijë, e ka obligim tua sqarojë njerëzve atë gjendje dhe tua bën të qartë të vërtetën nga e kota. Të sukseshmit e kanë kryer këtë detyrë në mënyrën më të plotë, ua kanë mësuar njerëzve atë që ua ka mësuar All-llahu duke e shpresuar kënaqësinë e Zotit të tyre, nga dhembshuria ndaj njerëzve dhe nga frika e mëkatit të fshehjes së dijes". (Shiko: "Tejsirul-Kerimir-Rahman", fq. 127).

All-llahu, subhanehu ve teala, i drejtohet Pejgamberit të Tij dhe duke e edukuar umetin e tij:

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنْ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ (67)

"O ti i dërguar! Komunikoje atë që t'u zbrit prej Zotit tënd, e nëse nuk bën (kumtimin në tërësi), atëherë nuk e ke kryer detyrën (revalatën-risalen). All-llahu të garanton mbrojtjen prej njerëzve (prej armiqve). All-llahu nuk vë në rrugë të drejtë popullin që mohon". (El-Maide: 67).

All-llahu, azze ve xhel-le, e detyron Pejgamberin e Tij, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që ta publikon fenë dhe mos të fsheh asgjë prej saj pa marë parasysh gjendjen dhe situatën në të cilën gjindet dhe rezikun i cili i kanoset, sepse All-llahu është ai që mbron ate.

Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, thotë: "Kështu e edukon All-llahu, azze ve xhel-le, Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe bartësit e dijes nga umeti i vet që mos të fshehin asgjë nga sherijati". (shiko: "Tefsirin e Imam Kurtubiut", 6/230).

Transmeton Imam Buhariu dhe Imam Muslimi nga Aisheja, radijall-llahu anha, e cila ka thënë:

"Ai që kujton se Resulullahi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka fshehur diçka nga Libri i All-llahut ka bërë shpifje të madhe ndaj All-llahut, spese All-llahu, azze ve xhel-le, ka thënë:

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ

"O ti i dërguar! Komunikoje atë që t'u zbrit prej Zotit tënd, e nëse nuk bën (kumtimin në tërësi), atëherë nuk e ke kryer detyrën (revalatën-risalen)…". (El-Maide: 67).

Këto ajete të qarta flasin për rezikun e madh që sjell fshehja e dijes për ata që e bëjnë këtë vepër dhe se secili njeri të cilin All-llahu e ka begatuar me dije duhet ta përhap ate. Këtë gjë shumë mirë e kanë kuptuar sahabet e Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, andaj edhe janë përhapë anë e mbanë botës për ta përhapur këtë fe, kanë braktisur vendet më të dashura për ta, sikurse është Mekeja dhe Medineja dhe kanë lërë eshtrat e tyre anë e mbanë ruzullit tokësor, krejt këtë e kanë bërë nga dëshira për ta zbatuar këtë urdhër dhe nga frika e madhe që kanë patur nga ky kërcënim.

Ti sjellim dy shembuj se sa mirë dhe qartë i kanë kuptuar këto ajete sahabet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ata janë Ebu Hurejre dhe Ebu Dherri, radijall-llahu anhuma.

Transmeton Imam Buhariu, rahimehull-llah, se Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, ka thënë:

"Njerëzit thonë: e ka tepruar me transmetime Ebu Hurejre, po mos të ishin dy ajete në Kur'an asgjë nuk do t'ju transmetoja, pastaj lexoi:

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنْ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُوْلَئِكَ يَلْعَنُهُمْ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمْ اللاَّعِنُونَ (159) إِلاَّ الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُوْلَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ (160)

"Ata, të cilët fshehin argumentet dhe faktet që Ne i shpallëm, e pasi që ato ua sqaruam njerëzve në librin, të tillët i mallkon All-llahu, i mallkojnë edhe ata që mallkojnë. Përveç atyre që pendohen, që përmirësohen dhe që u shpjegojnë njerëzve (të vërtetën), të tillëve ua pranoj pendimin, se Unë pranoj shumë pendimin, jam mëshirues". (El-Bekare: 159- 160).

Domethënë: po të mos ishin këto ajete që e qortojnë fshehjen e dijes nuk do të kishte transmetuar aspak hadithe, mirëpo pasiqë fshehja e dijes është e ndaluar u bë obligim përhapja e tij, andaj edhe kishte shume transmetime prej tij, sepse dinte shumë hadithe.

Transmeton Buhariu nga Ebu Dherri, radijall-llahu anhu, i cili ka thënë:

"Po të vëndonit shpatën në këtë qafë dhe pastaj mendoj se mund të them ndonjë fjalë që kam dëgjuar nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, para se të më hiqet koka, do ta kisha thënë".

Dijetarët dhe imamët janë kujdesur që tua kujtojnë nxënësve gjat sqarimit të edukatës së nxënies së dijes edhe nevojën e publikimit dhe kumtimit të fesë dhe ua kanë tërhjekur vërejtjen nga fshehja e dijes.

Imam Ibën Kethiri, rahimehull-llah, thotë:

"Nxënësi i dijes duhet të jetë i dobishëm për nxënësit tjerë dhe nuk duhet të fshehë dijen, sepse kanë ardhur shumë ajete dhe hadithe që e ndalojnë një vepër të tillë". (Shiko: "Baithul-Hathith", fq. 133).

Në vijim ti përmendim edhe disa hadithe që flasin për këtë temë.

Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

(( من سئل عن علم علمه ثم كتمه ألجم يوم القيامة بلجام من نار ))

"Kush pyetet për një dije dhe e fsheh do të frerohet në Ditën e Gjykimit me frerë nga zjari". (Sahih, transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu, etj.).

Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë:

مثل الذي يتعلم العلم ثم لا يحدث به كمثل الذي يكنز الكنز فلا ينفق منه

"Shembulli i atij që mëson dijen dhe pastaj nuk e tregon ate është sikur shembulli i atij që mbledh thesar mirëpo nuk shpenzon prej tij". (Hasen, Taberaniu).

Ai që e mbyll gojën dhe nuk e thot fjalën e vërtetë i mbyllet goja me frerë të zjarit të xhehenemit, domethënë sikur vepra ashtu edhe denimi.

Kjo vlen për raste dhe çështje që domosdo duhet sqaruar njerëzve, ose për raste kur një jomusliman interesohet për Islamin, ose për një njeri që rishtazi ka hyrë në fe dhe nuk di të falet ose nuk i di obligimet kryesore fetare, dhe pyet, atëherë ai që pyetet e ka obligim tia sqarojë këto gjëra dhe nëse nuk e bën këtë vepër e meriton këtë denim.

Shejh Hamid Fekihu, rahimehull-llah, thotë:

"Kjo vlen edhe në situatë kur është përhapur injoranca dhe dominojnë besimet e kota, bidatet, bestytnitë, adetet e flliqura, imitimi i jomuslimanëve, adeteve dhe principeve të tyre, të cilat e shkatërrojnë fenë, moralin dhe nderin, në këso raste obligimi më i madh i dijetarëve që kanë marrë trashëgiminë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që të japin maksimalisht mundin e tyre për ta përhapur këtë dije në mesin e familjes, vëllezërve, fisit dhe popullit të tyre me shpresë së do të bëhet shkak që ti shpëtojë All-llahu nga devijimi dhe hidhërimi i All-llahut.

Tregon Ibën Abdul-Berri, rahimehull-llah, se Selim ibën Amiri ka thënë: Ebu Umamete na tregonte shumë hadithe e pastaj thoshte: a i kuptuat? I thonim: po. Thoshte: kumtoni prej meje këtë që ua kam mësuar.

Ibën Kasimi, rahimehull-llah, thotë: "Imam Maliku kur na përshëndetke gjatë ndarjes na thoshte: keni frikë All-llahun dhe përhapne këtë dije, mësojani njerëzve dhe mos e fshehni". (Shiko: "Xhamiu Bejanil-Ilmi", 1/ 123).

Normalisht se dijen duhet përhapur atij që e meriton dhe për këtë jemi duke folur, kurse nëse dikush nuk e meriton, atëherë nuk është mëkat që atij mos ti jepet ajo dije.

Shejh Ahmed Shakiri, rahimehull-llah, thotë:

"Përhapja e dijes është obligim dhe nuk lejohet fshehja e tij, mirëpo është e veçantë për ata që e meritojnë, andaj dijetarët e kanë lejuar që mos ti jepet atyreve që nuk janë të gatshëm ta marrin dhe atyreve që insistojnë në gabim edhe nëse e kuptojnë të vërtetën.

Një dijetarë e kanë pyetur për një çeshtje, kurse ai nuk i ka dhënë përgjigje, e pyetësia ia ka përmendur hadithin:

"Kush pyetet për një dije dhe e fsheh do të frerohet në Ditën e Gjykimit me frerë nga zjari". (Sahih, transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu, etj.).

dijetari ia ktheu duke i thënë: leri këto frerë këtu dhe shko, e kur të vjen dikush që kupton e nuk i tregoj le të më lidh me këta frerë.

Disa dijetarë kanë thënë: "zgjedhi kërkuesit e dijes tënde ashtu sikurse i zgjedh kërkuesit e vajzave tuaja". (Shiko: "El-Baithul-Hathith", fq. 133).