SACROSANCTUM CONCILIUM (Kushtetuta mbi liturgjine e shenjte)

[NoName]

Kreu i gjashtë

MUZIKA E SHENJTË



112. Tradita e muzikës së Kishës së përgjithshme përbën një thesar me vlerë të paçmueshme, sepse, theksohet mes tjerash, shprehja artistike, e në mënyrë të posaçme, se këndimi sakral, i bashkuar me fjalë, është pjesë e nevojshme dhe përbërëse e liturgjisë solemne.
Padyshim muzika e shenjtë është lartësuar si nga Shkrimi i shenjtë ashtu edhe nga etërit dhe papët e Romës të cilët, jo shumë larg, duke filluar me shën Piun X, kanë theksuar më hollësisht rolin e muzikës së shenjtë në shërbesën hyjnore.
Kështu muzika e shenjtë do të jetë më shenjte nëse ajo do të jetë e lidhur ngushtë me aktet liturgjike, qoftë kur ajo më këndshëm e shpreh lutjen, qoftë kur nxitë bashkimin e shpirtërave, qoftë kur ritet e shenjta i pasuron më me shumë solemnitet. Kisha i pranon dhe i lejon në liturgji të gjitha format e artit të vërtetë, të pajisura me cilësi të duhura.
Prandaj, Koncili i shenjtë, duke i’u përmbajtur rregulloreve dhe udhëzimeve disiplinore të traditës së Kishës, si dhe duke pasur parasysh qëllimin e muzikës së shenjtë – që është lavdërimi i Hyjit dhe shenjtërimi i besimtarëve –vëndos më sa vijon:

113. Veprimi liturgjik fiton formë më të begatshme kur kulti hyjnor kremtohet solemnisht me këngë, me praninë e meshtarëve dhe me pjesëmarrjen aktive të popullit.
Sa i përket përdorimit të gjuhës le të përmbahet art. 36; për meshë art. 54; për sakramente art. 63, për lutjen e orëve art. 101.

114. Thesari i muzikës së shenjtë le të ruhet dhe të promovohet me kujdes të veçantë. Vazhdimisht le të përparojnë koret e muzikës, posaçërisht në kishtat katedrale. Ipeshkvi dhe barinjë e tjerë le të kujdesen më zell, që çdo veprim i shenjtë i kremtuar në këngë, e gjithë bashkësia e besimtarëve të mund të jetë pjesëmarrëse aktive, sipas normave të art. 28 dhe 30.

115. Le t’i kushtohet shumë kujdes formimit dhe përdorimit të muzikës në seminare, gjatë novinciatit të rregulltarëve dhe rregulltareve, në shkolla, si dhe në institute tjera dhe në shkollat katolike. Për të arritur këtë formim duhet të përgatiten me kujdes mësuesit, të cilët do të udhëheqin mësimin e muzikës së shenjtë.
Porositet me tutje, që, ku është e mundshme, të themelohen institute të larta të muzikës së shenjtë.
Kompozitorëve dhe këngëtarve të muzikës, e në veçanti nxënësve, t’iu ipet një një formim i drejtë liturgjik.

116. Kisha e pranon këndimin gregorian, si muzikë e liturgjisë romake; prandaj, në aktet litugjike, me kushte të njëjta, le t’i rezervohet vendi kryesor.
Llojet tjera të muzikës së shenjtë, posaçërisht polifonia, asesi nuk përjashtohen nga kulti, por le t’i përgjigjen shpirtit të veprimit liturgjik, në bazë të normës së art. 30.

117. Le të përplotësohet botimi tipik i librave të këndimit gregorian; aq më tepër, të përgatitet botimi kritik i librave që tanimë janë botuar pas reformës së Pio X.
Është e dobishme që të përgatitet një botim që përmban melodi më të thjeshta për përdorim në kishat më të vogla.

118. Zellshëm le të kihet përkujdesj për këndimin popullor religjioz, në mënyrë që, gjatë përshpirtërive, ushtrimeve shpirtërore dhe në vet aktet liturgjike, sipas normave dhe udhëzimeve të rubrikave të mund të kumbojnë zërat e besimtarëve.

119. Në disa vende, veçenarisht në vendet e misioneve, gjenden popuj që kanë muzikën e vet tradicionale që ka shumë rëndësi për jetën e tyre fetare dhe shoqërore; kjo muzikë le të pranohet si duhet dhe le t’i ipet vendi i përshtatshëm, qoftë për formimin e ndjenjës fetare të këtyre popujve, qoftë në përshtatjen e kultit shpirtit të tyre, sipas art. 39 dhe 40.
Prandaj, në formimin muzikal të misionarëve, zellshëm të kihet kujdes, që për sa është e mundur, ata të jenë në gjendje ta kultivojnë muzikën tradicionale të këtyre popujve, si në shkolla ashtu edhe në veprimet liturgjike.

120. Në Kishën latine le të mbahet si instrumet i çmueshëm organo, që është instrument tradicional i muzikës, zëri i të cilit është në gjendje të arrijë shkëlqim të mrekullueshëm në kremtimet e kishës dhe të lartësoj fuqishëm shpirtrat kah Zoti dhe realitetet qiellore.
Instrumentet tjera, pastaj, mund të lejohen në liturgji, sipas gjykimit dhe me lejen e autoritetit kompetent të kishës vendore, sipas normave të art. 22 § 2, art. 37 dhe 40, për sa janë përshtatur apo që mund t’i përshtaten praksës liturgjike, si dhe nëse i përgjigjen me dinjitet tempullit të Zotit dhe nëse vërtet ndihmon lartësimin e besimtarëve.

121. Kompozitorët, të përshkuar me shpirtin e krishterë, le ta ndjejnë se janë të thirrur ta kultivojnë muzikën e shenjtë dhe ta shtojnë thesarin e saj.
Le të komponojnë melodi që do t’i kenë karakteristikat e një muzike vertetë të shenjtë, dhe që do të mund të këndohen, jo vetëm nga koret e mëdha, por të jenë të arritshme edhe nga kore të vogla dhe ta favorizoj pjesëmarrjen aktive e gjithë bashkësisë së besimtarëve.
Tekstet e destinuar për këndim shenjtë le të jenë në përputhshmëri me mësimin katolik; edhe më mirë, le të mirren nga Shkrimi i shenjtë dhe burimet liturgjike.

[NoName]

Kreu i shtatë

ARTI I SHENJTË, MJETET DHE PETKAT LITURGJIKE


122. Ndër aktivitetet më fisnike të shpirtit të njeriut, e që bëjnë pjesë në artet e bukura, me plotë të drejtë, dallohet arti religjioz si kulmi i saj, pra, arti sakral. Ato, sipas natyrës së tyre janë në lidhje me bukurinë e paskajshme hyjnore, që në një mënyrë duhet të sprehet në veprat e njeriut. Këto vepra më shumë drejtojnë kah Hyji dhe nxisin falënderimin dhe lavdërimin e Tij, edhe më tepër, ato s’kanë qëllim tjetër veçse me veprimet e tyre të kontribuojnë në mënyrën më të efektshme të mundshme, që mendjet e njerëzve krejtësisht t’i orientoj kah Hyji.
Për këtë arsye, Kisha Nënë përherë ka qenë mike e arteve të bukura, dhe vazhdimisht e ka kërkuar shërbimin fisnik të tyre duke i përgatitur artistët, posaqërisht, gjërat që i përkasin liturgjisë së shenjtë të jenë vërtetë dinjitoze, të dekoruara dhe të bukura, shenja e simbole të vlerave mbinatyrore. Edhe më tepër, Kisha në këtë lëmi përherë e ka mbajtur si të drejtë të vetën, që në mesin e veprave të artistëve të vlerësojë dhe zgjedhë ato që më shumë i përgjigjen fesë, përshpirtërisë dhe normave trashëguese fetare, që kanë rezultuar të përshtatshme në përdorimin e shenjtë.
Në mënyrë të veçantë Kisha është kujdesur që gjësendet e shenjta të shërbejnë denjësisht dhe bukur në dekorimin e liturgjisë; duke lejuar në formë dhe në zbukurim ato ndryshime të cilat zhvillimi i teknikës i ka sjellur gjatë shekujve.
Prandaj, etërve të kishës u ka pëlqyer të vendosin mbi këto gjëra më sa vijon.

123. Kisha nuk e ka pasur asnjëherë si të vetin një stil artistik, por sipas natyrës dhe kushteve të popujve dhe sipas nevojave të riteve të ndryshme, ka lejuar forma artistike të të gjitha epokave, duke krijuar gjatë shekujve një thesar artistik që do ta ruaj me shumë kujdes. Edhe arti i kohës sonë i të gjithë popujve dhe vendeve le ta ketë në kishë lirinë e shprehjes, por vetëm nëse me nderim të duhur dhe respekt të thellë i’u shërbejnë objekteve liturgjike dhe riteve të shenjta, kështu që edhe arti të mund ta bashkojë zërin e vet në atë himn lavdie që njerëz të mëdhenj gjatë shkujve i kanë kënduar fesë katolike.

124. Në zhvillimin dhe favorizimin e artit vërtetë të shenjtë, ordinaret le të kujdesohen që të lypet një fisnikëria e të bukurës, se sa një shkëlqim i thjeshtë. E njëjta vlenë për petkat gjësendet e shenjta.
Ipeshkvijtë le të kujdesen dhe me zell t’i largojnë prej shtëpisë së Zotit dhe prej objekteve tjera të shenjta, ato vepra të artit të cilat janë në kundërshtim me fenë, traditën dhe që kundërshton përshpirtërinë e krishterë, dhe nëse vërtetë ofendojnë ngushtë ndjenjën e fesë, qoftë për shkak të tjetërsimit të formës, qoftë për mangësi, pamjaftueshmërisë apo janë të gabuara në shprehjen artistike.
Në ndërtimin e objekteve të shenjta duhet pasur kujdes që të jenë të përshtatshme për kremtimin e liturgjisë si dhe për pjesëmarrje aktive të besimtarëve.

125. Le të mbahet praktika për ekspozime në kishë të fegureve të shenjta, që të mund t’i nderojnë besimtarët. Figurat le të jenë në numër të arsyshëm dhe në rend të duhur, që mos ta desorientojnë popullin apo t’i japin rast për një përshpirtëri jo të drejtë.

126. Për vlerësimin e veprave të artit, ordinari le të dëgjojë mendimin e komisionit dioqezan për artin e shenjtë, dhe – nëse është nevoja – edhe profesionistë të tjerë të vërtetë, si dhe komisione të tjera për të cilët flet art. 44, 45 dhe 46.
Ordinari le të ketë kujdes që orenditë dhe veprat e çmuara që shërbejnë për zbukurim të shtëpisë së Zotit, të mos tjetërsohen apo të mos shpërndahen.

127. Ipeshkvijtë, vetë apo përmes meshtarëve të përshtatshëm që e njohin dhe e duan artin, duhet të kujdesen për artistët me qëllim që t’i prgatisin në shpirtin e artit të shenjtë dhe të liturgjisë.
Mandej, rekomandohet të themelohen shkolla apo akademi të artit të shenjtë për përgatitjen e artistëve në ato krahina do të ishte e përshtatshme.
Mandej, të gjithë artistët të nxitur me telentin e tyre dëshirojnë të shërbejnë në lavd të Hyjit në Kishën e shenjtë, le të kujtojnë përherë se veprimtaria e tyre është në një farë mënyrë imitim i shenjtë i Hyjit Krijues, dhe se veprat e tyre janë të caktuara për kultin katolik, për ngritjen shpirtërore, përshpirtërinë dhe mësimin fetar të besimtarëve.

128. Sa më parë të shqyrtohen, bashkë me librat liturgjike, në bazë të normës së art. 25, kanonet dhe dispozitat kishtare që parashohin rregullimin e gjërave të jashtme në lidhje me liturgjinë e shenjtë, posaçërisht ato të ndërtimit dinjitoz dhe të përshtatshëm të objekteve të shenjta, formës dhe zgjedhjes së lterit, denjësisë, vendosjes dhe sigurisë së tabernakullit Eukaristik, përshtatshmërisë dhe vendit të duhur të pagëzimores, paraqitjes së përshtatshme të figurave të shenjta dhe mënyrës së dekorimit me argjendë. Ato norma që nuk i përgjigjen reformës liturgjike le të përmirësohen ose të anulohen, kurse le të mbahen apo edhe të shtohen ato që e promovojnë reformën.
Në këto çështje, posaqërisht për sa i referohen materies dhe formës së orendive dhe petkave të shenjta, i’u ipet e drejta grupeve të ipeshkvijëve të krahinave të ndryshme, që të bëjnë përshtatjet që i kërkon nevoja dhe doket e vendit, sipas normës së art. 22 të kësaj kushtetute.

129. Klerikët, gjatë kohës së studimeve filozofike dhe teologjike le të mësojnë për historinë dhe zhvillimin e artit të shenjtë, si dhe mbi parimet e shëndosha në të cilat do t’i bazojnë veprat e artit të shenjtë. Në këtë mënyrë do t’i vlerësojnë e do t’i rujanë monumentet kishtare dhe do t’u japin këshilla të nevojshme artistëve për realizimin e veprave të tyre.

130. Është mirë që përdorimi i shenjave pontifikale të jetë i rezervuar për ata persona kishtar që e kanë shugurimin ipeshkvor apo jurisdikcionin e posaçëm.

[NoName]

SHTOJCA

Deklarata mbi reformën e kalendarit



Koncili i shenjtë ekumenik i Vatikanit II, konsideron se nuk janë të një rëndësie më të vogël të gjitha ato dëshira të shumë njerëzve për ta parë të shënuar festën e Pashkëve në një të diel të veçantë dhe të caktoj një kalendar fiks, pasi të ketë shqyrtuar me kujdes pasojat që do të mund të pasonin nga vendosja e kalendarit të ri, deklaron me sa vijon:

1. Koncili i shenjtë nuk ka asgjë kundër asaj që festa e Pashkëve të caktohet në një të diel të veçantë në kalendarin gregorian, mirëpo, le të kihet pëlqimi i të gjithëve që janë të interesuar, posaçërisht i vëllezërve të cilët janë të ndarë nga bashkësia me Selinë e shenjtë.

2. Poashtu, Koncili i shenjtë deklaron se, nuk i kundërshton propozimet që synojnë të fusin në shoqërinë civile një kalendar të përhershëm.
Por, ndër shumë struktura të ndryshme studimore për themelimin e kalendarit dhe futjen e tij në shoqërinë civile, Kisha nuk është vetëm kundër atyre që e ruajnë dhe e sigurojnë javën prej shtatë ditëve me të dielen; pa futjen e ditëve tjera jo javore, në mënyrë që të ruhet e paprekshme e javëve, përveç të ndonjë ndërhyrjes me rëndësi të madhe, për të cilën dë të duhet të bie vlerësim Selia Apostolike.

E gjithë kjo në përgjithësi dhe në hollësi,e vendosur në këtë kushtetutë, është pëlqyer nga etërit e Koncilit të shenjtë. Dhe Ne, me autoritetin që që na është dhuruar prej Krishtit,baashkë me etërit e nderuar, në Shpirtin Shenjt i aprovojmë, i dekretojmë dhe caktojmë;kjo që ka vendosur Koncili,urdhërojmë të shpallet në lavd të Hyjit.


Në Romë, pranë Shën Pjetrit, më 4 dhjetor 1963.

Unë, PALI, ipeshkëv i Kishës Katolike
(vijojnë nënshkrimet e etërve)

(Përktheu: Agim Qerkini)