Teori te besimit per bektashijte

[Arrnubi]

8-Kapitulli mbi tejkalimet (Trashendenca)


Allahu s.u.t. e ka përshkruar Veten në librat e shpallur prej Tij dhe me anë të të dërguarve të Tij në mënyrë që njeriu të kuptojë ashtu siç duhet se kush është Ai. Për shkak se mendja e njeriut është e kufizuar në dijen e saj është e pa mundur për ai të kuptojë diçka që nuk ka kufij. Prandaj Allahu i shpalli njeriut disa prej cilësive të Tij që njerëzit të mos i ngatërronin cilësitë e gjërave të krijuara me ato të Zotit. Kur cilësitë e Allahut ngatërrohen me ato të krijesave njeriu përfundon në hyjnizimin e krijesave. Ky hyjnizim i krijesave është baza e të gjithë formave të idhujtarisë. Në të gjitha fetë pagane kultet e gjërave ose objekteve të krijuara janë pajisur nga njeriu me cilësi hyjnore, si rrjedhim ato bëhen objekt adhurimi në vend të Allahut ose bashkë me Të. Midis cilësive të shumta të Allahut është një që ka rëndësi shumë të madhe në lidhje me adhurimin e Allahut. Kjo është një cilësi që u ngatërrua nga shkolla M'utezilite e filozofisë (muslimanë të influencuar nga filozofia Greke) dhe ka mbetur dhe sot e pa kuptuar mirë nga shumë muslimanë. [141] Kur kjo cilësi përdoret për të përshkruar Allahun ajo i referohet faktit që Allahu është mbi dhe përtej krijimit të Tij. Ai as nuk është i rrethuar nga krijimi e as ndonjë pjesë e krijimit nuk është mbi Të. Ai nuk është pjesë e botës së krijuar e as ajo nuk është pjesë e Tij. Në fakt Qenia e Tij është krejtësisht tjetër gjë dhe krejtësisht e ndarë nga krijesat. Ai është Krijuesi i universit dhe gjithçka që përmban universi është krijim i Tij. Ai shikon, dëgjon dhe di gjithçka dhe Ai është shkaku i parë i të gjitha gjërave që ndodhin në botën e krijesave. Asgjë nuk ndodh pa dëshirën eTij. Koncepti i Islamit është se ekzistojnë dy qënie të ndara, Krijuesi dhe krijimi, I pakufizuari dhe të kufizuarët. Pra Allahu është Allahu dhe krijesat e Tij janë krijesat e Tij. As njëra nuk është tjetra dhe ato nuk janë një. Koncepti i Islamit është unitarian (njësues) në kuptimin që Allahu është absolutisht Një, pa partner, pa prindër, pa pasardhës. Ai është i vetëm në hyjninë e Tij dhe asgjë nuk është e ngjashme me Të. Ai është i vetmi burim i fuqisë në univers dhe çdo gjë varet prej Tij.

Para se Islami të arrinte në formën e tij finale njerëzit i kishin ngatërruar krejtësisht cilësitë e Allahut me ato të krijesave. Kristianët thonë se Zoti erdhi në tokë dhe u bë mish dhe gjak në formën e Jezusit për të cilin ata thonë se u kryqëzua dhe vdiq. Çifutët para tyre, gjithashtu thonin se Zoti erdhi në tokë në formën e një njeriu dhe u mund në një kacafytje me profetin Jakob (Jakub).[142] Persianët i nderonin mbretërit e tyre si zota, i jepnin atyre të gjitha cilësitë e Zotit pra i adhuronin ata direkt. Hindusët besonin (dhe besojnë sh.p.) se Brahma, Qenia Supreme, ishte kudo dhe në çdo gjë, kështu që ata adhuronin idhuj të panumërt, njerëz bile dhe kafshë, si personifikim i Brahmës.[143] Ky besim i ka futur hindusët në një gjendje të jashtëzakonshme në të cilën ata bëjnë pelegrinazh në qytetin e shenjtë të tyre të Banaras për të adhuruar zotin Shiva i personifikuar si një penis (organi seksual mashkullor) mashkulli i ngritur pingul përpjetë, që e quajnë “lingam”.[144]Idea hinduse se Brahma është kudo më vonë u bë pjesë e besimit kristian dhe përfuntimisht u fut edhe tek disa muslimanë shumë breza pas resulit s.a.u.s. Kur librat filozofikë indianë, persianë dhe grekë u përkthyen gjatë periudhës së perandorisë Abasite, koncepti se Allahu është kudo dhe në çdo gjë u prezantua në qarqet filozofike dhe u bë një princip bazë në besimin e liderëve sufi. Më në fund ky koncept fitoi pushtet me shkollën filozofike Mu’tezilite (racionalistët) pasuesit e së cilës kapën poste kyçe në administratën e halifit Abasi, Me’muun (qeverisi: 813-832 e.s.). Me bekimin e halifit ata propoganduan fuqimisht këtë besim bashkë me devijimet e tjera që përmbante shkolla e tyre e filozofisë. Gjithashtu terrori u vendos në të gjithë perandorinë dhe si pasojë shumë dijetarë u vranë, u burgosën dhe u torturuan për shkak të kundërshtimit të tyre ndaj filozofisë Mu’tezilë. Kjo vazhdoi deri kur imam Ahmed ibn Hambeli (778-855 e.s.) qëndroi fort dhe mbrojti me vendosmëri besimin e dijetarëve të hershëm muslimanë dhe të sahabëve dhe më në fund rryma u thye (rryma Mu’tezile ra). Gjatë sundimit të halifit Muteuekkil (qeverisi: 847-861 e.s.) filozofët mu’tezilë u hoqën nga postet kryesore në qeveri dhe filozofia e tyre u dënua zyrtarisht. Megjithëse shumica e ideve të tyre vdiqën me kalimin e kohës idea se Allahu është kudo ka mbetur edhe sot te pasuesit e shkollës Eshari.[145] Kjo shkollë u ngrit nga persona që lanë filozofinë Mu’tezile dhe që u përpoqën të përgënjeshtronin teprimet e veprimeve Mu’tezile nga bazat filozofike.



Rreziku i konceptit se Allahu është kudo



Mbi bazat e besimit se Allahu është kudo disa deklaruan se Zoti është më shumë në njerëz se sa në kafshë, minerale, bimësi etj. Nga kjo teori ishte vetëm çështje kohe thënia e disave se Zoti ishte më shumë te ta sesa te njerëzit e tjerë. Këta persona deklaronin se Zoti ishte futur te ta, ose se shpirti i tyre ishte një me Zotin. Midis muslimanëve të shekullit të 9-të, një misticist i çmendur dhe i ashtuquajturi shenjtor, me emrin Hal-laxh (858-992 e.s.), i cili hapur deklaroi se ai dhe Zoti ishin një.[146] Nusejritizmi një sekt i shkëputur shi’it i shekullit të 10-të, thotë se dhëndri i resulit s.a.u.s., Ali ibn Ebi Talib, ishte zot [147] dhe një tjetër sekt shi’it i shekullit të 11-të i quajtur Druzë thotë se halifi shi’it fatimi, Hakim bin Amril-lah (996-1021 e.s.) ishte mëshirimi i fundit i Zotit midis njerëzve.[148] Ibn Arabiu (1165-1240 e.s.) një tjetër i ashtuquajtur shenjtor sufi i shekullit të 12-të, i nxit pasuesit e tij në poezitë e tij t’i luten vetes së tyre dhe asgjëje tjetër jashtë vehtes së tyre, sepse ai besonte se Zoti ishte brenda njeriut.[149] E njëjta teori ishte baza e thënieve të Elija Muhammed (vdiq.1975) në Amerikë. Ai thoshte se njerëzit e zinj ishin zota dhe se mësuesi i tij Fard Muhammed ishte zoti suprem.[150] Reverendi Xhim Xhons që vrau veten bashkë me 900 pasues të tij në Guajana në 1979 është një prej fakteve më të freskëta të shembullit të njeriut që thotë se është Zoti dhe të pranimit të këtyre gjërave nga njerëzit. Në fakt Xhim Xhons e mësoi filozofinë e tij dhe teknikat filozofike për të manipuluar të pafajshmit nga një amerikan tjetër që e quante veten ati hyjnor. Emri i tij i vërtetë ishte Xhorxh Beker. Ai u shfaq në vitet e vështira të 1920 dhe hapi restorante për të varfërit. Pasi u kapi stomakun, ai projektoi në mendjet e tyre thëniet se ai ishte mëshirimi i Zotit. Në këtë kohë ai u martua dhe e quajti gruan e tij kanadeze nënë hyjnore. Nga mesi i viteve 30-të pasuesit e tij numëroheshin me miliona dhe gjendeshin në gjithë U.S.A. bile dhe në Evropë.[151]

Pra, këto thënie nuk u kufizuan në ndonjë vend të veçantë ose në një grup fetar. Ato hodhën rrënjë kudo që gjetën ambjent të përshtatshëm dhe ambjenti i përshtatshëm ishte pikërisht atje ku njerëzit besonin se Zoti është kudo në krijimin e Tij. Kështu që, sa herë që dikush thoshte se ishte mëshirimi i Zotit ai do gjente lehtë shumë pasues.

Si përfundim mund të themi se besimi se “Allahu është kudo” është jashtëzakonisht i rrezikshëm sepse ai inkurajon, mbron dhe zhvillon gjynafin mjaft të madh, adhurimin e krijesave. Ai gjithashtu është shirk në teuhidin Esmaa ues-Sifaat sepse ata i japin Zotit një cilësi që nuk i përket Atij. As në Kur’an dhe as gjuhën e resulit s.a.u.s. nuk mund të gjesh një përshkrim të tillë për Allahun. Përkundrazi në Kur’an dhe në sunnet gjendet e kundërta e këtyre gjërave.









Prova të qarta



Për shkak se gjynafi më i madh është adhurimi i të tjerëve veç Allahut ose bashkë me të, të gjitha parimet e Islamit direkt ose indirekt kundërshtojnë adhurimin e krijesave. Principet themelore të fesë (Islame) e bëjnë shumë të qartë se Allahu është Krijuesi dhe se Ai është i dalluar qartë nga ajo që Ai krijoi. (Pra Allahu është Allahu dhe krijesa e Tij është krijesa e Tij sh.p.). Ekzistojnë një numër provash të bazuara në elementët kryesorë të besimit Islam të cilat sqarojnë se Allahu është krejtësisht i ndarë (i ndarë në kuptimin se qenia e Allahut nuk përzihet me qeniet e krijesave sh.p.) dhe mbi krijesat e Tij. Më poshtë do përmendim 7 prova të tilla.

1-Prova natyrale

Nga pikëpamja e Islamit njeriu lind me prirje natyrale e cila nuk është produkt i ambjentit ku ai jeton. Ky fakt është i bazuar në Kur’an në të cilin Allahu na ka shpjeguar se kur Ai krijoi Ademin, Ai (Allahu) nxori prej tij (Ademit) të gjithë pasardhësit e tij (Ademit). Pastaj i pyeti ata se a ishte Ai Zoti i tyre dhe të gjithë pohuan se vetëm Ai (Allahu) ishte Zoti i tyre. Gjithashtu kjo gjë është theksuar dhe nga resuli s.a.u.s. i cili ka thënë se çdo fëmijë lind me një prirje për të adhuruar Allahun, por prindërit e tij e bëjnë atë çifut, mexhus ose kristian.[152] Prandaj reagimi natyral i njeriut kundër besimit se Allahu është kudo në një farë masë është si pasojë e kësaj prirjeje. N.q.s. Allahu ekziston kudo dhe është prezent në çdo gjë do të thotë se Ai (Allahu) duhet të jetë dhe në fundërrina dhe vende të ndyra. Kur ballafaqohen me këtë, shumica e njerëzve zmbrapsen në mënyrë natyrale nga këto mendime. Ata e gjejnë veten të paaftë të pranojnë ndonjë thënie që tregon se Allahu, Krijuesi i universit është prezent edhe te jashtëqitja e njeriut ose në ndonjë gjë apo vend tjetër të papërshtatshëm për madhërinë e Tij. Prandaj mund të përfundojmë se për shkak të instikteve natyrale të njeriut, të vendosura në të prej Allahut, ai hedh poshtë thënien se Zoti është kudo e cila nuk ka mundësi të jetë e saktë. Ata që nuk duan të heqin dorë nga besimi se Zoti është kudo mund të kundërshtojnë duke thënë se zmbrapsja e njeriut nga ky koncept është rezultat i edukimit dhe kushteve, dhe jo i instikteve natyrale. Por, shumica dërrmuese e fëmijëve të vegjël automatikisht e kanë hedhur poshtë (e kanë mohuar) këtë koncept pa hezitim, bile dhe midis atyre që ishin të indoktrinuar me idenë se Zoti është kudo.

2- Prova e namazit

Sipas rregullave Islame për namazin vendi i adhurimit duhet të mos ketë asnjë statujë ose pikturë (këtu futen dhe fotografitë) që “paraqet” Zotin apo paraqet krijesat e Tij. Gjithashtu pozicione të ndryshme të adhurimit që janë pjesë e namazit (p.sh. rukuja, sexhdja etj.) janë të ndaluara t’i drejtohen ndokujt apo diçkaje veç Allahut. N.q.s. Zoti do të ishte kudo, në çdo gjë dhe në çdo individ, do të ishte e pranueshme për njerëzit që t’ia drejtonin adhurimin njëri-tjetrit ose vetes së tyre si në rastin e Ibn Arabiut (sufi) i cili e sugjeronte këtë gjë në disa prej shkrimeve të tij. Është e vështirë të bindësh një njeri, që adhuron idhujt, pemët ose kafshët, se metoda e tij e adhurimit është e gabuar dhe se ai duhet të adhurojë Allahun i cili është pa partner (ortak) dhe i padukshëm (njerëzit në këtë botë nuk mund t’a shohin Allahun, por në botën tjetër ata që do hyjnë në xhennet do kenë privilegjin t’a shohin Atë. sh.p.). Idhujtari do të thoshte se ai nuk adhuronte objektin vetë por adhuronte pjesën e Zotit e cila është brenda këtyre objekteve ose do të thoshte se ai adhuron Zotin që mishëroi Vetveten në format e njerëzve ose kafshëve. Islami e klasifikon këdo që e bën një veprim të tillë, kafir(i pa fe).

Fakti është se një individ i tillë i bën sexhde krijesave të Allahut. Islami erdhi për t’a larguar njeriun nga adhurimi i njeriut apo i gjërave të tjera të krijuara dhe për t’a udhëhequr atë të adhurojë vetëm Allahun. Prandaj urdhërat e Islamit tregojnë qartë se Allahu nuk është në gjërat e krijuara; Ai është krejtësisht i ndarë (si qenie) nga ato. Ky qëndrim është përforcuar dhe me një ndalim total në Islam për pikturat që “paraqesin” Zotin ose që paraqesin ndonjë qënie të gjallë. (Është fjala për pikturat e njerëzve ose kafshëve.)





3- Prova e mirazhit

Dy vjet para se të emigronte në Medine resuli s.a.u.s. bëri një udhëtim të mrekullueshëm natën (Israa) nga Meka në Jeruzalem e pastaj u ngjit përmes 7 qiejve në drejtim të pikës më të lartë të krijimit (Miraazh).[153] Ky udhëtim i mrekullueshëm u bë që resuli s.a.u.s. të ishte në prezencën direkte të Allahut. Atje, mbi 7 qiej, Namazi u bë i detyrueshëm 5 herë në ditë dhe atje Allahu i foli drejtpërsëdrejti resulit s.a.u.s. e i shpalli atij ajetet e fundit të sures Bekare.[154] N.q.s. Allahu do ishte kudo nuk do kishte nevojë që resuli s.a.u.s. të shkonte në ndonjë vend. Ai do ishte në prezencën direkte të Allahut në tokë në shtëpinë e tij. Prandaj, ngjarja e ngjitjes së mrekullueshme të resulit s.a.u.s. përmes 7 qiejve tregon se Allahu është mbi krijesat e Tij dhe jo pjesë e tyre.

4- Prova Kur’anore

Numri i ajeteve të Kur’anit të cilat theksojnë se Allahu është mbi krijesat e Tij është shumë i madh për t’u numëruar. Ato gjenden pothuajse në çdo sure të Kur’anit, direkt ose indirekt. Midis atyre që e tregojnë këtë gjë indirekt janë ato të cilat i referohen gjërave që ngrihen sipër prej Zotit ose që ulen (poshtë) prej Tij. P.sh. në suren Ihlas, Allahu e quan veten e Tij “Es-Samed” që do të thotë që në drejtim të të Cilit gjërat ngrihen.

Në disa raste këto lloj ajetesh e tregojnë këtë pikë përpikë, si në rastin e melekëve; “Atje ngjiten melekët dhe shpirti (xhibrili) në një ditë që zgjat 50 000 vjetë (ose lartësia e këtyre shkallëve është 50 000 vjetë)”. (70:4) dhe në disa të tjera e tregojnë këtë nga ana shpirtërore si në rastin e namazit dhe dhikrit për të cilat Allahu thotë:



] … إليه يصعد الكلم الطيب … [



“… te Ai ngrihet fjala e mirë (besimi) dhe vepra e mirë …” (35:10)



Në një ajet tjetër thuhet:



] و قال فرعون يا هامان ابن لى صرحا لعلى أبلغ الأسباب[ ]أسباب السماوات فأطلع إلى إله موسى و إنى لأظنه كاذبا… [



“O Haman, ndërtoma një pyrg, e ndoshta do t’i gjej rrugët. Rrugët e qiejve, e t’a shoh Zotin e Musait, pse unë mendoj se ai është gënjeshtar …” (40:36-37)



Një shembull i zbritjes prej Allahut mund të gjendet në ajetin e mëposhtëëm.



] قل نزله روح القدس من ربك بالحق ليثبت الذين ءامنوا و هدى و بشرى للمسلمين [



“Thuaj: “Atë (Kur’anin) e solli poshtë “Ruhul-Kudus” - shpirti i shenjtë - plot vërtetësi nga Zoti yt, për t’i forcuar edhe më ata që besuan dhe për të qenë udhërrëfyes e përgëzues për muslimanët.” (16:102)



Përsa u përket ajeteve që tregojnë direkt se Allahu është mbi krijesat mund të përmendim ajetin e mëposhtëëm në të cilin Allahu thotë se është mbi robt e Tij.



] و هو القاهر فوق عباده … [



“Ai është mbizotërues mbi adhuruesit e Tij …” (6:18 dhe 61)



ose ajeti:



] يخافون ربهم من فوقهم … [



“I frikësohen Zotit të tyre që është mbi ta …” (16:50)



Në këto lloj ajetesh ne mund të gjejmë dhe emra të Allahut që vërtetojnë qënien e Tij mbi të gjitha krijesat. P.sh. Allahu e quan Veten me emrat “El-Alij” dhe “El-A’laa” që do të thonë më i larti, mbi të cilin nuk ka asgjë. P.sh. “El-Alij El-Adhiim” (2:225) “Rabbikel-Ala” (87:1).

Pra Kur’ani tregon qartë se Allahu është lart mbi të gjitha krijesat dhe jo brenda ose i rrethuar prej tyre.[155]

5- Prova nga hadithet

Në thëniet e resulit s.a.u.s. ka dëshmi të bollshme që shpjegojnë se Allahu nuk është në tokë ose brenda krijesave të Tij. Ashtu si ajetet e Kur’anit disa prej haditheve e shprehin këtë direkt dhe disa indirekt. Midis haditheve që e shprehin atë indirekt janë ato që tregojnë se melekët ngjiten sipër te Allahu si në rastin e hadithit të Ebu Hurejrës në të cilin tregohet se resuli s.a.u.s. ka thënë: “(Një grup) melekësh qëndrojnë me ju natën dhe (një grup tjetër) melekësh ditën, dhe të dy grupet mblidhen në kohën e namazit të Asrit (mbasdites) dhe Fexhrit (mëngjesit). Pastaj ata melekë që kanë qëndruar me ju natën ngjiten (në qiell) dhe Allahu i pyet ata (për ju) megjithëse Ai di gjithçka për ju….” [156]

Në këtë grup hadithesh futen dhe hadithet që tregojnë se Allahu është mbi Arshin e Tij, Arsh i cili është mbi të gjithë krijimin. P.sh. Ebu Hurejre trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Kur Allahu plotësoi krijimin, (Ai) shkroi tek Ai mbi Arshin e Tij: “Me të vërtetë mëshira Ime e paraprin zemërimin Tim.”” [157]

Njëri prej shembujve të haditheve që tregojnë se Allahu është mbi krijesat është hadithi i mëposhtëëm për gruan e resulit s.a.u.s. e cila i mburrej grave të tjera të resulit s.a.u.s. duke i thënë se Allahu mbi 7 qiej e kishte martuar atë (me resulin s.a.u.s.).[158] Një argument tjetër është edhe duaja që resuli s.a.u.s. i mësonte të sëmurëve që të luteshin për vete. “Rabbenaa Allah el-ledhii fis-semaai takad-dese ismuke …”. “Allah, Zoti jonë që je mbi qieju shenjtëroft emri yt, …”[159] Hadithi i mëposhtëëm ndoshta është argumenti më i qartë për këtë çështje. Mu’auje ibn Hakem ka thënë: “Unë kisha një shërbëtore që mbikëqyrte delet e mia në zonën e malit Uhud pranë vendit të quajtur Xhauariije. Një ditë unë shkova për ti parë ato vetëm për të zbuluar se një ujk ia kishte mbathur me një prej deleve të tufës së saj. Për shkak se unë, si të gjithë pasardhësit e Ademit, jam i prirur për të bërë veprime që më vonë na vjen keq që i kemi bërë, e godita atë në fytyrë me një shpullë të tmerrshme. Kur shkova te i dërguari i Allahut dhe ia tregova historinë, ai e konsideroi atë që kisha bërë si një gjë shumë të rëndë për mua. Unë i thashë: “O i dërguari i Allahut a mund t’a liroj atë?” [160] Ai u përgjigj: “Sille atë tek unë.” Kështu që unë e çova tek ai. Ai (resuli s.a.u.s.) e pyeti atë: “Ku është Allahu?” Ajo u përgjigj: “Mbi qiell.” Pastaj ai e pyeti: “Kush jam unë?” dhe ajo u përgjigj: “Ti je i dërguari i Allahut.” Resuli s.a.u.s. më tha: “Liroje atë sepse ajo është me të vërtetë një besimtare e vërtetë.” [161] Për të provuar besimin e dikujt pyetja llogjike që bëhet është “A beson te Allahu?” Resuli s.a.u.s. nuk e bëri këtë pyetje, sepse shumica e njerëzve në atë kohë besonin te Allahu ashtu siç përmendet shpesh në Kur’an:

“Nëse ti i pyet ata: “Kush i krijoi qiejt dhe tokën, kush e nënshtroi (të lëvizin) diellin dhe hënën?” Ata do të thonë: “Allahu!” …” (29:61)

Për shkak se paganët Mekkas të asaj kohe besonin se Allahu ishte prezent në idhujt e tyre, pra besonin se Allahu ishte pjesë e krijesave, resuli a.s.u.s. donte të përcaktonte se a ishte besimi i saj i përzier dhe pagan si i Mekkasve të tjerë apo monoteist në përputhje me mësimet hyjnore. Kështë që ai i bëri asaj një pyetje e cila do përcaktonte se a besonte ajo se Allahu nuk është pjesë e krijesa të Tij apo ajo besonte se Allahu mund të adhurohet në krijesa. Përgjigja e saj, se Allahu është mbi qiejt duhet të konsiderohet nga çdo musliman e vetmja përgjigje e saktë e pyetjes, “Ku është Allahu?”, sepse resuli s.a.u.s. gjykoi se ajo ishte besimtare e vërtetë mbi bazën e kësaj përgjigjeje. N.q.s. Allahu do ishte kudo ashtu siç pohojnë disa “muslimanë” resuli s.a.u.s. do t’a kishte korigjuar përgjigjen e saj, “mbi qiej”. Meqenë se çdo gjë e thënë në prezencën e resulit s.a.u.s. të cilën ai nuk e ka kundërshtuar, sipas ligjit Islam quhet sunnet i aprovuar, ajo është e vlefshme. Megjithatë resuli s.a.u.s. jo vetëm që e pranoi thënien e saj, por ai e përdori këtë përgjigje për të gjykuar në se ishte ajo besimtare e vërtetë.

6- Prova llogjike

Llogjikisht është e qartë se në rastin kur dy gjëra ekzistojnë, njëra prej tyre ose duhet të jetë pjesë e tjetrës dhe të varet në të si atribut i saj ose ajo ekziston nga vetvetja, e ndarë nga tjetra. Kështu që, kur Zoti krijoi botën ose e krijoi atë brenda vetes së Tij ose e krijoi atë jashtë vetes së Tij. Mundësia e parë është e papranueshme sepse ajo do të thoshte se Zoti, Qenia Supreme e pakufizuar, ka brenda Vetes atributet e kufizuara të mungesës dhe dobësisë. Prandaj Ai (Zoti) duhet t’a ketë krijuar botën jashtë vetes së Tij, si një qënie e ndarë nga Ai, por që varet nga Ai. E krijoi botën jashtë vetes së Tij, mundësitë janë ose sipër Tij ose poshtë Tij. M.q.s. eksperienca njerëzore asgjëkundi nuk konfirmon lutjen përposhtë dhe qenia nën krijesa kundërshton madhërinë e Zotit, Zoti pra, duhet të jetë mbi krijimin e Tij dhe i ndarë (si qenie) nga Ai. Përsa i përket thënieve kontradiktore se Zoti as nuk është i lidhur me botën e as i ndarë prej saj apo thënies se Ai as nuk është në botë as nuk është jashtë saj,[162] këto thënie jo vetëm që janë kontradiktore por ato mohojnë dhe ekzistencën e Zotit.[163] Këto shprehje e çojnë Zotin në fushën surealiste të mendimeve të njeriut ku të kundërtat mund të bashkekzistojnë dhe e pamundura ekziston. (si p.sh. koncepti kristian i tre zotave në një sh.p.)

7- Konsensusi i dijetarëve të hershëm

Thëniet e dijetarëve të hershëm muslimanë që vërtetojnë se Allahu është mbi të gjitha krijesat e Tij janë të shumta për t’u përmendur në këtë përmbledhje. Dijetari i haditheve të shekullit të 15-të, Edh-Dhahabi, shkruajti në një libër të titulluar “el-Uluu lil-Alii el-Adhiim” në të cilin ai mblodhi thëniet e më shumë se 200 dijetarëve të mëdhenj të hershëm që konfirmonin se Allahu është mbi të gjitha krijesat e Tij.[164] Një shembull i mirë për këto thënie gjendet në tregimin e Mutië’el-Balehis se kur ai pyeti Ebu Hanefin për mendimin e një personi që thoshte se ai nuk e dinte ku ishte Zoti i tij, në tokë apo në qiej. Ebu Hanefija u përgjigj: “Ai ka bërë kufër, sepse Allahu kë thënë: “Mëshiruesi mbi Arsh qëndron.” (20:5) dhe Arshi i Tij është mbi 7 qiejtë.” Ai (el-Balehi) pastaj i tha: “Po n.q.s. ai thotë se Allahu është mbi Arsh, por ai nuk e di se ku është Arshi në tokë apo në qiej?” Ai (Ebu Hanifja) u përgjigj: “Ai ka bërë kufër sepse ai ka mohuar se Allahu është mbi qiejt dhe kushdo që mohon se Allahu është mbi qiejt ka bërë kufër.”[165] Shumë që “ndjekin” medhhebin Hanefi sot thonë se Zoti është kudo. Në të vërtetë këta nuk janë pasues të medhhebit Hanefi sepse vetë Hanefija është shprehur se Allahu është mbi të gjitha krijesat dhe sepse të gjithë ata që kanë pasuar me të vërtetë medhhebin Hanefi kanë besuar se Allahu është mbi krijesat e Tij. Gjithashtu ngjarja në të cilën nxënësi kryesor i Ebu Hanefis, Ebu Jusuf, i tha Bishr el-Merisit[166] të pendohej kur ai mohoi se Allahu është mbi Arsh është përmendur në shumë libra të shkruajtur gjatë asaj periudhe.[167]

Përmbledhje

Si përfundim mund të themi me siguri, se sipas Islamit dhe parimeve të teuhidit, kanë vend këto përkufizime:

· Allahu është krejtësisht i ndarë (si qenie) nga të gjitha krijesat e Tij.

· Krijesat as nuk e rrethojnë Atë e as nuk janë mbi Të.

· Ai, Allahu është mbi të gjitha krijesat.

Këto janë koncepte klasike për Allahun në përputhje me Islamin. Janë shumë të thjeshta, strikte dhe nuk lënë shteg për çdo lloj keqkuptimi, keqkuptime që shpesh të drejtojnë në adhurimin e krijesave.

Nga ana tjetër këto koncepte nuk mohojnë se cilësitë e Allahut veprojnë kudo midis krijesave të Tij. Asgjë nuk i shpëton shikimit të Tij, dijës së Tij dhe fuqisë së Tij.

Ashtu si ne që me anë të teknologjisë së zhvilluar jemi në gjendje të ulemi rehat në shtëpitë tona dhe të shikojmë ngjarje që ndodhin mjaft larg, ashtu edhe Allahu shikon, dëgjon dhe di gjithçka në univers pa qenë brenda tij. Trasmetohet se Ibn Abasi ka thënë: “Në dorën e Allahut, 7 qiejt, 7 tokat, gjithçka që përmbajnë ato dhe gjithçka që është midis tyre, është si një farë mustardi në njërën prej duarve tuaja.”[168] Ashtu si pulti i televizorit fuqia e Allahut vepron lirisht mbi të gjitha elementët e krijimit pa qenë Allahu brenda këtyre elementeve. Në fakt koncepti se Allahu është brenda krijesave është shirk në teuhidin Esmaa ues-Sifaat sepse i jepen Allahut disa prej dobësive të njeriut. Njeriu është ai që duhet të jetë prezent në një ngjarje për t’a dëgjuar, shikuar, ditur dhe për të vepruar në të. Dija dhe fuqia e Allahut nuk ka kufij. Të gjitha mendimet e njeriut dihen prej Allahut bile edhe ndjenjat që veprojnë në zemrën e tij i janë nënshtruar kontrollit të Allahut. Kjo është mënyra në të cilën duhen kuptuar ajetet që tregojnë afërsinë e Allahut. P.sh. Allahu thotë:



] و لقد خلقنا الإنسان و نعلم ما توسوس به نفسه و نحن أقرب إليه من حبل الوريد [



“Ne e kemi krijuar njeriun dhe e dimë se ç’pëshpërit ai në vetvete dhe Ne jemi më afër tij se damari i qafës së tij.” (50:16)



dhe



] يأيها الذين ءامنوا استجيبوا لله و للرسول إذا دعاكم لما يحييكم و اعلموا أن الله يحول بين المرء و قلبه و أنه إليه تحشرون [



“O ju që besuat, përgjigjuni (thirrjes) së Allahut dhe të të dërguarit kur ai (i dërguari) ju fton për atë që ju jep jetë (fenë e drejtë), dhe t’a dini se Allahu ndërhyn ndërmjet njeriut dhe zemrës së tij, dhe se ju do të tuboheni tek Ai.” (8:24)


Pjesa e ajetit ku thuhet se Allahu është te njeriu më afër se damari i qafës së tij nuk duhet kuptuar sikur Allahu është brenda njeriut. Ajo thjesht tregon se asgjë nuk i shpëton dijës së Allahut, bile edhe mendimet e brendëshme të njeriut, dhe se asgjë nuk është përtej fuqisë së Allahut për të ndryshuar dhe kontrolluar bile edhe ndjenjat e zemrës. Ashtu siç Allahu thotë:











] أ و لا يعلمون أن الله يعلم ما يسرون و ما يعلنون [





“A thua nuk e dinë ata se Allahu e di ç’ka e fshehin dhe atë ç’ka e publikojnë?” (2:77)



] … و اذكوروا نعمت الله عليكم إذ كنتم أعداء فألف بين قلوبكم فأصبحتم بنعمته إخوانا … [



“… Përkujto nimetin e Allahut ndaj jush kur ju (para se të pranonit Islamin) ishit të armiqësuar, e Ai bashkoi zemrat tuaja e ashtu me dhuntinë e Tij aguat të jeni vëllezër …” (3:103)



Resuli s.a.u.s. shpesh bënte duanë:

"يا مقلب القلوب ثبت قلبي على دينك"

“Jaa mukalib el-kulub (o Nryshus zemrash) thebit kalbi alaa diinik (bëje të qëndrueshme zemrën time në fenë Tënde)” [169]

Në mënyrë të ngjashme ajetet si,



] … ما يكون من نجوى ثلاثة إلا هو رابعهم و لا خمسة إلا هو سادسهم و لا أدنى من ذالك و لا أكثر إلا هو معهم أين ما كانوا … [



“… Nuk bëhet bisedë e fshehtë mes tre vetave e të mos jetë Ai i katërti; e as mes pesë vetave e të mos jetë Ai i gjashti, e as mes më pak vetave dhe as mes më shumë vetave, e të mos jetë Ai me ta kudo që të jenë…” (58:7)



duhen kuptuar sipas kontekstit të tyre. Duke lexuar pjesën paraprirëse të ajetit,

“A nuk e di ti se Allahu di çka në qiej dhe çka në tokë!?…” (58:7)

gjithashtu dhe pjesën përmbyllëse të ajetit

“…Pastaj në ditën e kijametit i njofton ata me atë që kanë punuar. Allahu ka përfshirë çdo send në dijen e vet.” (58:7)

Në këtë mënyrë bëhet e qartë se këtu Allahu e ka fjalën për dijen e Tij dhe jo për faktin se Qenia e Tij është prezent midis njerëzve, sepse Ai është mbi dhe përtej krijesave të Tij.[170] Përsa i përket thënies që i është mveshur resulit s.a.u.s., “Qiejtë dhe toka nuk mund t’a përmbajnë Allahun, por zemra e besimtarit të vërtetë e përmban Atë”, kjo thënie nuk është e vërtetë. Por edhe n.q.s. mbyllim një sy dhe marrim kuptimin e saj nuk ka mundësi që një njeri me arsye të nxjerrë prej saj përfundimin se Allahu është brenda njeriut. N.q.s. zemra e besimtarit do përmbante Zotin, besimtari është brenda qiejve dhe tokës pra qiejt dhe toka do e përmbanin Allahun, gjë që kundërshtohet nga vetë kjo thënie.

Pra, në përputhje me pikëpamjen e Islamit të bazuar në Kur’an dhe sunnetin e resulit s.a.u.s., Allahu është mbi të gjitha krijesat. Ai nuk është në asnjë mënyrë brenda krijesave dhe as krijesat brenda Tij ose pjesë e Tij, por dija, mëshira dhe fuqia e Tij e pakufizuar veprojnë mbi çdo pjesë të krijimit pa pengesën më të vogël.[171]






[141] Ky atribut është “el-Uluu” që do të thotë lartësi.
[142] Zanafilla 33:24-30
[143] Xhon R.Hinnells. Fjalori i feve (Englang: Penguin Books 1984) f.67-8.
[144] Collier’s Enciklopedia v.12 f.130. Shiko artikullin e Santa Rama Rau “Banaras: Qytet Indian i Dritës.” National Geographic, shkurt 1986 f.235.” Një natyrë hyjnore duale, Shiva shkatërron dhe gjithashtu krijon. Lingamët, të bërë zakonisht prej druri, janë simbole që kanë formën e penisit, paraqesin fuqinë rigjeneruse të zotit. Lingamë gjigandë janë karakteristikë e përbashkët e tempujve. Lingami shfaqet mbi një bazë rrethore, e quajtur Joni (organi femëror), që paraqet Shektin, gjysmën femërore të zotit dhe një burim të energjisë hyjnore. Në sensin më të gjerë Lingami simbolizon tërësinë e universit të hindusve… Në një cermoni të zakonshme hinduse, prifti zbukuron Lingamin me lule, e lyen dhe e fërkon me gjalpë të përpunuar dhe e lan atë me qumësht dhe ujë.”
[145] Kjo shkollë e merr emrin nga Ebul-Hasan El-Eshaari (873-935 e.s.).
[146] A.J.Arberry, Muslim Saints and Mistics f.266-271.
[147] Enciklopedia e shkurtër e Islamit f.454-455.
[148] Ibid f.94-5.
[149] Ibn Arabiu e përshkruan Allahun si më poshtë “Lavdia qoftë për Atë që i bëri të gjitha gjërat të shfaqen duke qënë esenca e tyre.” (shiko: Ibn Arabi el-Futuhaat el-Mekije, Abdur-Rahman el-Uakkil f.35 botimi i 3-të).
[150] Elija Muhammed, “Shpëtuesi jonë ka arritur.” F.26,56,57.39,46.
[151] E.u. Essien-Undom. Black Nationalism f.32.
[152] Trasmetuar nga Ebu Hurejre mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.8 f.369-90 n.597) dhe Muslim (S.Muslim eng-trans v.4 f.1399 n.6429).
[153] Emri Miraazh nga ana gjuhësore do të thotë shkallë dhe ai është mjeti që ngjiti resulin s.a.u.s. përmes qiejve. Megjithatë, edhe ngritja vetë kryesisht quhet me këtë emër. (Arabic eng-Lecion v.2 f.1966-7)
[154] Shiko S.Buhari v.9 f.449-50 n.608 dhe Sahih Muslim v.1 f.103-4 n.313.
[155] Akide Tahauije f.285-6.
[156] Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.9 f.386 n.525), Muslimi (S.Muslim eng-trans v.1 f.306 n.1320) dhe Nesaiu.
[157] Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.9 f.382 n.518) dhe Muslim (S.Muslim eng-trans v.4 f.1437 n.6628).
[158] Treguar nga Enesi dhe mbledhur nga Buhari S.Buhari v.9 f.382 n.517.
[159] Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.109 n.3883.
[160] Buhari, Muslimi dhe Ebu Dauudi mblodhën një hadith nga Ebu Hurejre në të cilin resuli s.a.u.s. thotë: “Kur të godisni (të tjerët) shmangni fytyrën.” (S.Muslim v.4 f.1378 n.6321-6 dhe Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1256 n.4478). Resuli s.a.u.s. ka thënë “Shlyerja e goditjes me shpullë ose e rrahjes së një skllavi është t’a lirosh atë.” Sahih Muslim v.3 f.882 n.407-8 .
[161] Sahih Muslim eng-trans v.1 f.271 n.1094.
[162] Shiko Haashijah Biijuurii Xhauhara f.58
[163] Akide Tahauuije f.290. Shiko Ahmed ibn Hambel “Er-Radd ‘Alaa el-Xhehmije.”
[164] Muhtesar el-Uluu f.5.
[165] Treguar nga Ebu Ismail Ensarii në librin e tij el-Faaruk dhe cituar në Akide Tahauuije f.288.
[166] Bishr (v.833) nga Bagdati ishte dijetar Mutazilitë shiko el-A’laan v.2 f.55 nga Hairuddin ez-Ziriklii.
[167] Treguar nga Abdur-Rahman ibn Ebii Hatim dhe të tjerët shiko Akiideh et-Tahaaauije. f.288.
[168] Akide Tahauuije f.281.
[169] Mbledhur nga Tirmidhi dhe sipas Albanit është Sahih. Sunnan Tirmidhi v.3 f.171 n.1792.
[170] Ahmed ibn Husein Bejhaki. Kitaab El-Esmaa ues-Sifaat f.541-2.
[171] Umar Eshkar, Akide fii Allah f.171.

[Arrnubi]

9- Kapitulli mbi shikimin e Allahut prej njerëzve



Imazhi i Allahut



Siç u tha më parë mendja e njeriut është e kufizuar ndërsa Allahu është i pakufizuar, prandaj njeriu nuk mund të shpresojë të kuptojë ndonjë gjë rreth cilësive të Allahut veç asaj që Ai zgjodhi për t’ia shpallur atij. N.q.s. njeriu përpiqet të pikturojë Allahun në mendjen e tij ai vetëm do ngatërrohet duke shkuar në rrugë të shtrembër, sepse Allahu është krejtësisht i ndryshëm nga ajo gjë që njeriu mund të marrë me mend. Çdo imazh i Zotit që njeriu ndërton në mendjen e tij është i marrë nga ndonjë pjesë krijimi ose është kompozim i gjërave të krijuara që ai ka vëzhguar. Kështu që n.q.s. ai vizaton Zotin në mendjen e tij ai në fund të fundit i jep Allahut cilësitë e krijesave. Megjithatë, për njeriun është e mundur të kuptojë me anë të instiktit dhe emocionalisht disa prej cilësive të Allahut. Allahu i ka shpallur njeriut disa prej tyre p.sh. El-Kaadir (i Fuqishmi), do të thotë që nuk ka asgjë të cilën Allahu nuk është në gjendje t’a bëjë. Në mënyrë të ngjashme emri Er-Rrahmaan (i Gjithëmëshirëshmi) do të thotë që nuk ka asgjë në krijim që nuk është mëshiruar nga mëshira e Allahut pavarësisht në e meriton këtë apo jo. Kuptime të tilla nuk kërkojnë ndojnë paraqitje vizive në mendje, kështu që kjo është e vetmja mënyrë që mendja e njeriut të mund të kuptojë saktë Allahun. Kuptimi jo i qartë për Allahun ishte shkaku që i devijoi kristianët e hershëm të Greqisë dhe Romës nga mësimet e drejta dhe të vërteta të të dërguarit Isa a.s (Jesusit). Europianët që përqafuan kristianizmin vendosën në kishat dhe vendet e tyre të shenjta pikturat dhe statujat e zotit në formën e një patriaku evropian të vjetër me mjekër të gjatë, të bardhë e të derdhur. Kristianët e hershëm të Palestinës erdhën nga një sfond çifut që ndalonte rreptësisht çdo paraqitje të Zotit me anë të pikturave. Megjithatë evropianët devijuan në këtë pikëpamje për shkak të një tradite të gjatë historike të paraqitjes së zotave të tyre në formën e njeriut dhe për shkak se ata vareshin në drejtimin e tyre fetar nga shkrimet e shenjta të devijuara të çifutëve. Të Zanafilla, libri i parë i dhiatës së vjetër, çifutët kishin shkruar vargjet e mëposhtme në lidhje me krijimin e njeriut.

“Pastaj Përëndia tha: “T’a bëjmë njeriun sipas shëmbëlltyrës sonë … … Kështu Përëndia krijoi njeriun sipas shëmbëlltyrës së vet, sipas shëmbëlltyrës së Përëndisë…” (1:26-27)

Nga këto vargje dhe të tjera si këto, europianët kristianë të hershëm nxorën përfundimin se shkrimet e shenjta mësonin se Zoti kishte pamje si njeriu, në të njëjtën mënyrë që ata portretizonin zotat e tyre mitologjikë të cilët i bënin në formën e njerëzve. Si pasojë, ata shpenzuan shumë pasuri, kohë dhe energji duke portretizuar Zotin në statuja dhe piktura në formën e njeriut.



Praktika e paraqitjes së Zotit në formë njeriu është dhe ka qenë shumë e përhapur. Kur njeriu humbi kontaktet me shpalljen hyjnore, që mësonte se asgjë në krijim nuk është e ngjashme me Zotin, ai filloi t’ia drejtojë adhurimin e tij krijesave. Duke bërë kështu, ai shpesh zgjodhi t’a paraqiste Zotin në formë njeriu sepse njeriu ishte dukshëm qënia më perfekte në tokë. P.sh. në kohën e dinastisë Çou në Kinë (1027 p.e.s.- 402 e.s.) feja zyrtare ishte e fokusuar në një hyjni abstrakte “T’ien” (Qielli) të cilit i ishte dhënë formë njeriu si “Yu Huang-u”, Perandori Xhejd, zot në lartësi, qeverisësi i gjykatës qiellore.[172] Në Kur’an Allahu s.u.t. e bën të qartë se asgjë që ne mund të mendojnë nuk është si Ai. Allahu thotë:



] … ليس كمثله شىء و هو السميع البصير [



“Asgjë nuk është si Ai, Ai është dëgjuesi, shikuesi.” (42:11)



dhe



] و لم يكن له كفوا أحد [



“Asgjë nuk është e krahasueshme me Të.” (112:4)









Profeti Musa kërkon të shohë Allahun



Pasi na e bën të qartë se Ai nuk është si krijesat e Tij, Allahu na sqaron se sytë tanë nuk mund t’a shikojnë Atë.



] لا تدركه الأبصار و هو يدرك الأبصار … [



“Shikimi (i njerëzve) nuk mund t’a përfshijë Atë, e Ai i përfshin shikimet …” (6:103)



Ky ajet na tregon se njeriu është i pa aftë të shikojë Allahun. Për t’a theksuar akoma më shumë këtë Allahu na tregon në Kur’an një ngjarje të profetit Musa a.s.



“E kur Musai erdhi në kohën që i caktuam dhe i foli Zoti i vet, ai tha: “Zoti im! Më mundëso pamjen Tënde e të shikoj!” Ai (Allahu) i tha: “Ti nuk ke mundësi të më shohësh, por shiko malin, e nëse ai qëndron në vendin e vet, ti do të më shohësh Mua.Kështu kur Zoti i tij iu shfaq malit[173], Ai e bëri atë (malin) thërmi, e Musait i ra të fikët. Kur erdhi në vetë tha: “E lartë është madhëria Jote, pendohem te Ti (për atë që kërkova) dhe unë jam i pari i besimtarëve!” (7:143)



I dërguari Musa a.s. mendoi se mund të lejohej t’a shihte Allahun për shkak se Allahu e kishte zgjedhur atë mbi të gjithë njerëzit e tjerë të asaj kohe duke i dhënë atij shpalljen (7:144). Por Allahu ia bëri të qartë se ajo që ai kërkoi ishte e pamundur për të dhe për çdo njeri tjetër. Asnjë nuk mund të durojë qoftë dhe një pjesë të dritës së Allahut e jo më të shikojë Qenien e Allahut.[174] Kur mali u bë copë e thërrimë Musai kuptoi gabimin e tij dhe kërkoi falje Allahut për kërkimin e diçkaje të palejuar.











A e pa resuli s.a.u.s. Allahun?



Disa thonë se është bërë një përjashtim për resulin s.a.u.s., i cili u ngjit në 7 qiejtë dhe shkoi madje përtej pikës që mund të shkonin melekët. Kur Aishja, gruaja e resulit s.a.u.s., u pyet nga një Tabiin i quajtur Mesruk se a e kishte parë resuli s.a.u.s. Allahun, ajo u përgjigj: “Flokët e mi janë akoma të ngritur përpjet për shkak të asaj që më pyete. Kushdo që thotë se Muhamedi pa Zotin e tij ka gënjyer!” [175] Kur Ebu Dherr e pyeti resulin s.a.u.s. se a e pa ai Allahun, resuli s.a.u.s. u përgjigj: “Atje kishte vetëm dritë, si mund t’a shihja unë Atë.” [176] Resuli s.a.u.s. në një rast ka shpjeguar kuptimin e dritës, e cila nuk është vetë Allahu, duke thënë: “Me të vërtetë Allahu nuk fle e as nuk i bie për shtat Atij të flejë. Ai është që i ul shkallëzimet (gradat) dhe i ngre ato. Veprat e natës shkojnë sipër te Ai para veprave të ditës dhe ato të natës para veprave të natës dhe mbulesa e Tij është dritë.” [177]

Pra mund të themi me siguri se resuli s.a.u.s. ashtu si profetët para tij nuk e pa Allahun në këtë jetë. Pra thënia se resuli s.a.u.s. e ka parë Allahun është gënjeshtër. Gjithashtu ata që pretendojnë se kanë parë Allahun në këtë jetë janë gënjeshtarë sepse kur nuk e ka parë resuli s.a.u.s. të cilin Allahu e zgjodhi mbi të gjithë njerëzimin, si mund t’a shohë Atë një njeri, sa do i drejtë dhe besimtar i mirë të jetë?! Thënia se dikush ka parë Zotin është në fakt thënie kufri dhe mosbesimi sepse ajo nënkupton se ky person është më i madh se profetët.



(Kujdes) Shejtani shtiret sikur është Allahu



Nuk ka dyshim se shumë sufistë që thonë se kanë parë Allahun kanë parë diçka. Ata shpesh përshkruajnë vegime spektakolare prej drite dhe ndoshta edhe qenie jashtokësore. Fakti që shumë sufistë shpesh pasi shikojnë gjëra të tilla lënë praktikat bazë të Islamit tregon qartë se me çfarë ata janë ngatërruar, pra kanë parë një vegim që është prej shejtanit dhe nuk është hyjnor. Ata që deklarojnë se kanë parë Allahun shpesh thonë se ata nuk kanë më nevojë të falen dhe të argjërojnë rregullisht siç bëjnë muslimanët e zakonshëm, sepse janë ngritur shpirtërisht mbi nivelin e masave. Abdul Kadir Xhilani (1077-1116), sipas të cilit quhet dhe sekti sufi Kadiri, përshkruan një ndodhi që i ndodhi një herë. Kjo ndodhi përmban një shpjegim se çfarë është ai vegim që shikojnë ata që thonë se kanë parë Allahun dhe për arsyen që i bën ata të lënë praktikat bazë të Islamit, pas asaj që shohin. “Një ditë - tha ai - unë isha zhytur thellë në adhurim kur papritur pashë para meje një fron të madh me një dritë që shkëlqente me shkëlqim vezullues dhe që e rrethonte atë. Pastaj një zë shurdhues goditi veshët e mi: “O Abdul Kadir, unë jam Zoti yt! Për ty e kam bërë të ligjshme atë që e kam bërë të ndaluar për të tjerët.” Abdul Kadir pyeti: “A je ti Allahu përveç të cilit nuk ka Zot?” Kur nuk mori përgjigje ai tha: “Largohu o armik i Allahut.” Dhe me këtë drita u zhduk dhe errësira e mbuloi atë. Zëri pastaj tha: “O Abdul Kadir ti fitove mbi strategjinë time për shkak të dijës dhe kuptimit tënd për fenë. Unë i kam drejtuar në rrugë të shtrembur mbi 70 adhurues “shenjtorë” me ngjarje të tilla.” Pastaj njerëzit e pyetën Abdul Kadirin se si e kuptoi se ai ishte shejtani. Ai u përgjigj: “Unë e kuptova se ishte shejtani nga thënia e tij se Allahu kishte bërë të ligjshme për mua atë që të tjerëve ua kishte ndaluar, sepse unë e dija se ligji hyjnor që iu shpall resulit s.a.u.s. nuk mund të ndryshohet ose pezullohet. Gjithashtu e kuptova kush ishte ai kur shejtani tha se ishte Zoti im, por ishte i pa aftë të konfirmonte se ai ishte Allahu i cili nuk ka shok.”[178] Në mënyrë të ngjashme disa njerëz në të shkuarën kanë treguar se kanë parë Kabën. Të tjerë kanë treguar se një fron i madh shtrihej para tyre me një qenie madhështore të ulur në të dhe një numër të madh burrash që ngjiteshin dhe zbrisnin rreth tij. Ata i konsiderojnë këta burra melekë dhe atë qenie e konsiderojnë se ishte Allahu, por në fakt ai ishte shejtani dhe pasuesit e tij.[179]

Pra, mund të themi se bazat e thënieve se kanë parë Allahun, në ëndërr apo në mes të ditës, mund të gjurmohen në filozofitë dhe gjendjet emocionale satanike. Në këto gjendje shejtani merr forma të rrethuara me dritë dhe u thotë atyre që e përjetojnë këtë pamje se ai është Zoti i tyre. Për shkak të injorancës së njerëzve ndaj teuhidit të pastër ata i pranojnë këto thënie dhe devijojnë nga rruga e drejtë.















Kuptimi i sures en-Nexhm



Disa njerëz[180] përdorin ajetet e sures Nexhm për të argumentuar se resuli s.a.u.s. e pa Allahun.



] و هو بالأفق الأعلى ثم دنا فتدلى فكان قاب قوسين أو أدنى فأوحى إلى عبده ما أوحى ما كذب الفؤاد ما رأى أفتمارونه على ما يرى و لقد رءاه نزلة أخرى عند سدرة المنتهى [



“Dhe ai ishte në horizotin e lartë (nga lindja). Pastaj u lëshua dhe iu afrua. E ishte afër sa dy harqe apo edhe më afër. Dhe i shpalli robit të Tij atë që ia shpalli. Zemra nuk e mohoi atë që e pa. A po i bëni polemikë atij për atë që e ka parë. Atë (xhibrilin) edhe herë tjetër. (E ka parë) tek Sidretul Munteha.” (53:7-14)



Ata mbrojnë tezën se këto ajete tregojnë që resuli s.a.u.s. pa Allahun. Por, kur Mesruku pyeti Aishen, gruan e resulit s.a.u.s., për këto ajete ajo e përgjigj: “Unë isha personi i parë në këtë Umet që e pyeta të dërguarin e Allahut për këto dhe ai u përgjigj: “Me të vërtetë ai ishte Xhibrili, paqja e Allahut qoftë mbi të. Unë kurrë nuk e kam parë atë në formën në të cilën ai u krijua, veç këtyre dy herëve; E pashë atë duke zbritur nga qiejtë dhe madhësia e vëllimit të tij mbushi të gjitha ato që ishin ndërmjet qiellit dhe tokës.” Aishja pastaj tha: “Nuk e ke dëgjuar ti se Allahu s.u.t. ka thënë: “Shikimet (e njerëzve) nuk mund t’a përfshijnë Atë, e Ai i përfshin shikimet. Ai është shumë i kujdesshëm, hollësisht i njohur.”(6:103) dhe nuk e ke dëgjuar ti se Allahu ka thënë: “Nuk ka asnjë njeri që t’i ketë folur Allahu ndryshe vetëm se me anën e frymëzimit, ose pas ndonjë perdeje, ose t’i dërgojë të dërguar (melek) …” (42:51) [181]



Si rrjedhim ajetet e sures Nexhm të shqyrtuara në dritën e shpjegimeve të vetë resulit s.a.u.s. në asnjë lloj mënyre nuk argumentojnë besimin e gabuar se resuli s.a.u.s. e ka parë Allahun s.u.t.[182] N.q.s. Zoti do të mund të shikohej në këtë jetë prova e kësaj jetë do ishte e pakuptimtë. Ajo që e bën këtë jetë provë reale është fakti se ne duhet t’a besojmë Allahun pa e parë Atë. N.q.s. Allahu do ishte i dukshëm çdo njeri do besonte në Të dhe në të gjitha gjërat që të dërguarit u mësuan njerëzve. Në këtë mënyrë njeriu do ishte si melekët, do t’i bindej plotësisht Allahut. Për shkak se Allahu e bëri njeriun të jetë më i lartë se melekët, besimi i të cilëve te Allahu është pa zgjedhje, zgjedhja e njeriut për besimin apo kufrin në një gjendje ku Allahu nuk mund të shikohet. (Megjithatë kjo nuk do të thotë se besimi në Allah i një muslimani të vërtetë është vetëm diçka që ai e mban veten e tij në të, pa pasur ndonjë argumet për këtë besim. Një musliman i vërtetë e mbështet besimin e tij në argumenta të forta të cilat vërtetojnë totalisht të gjitha gjërat që ai beson. Pra pavarësisht se njeriu në këtë botë nuk mund t’a shikojë Allahun ka plot argumenta të tjera mjaft të forta dhe të pamohueshme që vërtetojnë me forcë ekzistencën e Allahut dhe vërtetësinë e të gjitha gjërave që një musliman, që pason ashtu siç duhet rrugën e resulit s.a.u.s., beson. sh.p.)



Shikimi prej njerëzve i Allahut në jetën tjetër[183]



Ka një numër shembujsh në Kur’an ku Allahu na ka treguar qartë se njerëzit do t’a shikojnë Atë në jetën tjetër. Duke përshkruar disa prej ngjarjeve që do ndodhin në ditën e ringjalljes Allahu thotë: “Atë ditë do të ketë fytyra të shkëlqyera (të gëzuara).” “Që Zotin e tyre shikojnë.” (75:22-23) Resuli s.a.u.s. na ka dhënë shpjegime të më tejshme për këtë ngjarje. Kur u pyet prej disa shokëve të tij: “A do ta shikojmë ne Zotin tonë në ditën e ringjalljes?” Ai u përgjigj: “A shtyheni ju për të parë hënën kur ajo është e plotë?” Ata u përgjigjën: “Jo.” Ai pastaj tha: “Me të vërtetë ju do t’a shikoni Atë në mënyrë të ngjashme me këtë.” [184] Në një rast tjetër ai ka thënë: “Secili prej jush do t’a shohë Allahun në ditën kur ju do të takoheni me Të, e nuk do të ketë midis Atij dhe jush as perde e as ndërmjetës (ose përkthyes).”[185] Ibn Umer gjithashtu transmeton se resuli s.a.u.s. një herë tha: “Dita e ringjalljes është dita që syri do të shikojë Allahun s.u.t.” [186] Shikimi prej njeriut i Allahut është një shpërblim i veçantë për njerëzit e xhennetit. Ky shpërblim në vetvete është kënaqësia më e madhe nga kënaqësitë që Allahu do t’i japë trashëguesve të kopshteve të xhennetit. Allahu thotë:



] لهم ما يشاءون فها ولدينا مزيد [



“Aty ata kanë çfarë të dëshirojnë e te Ne kanë edhe më shumë.” (50:35)



Dy nga shokët më të shquar të resulit s.a.u.s. Ali ibn Ebi Talib dhe Enesi trasmetohet se kanë shpjeguar se pjesa e ajetit që thotë “… e te Ne kanë edhe më shumë.” është shikimi i Allahut prej njeriut.[187] Sahabi Suheib transmeton se resuli s.a.u.s. recitoi ajetin:



] للذين أحسنوا الحسنى و زيادة … [



“Atyre që bëjnë vepra të mira u takon e mira (xhenneti) e edhe më tepër (shohin Allahun) …”(10:26)



dhe tha: “Kur njerëzit që e meritojnë xhennetin të hyjnë në të dhe ata që e meritojnë xhehennemin të hyjnë në xhehennem, një thirrës do thërrasë: “O njerëz të xhennetit, Allahu iu ka bërë një premtim të cilin dëshiron t’a plotësojë.” Ata do pyesin: “Çfarë është ky (premtim)? A nuk i ka bërë Ai shkallët (e veprave të mira) tona të rënda, a nuk i ka bërë Ai fytyrat tona të shndritshme, a nuk na ka vendosur Ai në xhennet dhe na ka nxjerrë (disa) ne nga xhehennemi?” A.t.h. perdja do hiqet dhe ata do vështrojnë te Ai. Asgjë që Ai u ka dhuruar atyre nuk do të jetë më e dashur për ta sesa vështrimi te Ai. Dhe kjo është diçka plus (gjërave të tjera).” [188]

Përsa i përket ajetit të përmendur më parë “Shikimet (e njerëzve) nuk mund t’a përfshijnë Atë, e Ai i përfshin shikimet …” ai mohon shikimin e Allahut prej njerëzve në këtë jetë. Ndërsa për kafirat, ata nuk do t’a shikojnë Allahun në jetën tjetër, jetë e cila do jetë për ta shumë e tmerrshme. Allahu s.u.t. thotë:

كلا إنهم عن ربهم يومئذ لمحجبون



“… Atë ditë do jenë të penguar prej (t’a shohin) Zotit të tyre.” (83:15)



Shikimi i resulit s.a.u.s.



Kjo gjë është një pikë tjetër e cila, deri në një farë masë, është bërë burim ngatërresash dhe sprovash midis muslimanëve. Disa thonë se kanë parë resulin s.a.u.s. dhe se kanë marrë prej tij udhëzime të veçanta. Të tjerë thonë se e kanë parë në ëndërr e disa thonë se e kanë parë kur kanë qenë zgjuar. Ata që thonë gjëra të tilla zakonisht janë të respektuar nga masat (populli). Ata shpesh nxjerrin shpikje të ndryshme fetare dhe ia atribuojnë këto resulit s.a.u.s. Bazat e këtyre thënieve janë te hadithi i trasmetuar nga Ebu Hurejre, Ebu Kataadah dhe Xhabir ibn Abdullah në të cilin resuli s.a.u.s. ka thënë: “Ai që më shikon mua në ëndërr në fakt më ka parë mua, sepse shejtani nuk mund të marrë formën time.” [189] Nuk ka dyshim se ky hadith është sahih (i saktë, i vërtetë) dhe i besueshëm prandaj ai nuk mund të mohohet megjithatë për sa i përket kuptimit të tij duhet të dallojmë disa pika:

·Hadithi konfirmon faktin se shejtani mund të vijë në ëndrra në forma të ndryshme dhe t’a ftojë njeriun në rrugë të shtrembër.

·Hadithi thotë se shejtani nuk mund të marrë formën e resulit s.a.u.s.

·Hadithi konfirmon gjithashtu faktin se forma e resulit s.a.u.s.mund të shihet në ëndërr.

Resuli s.a.u.s. ia ka thënë këtë shokëve të tij, të cilët ishin të familiarizuar me pamjen e tij, kështu që n.q.s. dikush që njeh saktësisht pamjen e resulit s.a.u.s. shikon në ëndërr dikë pamja e të cilit është saktësisht si pamja e resulit s.a.u.s. ai ka parë pa dyshim resulin s.a.u.s. Kjo sepse Allahu ia ka ndaluar shejtanit të marrë formën e resulit s.a.u.s. Por mundet që shejtani t’i shfaqet në ëndërr atyre që nuk janë të familiarizuar me formën e resulit s.a.u.s. dhe t’i thotë se ai është resuli s.a.u.s. Shejtani pastaj mund t’i japë atij që e sheh në ëndërr shpikje të ndryshme në fe ose mund t’i thotë se ai është Mehdiu ose Isai, i cili do të kthehet në tokë (kthimi i tij është një nga shenjat e kijametit sh.p.). Numri i individëve që shpikin gjëra në fe ose që thonë gjëra të tilla duke u bazuar në këto ëndërra është i panumërt. Njerëzit veçanërisht janë të prirur për të pranuar gjëra të tilla për shkak të mos kuptimit prej tyre të hadithit të përmendur më sipër. Për shkak se Sheriati është i plotë, thënia se resuli s.a.u.s. ka dalë në ëndërr me gjëra të reja shtesë është krejtësishtë e gabuar. Thënie të tilla nënkuptojnë njërën nga dy gjërat e mëposhtme: (1) ose resuli s.a.u.s. nuk e plotësoi misionin e tij gjatë jetës së tij, ose (2) Allahu nuk e dinte të ardhmen e umetit kështu që nuk caktoi urdhërat e domosdoshme gjatë jetës së resulit s.a.u.s. Të dy këto kundërshtojnë parimet basë të Islamit (prandaj ato janë të pabazuara sh.p.).

Përsa i përket asaj që dikush shikon resulin s.a.u.s. kur është zgjuar kjo shkon përtej kufinjve të hadithit dhe është e pamundur. Çdo pamje e tillë është pa dyshim prej shejtanit. Gjatë Isras e Mirazhit Allahu bëri të mundur që resuli s.a.u.s. të shikonte dhe të komunikonte me disa prej profetve. Ata që thonë se e shikojnë resuli s.a.u.s. kur janë zgjuar, në fakt e ngrenë veten në nivelin e tij. Çdo shpikje në Islam, e bazuar në ëndrrat që shohin persona të ndryshëm apo edhe në çdo gjë tjetër është krejtësisht, e pa pranushme bazuar në shumë thënie ku resuli s.a.u.s. i ka ndaluar ato. P.sh. Aishja trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Kushdo që shpik në çështjen tonë (në Islam) diçka që nuk i përket asaj, atij do t’i hidhet poshtë.” [190]






[172] Fjalori i Feve f.85.
[173] Shfaqja e Allahut ndaj malit veçse me një rreze fare të hollë nga Madhështia e Tij . Siç thuhet në Hadithin nga Tirmidhiu, kur i zbriti ky ajet Pejgamberi a.s. e krahasoi dritën e shfaqur ndaj malit sa maja e gishtit të vogël.
[174] Akide Tahauuije f.191.
[175] Sahih Muslim eng-trans v.1 f.111 n.337-338.
[176] Sahih Muslim eng-trans v.1 f.113 n.341.
[177]Transmetuar nga Ebu Muusaa Esharii dhe mbledhur nga Muslimi. Sahih Muslim Eng-trans v.1 f.113 n.343.
[178] Ibn Tejmie, Et-Teuasul uel-Uasilah f.28.
[179] Ibid.
[180] Midis tyre është edhe Imam Neueui me komentin e tij mbi sahihun e Muslimit v.3 f.112 (shiko Sharh Kitaab et-Teuhid min sahih Buhari, f.115-6 nga Abdullah El-Gunaimaan).
[181] Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-trans v.1 f.111-112 n.337)
[182]Tregimi që i atribuohet Ibn Abasit dhe i mbledhur nga Ibn Huzejmeh në Kitaab et-Teuhid se resuli s.a.u.s. pa Allahun me sytë e tij është daif - shiko Akide Tahauije f.197 shënimi 169.
[183] Sektet kryesore të së kaluarës që mohonin se njeriu do ta shikojë Allahun në botën tjetër janë: Xhehmitë, Mu’tezilitë dhe pasuesit e tyre nga Hauarixhët. Sot vetëm disa sekte shiite e mohojnë këtë.
[184] Transmetuar nga Ebu Hurejra S.Buhari v.9 f.390 n.532 dhe S.Muslim eng-trans v.1 f.115 n.349.
[185] S.Buhari v.9 f.403 n.535.
[186] Hadith i vërtetë i mbledhur nga Daarakutni dhe Darimi në librin e tij er-Rad ‘alaa el-Xhehmije f.57.
[187] Mbledhur nga Tabarii (shiko Akide Tahauije f.190).
[188] Mbledhur nga Tirmidhi, Ibn Maxha dhe Ahmedi.
[189] Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.9 f.104 n.123) dhe Muslimi (S.Muslim eng-trans v.4 f.1125 n.5635 dhe f.1226 n.5639).
[190] Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.3 f.931 n.861) dhe Muslim (S.Muslim eng-trans v.3 f.1294 n.4589).

[Arrnubi]

Adhurimi i “eulijave” (ose shenjtorëve)


Favorizimet



Është pjesë e natyrës së njeriut të ngrejë disa njerëz mbi të tjerët. Njeriu pëlqen t’i çmojë ata shumë dhe preferon t’i pasojë ata. Ky është rezultat direkt i faktit se Allahu ka vendosur në mënyra të ndryshme disa njerëz mbi të tjerë. Burri është vendosur mbi gruan nga ana sociale:



] الرجال قوامون على النساء بما فضل الله بعضهم على بعض… [



“Burrat janë përgjegjës për gratë, ngase Allahu ka graduar disa mbi disa të tjerë …” (4:34)



] … و للرجال عليهن درجة …[



“… e burrave u takon një përparësi ndaj tyre (grave) …” (2:228)



Disa burra janë vendosur mbi disa të tjerë ekonomikisht.



] و الله فضل بعضكم على بعض فى الرزق …[



“Allahu favorizoi disa prej jush mbi të tjerë në furnizim …” (16:71)



Allahu i favorizoi Israelitët mbi popujt e tjerë duke i dhënë shpallje prej Tij:







] يا بنى إسراءيل اذكرو انعمتى التى أنعمت عليكم و أنى فضلتكم على العالمن [



“O bijtë e israilit, përkujtone dhuntinë Time, të cilën ua dhurova dhe Unë iu pata (të parët tuaj) dalluar ndaj njerëzve të tjerë (të asaj kohe).” (2:47)



Profetët u favorizuan nga Allahu mbi të gjithë njerëzit e tjerë sepse Allahu i dha atyre shpalljen dhe Allahu favorizoi disa profetë mbi të tjerët.



] تلك الرسل فضلنا بعضهم على بعض …[



“Këta janë të dërguarit, disa prej tyre i dalluam nga të tjerët, …” (2:253)



Në një ajet të Kur’anit Allahu na thotë që të mos lakmojmë për ato gjëra që Ai ua ka dhënë disave mbi disa të tjerë.



] و لا تتمنوا ما فضل الله به بعضكم على بعض …[



“Mos lakmoni në atë, që Allahu gradoi disa nga ju mbi disa të tjerë …” (4:32)



sepse ato gjëra mbajnë në vetëvete përgjegjësi të mëdha. Ato nuk janë rezultat i përpjekjeve të njeriut prandaj ato nuk duhet të jenë shkak për mburrje. Gjithashtu ne do të merremi në përgjegjësi se si i kemi përdorur ato. I dërguari i Allahut na këshillon: “Shikoni te ata poshtë jush dhe jo te ata mbi ju. Kjo është më e mirë për ju, kështu ju nuk do të mohoni bekimin e Allahut mbi ju.” [191]

Secili në ndonjë mënyrë ose në ndonjë tjetër është vendosur mbi disa dhe secili ka një farë përgjegjësie për të cilën ai do të përgjigjet. Resuli s.a.u.s. ka thënë: “Secili prej jush është bari dhe secili prej jush është përgjegjës për tufën e tij.” [192] Këto



përgjegjësi janë komponentët bazë të provës së kësaj jetë. N.q.s. ne jemi falenderues ndaj Allahut për të mirat që Ai na ka thënë dhe i përdorim ato ashtu siç duhet ne do të kemi sukses, përndryshe do dështojmë. Por prova më e madhe e përgjegjësisë është favorizimi që i bëri Allahu njeriut mbi të gjitha krijesat. Ky favor vërtetohet nga urdhëri që i dha Allahu melekëve që t’i përuleshin Ademit. Përgjegjësia jonë është e dyfishtë:

a- Ajo mban në vetvete përgjegjësinë personale të pranimit të Islamit: nënshtrimin e plotë ndaj Allahut

b- dhe përgjegjësinë e të gjithëve ne për vendosjen e ligjit të Allahut në të gjithë tokën.

Besimtarët janë shumë më superiorë tek Allahu se kafirat për shkak të pranimit nga ana e tyre e këtyre përgjegjësive. Allahu thotë:



] كنتم خير أمة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر و تؤمنون بالله … [



“Ju jeni populli më i dobishëm i ardhur për të mirën e njerëzve, të urdhëroni për të mirë dhe të ndaloni nga veprat e këqija dhe të besoni Allahun …” (3:110)



Tak’ua-ja (Devotshmeria)



Midis muslimanëve ka disa prej tyre që janë superiorë ndaj të tjerëve. Ky superioritet është rezultat i përpjekjeve të tyre dhe lidhet me imanin, fortësinë dhe thellësinë e fesë së tyre. Islami që praktikohet bën që njeriu i cili e praktikon atë të ruhet nga çdo gjë që është e keqe tek Allahu. Kjo ruajtje në arabisht quhet “tak’ua”. Termi tak’ua është përkthyer dhe si “frikë ndaj Allahut”, “devotshmëri” etj. në fakt ajo i përmban të gjitha këto kuptime bile edhe diçka më tepër. Allahu na ka treguar qartë superioritetin e tak’uas.



“… e s’ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju është ai me më shumë tak’ua …” (49:13)



Këtu na thuhet se faktori i vetëm që e bën besimtarin apo besimtaren me të vërtetë superior ndaj të tjerëve është niveli i tak’uas. Është kjo devotshmëri ose frikë ndaj Zotit e cila e ngre njeriun nga niveli i një “kafshe që mendon” në atë të qeverisësit të planetit. Rëndësia e frikës ndaj Allahut në jetën e muslimanit s’ka nevojë për t’u theksuar. Allahu e përmend tak’uan dhe derivatet e saj 26 herë në Kur’an, kudo duke theksuar se tak’ua-ja është forca lëvizëse për praktikimin e fesë. Pa të feja do ishte një përzierje pa kuptim e punëve dhe shprehjeve të memorizuara dhe veprat e mira do ishin vetëm të shtirura dhe hipokrizi. Si rrjedhim devotshmëria preferohet më shumë se të gjitha sjelljet fisnike në të gjitha çështjet e jetës. Resuli s.a.u.s. thotë: “Gruaja merret për katër (arsye): Pasurinë e saj, fisnikërinë e saj, bukurinë e saj dhe devotshmërinë e saj. Zgjidhni të devotshmen dhe do keni sukses.”[193] Nuk ka rëndësi sa e bukur, e pasur apo e edukuar është një grua, n.q.s. ajo nuk është e devotshme ajo është inferiore ndaj një gruaje të devotshme pavarësisht se mund të jetë e shëmtuar, e varfër apo nga familje jo e nderuar. Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka thënë: “N.q.s. një burrë, praktikimi i fesë prej të cilit iu pëlqen, ju kërkon që të martohet me vajzën tuaj ju duhet t’i martoni ata, ndryshe do ketë shthurje në vend.” [194]

Resuli s.a.u.s. një herë qortoi Ebu Dherrin sepse u tallte me Bilalin duke e thirrur “bir i gruas së zezë” pastaj resuli s.a.u.s. tha: “Shiko. Me të vërtetë ti nuk je më i mirë se një i zi apo kaf, veçse n.q.s. i frikësohesh më shumë Allahut se sa ata.” [195] Për këtë gjë resuli s.a.u.s. ka punuar me forcë herë pas herë. Bile në haxhin e bërë pak kohë para vdekjes së tij ai u tërhoqi vëmendjen njerëzve ndaj dallimeve raciale dhe për rëndësinë e tak’uas.

Individët e devotshëm njihen vetëm nga Allahu sepse vendi i tak’uas është zemra. Njeriu mund t’a gjykojë tjetrin vetëm nga veprat e jashtme të cilat ka mundësi të çojnë në përfundime të gabuara për sa i përket devotshmërisë së një personi. Në një ajet të Kur’anit thuhet:



] و من الناس من يعجبك قوله فى الحيوة الدنيا و يشهد الله على ما فى قلبه و هو ألد الخصام [



“Ka ndonjë nga njerëzit që fjala e tij të mahnit, por vetëm në ketë botë dhe për atë që ka në zemrën e tij, e paraqet Allahun dëshmues, e në realitet ai është kundërshtari më i rreptë.” (2:204)



Prandaj nuk është e lejuar për njerëzit që të përcaktojnë se ky ose ai person është veçanërisht i devotshëm (ose i shenjtë) në një gradë të tillë përtej asaj që mund të arrihet nga njerëzit e zakonshëm. Resuli s.a.u.s. veçoi midis shokëve të tij disa sahabë duke i lajmëruar ata që në këtë jetë se do të futeshin në xhennet.[196] Këto përcaktime të resulit s.a.u.s. ishin prej shpalljes që i vinte atij e jo se ai kishte aftësinë që të gjykonte zemrat. P.sh. thënia e resulit s.a.u.s. në lidhje me ata që bënë betimin e besnikërisë, të njohur si Bej’eh er-Riduaan, se: “Asnjë që bëri betimin poshtë pemës nuk do të futet në zjarrin e xhehennemit.” [197] është në përputhje me ajetin e Kur’anit:



] لقد رضى الله عن المؤمنين إذ يبايعونك تحت الشجرة …[



“Vërtetë, Allahu qe i kënaqur me besimtarët kur ata nën hijen e atij druri të betoheshin ty …” (48:18)



Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka thënë për disa persona se ata ishin midis njerëzve të xhehennemit kur të gjithë mendonin se ata ishin midis atyre të xhennetit. Të gjitha këto thënie të resulit s.a.u.s. bazoheshin te shpallja që i vinte atij. Ibn Abasi thotë se i ka treguar Umer ibn Hattab se ditën e Hajberit (ditën e betejës së Hajberit) disa nga shokët e resulit s.a.u.s. erdhën dhe thanë: “Filani dhe filani janë shehida”, por kur arritën te një burrë për të cilin thanë se “filani është shehid” i dërguari i Allahut tha: “Në asnjë mënyrë (ose kurrësesi)! Unë e kam parë atë në xhehennem në një mantel të cilin ai e mori jo ndershmërisht (e grabiti).” Pastaj i dërguari i Allahut tha: “Shko, Ibn Hattab, dhe lajmëroi njerëzit tre herë se vetëm besimtarët do futen në xhennet.” [198]

Në traditën kristiane shumë individë ngrihen shumë lart nga të tjerët për të ështëëquajturat “arritjet” e tyre shpirtërore. Atyre iu vu titulli “shenjt” dhe mrekullitë i atribuohen atyre. Në traditën para-kristiane, hinduse dhe budiste mësuesve që pretendoheshin që kishin arritur një shkallë tepër të lartë shpirtërore dhe që kishin bërë gjëra të jashtëzakonshme u jepej titulli Guru, Avator etj. që tregonte superioritetin e tyre shpirtëror. Këto grada që iu dhanë këtyre personave bënë që masat e popullit ose të kërkonin ndërmjetësim prej tyre ose t’i adhuronin ata si zota. Si rrjedhim këto fe kanë listat e shenjtorëve në drejtim të të cilëve njerëzit luten me shumë zjarr. Islami nga ana tjetër kundërshton lavdërimin jashtë masë bile dhe të resulit s.a.u.s. i cili ka thënë: “Mos më lavdëroni mua jashtë masë ashtu siç bënë kristianët me Isain birin e Merjemes, me të vërtetë unë jam vetëm një rob (i Allahut), pra më thërrisni mua rob i Allahut ose i dërguari i Tij.” [199]



Ueliu



Në Kur’an në disa ajete është përdorur fjala ueli (shumësi eulija) e cila do të thotë “mik, shok, aleat, mbrojtës”. P.sh.



] الله ولى الذين ءامنوا يخرجهم من الظلمات إلى النور …[



“Allahu është mbrojtës i atyre që besuan i nxjerr ata prej errësirave në dritë …” (2:257) [mund të shikosh edhe (3:68), (42:9) dhe (45:19)]

Në një ajet tjetër thuhet:



] … و من يتخذ الشيطان و ليا من دون الله فقد خسر خسرانا مبينا [



“… dhe kush bën mik shejtanin, e jo Allahun, ai ka dështuar sheshazi.” (4:119)





Ky term gjithashtu ka kuptimin i afërt i ngushtë (kujdestar).



] و من قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا فلا يسرف فى القتل …[

“… E kush mbytet (vritet) pa të ndrejtë (pa faj), kujdestarit të tij (ose të afërmit të tij) Ne i kemi dhënë të drejtë (të kërkojë drejtësinë), e ai të mos e kalojë kufirin në mbytje …” (17:33)



Gjithashtu ai është përdorur në Kur’an për të treguar afërsi, miqësi midis njerëzve p.sh.:



] لا يتخذ المؤمنون الكافرين أولياء من دون المؤمنين [



“Besimtarët të mos i miqësojnë kafirat në vend të besimtarëve …” (3:28) [mund të shikosh dhe (4:139), (4:144) dhe (5:51)]



Por përdorimi që na intereson neve më shumë është “Eulija-ullah” miqtë e Allahut ose njerëzit shumë të dashur te Allahu. Në Kur’an Allahu ka caktuar disa lloje individësh të cilët Ai i konsideron shumë të afërt te Ai. Përshkrimi i Allahut për euliatë e Tij mund t’a gjejmë në suren Enfal



] … إن أولياؤه إلا المتقون و لكن أكثرهم لا يعلمون [



“… Me të vërtetë eulija të Tij janë vetëm ata që ruhen (që janë të devotshëm), por shumica e njerëzve nuk dinë.” (8:34)



dhe në suren Junus



] ألا إن أولياء الله لا خوف عليهم و لاهم يحزنون الذين ءامنوا كانوا يتقون …[



“T’a keni të ditur se të dashurit e Allahut (eulijatë) nuk kanë frikë as kurrëfarë brengosje. (Ata janë) Të cilët besuan dhe ishin të ruajtur (ishin me takua).” (10:62-63)



Allahu na shpjegon se kriteri për “eulija” është imani dhe takuaja dhe këto gjenden (në grada të ndryshme sh.p.) tek çdo besimtar i vërtetë.[200] Për njerëzit injorantë kriteri për të qenë eulija është kryerja e mrekullive që zakonisht quhen Keramaat për t’i dalluar ato nga mrekullitë (muxhizat) e resulit s.a.u.s. Të ata që kanë këtë besim, besimi dhe praktikat e atij që bën “mrekullira” janë pa rëndësi. Disa që quheshin “eulija” kishin besime dhe veprime kufri e disa të tjerë dihej se kishin braktisur ritualet fetare, kurse një pjesë tjetër ishin zhytur në shthurje dhe sjellje vulgare.

Asgjëkundi Allahu nuk e ka bërë kusht bërjen e mrekullive për të qenë miku (eueli) i Tij. Prandaj, siç thamë edhe më sipër të gjithë besimtarët që kanë iman dhe tak’ua janë miqtë e Allahut e Ai është miku (ueli) i tyre. Në Kur’an thuhet: “Allahu është ueli (mbrojtësi, miku, aleati) i atyre që besuan …” (2:257)



Pra, për muslimanët nuk lejohet që të quajnë disa besimtarë si eulija dhe besimtarët e tjerë të mos i quajnë kështu. Në kundërshtim me këtë qëndrim të qartë të Islamit, një hierarki e të ashtuquajturve evlija muslimanë është bërë karakteristikë dalluese e qarqeve sufi (tarikateve) dhe njerëzve që i pasojnë ata verbërisht. Sipas radhës nga ata që kanë më pak meritë te ata që kanë më shumë, ata janë: Ahjaar (i zgjedhur) që numërohen 300 (persona); Abdaal (zëvendësuesit) rreth 40 (persona); 7 (persona) Abraar (të devotshëm); 4 (persona) Autaad (pyka(t)); 3 Nukabaa (rojet); Kutb (skaji) që është konsideruar eulijaja më i madh i kohës së tij; dhe maja e listës është Gauth (ndihmues), “eulijaja” më i madh për të cilin besohet në disa qarqe se është i aftë të marrë mbi shpatullat e tij një pjesë të gjynafeve të besimtarëve. Sipas misticizmit “eulijatë” e tre klasave më të larta janë prezentë në mënyrë të padukshme në Mekkë gjatë kohës së faljeve. Kur Gauthi vdes Kutbi e zëvendëson atë e kështu me radhë “shpirti i pastër” i secilës shkallë ngrihet në gradën më të lartë.[201]Ky trup mitologjik është huazuar nga kristianizmi ashtu siç u adoptuan Tespijet nga rruazat kristiane dhe mevludi nga festimi i krishtëlindjeve te kaurrët.











(Kujdes) Fanaa (bashkimi i njeriut me Zotin)



Po të hedhim një vështrim më nga afër te të ështëëquajturit “eulijatë” më të dalluar do hasim emra si Hal-laxh i cili u ekzekutua publikisht, sepse guxoi të thoshte hapur se ai ishte i Vërteti d.m.th. t’a shpallte veten se ishte Allahu, kur dihet mjaft mirë se Allahu ka thënë në Kur’an:



] ذالك بأن الله هو الحق و أنه يحى الموتى … [



“Këtë (e themi për t’a ditur), se Allahu është Ai i Vërteti dhe se Ai ringjallë të vdekurit …” (22:6) [shiko dhe (22:62), (24:25) dhe (31:30)]



Ajo që udhëhoqi këtë njeri të çmendur të thoshte gjëra të tilla ishte besimi i tij në një princip shumë të ngjashëm me gjendjen e fundit të qenies në budizëm, të njohur me emrin “Nirvana ”.[202]Në këtë gjendje sipas mendimeve të një sekti budist vetja zhduket dhe bashkë me të shpirti e vetëdija e njeriut shuhen.[203] Ky koncept gjithashtu formon thelbin e filozofisë së njohur me emrin misticizëm. Misticizmi[204] përkufizohet si ndjenja e bashkimit me Zotin dhe si besimi se qëllimi kryesor i njeriut shtrihet në kërkimin e këtij bashkimi. Origjina e misticizmit mund të gjendet në shkrimet e filozofëve grekë të lashtë si “Plato’s symposium[205]. Një koncept paralel me këtë mund të gjendet dhe në identifikimin që i bëjnë hindusët Atmanit (shpirtit të njeriut) me Brahmën, realizimi i të cilit është qëllimi përfundimtar ose çlirimi nga ekzistenca dhe rilindja.[206] Mendimet mistike greke lulëzuan në lëvizjen kristiane Gnostike e cila, ashtu si ajo e Valentinus (140 e.s.), arriti kulmin në shekullin e dytë e.s. Këto prirje u kombinuan në shekullin e tretë me platonizmin nga filozofi Egjipto-Roman Plotinus (205-270 e.s.) për të formuar një filozofi të njohur si neoplatonizmi. Kristianët heremitë të shekullit të tretë e.s. që filluan traditën e murgërisë në Kristendom duke u larguar nga shkretëtirat e Egjyptit, e adoptuan qëllimin mistik të bashkimit të njeriut me Zotin ashtu siç parashikohej nga kjo teori në mendimet neoplatonike të asaj kohe, brenda kornizave të praktikave meditative dhe asketike të vetes. Megjithëse ishte sh.Pakomius (290-346 e.s.) që vendosi (sajoi, shpiku) rregullat (ligjet) e para për murgërinë kristiane dhe sajoi 9 manastire në shkretëtirën e Egjyptit është sh.Benedik i Nursias (480-547 e.s.), që e zhvilloi këtë ligj për manastirin e Monte Kazinos në Itali, i cili mbahet si zbuluesi i vërtetë i ligjit perendimor të murgërisë.[207]Traditat e misticizmit të mbajtura gjatë nga murgjit kaurrë filluan të shpreheshin midis muslimanëve rreth shekullit të 8-të e.s., një shekull pas zgjerimit të kufinjve të shtetit Islam në Egjypt dhe Siri të cilat ishin qëndrat e murgjërve.[208] Një grup muslimanësh që nuk ishin të kënaqur me atë që ofronte Sheriati zhvilluan një sistem të cilin e quajtën Tarikat (rrugë). Ashtu siç qëllimi përfundimtar i hindusve ishte bashkimi me botën e shpirtit edhe qëllimi i kristianëve misticistë ishte bashkimi me Zotin. Qëllimi kryesor i kësaj lëvizjeje u bë Fanaa tretja, shkrirja e vetes dhe Uusuul bashkimi dhe unifikimi i shpirtit të njeriut me Zotin në këtë jetë. U caktuan një seri gjendjesh dhe fazash që duheshin arritur. Ato që u quajtën Mekaamat (stacione) dhe Haalaat (gjendje). Një sistem ushtrimesh shpirtërore u sajua për të futur në rrugën që të sillte këtë “bashkim”. Këto ushtrime dhikri shpesh përmbanin lëvizje të trupit e të kokës, e disa herë bile edhe kërcim, si në rastin e rrotullimit të dervishëve. Të gjitha këto gjëra të sajuara iu ngjitën resulit s.a.u.s. që të bëheshin të vlefshme. Por në të vërtetë nuk ekziston asnjë mbështetje për këto sajesa në ndonjë prej librave klasikë të haditheve. Sistemet e shumëllojshme që u zhvilluan në mënyrë të ngjashme me sistemet që kishin murgjit kaurrë u quajtën sipas sajuesve të tyre si p.sh. Kadiri, Nakshibendi, Kishti dhe Tixhani.[209] Bashkë me këtë, volume të tëra legjendash tregimesh u thurën për sajuesit dhe personalitetet e dalluara të këtyre tarikateve. Dhe ashtu si murgjit kristianë dhe hindusë të cilët izoloheshin në vende të caktuara (manastire) edhe sektet e ndryshme sufiste zhvilluan të njëjtën gjë duke u izoluar në vende të veçanta të quajtura Zauija (përkthimi letrar është cepa, qoshe).

Ndërkohë besime heretike u zhvilluan nga besimi mistik i “bashkimit me Zotin”. P.sh. shumë udhëheqës të këtyre devijimeve deklaruan se Allahu mund të shikohej kur arrihej gjendja Usuul. Kur Aishja e pyeti resulin s.a.u.s. a kishte parë ai Allahun gjatë Mirazhit ai u përgjigj se ai nuk e kishte parë.[210] Gjithashtu në Kur’an tregohet se i dërguari Musa a.s. kërkoi prej Allahut që t’a shihte Atë e Allahu i tha se ai nuk mund t’a shihte Atë, e kur një pjesë e dritës së Allahut iu drejtua malit ai u bë pluhur. Pra njeriu nuk mund t’a shohë Allahun në këtë jetë. Disa ekspertë sufi thonë se kur gjendja e Usulit arrihet, detyrimet e Sheriatit si p.sh. 5 herë namaz në ditë nuk janë më të detyrueshme. Shumica e tyre thonë se lutja në drejtim të Allahut mund të bëhet me ndërmjetësimin e resulit s.a.u.s. ose të eulijave, bile shumë prej tyre bëjnë tauaf (sillen qark), kurban dhe veprime të tjera adhurimi rreth varreve ose tyrbeve të shenjtorëve. Sot mund të shikojmë se tauafi bëhet te varri i Zejnebes dhe Sejid Bedeuiut në Egjypt, rreth varrit të Muhammed Ahmedit në Sudan dhe rreth shumë “eulijave” ose njerëzve të tjerë të shenjtë në Indi dhe Pakistan[211]. Nga këta njerëz (pra nga ata jashtë sunnetit) Sheriati shikohet si ligj për masat i njorante, ndërsa tarikati si rrugë e një elite pak të ndriçuar. Gjithashtu për të mbrojtur idetë e kufrit të lëvizjeve mistike u shfaq dhe dukuria e komentimit të ajeteve të Kur’anit në mënyrë të shtrembër dhe krejtësisht të gabuar. Mendimet e filozofëve grekë u përzienë me hadithe të shpikura për të prodhuar një trung jo të vërtetë literature e cila nuk pranonte dijetarët e hershëm me të vërtetë muslimanë dhe i zhvendosi ata midis masave. Muzika u shfaq në shumicën e qendrave (të llojit që po flasim) dhe drogat si marijuana merreshin si një mjetë për lartësimin e pseudo-eksperiencës shpirtërore të cilën ata e synonin. E tillë ishte trashëgimnia e gjeneratave të mëvonëshme sufi e cila u ndërtua mbi kushtin e gabuar se bashkimi i shpirtit të njeriut me Zotin ishte i arritshëm. Megjithatë disa prej individëve të cilëve i atribuohen disa sekte e kuptuan qartë rëndësinë e dallimit midis Krijuesit dhe krijesave. Zoti dhe krijesa e Tij nuk mund të bëhen kurrë një, sepse Zoti është Zot dhe i përjetshëm dhe krijesa është krijesë dhe e kufizuar.



(Kujdes) Bashikimi i Zotit me njeriun



Asgjë nuk i shpëton dijës së Allahut prandaj të zgjuar dhe fatlumë janë ata që veprojnë në përputhje me këtë, ata që e ndiejnë prezencën e Tij gjatë gjithë kohës. Ata që me kujdes kryejnë të gjitha farzet e tyre dhe përpiqen të kryejnë sa më shumë vepra në përputhje me sunnetin. Këto vepra në përputhje me sunnetin ndihmojnë mbrojtjen e farzeve. P.sh. gjatë periudhave të dobësisë apo rënies shpirtërore ndonjë person mund të bëhet i dobët apo dembel në kryerjen e detyrave fetare. Megjithatë ata që kryejnë vepra vullnetare (sunnete) mund të linin disa prej sunneteve, por ama do të kryenin farzet. N.q.s. ata nuk do kishin këto sunnete gjatë periudhave të dobësisë ata do të binin shpirtërisht dhe mund të linin farzet. Sa më shumë të forcohen farzet me kryerjen e sunneteve aq më shumë jeta e personit është në përputhje me Sheriatin. Allahu s.u.t. na e bën të ditur këtë nëpërmjet resulit s.a.u.s.: “Gjëja më e dashur me të cilën robi Im mund të më afrohet është ajo të cilën ia kam bërë farz (të detyrueshme). Robi Im mund të vazhdojë të më afrohet më shumë me sunnete (vepra adhurimi vullnetare) derisa Unë t’a dua atë. N.q.s. Unë e dua atë, Unë do jem dëgjimi i tij me të cilin ai dëgjon, shikimi i tij me të cilin ai shikon, dora e tij me të cilën ai kap dhe këmba e tij me të cilën ai ecën.”[212] Ky person i dashur (ose i afërt) te Allahu do të dëgjonte, shikonte, kapte dhe ecte vetëm në atë që është hallall dhe dukshëm do t’i evitonte të gjitha harramet. Ky është i vetmi qëllim i vërtetë për të cilin ia vlen të kushtosh jetën. Arritja e kësaj është perfeksioni i rolit të njeriut si rob i Zotit dhe qeverisës i botës. Ai mund të arrihet vetëm me rrugët e përshkruara ne hadith. E para detyrat e detyrueshme duhet të kryhen plotësisht pastaj sunnetet duhet të kryen rregullisht sipas sunnetit. Allahu s.u.t. e thekson këtë fakt duke i thënë të dërguarit të Tij t’i informojë besimtarët:



] … إن كنتم تحبون الله فاتبعونى يحببكم الله …[



“… Nëse e doni Allahun, a.t.h. ejani pas meje që Allahu t’iu dojë juve…” (3:31)



Prandaj dashuria e Allahut mund të arrihet vetëm duke ndjekur sunnetin e resulit s.a.u.s. dhe duke mënjanuar të gjitha shpikjet në çështjet fetare. Kjo gjë mbështetet nga hadithi i mëposhtëëm i trasmetuar nga Ebu Nejih se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Mbani sunnetin tim dhe atë të halifëve të drejtë. Kapuni në të me dhëmballët tuaja. Dhe dijeni se çdo shpikje është me të vërtetë bidat dhe çdo bidat është ç’orientim që të udhëheq për në zjarrin e xhehennemit.” [213]

Ai që e ndjek këtë parim strikt do të dëgjojë vetëm atë që Allahu dëshiron që ai të dëgjojë. Sepse Allahu ka thënë duke na përshkruar të drejtët: “… e kur atyre me fjalë u drejtohen injorantët ata thonë: “Paqe!”…” (25:63)

Në Kur’an gjithashtu thuhet:



] و قد نزل عليكم فى الكتاب أن إذا سمعتم ءايات الله يكفر بها و يستهزأ بها فلا تقعدوا معهم حتى يخوضوا فى حديث غيره إنكم إذا مثلهم …[





“Juve ju është shpallur në libër (Kur’an) që, kur të dëgjoni se po mohohet Kur’ani i Allahut dhe po bëhet tallje me të, mos rrini me ata derisa të mos hyjnë në bisedë tjetër. Përndryshe ju do jeni si ata …” (4:140)



Duke dëgjuar vetëm atë që Allahu dëshiron për të, Allahu metaforikisht bëhet dëgjimi i tij. Në mënyrë të ngjashme Allahu bëhet shikimi i tij, dora dhe këmba e tij. Ky është interpretimi i saktë i hadithit të përmendur më parë në të cilin Allahu thotë se Ai bëhet dëgjimi, shikimi, dora dhe këmba e njeriut. Fatkeqësisht ky hadith është keq interpretuar nga ata që mbështesin misticizmin për të argumentuar bashkimin me Allahun.



Ruhullah: “Shpirti” Krijesa e Allahut



Mbështetje për besimin mistik në ribashkimin e shpirtit të njeriut me Allahun ka qenë edhe keq interpretimi i disa ajeteve të Kur’anit. Ajetet e mëposhtme në të cilat Allahu thotë:



] ثم سواه و نفخ فيه من روحه[



“Mandej Ai e formësoi atë dhe fryu në të nga shpirti i Tij.” (32:9); (38:72)



dhe



] فإ ذا سويته و نفخت فيه من روحى …[



“Dhe kur t’a kemi përsosur atë dhe të kem fryrë në të prej shpirtit Tim …” (15:29); (38:72)



janë përdorur për të argumentuar besimin se çdo qenie njerëzore përmban brenda saj një pjesë të Allahut. Pjesa e “shpirtit” të Allahut që iu fry Ademit supozohet se trashëgohet te të gjithë trashëgimtarët e tij. Gjithashtu për këtë qëllim është përdorur edhe ajeti për nënën e Isait a.s.



] و التى أحصنت فرجها فنفخنا فيها من روحنا و جعلناها و ابنها ءاية للعالمين …[



“(përkujto) atë që ruajti nderin e saj, e Ne frymë në të nga shpirti Jonë …” (21:91)



Misticistët besojnë se ky shpirt hyjnor brenda njeriut synon të ribashkohet me origjinën e tij nga ku ai erdhi. Në arabisht përemrat (i imi, i joti, i tij, i saj, e jona, e tyre, e juaja) kanë dy kuptime të përgjithshme që varen nga konteksti në të cilin ata përdoren. Ata mund të përshkruajnë një atribut ose diçka e cila nuk është pjesë e atij ose e asaj të cilës ato ja atribuojnë këtë. P.sh. Allahu s.u.t. e urdhëroi të dërguarin Musa a.s.



] و اضمم يدك إلى جناحك تخرج بيضاء من غيرسوء …[



“Dhe fute dorën tënde (brenda sh.p.) në këmishën tënde e do t’ a nxjerrësh atë të bardhë pa asnjë të metë …” (20:22)



të dyja dora dhe këmisha i përkisnin Musait a.s., por kur themi dora e tij, dora është pjesë e tij, ndërsa këmisha e tij tregon këmishën që kishte, por ajo nuk është pjesë e tij. E njëjta gjë është kur këto përemra përmenden për cilësitë e Allahut dhe krijesat e Tij.[214] P.sh. në rastin e mëshirës së Allahut për të cilën Ai thotë:



] … و الله يختص برحمته من يشاء …[



“… Allahu me mëshirën e Tij veçon atë që dëshiron …” (2:105)



Mëshira e Allahut është një prej cilësive të Tij dhe jo pjesë e krijesave të Tij. Nga ana tjetër Allahu shumë herë i quan gjërat e krijuara të Tijat për të theksuar faktin se Ai i krijoi ato. Në disa raste të tjera Ai i quan ato të Tijat për të treguar se ato kanë një vend të veçantë. P.sh. Allahu s.u.t. citon profetin Sali duke thënë me respekt për devenë (femër) që u dërgua si provë për popullin e profetit Sali, Themudin,



] … هذه ناقة الله لكم ءاية فذروها تأكل فى أرض الله…[



“… Kjo është deveja e Allahut e dërguar te ju si shenjë. Kështu që lëreni atë të kullosë në tokën e Allahut …” (7:73)



Deveja ishte dërguar mrekullisht si një shenjë te populli i Themudit të cilët nuk kishin të drejtë t’a ndalonin atë të kulloste, sepse e gjithë toka i përket Allahut s.u.t. Në mënyrë të ngjashme me rastin e Kabës për të cilën Allahut i thotë Ibrahimit dhe Ismailit:



“… ju të dy pastrojeni shtëpinë Time për vizituesit, për ata që qëndrojnë aty dhe për ata që falen aty.” (2:125)



gjithashtu në një ajet tjetër thuhet: “Dhe hyn në xhennetin Tim” (89:30)

Përsa i përket shpirtit (Ruuh) ai është një prej krijimeve të Allahut. Allahu thotë në Kur’an:



] و يسئلونك عن الروح قل الروح من أمر ربى و ما أوتيتم من العلم إلاقليلا [



“Të pyesin ty për shpirtin thuaj: “Shpirti është çështje që i përket vetëm Zotit tim, e juve ju është dhënë fort pak dije.”” (17:85)



Në Kur’an thuhet:



] … إذا قضا أمرا فإنما يقول له كن فيكون [



“… Kur Ai vendos për një çështje, vetëm i thotë: “Bëhu. Ajo menjëherë bëhet.” (3:47)


] … خلقه من تراب ثم قال له كن فيكون [



“… Atë (Ademin) e krijoi Ai (Allahu) nga dheu e pastaj atij i tha: “Bëhu” ai u bë.” (3:59)


Komanda për të gjitha gjërat është bëhu. Prandaj shpirti është krijuar nga komanda e Allahut. Islami nuk e konsideron Zotin si një shpirt jo material siç bëjnë kristianët. Ai nuk ka as trup material as nuk është një shpirt pa formë. Ai ka një formë që i përshtatet madhërisë së Tij, pamjen e së cilës nuk e ka parë asnjë njeri e as nuk mund të imagjinohet ajo. Allahu do shikohet nga njerëzit e xhennetit. Pra kur Allahu s.u.t. i referohet fryrjes së shpirtit nga Vetja e Tij te profetët Adem dhe Isa, një nder i veçantë i është dhënë shpirtrave të tyre të krijuar, kjo në përputhje me faktin se Ademi ishte njeriu i parë nga i cili rrodhi njerëzimi dhe Isai veç të tjerash sqaroi edhe konfuzionin e ngritur rreth lindjes së tij kur nëna e tij, Merjemja, ishte e virgjër. Bile fryrja e Allahut nga shpirti i Tij është, në fakt, një sqarim i dëshirës (vullnetit) dhe fuqisë supreme të Tij, sepse melekët janë ata që të caktuar nga Allahu fusin dhe nxjerrin shpirtin te njeriu. Ky fakt tregohet nga hadithi i mëposhtëëm i Ibn Mesudit që transmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Me të vërtetë krijimi juaj është kombinuar në mitrën e nënës tuaj për 40 ditë në formën e një lëngu , pastaj për një periudhë të ngjashme si një lëmsh I varur dhe për një periudhë tjetër të ngjashme si një grumbull mishi. Pastaj një melek dërgohet te ai për të fryrë shpirtin në të …” [215]

Pra Allahu i fryn shpirtin çdo personi me anën e njërit prej melekëve të Tij. Me anë të thënies “Ai fryu” Allahu në fakt na kujton se Ai është shkaku i parë i çdo gjëje që ndodh në krijim, ashtu siç thotë Ai:



] و الله خلقكم و ما تعملون [



“Allahu ju krijoi juve dhe atë që bëni ju.” (37:96)



Para betejës së Bedrit resuli s.a.u.s. i hodhi një grusht me dhe armiqve të rreshtuar qindra metra largë dhe Allahu bëri që dheu të arrinte në sytë e armiqve. Për këtë ngjarje ajeti i Kur’anit thotë:



] … و ما رميت إذرميت و لكن الله رمى …[



“… dhe ti nuk i gjuajte kur i gjuajte ata, por Allahu i gjuajti …” (8:17)



Kështu që duke ia atribuar Vetes së Tij, Allahu, thjesht i jep atij një vend të veçantë nderi midis shpirtrave që Ai ka krijuar dhe jo se Ai, Allahu, ka shpirt dhe fryu një pjesë të tij te profeti Adem a.s. e te profeti Isa a.s. Për të theksuar më tej këtë pikë Allahu i referohet melekut të dërguar për të njoftuar Merjemen, si “shpirti i Tij”:



] … فأرسلنا إليها روحنا فتمثل لها بشرا سويا [



“… Ne i dërguam asajt shpirtin Tonë (Xhibrilin) që mori pamjen e një njeriu (që u paraqit si njeri sh.p.).” (19:17)



Kur’ani është një tërësi. Ajetet e tij shpjegojnë njëra tjetrën dhe veprimet e resulit s.a.u.s. sqarojnë akoma më shumë kuptimin e tyre. Kur ajetet merren jashtë kontekstit kuptimi i Kur’anit mund të shtrembërohet. P.sh. ajeti i katërt i sures el-Maa’uun thotë:



] فويل للمصلين [



“Pra shkatërrim është për ata që falen.” (107:4)



Po të marrësh këtë ajet jashtë konteksit ai kundërshton pjesën tjetër të Kur’anit, sepse namazi është i detyrushëm. Allahu në Kur’an thotë:



] إننى أنا الله لا إله إلا أنا فاعبدنى و أقم الصلوة لذكرى [



“Me të vërtetë Unë jam Allahu, nuk ka Zot tjetër veç Meje, pra Mua më adhuro dhe fale namazin për të më kujtuar Mua.” (20:14)



Për t’a kuptuar ashtu siç duhet ajetin 4 të sures el-Maa’uun duhet të lexojmë ajetin poshtë tij që e sqaron atë:



] الذين هم عن صلاتهم ساهون [ ] الذين هم يراءون [ ] و يمنعون الماعون [



“të cilët ndaj namazit të tyre janë të pakujdesshëm. Ata që vetëm shtiren. Dhe nuk japin as sendin më të vogël.” (107:5,6,7)



Pra Allahu s.u.t. thotë se shkatërrimi është për ata që falen të cilët janë të pakujdesshëm për namazin e tyre dhe ata që shtiren. Pra nuk ka bazë në Kur’an për besimin e misticistëve se shpirti i njeriut është i pakrijuar dhe tenton të bashkohet me origjinën e tij, Zotin. Në arabisht nuk ka dallim midis termave ruuh dhe nefs (shpirt), por kur lidhet me trupin zakonisht përdoret nefs.[216] Allahu thotë në Kur’an:



] الله يتو فى الأنفس حين موتها و التى لم تمت فى منامها[



“Allahu i merr shpirtrat (anfus) kur është momenti (i vdekjes së trupave të tyre) e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur …” (39:42)



Është trasmetuar se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Me të vërtetë, kur merret shpirti (ruuh) sytë e pasojnë atë.” [217]

Shpirti i nënshtruar ndaj Allahut do të futet në xhennet. Në Kur’an thuhet:



“O ti shpirt (nefs) i bindur plotësisht. Kthehu te Zoti yt i vetëkënaqur e i pranuar. Hyn në turmën e robërve të Mi. Dhe hyn në xhennetin Tim.” (89:27-30)



Kështu që në fund të fundit shpirti i nënshtruar dhe i bindur nuk do ribashkohet me Qenien Supreme të Zotit (ashtu siç mendojnë ata që besojnë se shpirti i njeriut është i pakrijuar dhe pritet për t’u bashkuar me Zotin), por do mbesë një shpirt i kufizuar i ribashkuar me një trup të kufizuar dhe do shijojë kënaqësitë e xhennetit aq sa të dëshirojë Allahu.








[191] Mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Buhari v.8 f.328 n.497 dhe S.Musliman eng-trans v.3 f.1017 n.4496).
[192] Mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Buhari v.3 f.438 n.730 dhe S.Muslim eng-trans v.3 f.1017 n.496)
[193] Transmetuar nga Ebu Hurejra dhe mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Buhari v.7 f.18 n.27 dhe S.Muslim v.2 f.749 n.3457).
[194] Trasmetuar nga Ebu Hurejre dhe mbledhur nga Tirmidhi.
[195] Trasmetuar nga Abdullah ibn Amr dhe mbledhur nga Ahmedi.
[196] Midis tyre janë 10 shumë të njohur: Ebu Bekri, Umari, Uthmani, Aliu, Talha, Zubejri, Sad ibn Ebi Uakkaas, Seid ibn Zejd, Abdur-Rahmaan ibn Auf, Ebu Ubejde ibn Xharah. Shiko Akide Tahauije f.485-7.
[197] Trasmetuar nga Xhabiri dhe mbledhur nga Muslimi S.Muslim eng-trans v.3 f.1034 n.4576.
[198] Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim v.1 f.65 n.209).
[199] Trasmetuar nga Umer ibn Hattab mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Buhari v.4 f.435 n.654)
[200] Akide Tahauije f.358.
[201] Enciklopedia e Islamit f.629 shiko dhe Ali ibn Uthman Huxhuiri, Kash’f el-Mahxhuub f.214
[202] Kuptimi i termit në Sanskrit (gjuha e indianëve të lashtë, sot gjuha e hinduizmit) është “i fryrë jashtë (me forcë)” dhe i referohet zhdukjes së të gjitha dëshirave të kësaj botë, ose shpëtimit. Në budizmin Hinajana termi barazohet me zhdukjen ndërsa në budizmin Mahajana ai është një gjendje lumturie. (W.L.Resse Fjalori i feve dhe filozofisë f.393).
[203] Ibid f.72.
[204] Nga greqishtja “mistis” do të thotë “dikush që futet në mistere (të fshehta)”. Termi misticizëm ka rrjedhur nga fetë e mistershme greke nga të cilat lindi termi “mistis”.
[205] Collier Encuclopedia v.7 f.114.
[206] Fjalori i feve f.68.
[207] Fjalori i filozofis dhe fesë f.365-6 dhe 374.
[208] Disa autorë shpesh krahasojnë “zhdukjen” në sufizëm me gjendjen “nirvana” në Budizëm, por sipas të tjerëve ky krahasim është krejtësisht i pa pranueshëm se idea e budizmit e “zhdukjes” është e pavarur nga idea e Zotit dhe përfshin idenë e transferimit të shpirtit, në të nirvana gjendet e fundit. Në misticizmin musliman nga ana tjetër nuk ka çështje të kalimit të shpirtit pas vdekjes në një trup tjetër dhe mendimi se Zoti është kudo është dominues në të gjitha pikëpamjet. Origjina e konceptit fanaa të muslimanëve shikohet në një farë masë në kritianizëm nga i cili ai është huazuar. Ky koncept thjesht do të thotë zhdukja e konceptit të individit para vullnetit të Zotit, një ide që formon bazën e misticizmit kristian.
[209] Në vendin tonë janë kryesish të përhapur edhe këto tarikate si Rrifai, Bektashi, Halvetij, Kadirij, Sadij etj. Shen.red.
[210] S.Muslim eng-trans v.1 f.111-112 n.337,339 dhe f.113 n.341.
[211] Për fatë të keq këto forma të rënda të shirkut shfaqen edhe në vendin tonë siç ndodh shpesh nëpër mjaft Tyrbe dhe Teqe. Shën red.

[212] Trasmetuar nga Ebu Hurejra (S.Buhari v.8 f.336-7 n.509).
[213] Mbledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1294 n.4590) dhe Tirmidhi.
[214] Tejsir el-Aziz el-Hamiid f.84-5
[215] S.Buhari v.4 f.290-1 n.430 dhe S.Muslim eng-trans v.4 f.1391 n.6390.
[216] Akide Tahauuije f.394.
[217] S.Muslim eng-trans v.2 f.437 n.2005.

[Arrnubi]

11- Adhurimi i varreve



Gjatë pjesës më të madhe të historisë së njeriut nderimi i varreve me anën e riteve të stërholluara të varrosjes, zbukurimeve të kufomës, dekorimeve dhe bërjes së varreve madhështore, festave përkujtimore dhe adhurimeve të tyre (d.m.th. adhurimi i të vdekurve) kanë udhëhequr rrugën drejt një konfuzioni dhe ç’orientimi në fe. Si pasojë shumë njerëz kanë rënë në disa forma të adhurimit të varreve. Në fakt, feja e shumicës së kinezëve është adhurimi i të parëve të tyre. Shumica e riteve të tyre fetare janë të lidhura me varret dhe adhurimin e personifikimeve të të parëve të tyre.[218] Varret e njerëzve të shenjtë të hindusve, budistëve dhe kristianëve janë bërë altare (vend i shenjtë ku bëhet adhurim) në të cilat kryhen vepra adhurimi si e falura, kurbani dhe peligrinazhi. Me kalimin e kohës disa udhëheqës muslimanë dhe një pjesë e popullit që u largua nga parimet themelore të Islamit filluan të imitonin veprat pagane të popujve jo muslimanë që ishin rreth tyre. Ndërtesa gjigande u ndërtuan mbi varret e sahabëve (si p.sh. mbi varrin e Aliut) dhe dijetarëve më të mëdhenj si imam Ebu Hanifes dhe imam Shafii’ut gjithashtu dhe mbi varret e të ashtuquajturve “eulija” sufi si Abdul Kadir Xhilani[219]. Kohët e fundit kjo praktikë e ngritjes së faltoreve ose altareve mbi varre ka përfshirë dhe varret e udhëheqësve të lëvizjeve sociale si Muhammed Ali Xhinnah, në Pakistan, Muhamed Ahmed i ështëëquajtur Mehdi në Sudan. Sot shumë muslimanë injorantë udhëtojnë në distanca të largëta për të kryer tauaf rreth këtyre varreve. Disa bile falen brenda e jashtë tyre, të tjerë devotshmërisht sjellin kafshë në këto vende (të mallkuara) për t’i bërë kurban (Dhebh). Këta njerëz që kryejnë rite adhurimi te varret e personave të drejtë kanë besimin e gabuar se meqënëse këta persona kanë qenë të drejtë janë më të lartë te Allahu kështu që ritet mund të pranohen më lehtë nga Allahu n.q.s. do të bëheshin tek këto varre se sa diku tjetër. Kjo sepse ata besojnë se për shkak se këta individë kanë qenë të bekuar të gjitha gjërat pranë tyre duhet të jenë të bekuara, pra varret dhe vendet e adhurimit që ngrihen mbi to janë të bekuara (ose janë vende të mira sh.p.). Për shkak të këtij besimi adhuruesit e varreve shpesh fërkojnë (ose fshijnë me dorë) gurët e varreve, pastaj fshijnë veten e tyre që të kenë mirësi ose mbledhin dhé pranë varreve duke besuar (besim që është krejtësisht i kotë) se ai ka veti të veçanta shëruese. Shumë prej degëve të shi’itëve marrin (argjilë) baltë nga Kerbelaja, ku u vra imam Husejni, dhe e pjekin atë për të bërë copa të vogla balte të pjekur mbi të cilat ata bëjnë sexhde gjatë namazit të tyre.



Lutja në drejtim të të vdekurve



Ata që përzihen në adhurimin e varreve ia drejtojnë lutjet të vdekurve në dy mënyra:

1- Disa i luten të vdekurve duke i përdorur ata si ndërmjetësues ashtu siç i përdorin katolikët priftërinjtë e tyre gjatë rrëfimit të mëkateve. Katolikët ia rrëfejnë mëkatet e tyre priftit dhe prifti lut Zotin që t’i falë ata. Kështu që prifti vepron si ndërmjetësues midis njerëzve dhe Zotit.

Arabët para Islamit gjithashtu i përdornin idhujt e tyre në të njëjtën mënyrë. Në lidhje me këtë qëllim të idhujve të tyre, Allahu citon në Kur’an paganët arabë duke thënë:



] ما نعبدهم إلا ليقربونا إلى الله زلفى …[



“Ne nuk i adhurojmë ata për tjetër vetëm që të na afrojnë sa më afër Allahut …” (39:3)



Adhuruesit e varreve midis muslimanëve i luten të vdekurve duke i kërkuar që ata të çojnë kërkesat e tyre te Allahu në mënyrë që të plotësohen nevojat e tyre. Ky veprim është bazuar në besimin se të vdekurit që kanë qenë të drejtë janë jo vetëm më afër Allahut se njerëzit e zakonshëm, por janë në gjendje të dëgjojnë kërkesat e njeriut dhe t’i plotësojnë ato. Kështu që të vdekurit bëhen idhuj ndërmjetësues të aftë për t’i bërë favore të gjallëve.

2- Të tjerët i luten drejtpërsëdrejti të vdekurve duke i kërkuar atyre falje për gjynafet e tyre. Duke bërë kështu ata i japin të vdekurve cilësitë Et-Teuuabu (Pendimpranuesi) dhe El-Gafurru (Falësi) të cilat i përkasin vetëm Allahut. Ka shumë ngjashmëri midis këtyre veprimeve dhe atyre të katolikëve të cilët i luten shenjtorëve të veçantë për të plotësuar nevojat e tyre ditore. P.sh. n.q.s. diçka humb, ata i luten sh.Antonit për t’i ndihmuar t’a gjejnë atë.[220] Sh.Xhudë Thaddaeus është shenjtori i të pamundurës dhe atij i luten katolikët për ndërmjetësim në sëmundje të pashërueshme, martesa të papëlqyeshme ose për gjëra të ngjashme me këto.[221] Gjithashtu kur ata donin të udhëtonin ata i luteshin sh.Kristoferit që ishte shenjtori i udhëtimit deri në vitin 1969 kur ai zyrtarisht u hoq nga lista e shenjtorëve me dekret të kishës katolike të Romës, sepse u vërtetua se ai nuk ishte i vërtetë.[222] Në këtë kategori përfshihen edhe kristianët e tjerë që në përgjithësi e konsiderojnë profetin Jezus si Zot. Shumica e këtyre i luten Jezusit në vend që t’i luten Zotit. Ka edhe nga ata muslimanë injorantë që ia drejtojnë duatë resulit s.a.u.s. në të njëjtën mënyrë siç bëjnë kristianët me Jezusin. Të dyja këto metoda janë krejtësisht të hedhura poshtë nga mësimet e Islamit i cili thotë se ai që vdes futet në një gjendje të quajtur Barzak në të cilën kapitulli i veprave të tij është i mbyllur. Ai nuk mund të bëjë ndonjë gjë për të gjallët, me përjashtim të atyre gjërave që ka bërë kur ishte gjallë dhe që vazhdojnë të ndikojnë për mirë ose për keq te njerëzit dhe sipas këtij ndikimi atij vazhdojnë t’i vijnë sevape ose gjynafe. Ebu Hurejra trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Kur një njeri vdes veprat të tij mbarojnë, veç 3 llojeve: sadakaja e rrjedhshme (d.m.th. sadakaja nga e cila vazhdojnë të kenë dobi njerëzit), dija e dobishme për njerëzit dhe pasardhësit e drejtë që luten për të.” [223] Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka shpjeguar se ai nuk mund t’i bënte dobi e as dëm njerëzve sa do të afërt të ishin me të. Allahu s.u.t. e urdhëron resulin s.a.u.s. t’i thotë pasuesve të tij:



] قل لا أملك لنفسى نفعا و لا ضرا إلا ما شاء الله و لو كنت أعلم الغيب لاستكثرت من الخير و ما مسنى السوء إن أنا إلا نذير و بشير لقوم يؤمنون [



“Thuaj: Unë nuk kam në dorë për veten time as ndonjë dobi, as ndonjë dëm, veç ç’ka do Allahu. Sikur t’a dija të fshehtën, unë do të shumoja për vete të dobishmet e nuk do më prekte gjë e keqe. Unë jam vetëm qortues dhe përgëzues për njerëzit që besojnë.” (7:188)



Ebu Hurejre trasmeton se kur resulit s.a.u.s. iu shpall ajeti “Dhe tërhiqu vërejtjen farefisit tënd më të afërt.” (26:214) ai tha: “O Kurejshë, siguroni shpëtim prej Allahut (duke bërë vepra të mira). Unë nuk mund t’iu ndihmoj juve ndaj (ndëshkimit të) Allahut. O biri i Abdul Mutalibit, unë nuk mund të të ndihmoj ty ndaj (ndëshkimit të) Allahut. O Abas ibn Abdul Mutalib (ishte xhaxhai i resulit s.a.u.s.), o Safije unë nuk mund t’iu ndihmoj ju ndaj (ndëshkimit të) Allahut. O Fatime, bija e Muhammedit, me kërko çfarë të duash, por unë nuk kam asgjë me të cilën mund të të ndihmoj ndaj (ndëshkimit të) Allahut.”[224] Në një rast tjetër njëri prej sahabëve në fund të asaj që ai i tha resulit s.a.u.s. tha: “… Është çfarë dëshiron Allahu dhe ti.” Resuli s.a.u.s. menjëherë e korrigjoi atë duke thënë: “A po më bën mua të barabartë me Allahun? Thuaj: “Është vetëm çfarë dëshiron Allahu.” [225]

Në kundërshtim me këto argumenta ata që i luten resulit s.a.u.s. jo vetëm e bëjnë këtë, por i luten edhe një hierarkie shenjtorësh (ose eulijave). Këto praktika kufri bazohen në thënien sufiste se ligji ruhet nga një numër i fiksuar shenjtorësh të quajtur Rixhalul-gajbi (burrat e botës së padukshme). N.q.s. njëri prej tyre vdes vendi i tij zëvendësohet menjëherë nga një zëvendës. Maja e hierarkisë është kutb (maja ose aksi mistik i botës), ose gauth (ndihmuesi). Abdul Kadir Xhilani (vdiq në 1166) thirret si “el-Gauth el-A’dham (Gaus-e-Azem): shpëtimtari më i madh i ndihmës”, dhe në kohë fatkeqësish shumë njerëz i drejtohen atij për ndihmë duke thirrurr “O Abdul Kadir më shpëto”. Një shprehje e tillë shirku ndodh edhe te disa muslimanë që në çdo namaz të tyre thonë suren Fatiha një ajet i së cilës thotë: “Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë.”

Të dyja këto metoda të lutjes përmbajnë shirk të cilin Islami e lufton fuqimisht, megjithatë këto metoda kanë arritur të futen te muslimanët sot në një formë apo në një tjetër. Duke bërë kështu ata konfirmojnë ajetin e Kur’anit:



] و ما يؤمن أكثرهم بالله إلا وهم مشركون [



“Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe Allahun vetëm se duke i shoqëruar (zota të tjerë).” (12:106)



dhe thënien e resulit s.a.u.s. të trasmetuar nga Ebu Seid Hudri: “Ju do të ndiqni ata para jush pëllëmbë për pëllëmb krah për krah, aq shumë do t’i ndiqni sa që edhe n.q.s. ata do futeshin në një vrimë hardhuce ju do të shkonit pas tyre.” Kur ai u pyet se a e kishte fjalën për çifutët dhe kristianët ai u përgjigj: “N.q.s. nuk do ishte për ta, për kë tjetër do ishte?” [226]

Thaubani gjithashtu trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Ora e fundit nuk do të vijë derisa disa grupe prej umetit tim të adhurojnë idhujt.”[227] Ebu Hurejre trasmeton se ai (resuli s.a.u.s.) tha: “Ora e fundit nuk do të vijë derisa gra nga fisi Daus t’i tundin (ose të kryejnë lëvizje tundëse të) të ndenjurat e tyre rreth tempullit të idhullit[228] el-Hala.” [229]









Teoria e evolucionit të fesë



Nën influencën e teorisë së evolucionit të Darvinit një pjesë e shkencëtarëve dhe antropologëve arritën në përfundimin se feja filloi me hyjnizimin prej njeriut të forcave të natyrës (i bënin dukuritë dhe ligjet e natyrës Zot).[230] Sipas tyre njeriu i hershëm çuditej nga kataklizmat dhe forcat shkatërruese të natyrës si vetëtimat, bubullimat, vullkanet, tërmete etj. dhe si pasojë i quajti ato Qenie Supernatyrore. Kështu që ky njeri (i hershëm) kërkoi rrugët dhe mjetet për t’i qetësuar këto. Në këtë mënyrë ritet e adhurimit si lutja, bërja e kurbanëve u zhvilluan (ky është mendimi i darvinistëve ose më mirë i ateistëve sh.p.) Indianët e Amerikës së Veriut që besojnë në shpirtrat e lumenjve, pyjeve etj. janë përdorur si shembuj i kësaj faze të hershme të evuolucionit të fesë të njohur me emrin animism.[231] Në këtë gjëndje ata thoshin se çdo individ ka zota personalë. Me zhvillimin e familjes zotat e familjes zëvendësuan zotat personalë. Për ilustrimin e kësaj përdoret politeizmi hindus i Indisë ku çdo familje kishte zotin e saj. Nevojat ekonomike dhe luftërat për mbijetesë shkaktuan zgjerimin e hallkave të familjes kështu u zhvilluan fiset. Zotat e fiseve gradualisht zëvendësuan zotat e familjeve dhe me rritjen e vazhdueshme të fisit numri i zotave vinte vazhdimisht duke u zvogëluar. Kështu u shfaq diteizmi në të cilin forcat supernatyrore ishin kufizuar në dy zota kryesorë, zoti i të mirës dhe zoti i të keqes. Sipas evolucionalistëve shembull për këtë fazë është feja zoroastiane e Persisë. Para paraqitjes së persianit Zorathustra (greqisht: Zoroastër) persianët mendohej se kanë besuar në shpirtrat e natyrës, zotat e klaneve dhe zotat e grupeve. Sipas evidencave të mbledhura dhe të interpretuara nga antropologët gjatë periudhës zorastriane zotat u reduktuan në dy: Ahura Mazda që sipas tyre krijoi të gjitha gjërat e mira dhe Angra Maniu që krijoi të këqiat.[232] Kur fiset filluan të bëheshin kombe zotat e fiseve u shndërruan në zota kombëtarë dhe sipas këtyre shkencëtarëve darvinistë lindi monoteizmi. Zoti i Izraelit siç portretizohet në dhjatën e vjetër është një entitet nacional që lufton në interes të tyre kundër armiqve dhe izraelitët quheshin fëmijët e Tij të zgjedhur. Sunduesi egjyptian, Ahenaten i shekullit të 14-të p.e.s. (i njohur dhe me emrin Amenhotep i katërt) merret si argument nga evolucionistët për të mbrojtur teorinë e tyre. Në kohën kur besimi dominues në Egjypt ishte politeizmi, ai paraqiti adhurimin monoteist të një Zoti të quajtur Ra, të cilin ai e simbolizoi me diskun e diellit.[233]

Kështu, sipas këtyre (pseudo)shkencëtarëve dhe antropologëve darvinistë feja nuk ka origjinë hyjnore. Ajo është produkt i supersticioneve të njeriut të parë të bazuar në mungesën e dijeve shkencore. Ata besojnë se shkenca do të zbulojë të gjitha sekretet e natyrës dhe atëherë feja do të zhduket.







Devijimi nga rruga hyjnore



Koncepti Islam për fenë dhe zhvillimin e saj është krejtësisht në kundërshtim me teorinë e mësipërme. Feja ka pasur periudha të rënies dhe rigjenerimit të saj, por kurrë nuk ka pasur evolucion siç pretendon teoria e mësipërme. Në fillim njeriu ishte monoteist, por ai me kalimin e kohës devijoi në forma të ndryshme dhe ra në politeizëm, diteizëm (që beson në dy zota), triteizëm (që beson në tre zota) e në panteizëm. Nebijët (profetët) u dërguan nga Allahu te të gjitha fiset dhe kombet e tokës për t’i kthyer ata në monoteizëm. Por me kalimin e kohës njerëzit devijuan dhe mësimet e nebijve u ndryshuan ose humbën. Provë për këtë realitet është fakti se të gjitha të ashtuquajturat fise primitive që janë zbuluar kanë besuar në një Qenie Supreme. Pavarësisht nga faza e zhvillimit të fesë (sipas teorisë evolucioniste) të gjitha këto fise besonin në një Qenie Supreme mbi të gjithë zotat apo shpirtrat e tjerë. Nga Itzamna, zoti krijues i Majensve[234] të Amerikës Qëndrore, deri te Ngewo, krijuesi i universit dhe i shpirtrave i Sierra Leone Mende [235], nga Brahma i hindusve deri te Marduku, qyteti i lashtë i hyjnizuar i Babilonit dhe Zoti Suprem i panteonëve [236], Qenia Supreme duket qartë. Bile edhe te diteizmi zorastrian Ahura Mazda, zoti i të mirës, është më i madh se Angra Manju dhe dita e gjykimit sipas besimit të tyre është kur Ahura Mazda do të mundë Angra Manjun. Pra për zorastianët Ahura Mazda është Zoti Suprem.[237] Sipas teorisë së evolucionit të fesë besimi në Zotin Suprem nuk mund të ekzistojë me animizmin. Pra ata mohojnë këto prova të qarta që gjenden në shumicën e feve dhe që tregojnë devijimin e njerëzve nga mësimet monoteiste të nebijëve. Këto devijime ndodhën për shkak të dhënies së cilësive të Zotit krijesave, gjë që çoi në bërjen zot të krijesave. Kjo dukuri ndonjëherë shfaqej me numër më të vogël zotash e ndonjëherë me numër më të madh. Një provë tjetër që tregon se feja në periudha të ndryshme ka pasur rënie është fakti historik i kalimit nga judaizmi monoteist në kristianizëm. Monoteizmi i mësuar nga i dërguari Jezus në fillim ra në diteizëm në përputhje me ata që Jezusin e konsideron jo si Zoti, ati, por si një bir hyjnor të krijuar. Ky është gjithashtu rasti i grekërve që e indetifikonin Jezusin si Logos, kjo gjë u gjet në filozofinë e Anaksagoras nëpërmjet Aristotelit.[238] Më vonë ky koncept u shndërrua në trinitet te romakët që e sanksionuan këtë zyrtarisht.[239] Më në fund ai arriti në politeizëm të plotë në kishën katolike të Romës ku Marisë dhe një numri të madh të ashtuquajtur shenjtorë iu dha fuqia e ndërmjetësimit dhe e mbrojtjes. Në mënyrë të ngjashme, po të shikojmë Islamin e pastër monoteist të sjellë nga i dërguari i fundit Muhammed s.a.u.s. dhe t’a krahasojmë me besimet e devijuara të sotme të shumë të ashtuquajturve muslimanë ne do zbulojmë se kanë ndodhur devijime me kalimin e kohës. Këto devijime ndodhën në sektet e shumta për shkak të dhënies së cilësive të Allahut resulit s.a.u.s., pasuesve të tij, pasardhësve të tij dhe shumë individëve të tjerë nga gjeneratat e vona.

Si përfundim mund të themi se teoria e evolucionit të fesë është një teori e sajuar dhe e pambështetur ashtu siç duhet në argumenta të vërtetë.



Fillimi i shirkut



Resuli s.a.u.s. ka përshkruar saktësisht dhe me detaje se si u shfaq idhujtaria tek njerëzit pas periudhës së monoteizmit, e cila filloi me profetin Adem. Shokët e resulit s.a.u.s. na kanë transmetuar tefsirin e ajetit 23 të sures Nuh në të cilin Allahu s.u.t. na përshkruan reagimin e popullit të profetit Nuh kur ai i ftoi të adhuronin vetëm një Zot.



] و قالوا لا تذرن ءالهتكم و لا تذرن ودا و لا سواعا و لا يغوث و يعوق ونسرا[



“Dhe thanë:”Mos braktisni zotat tuaj kurrësesi, mos braktisni Vedan, Suaan, e as Jeguthin, Jeuukën e Nesrën.”” (71:23)



Ibn Abasi thotë në komentin e tij për këtë ajet: “Këta ishin idhujt e popullit të Nuhut të cilët me kalimin e kohës përfunduan te arabët. Ueda u bë zoti i fisit Kalb në fenë e Daumantul Xhandalit, Suaa u adoptua nga fisi Hudhejl, Jeguthi nga fisi Gutajf në Xharf pranë Sebës, Jeuuk nga Hammdaan dhe Nasri u bë zot i klanit Dhul-kala i fisit Himjar. Këta idhuj ishin emërtuar sipas disa njerëzve të drejtë nga populli i Nuhut. Kur këta burra të drejtë vdiqën, shejtani i nxiti njerëzit të bënin statujat e tyre dhe t’i vinin emrat e tyre. Këto statuja u vendosën në vendet ku mblidheshin njerëzit që ata t’i kujtonin këta njerëz të drejtë. Asnjë nga ky brez nuk i adhuroi këto statuja, por me vdekjen e këtij brezi dhe me ardhjen e brezave të tjerë qëllimi i këtyre statujave u harrua. (Shejtani shkoi te këto breza të rinj dhe i nxiti ata duke i thënë se paraardhësit e tyre adhuronin këto statuja sepse për shkak të tyre binte shi. Brezi i ri u budalleps dhe filloi t’i adhuronte statujat si idhuj.)[240] Gjeneratat që pasuan i adhuruan (vazhduan t’i adhuronin) ata.[241]

Tefsiri i ajetit të përmendur më sipër jep panoramën se si idhujtaria u fut midis sistemit të pastër monoteist të njerëzve të lashtë. Kjo konfirmon faktin se feja në periudha të caktuara ka pasur rënie (ose prishje) dhe identifikon llojin e adhurimit të njerëzve të lashtë. Gjithashtu shpjegon pse Islami kundërshton me forcë bërjen e statujave ose pikturave të njerëzve ose kafshëve. Ndalimi i këtyre gjërave mund të gjendet dhe në dhiatën e vjetër: “Nuk do të bësh skulpturë ose shëmbëlltyrë të asnjë gjëje që ndodhet aty në qiej ose këtu poshtë në tokë ose në ujrat nën tokë.” (Eksodi 20:4). Kristianët e hershëm e mbajtën këtë qëndrim derisa mendime të frymëzuara nga mendimet greko-romake shtrembëruan përfundimisht mësimet e profetit Jezus. Ky ndryshim shkaktoi një vërshim statujash të martirëve, shenjtorëve, apostujve, Marisë, Jezusit bile dhe vetë Zoti u pikturua.[242]

Nga ana tjetër i dërguari i fundit Muhammed s.a.u.s. i tërheq vërejtjen si atyre që bëjnë statuja e piktura ashtu dhe atyre që i mbajnë ato (të varura) të reklamuara, se Allahu s.u.t. do t’i japë atyre një ndëshkim të rëndë për këtë në botën tjetër. Gruaja e resulit s.a.u.s. Aishja, vajza e Ebu Bekrit, thotë: “Një herë resuli s.a.u.s. erdhi për të më parë. Unë kisha mbuluar dhomën time private me një perde të leshtë që kishte piktura kuajsh me krahë. Kur ai pa perden ngjyra e fytyrës së tij ndryshoi dhe tha: “O Aishe ata që marrin ndëshkimin më të ashpër Ditën e Ringjalljes janë ata që konkurojnë me aktin e krijimit (të krijesave) prej Allahut. Ata do të ndëshkohen dhe do t’u kërkohet të sjellin në jetë atë që ata krijuan.” Resuli s.a.u.s. vazhdoi duke thënë: “Sigurisht melekët nuk hyjnë në shtëpitë ku pikturat dhe statujat janë prezent.” Aishja pastaj tha: “Kështu ne e premë atë (perden) në copa dhe bëmë prej saj një ose dy jastekë.” [243]



Lavdërimi jashtë masë i të drejtëve



Historia e përmendur mësipër për shfaqjen e shirkut gjatë kohës së popullit të profetit Nuh tregon gjithashtu se dashuria dhe lavdërimi i tepruar i njerëzve të drejtë përbën një bazë mbi të cilën idhujtaria mund të vendoset.[244] Adhurimi i imazheve të Budës në budizëm dhe Jezusit në kristianizëm paraqesin shembuj të qartë të idhujtarisë së tashmë bazuar mbi dashurinë dhe lavdërimet e tepruara të të drejtëve. Për shkak të pasojave të rënda të lavdërimit të tepruar resuli s.a.u.s. i urdhëroi shokët e tij dhe të gjithë muslimanët në përgjithësi që të mos e lavdëronin atë përtej vlerës së tij reale. Umer ibn Hatab trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: “Mos më lavdëroni mua jashtë masë ashtu siç bënë kristianët me birin e Merjemes. Me të vërtetë unë jam thjeshtë një rob (i Allahut), kështu m’u drejtoni me (fjalët) Abdullah ue resuluhu (Rob i Allahut dhe i dërguari i Tij).” [245]

Kristianët dhe çifutët e kohës së resulit s.a.u.s. ndërtonin vende adhurimi mbi ato vende ku besohej se ishin varret e të dërguarve dhe të shenjtorëve kështu resuli s.a.u.s. i mallkoi këto (veprime) praktika. Ai gjithashtu mallkoi çdo njeri që do bënte në të ardhmen të njëjtën gjë, në mënyrë që të ishte krejtësisht e qartë se Islami i kundërshtonte me forcë këto veprime idhujtarësh dhe t’i tërhiqte vërejtjen njerëzve për rrezikun e madh të lavdërimit të tepërt të njerëzve të drejtë.

Në një rast gruaja e resulit s.a.u.s. Umm Selemeh[246] i tregoi për një kishë me piktura, që ajo kishte parë në Etiopi. Ai (resuli s.a.u.s.) tha: “N.q.s. një njeri i drejtë nga këta popuj vdes, ata ndërtojnë mbi varrin e tij një vend adhurimi dhe pikturojnë në të ato lloj pikturash. Ata janë më të këqinjtë e krijesave në shikimin e Allahut.”[247]

Ja vlen të përmendim se Umm Selemeh ia përmendi këtë kishë resulit s.a.u.s. kur ai ishte në shtratin e tij të vdekjes dhe thënia e tij se ndërtuesit e këtyre gjërave janë “më të këqinjtë prej krijesave” tregon se këto veprime janë krejtësisht të ndaluara për muslimanët pa përjashtim. Arsyeja e kësaj ndalese kaq të fortë është fakti se këto praktika kombinojnë dy burime të mëdha të idhujtarisë: 1- lartësimin dhe bërjen e varreve madhështore, 2- bërjen e imazheve.[248] Të dyja këto veprime udhëheqin drejt shirkut ashtu siç u tregua në historinë për popullin e Nuhut.









Kufizimet e varreve



Fakti që adhurimi i varreve ishte nga gjërat e fundit për të cilat resuli s.a.u.s. tërhoqi vëmendjen para se të vdiste tregon se kjo gjë do të bëhej një test serioz për ummetin e tij. Në vitet e para resuli s.a.u.s. i kishte ndaluar pasuesve të tij t’i bënin vizitë varrezave dhe kjo vazhdoi derisa teuhidi te ta u forcua. Resuli s.a.u.s. transmetohet të ketë thënë: “Unë ju ndalova ju nga vizita e varreve, por tani ju mund t’i vizitoni ato sepse ato janë kujtues të botës tjetër.” [249] Megjithëse resuli s.a.u.s. e lejoi këtë ai caktoi kufizime për vizitën e varreve në mënyrë që brezat e mëvonshëm të mos binin në adhurimin e varreve.

a. Ai e ndaloi krejtësisht namazin në varreza. Ebu Seid Hudri trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “E gjithë toka është xhami përveç varrezave dhe banjove.” [250] Ibn Umer transmeton se resuli s.a.u.s. tha: “Faluni në shtëpitë tuaja, mos i bëni ato varreza.” [251] Sunnetet është e rekomandueshme të falen në shtëpi, n.q.s. nuk do falej asnjë namaz në shtëpi këto do ngjanin si varreza ku namazi është i ndaluar. Megjithatë n.q.s. njeriu falet në varreza me nijetin për t’iu falur drejtë përsëdrejti Allahut ai nuk kryen shirk, por për shkak se injorantët nën ndikimin e shejtanit mund të ndryshojnë nijetin dhe t’u luten të vdekurve namazi në varreza ndalohet. Kështu i pritet rruga kësaj formë të idhujtarisë. Në një rast halifi i dytë Umar ibn Hatab vërejti një shok tjetër të resulit s.a.u.s., Enes ibn Malikun, duke u falur pranë një varri dhe thirri në drejtim të tij: “Varri, varri.” [252]

b. Një ndalesë tjetër e resulit s.a.u.s. është dhe ajo që ndalon faljen qëllimisht në drejtim të varreve sepse injorantët mund të mendojnë se falja i është drejtuar të vdekurve. Ebu Marthad Ganaui trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: “Mos u falni në drejtim të varreve dhe as mos u ulni mbi to.” [253]

c. Leximi i Kur’anit në varreza nuk lejohet sepse nuk ka argument se resuli s.a.u.s. dhe shokët e tij të kenë bërë kështu. Kur Aishja, gruaja e resulit s.a.u.s., e pyeti atë se çfarë të thoshte kur të shkonte për vizitë në varreza ai i tha asaj të jepte selam dhe të bënte dua, por nuk i tha asaj të lexonte Fatihan apo ndonjë sure tjetër nga Kur’ani.[254] Ebu Hurejre trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: “Mos i bëni shtëpitë tuaja varreza, sepse me të vërtetë shejtani ikën nga ajo shtëpi ku lexohet surja Bekare.” [255] Ky hadith dhe të tjerë si ky nënkuptojnë se Kur’ani nuk lexohet në varreza. Leximi i Kur’anit nxitet pët t’u bërë në shtëpi që ato të mos mbeten si varreza ku leximi i Kur’anit është i ndaluar. [256]

d. Resuli s.a.u.s. ndaloi lyerjen e varreve me të bardhë (ose gëlqere), ndërtimin e strukturave mbi to[257], shkrimin mbi to[258] dhe ngritjen e tyre mbi nivelin e dheut.[259]

Resuli s.a.u.s. gjithashtu na mëson se ndërtimet ose strukturat mbi varre duhen prishur dhe varret duhet të nivelohen në nivelin e tokës. Ali ibn Ebi Talib trasmeton se resuli s.a.u.s. e urdhëroi atë të shkatërronte të gjithë idhujt që do të gjente dhe të nivelonte të gjitha varret e ngritura në një lartësi nga toka që i rrethonte më të madhe se gjerësia e palmës.[260]

e. Ndërtimi i xhamive mbi varre është ndalur rreptësisht nga resuli s.a.u.s. Gruaja e tij, Aishja, trasmeton se kur vdekja po i vinte resulit s.a.u.s. ai çoi mbulesën e tij me vija mbi fytyrën e tij duke thënë: “Mallkimi i Allahut rëntë mbi çifutët dhe kristianët se bënë varret e të dërguarve të tyre si vende adhurimi.” [261]

f. Në mënyrë që të parandalonte adhurimin e varreve resuli s.a.u.s. ndaloi gjithashtu edhe grumbullimet ose mbledhjet e përvitshme apo sezonale rreth varrit të tij. Ebu Hurejra trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: “Mos e bëni varrin tim Iid (vend feste) e as mos i bëni shtëpitë tuaja varreza dhe kërkoni (prej Allahut) bekimin (paqe, begati) për mua kudo që mund të jeni sepse ajo do më arrijë mua.” [262]

g. Udhëtimi për të vajtur te varret gjithashtu është ndaluar nga resuli s.a.u.s. Ky veprim formon bazat e pelegrinazheve idhujtare në fetë e tjera. Ebu Hurejre dhe Ebu Seid Hudri transmetojnë se resuli s.a.u.s. tha: “Mos merrni mundin të udhëtoni veçse në drejtim të tre xhamive; Mesxhidi Haramit (Xhamisë së Kabës), xhamisë së resulit s.a.u.s. dhe xhamisë Aksa.” [263] Kur po kthehej nga një udhëtim Ebu Basra Gifaari takoi Ebu Hurejren dhe kur ai e pyeti se nga po vinte Ebu Basra u përgjigj se ai po vinte nga Tuuri ku ishte falur. Ebu Hurejra tha: “N.q.s. do të të kisha kapur para se ti të ikje do të kisha thënë se e kam dëgjuar resulin s.a.u.s. që tha: “Mos merrni mundimin të udhëtoni veçse në drejtim të tre xhamive …”” [264]







Bërja e varreve si vende adhurimi



Ibn Mesudi trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thënë: “Më të këqinjtë e njerëzimit janë ata që do jenë gjallë kur të arrijë dita e fundit dhe ata që bëjnë varret si vende adhurimi.” [265] Xhundub ibn Abdil-lah trasmeton se 5 ditë para vdekjes së resulit s.a.u.s. e dëgjoi atë duke thënë: “Ata para jush i bënë varret e të dërguarve të tyre si vende adhurimi. Mos i bëni varret si vende adhurimi sepse me të vërtetë unë ju kam ndaluar të bëni kështu.” [266]

Pasi kuptuam qartë nga hadithet e mësipërme se bërja e varreve vende adhurimi është ndaluar nga resuli s.a.u.s. është e nevojshme të përcaktojmë saktësisht çfarë do të thotë shprehja “bërja e varreve vende adhurimi”. Nga kjo shprehje në arabisht mund të nxjerrim tre kuptime të mundshme.

1- Kryerjen e namazit ose bërjen e sexhdes mbi ose në drejtim të një varri. Namazi mbi një varr është ndaluar krejtësisht nga resuli s.a.u.s. në hadithin e Ibn Abasit. Resuli s.a.u.s. thotë: “Mos u falni në drejtim të varreve ose mbi to.”[267] Gjithashtu kjo gjë mbështetet edhe nga hadithi i Ebu Hurejrës i përmendur më sipër.

2- Ndërtimi i një xhamie mbi varr ose vendosja e varrit në xhami. Ndërtimi i xhamive mbi varre është i ndaluar në hadithin e Umm Selemeh ku resuli s.a.u.s. shpjegon se ata që ndërtojnë vende adhurimi mbi varre janë më të këqinjtë e krijesave në shikimin e Allahut. Vendosja e varreve në xhami është e ndalur sipas interpretimit të Aishes për thënien e fundit të resulit s.a.u.s. “E mallkoftë Allahu atë popull që bën varret e të dërguarve si xhami.” [268] Kur u bë sugjerimi që t’a varrosnin resulin s.a.u.s. në xhaminë e tij ajo e kundërshtoi këtë në bazë të fjalëve të fundit të tij.

3- Falja në xhami që ka (përmban) varre. Falja në xhami të ndërtuar mbi varr është e ndaluar sepse është rrjedhim natyral i ndalimit të vendosjes së xhamive mbi varre. Ndalimi i një shtegu sjell domosdoshmërisht ndalimin edhe të fundit të shtegut. P.sh. resuli s.a.u.s. ka ndaluar instrumentat muzikorë frymorë dhe me tela (Ma’aazif). Ebu Malik Esh’arii trasmeton se ai e ka dëgjuar resulin s.a.u.s. që tha: “Do të ketë midis pasuesve të mi nga ata që do të bëjnë hallall (të lejuar) marrëdhëniet seksuale veç atyre të burrit me gruan e tij, dhe tradhëtinë bashkëshortore, veshjen e mëndafshit (për burrat), marrjen e intoksikantëve (gjërave që të dehin) dhe instrumentet muzikore (ma’aazif).” [269] Të dyja edhe dëgjimi edhe luajtja në këto instrumenta muzikorë është e ndaluar sepse ato janë qëllimi për të cilin instrumentat u bënë. Në mënyrë të ngjashme ndalimi i ndërtimit të xhamive mbi varre dhe urdhëri për bërjen e tyre diku tjetër nuk synon ndalimin e ndërtimit të xhamive si ndërtesë por synon namazin (i cili është i ndaluar të kryhet mbi varre) për kryerjen e të cilit xhamia ndërtohet.

Pra si përfundim ndalimi i ndërtimit të xhamive mbi varre sjell automatikisht ndalimin e namazit në xhami me varre brenda.



Xhamitë me varre



Këto xhami janë dy llojesh sipas origjinës së tyre:

One. Xhami të ndërtuara mbi varre, dhe

b. Xhami në të cilën varri është vendosur pas kalimit të një farë kohe nga ndërtimi i saj.

Përsa i përket kryerjes së namazit në të dyja këto lloj xhamish ai është i përbuzur kur namazi nuk bëhet me qëllim për t’iu falur varreve dhe harram kur qëllimi i tij është lutja e varreve. Metoda e rregullimit të këtyre xhamive varet nga lloji i saj.

1- Xhamia e ndërtuar mbi varre duhet të shembet dhe varret duhet të nivelohen në nivelin e tokës n.q.s. ato janë të ngritura mbi këtë nivel. Për shkak se xhami të tilla në fillim kanë qenë varre ato duhet të kthehen në gjendjen fillestare.

2- Xhamia në të cilën është vendosur një varr duhet lënë pa u prekur, por varri duhet të hiqet prej saj. Në këtë rast xhamia në fillim ka qenë xhami dhe jo varr kështu që ajo duhet të lihet në gjendjen fillestare.







Varri i resulit s.a.u.s.



Prezenca e varrit të resulit s.a.u.s. në xhaminë e tij në Medine nuk mund të përdoret si justifikim për vendosjen e varreve në xhamitë e tjera e as për ndërtimin e xhamive mbi varre. Resuli s.a.u.s. nuk urdhëroi që ai të varroset në xhaminë e tij, e as shokët e tij nuk e bënë këtë. Sahabët me zgjuarsi mënjanuan varrosjen e resulit s.a.u.s. në varrezat lokale sepse frikësoheshin se brezat e mëvonshëm do lidheshin jashtë masë me varrin e tij. Umari, skllavi i liruar i Gafras, tregon se kur sahabët u mblodhën për të vendosur për varrosjen e resulit s.a.u.s., njëri prej tyre tha: “Le t’a varrosim atë në vendin ku ai zakonisht falej.” Ebu Bekri u përgjigj: “Allahu na mbroftë ne nga bërja e tij (e resulit s.a.u.s.) idhull adhurimi.” Të tjerët thanë: “Le t’a varrosim në el-Bekiie (një varrezë në Medine) ku vëllezërit e tij Muhaxhir (emigrantë nga Mekka) janë varrosur.” Ebu Bekri u përgjigj: “Varrosja e resulit s.a.u.s. në el-Bekiie është e urryerr sepse disa njerëz mund të përpiqen të kërkojnë mbrojtje prej tij, e drejtë që i përket vetëm Allahut. Kështu n.q.s. ne e çojmë atë atje (e varrosim në varrezën el-Bekiie), do të rrënojmë të drejtën e Allahut edhe n.q.s. ne e ruajmë varrin e resulit s.a.u.s. me kujdes.” Atëherë ata pyetën: “Çfarë mendimi ke ti o Ebu Bekër?” Ai u përgjigj: “Unë e dëgjova të dërguarin e Allahut që tha: “Allahu nuk ia ka marrë jetën ndonjërit prej të dërguarve të Tij e që ai të mos jetë varrosur në vendin ku vdiq.” Disa prej tyre thanë: “Pasha Allahun ajo që the është e kënaqshme dhe bindëse.” Pastaj ata bënë një vijë rreth krevatit të resulit s.a.u.s. (që ishte në shtëpinë e Aishes) dhe hapën varrin atje ku krevati ishte. Familja e Abasit, familja e Fadl dhe familja e resulit s.a.u.s. morën trupin e tij dhe e përgatitën atë për varrim.[270]

Shtëpia e Aishes ishte e ndarë nga xhamia me një mur që kishte një derë të cilën resuli s.a.u.s. e përdorte për t’u futur në xhami. Sahabët e vulosën këtë derë në mënyrë që varri të ishte krejtësisht i ndarë nga xhamia. Si rrjedhim mënyra e vetme për të vizituar varrin e resulit s.a.u.s. në atë kohë ishte nga jashtë xhamisë.

Zgjerime të xhamisë u bënë në kohën e halifit të dytë, Umerit, dhe të halifit të tretë, Uthmanit. Por të dy këta me shumë kujdes mënjanuan përfshirjen e shtëpisë së Aishes dhe të shtëpive të grave të tjera të resulit s.a.u.s. brenda xhamisë. (Zgjerimi i xhamisë në drejtim të shtëpive të grave të resulit s.a.u.s. automatikisht do të përfshinte varrin e resulit s.a.u.s. brenda xhamisë.) Pas vdekjes së të gjithë sahabëve që ishin në Medine [271] halifi Ueliid ibn Abdul Melik (qeverisi në 705-715) ishte i pari që shtriu xhaminë e resulit s.a.u.s. në drejtimin lindor. Ai përfshiu shtëpinë e Aishes brenda xhamisë, ndërsa shtëpitë e tjera të grave të resulit s.a.u.s. i shëmbi. Transmetohet se zgjerimi u mor përsipër nga qeveritari i Uelidit, Umer ibn Abdulaziz. Kur shtëpia e Aishes u përfshi brenda xhamisë një mur i lartë rrethor u ndërtua rreth saj kështu që varri nuk mund të shihej nga brenda xhamisë. Më vonë u ndërtuan dy mure shtesë tek një cep, nga dy qoshet veriore të shtëpisë në mënyrë të tillë që ata takonin njëri-tjetrin duke formuar një trekëndësh. Kjo u bë për të parandaluar që ndonjë person të qëndronte në drejtim përballë varrit.[272]

Shumë vjet më vonë, u shtua në çatinë e xhamisë një kube jeshile e cila u vendos direkt mbi varrin e resulit s.a.u.s.[273] Më vonë varri u rrethua me një kafaz bronxi me dyer dhe dritare dhe muret e varrit u zbukuruan me perde jeshile. Megjithëse janë vënë barriera rreth varrit të resulit s.a.u.s. gabimi akoma mbetet për t’u rregulluar. Muret duhen vendosur përsëri për të ndarë varrin nga xhamia kështu asnjë nuk mund të falet në drejtim të tij e as nuk mund t’a vizitojë atë nga brenda xhamisë.



Namazi në xhaminë e resulit s.a.u.s.



Ndalesa e faljes së namazit në xhami me varre në to, zbatohet për të gjitha xhamitë me përjashtim të xhamisë së resulit s.a.u.s. Kjo për shkak të disa cilësive të veçanta të namazit në të (këto cilësi nuk mund t’i ketë asnjë xhami tjetër që ka varre[274]). Vetë resuli s.a.u.s. e ka treguar këtë karakteristikë duke thënë: “Mos merrni mundimin të udhëtoni veçse në drejtim të tre xhamive: Xhamisë el-Haram (xhamis së Kabës), xhamisë el-Aksa dhe xhamisë time.”” [275] Ai gjithashtu ka thënë: “Një namaz në xhaminë time është më i mirë se 1 000 namaze kudo tjetër me përjashtim të xhamisë el-Haram (xhamisë së Kabës).” [276] Bile ai i ka dhënë një rëndësi të veçantë një pjesë të xhamisë së tij duke thënë: “Zona midis shtëpisë sime dhe mimberit tim është një kopësht nga kopshtet e xhennetit.” [277]

N.q.s. namazi në xhaminë e resulit s.a.u.s. do konsiderohej mekruh (e papëlqyeshme), vlerat e veçanta të kësaj xhamie do mohoheshin dhe ajo do ishte njësoj si të gjitha xhamitë e tjera. Ashtu si namazi që në kohë të caktuar është i ndaluar, por lejohet kur ai ka një qëllim të caktuar (p.sh. xhenaze) veç namazit nafile, ashtu edhe namazi në xhaminë e resulit s.a.u.s. është i pëlqyeshëm për shkak të natyrës së tij të veçantë. [278]



Përfundim

Feja e vërtetë e pranueshme te Allahu s.u.t. bazohet në teuhidin e pastër nga shirku ashtu siç u përmend në kapitujt e mëparshëm. Çdo gjë që devijon nga aspektet e teuhidit është idhujtari ose kufër sado e hollë dhe e përpunuar qoftë ajo. Njësimi i Allahut duhet të besohet me zemër, të pohohet dhe të praktikohet në të gjitha aspektet e jetës së njeriut. Monoteizmi, i sjellë nga të dërguarit e Zotit, nuk është thjesht një teori, por një sistem i tërë praktik për jetën e njeriut të nënshtruar ndaj Allahut s.u.t. Kuptimi i kësaj shtrihet në qëllimin për të cilin Allahu e krijoi njeriun.



“Unë nuk i krijova xhinët dhe njerëzit për tjetër veç që të më adhurojnë.” (51:56)



Vetë fakti i krijimit të njeriut tregon cilësitë perfekte të Allahut. Ai është Krijuesi (الخالق ) që e solli njeriun në ekzistencë kur nuk ekzistonte. Ai është Mëshiruesi (الرحمن) kështu që kënaqësitë e kësaj botë janë dhuratë e Tij. Ai është i Mençuri (الحكيم) kështu që na ka ndaluar substancat dhe veprimet e dëmshme për ne dhe na ka lejuar ato që nuk janë të dëmshme. Ai është Falësi, Ai i fal ata që pendohen sinqerisht te Ai. Ebu Ejjubi dhe Ebu Hurejra transmetojnë se resuli s.a.u.s. ka thënë: “N.q.s. ju nuk do të bënit gjynafe Allahu do t’iu kishte zhdukur nga ekzistenca dhe do t’iu zëvendësonte me një popull tjetër që do të kryente gjynafe, do kërkonte prej Allahut falje dhe Ai do t’i falte ata.” [279]

Adhurimi i Allahut nga njeriu është për të mirën e njeriut sepse Allahu nuk ka nevojë për adhurimin e njeriut. Në adhurimin e Allahut njeriu kupton potencialin e tij material dhe shpirtëror për të gjitha aspektet e mirësisë dhe me anë të adhurimit ai fiton lumturinë e përhershme pas jetës së shkurtër në tokë. Si rrjedhim, sistemi i jetës i urdhëruar nga Allahu s.u.t., Islami, përmban kthimin e çdo aspekti të jetës, sado gjë e zakonshme apo e jashtëzakonshme qoftë ajo, në veprime adhurimi për aq kohë sa plotësohen dy kushtet e mëposhtme:

1- Qëllimi (nijeti) duhet të jetë vetëm për hirë të Allahut s.u.t.

2- Veprimi duhet të kryhet sipas sunnetit të resulit s.a.u.s.

Në këtë mënyrë e gjithë jeta e njeriut është adhurim ashtu siç përshkruhet në ajetin e mëposhtëëm:



] قل إن صلاتى و نسكى و محياى و مماتى لله رب العالمين[



“Thuaj: “Namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime janë thjeshtë për Allahun Zotin e botrave.”” (6:162)



Megjithatë kjo gjendje mund të arrihet vetëm nëpërmjet dijës së teuhidit dhe zbatimit në praktikë të tij sipas mësimeve të të dërguarit të fundit, Muhammedit s.a.u.s. Prandaj është detyrë për çdo besimtar të sinqertë të kërkojë dhe mësojë dijen e teuhidit e cila është baza e fesë, sepse vetëm me zbatimin në praktikë të kësaj dijeje mund të arrihet shpëtimi.





[218] “Adhurimi i stërgjyshëve (Pai Tsu) është një ndër çështjet më të vjetra, më të qëndrueshme dhe më me influencë në fenë dhe shoqërinë kineze. Sipas besimeve të tyre lumturia dhe mbijetesa e shpirtrave varen nga furnizimi i tyre me para, thimjamë, ushqime e pije prej pasardhësve të tyre. Si shpërblim shpirti (i të vdekurve) mund ti bëjë shumë dobi familjes me anë të kontakteve të tij supernatyrore. Në rastin e një qënie të zakonshme, kjo marrëdhënie është e konsiderueshme vetëm te 3-5 brezat e fundit. Pastaj shpirtrat zëvendësohen nga të tjerë më të rinj.” Fjalori i feve f.38.
[219] Raste të ngjashme kemi edhe në vendin tonë si p.sh. varri i Abas Aliut, Dervish Hatixhes, Shën Nanou, Dervishit të Luzhës etj.shën red.
[220] The World book encyclopedia v.1 f.509.
[221] Ibid v.2 f.146.
[222] Ibid v.3 f.417.
[223] S.Muslim v.3 f.867 n.4005.
[224] S.Muslim eng-trans v.1 f.136 n.402 S.Buhari v.4 f.478-9 n.727&728.
[225] Mbledhur nga Ahmedi.
[226] S.Buhari v.9 f.314-5 n.422. S.Muslim eng-trans v.4 f.1403 n.6448.
[227] Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1180-1 n.4139, Ibn Maxhah dhe Tirmidhiu.
[228] Ibn Ether, En-Nihaaje fii Gariib el-Hadith ue el-Ether, v.1 f.64.
[229] S.Buhari v.9 f.178 n.232 dhe S.Muslim v.4 f.1506 n.6944.
[230] Fjalori i fesë f.258.
[231] Fjalori i fesë dhe i filozofisë f.16, 193.
[232] Fjalori i feve f.28 & 42.
[233] Fjalori i feve dhe filozofis f.143.
[234] Fjalori i feve f.93.
[235] Ibid f.210.
[236] Ibid f.204.
[237] Fjalori i feve f.28.
[238] Sipas këtyre filozofëve, Nous ishte principi imaterial lëvizës i universit ndërsa Logos-i ishte manifestimi i tij material. Fjalori i feve f.314.
[239] Formula përfundimtare e trinitetit e punuar nga Kapadocianët dhe u aprovua nga këshilli romak i Konstandinopojës në 381 thoshte se Zoti është një Qenie, që ekziston brenda tre personave, Atit, birit dhe shpirtit të shenjtë. Fjalori i fesë dhe filozofisë f.586
[240] Nga tregimi i Muhammed ibn Kajs mbledhur nga Taberiu.
[241] Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.6 f.414-5 n.442).
[242] Këshilli i dytë i Nikes (787) zyrtarisht aprovoi adhurimin e ikonave si shenjë e besimit në inkarnacion. Sipas tyre hyjnia Logos u bë njeri (u bë si) si Jezu Krishti dhe si i tillë mund të portretizohej. Fjalori i feve f.159
[243] S.Buhari v.7 f.542 n.838 dhe S.Muslim eng-trans v.3 f.1158 n.5254.
[244] Tejsir el-Azia el-Hamid f.311.
[245] S.Buhari v.4 f.435 n.654.
[246] Emri i Umm Selemes ishte Hind bint Ebi Umejeh dhe ajo ishte nga fisi Kurejsh. Ajo dhe burri i saj, Ebu Seleme, shkuan në Etiopi për t’i shpëtuar paganëve Mekkas dhe më vonë emigruan në Medine pas emigrimit të resulit s.a.u.s. Kur burri i saj vdiq në vitin 4 hixhr ajo u martua me resulin s.a.u.s. Umm Selemeh ishte nga dijetaret e kohës së saj dhe vazhdoi t’u mësonte të tjerëve ligjin Islam edhe pas vdekjes së resulit s.a.u.s. deri në fund të jetës së saj (62 h). Ibn Xheuzi v.2 f.40-42.
[247] S.Buhari v.1 f.251 n.419 dhe v.2 f.238 n.426.
[248] Ibn Tejmija cituar në Tefsir el-Aziz el-Hamid f.321.
[249] S.Muslim eng-trans v.2 f.463-4 n.2131, Ebu Dauud , Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.915 n.3229, Nesaiu, Ahmedi dhe Bejhaki.
[250] Mbledhur nga Tirmidhiu. Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.1 f.125 n.492) dhe Ibn Maxha.
[251] S.Buhari v.2 f.156 n.280 dhe S.Muslim eng-trans v.1 f.376 n.1704.
[252] S.Buhari v.1 f.251 n.48. “Këto hadithe vërtetojnë se ndalesa e bërë nga resuli s.a.u.s. për namazin në varreza nuk është se ato konsiderohen të pista. Varret e të dërguarve janë të pastra sepse, sipas thënies së resulit s.a.u.s., Allahu ia ka bërë harram tokës të tretë trupat e të dërguarve. Pra mallkimi i resulit s.a.u.s. mbi çifutët dhe kristianët që i morën varret e të dërguarve të tyre si vende adhurimi ishte për shkak të shirkut që kryenin ata dhe jo se këto vende ishin të pista.” Tejsir el-Aziz el-Hamid f.328.
[253] S.Muslim eng-trans v.2 f.460 n.2122, Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.917 n.3223, Nesaiu dhe Ibn Maxha. “Kjo përfshin dhe bërjen e duave në drejtim të tyre sepse resuli s.a.u.s. ka thënë se duaja është adhurim. (Mbledhur nga Buhari në el-Adab el-Mufred, Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.1 f.387 n.1474, Tirmidhiu dhe Ibn Maxha) Duaja (është mustehab sh.i redak.) duhet të bëhet në drejtimin që falet namazi.
Vërejtje: Duhet bërë vërejtja që në Islam xhenazja nuk falet në varreza, por në një vend të caktuar të përgatitur për një numër të madh xhemati ose në xhami. Për më tepër për shkak se xhenazja vendoset përballë xhematit, direkt përballë imamit, në këtë namaz nuk ka as ruku as sexhde gjithashtu nuk ka asnjë veprim që tregon se ky namaz është për të vdekurin (qoftë nga veprimet apo fjalët që thuhen në të).
[254] Nasirudin Albani, Ahkaam el-Xhenaa’iz f.191. Duaja është:
" السلام على اهل الديار من الؤمنين و المسلمين و يرحم الله المستقدمين منا و المستأخرين و إنا ان شاء الله بكم لا حقون "
“Es-Selamu ‘alaa ehlid-dijaari minel-mu’miniin uel-muslimiin jerhamullahu el-mustekdmiine minnaa uel-muste’hiriin ue innaa in shaa Allahu bikum laahikuun.” [Paqja qoftë mbi besimtarët dhe muslimanët që banojnë këto banesa. Allahu i mëshiroftë ata që shkuan para nesh dhe ata që do vijnë pas nesh. Dhe ne, në dashtë Allahu do bashkohemi me ju.] S.Muslim v.2 f.421-2 n.2127.
[255] S.Muslim eng-trans v.1 f.337 n.1707, Tirmidhiu dhe Ahmedi.
[256] Ndërsa për suren Jasin nuk ka trasmetime që lexohet në varreza gjithashtu hadithi që përmend leximin e saj mbi atë që vdes është i dobët (daif). Shiko Ahkaam el-Xhenaa’iz f.11 dhe f.192 shënimi 2.
[257] S.Muslim eng-trans v.2 f.459 n.2116 dhe Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.216-7 n.3219 & 3220.
[258] Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.216 n.3219 dhe Nesaiu.
[259] S.Muslim eng-trans v.2 f.459-60 n.2116, Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.216 n.3219 dhe Nesaiu.
[260] S.Muslim eng-trans v.2 f.459 n.2115, Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.914-5 n.3212, Nesaiu dhe Tirmidhiu. Teksti i hadithit është trasmetuar nga Ebu Haxhaaxh Asadi në të cilin ai thotë se Ali ibn Ebi Talib i tha atij: “A të dërgoi ty ashtu siç resuli s.a.u.s. më dërgoi mua për të shkatërruar çdo statujë ose pikturë nëpër shtëpi dhe për të niveluar varret e lartësuara?”
Vërejtje: Ky hadith është harruar në shumë vende muslimane ku varrezat janë mbushur me varre të lartësuara (mbi të cilat ndërtohen struktura të ndryshme) duke imituar popujt jo muslimanë. Në disa vende si Egjipti varrezat i shëmbëllejnë qyteteve, kurse varret i përngjajnë shtëpive aq shumë sa që disa familje të varfëra i kanë shndërruar ndërtimet mbi varre si vendbanime të tyre. Bazuar në këtë hadith dhe të tjerë si ky, jo vetëm ndërtimet mbi varre duhen prishur, por duhet të shkatërrohen edhe mausoleumet si Taxh Mahalli në Indi, ai i ngritur mbi varrin e themeluesit të Pakistanit, Muhammed Ali Xhinnah, në Karaçi - Pakistan, varri i të quajturit Mehdi në Sudan, ai i Sejjid Bedeuit në Egjypt etj. Gjithashtu duhet zhdukur dhe roli i kujdestarëve të mausoleumeve që jetojnë nga paratë që japin vizitorët e mausoleumeve të cilët mendojnë se duke i dhënë para kujdestarëve lutja e tyre në drejtim të shenjtorëve do të plotësohet më lehtë.
[261] S.Buhari v.1 f.225 n.427, S.Muslim v.1 f.269 n.1082, Sunnan Ebu Dauudi v.2 f.917 n.3221 dhe Daarimiu.
[262]Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.542-3 n.2037 dhe Ahmedi. Meqënëse grumbullimet e përvitshme rreth varrit të resulit s.a.u.s. janë të ndaluara, atëherë grumbullimet dhe festat që bëhen në raste të ndryshme, si ditëlindja, festat te altaret (tyrbet ose ndërtesa të tjera si këto) të ndërtuara mbi varret e njerëzve të ashtuquajtur të shenjtë janë krejtësisht jashtë Islamit. Këto vende (tyrbe ose ndërtesa të tjera mbi varre) duhet të prishen dhe këto festime duhet të zhduken.
[263] S.Buhari v.2 f.157 n.282, S.Muslim eng-trans v.2 f.699 n3218 Sunnan Ebu Dauud v.2 f.540 n.2028, Tirmidhiu Nesaiu dhe Ibn Maxha.
[264] Mbledhur nga Ahmedi dhe Tejalaasi i klasifikuar Sahih nga Albani (shiko Ahkaam el-Xhenaa’iz f.226).
[265] Mbledhur nga Ahmedi.
[266] S.Muslim eng-trans v.1 f.269 n.1083.
[267] Mbledhur nga Taberaani.
[268] S.Buhari v.1 f.269 n.1082, Sunnan Ebu Dauud v.2 f.917 n.3221 dhe Ahmedi.
[269] S.Buhari v.7 f.345 n.494 (b).
[270] Mbledhur nga Ibn Ten’jujah dhe cituar nga Albani në Tehdhiir es-Saaxhid f.13-14.
[271] Sahabi i fundit që vdiq në Medine ishte Xhaabir ibn Abdullah (vdiq në 699).
[272] Treguar nga Kurtubi dhe citur në Tejsir el-Aziz el-Hamid f.324.
[273] Sulltani Kalauun Salaahi ndërtoi kubenë e parë mbi dhomë në 1282 dhe ajo u lye për herë të parë me ngjyrë jeshile me urdhër të sulltanit Abdulhamid 1837. Shiko Alii Hafiz, kapitulli për historinë e Medines f.78.
[274] Nuk është e vërtetë se i dërguari Ismaiil dhe nëna e tij apo ndonjë i dërguar tjetër është varrosur në pjesën e hapur të Kabës që quhet zakonisht “Hixhr Ismaiil.”
[275]S.Buhari v.2 f.157 n.281, S.Muslim eng-trans v.2 f.699 n.3218 dhe Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.699 n.3218.
[276] S.Buhari v.2 f.157 n.282 dhe S.Muslim v.2 f.697 n.3209.
[277] S.Buhari v.3 f.61-62 n.112, S.Muslim veng-trans v.2 f.696 n.3204.
[278] Tehdhir es-Saaxhid f.196-200.
[279] S.Muslim eng-trans v.4 f.1436-7 n.6620-22

[fjollat]

Arrnubi, pastroje kutinë e mp-ve.

[ATMAN]

Imam Hadiu a.s. ylli ndriçues i udhëzimit

Viti 254 HK. (868 M.), në këto dit të pikëlluara zemrat e muslimanëve kanë një dhembje të rëndë. Minutat për ta kalonin shumë ngadalë, ngase udhëhëeqësi i tyre i sinqertë, Imam Hadiu a.s. ishte i shtrirë në shtrat i sëmurë dhe kalonte minutat e fundit të jetës së tij. Imami ishte helmuar me urdhërin e Mutezit, halife i Abasitve. Mutezi nuk duronte dot dashurine e imamit nga ana e popullit, gjithashtu prezenca e tij atij i dukej si rrezik për udhëheqjen diktoriale të tij, për këtë u mundua me shume dredhira dhe komplote të martirizoj këtë imam. Afër shtratit të Imam Hadiut a. s. qëndronin disa shokë të afërt të tij. Ebuhashim Xhaferi , poet dhe ithtar i Profetit s.a.v.s. , kur e pa imamin në këtë gjendje qajti shumë dhe në atë moment krijoi këto vargje poetike:

Mu ka rënduar zemra dhe më dhembë shumë,

Kur dëgjova se imami jonë i dashur nga smundja vuan shumë.

Ju, për njerëzit ishit zgjidhës i problemeve dhe të halleve të kësaj dhe asaj bote .

Ebuhashimit ju kujtua një ngjarje që kishte përjetuar me Imam Hadiun a.s.. Një ditë kishte ardhur tek ai që të ankohet për jeten e vështirë. Por imami me fytyrë të buzqeshur dhe me një butësi të jashtëzakonshme e qetsoi dhe i tha

“ O Ebuhashim, a thua a mundesh ti që t’i numërosh të mirat që ti ka dhënë Zoti i Madhëruar ? Zoti ty të ka dhuruar besim dhe të ka rujtur nga zjarri i Xhehennemit. Zoti i botrave të ka falur shëndet dhe të ka dhënë forc për t’iu nënshtruar dhe për t’iu robëruar Atij. Zoti është Ai që nga ti ka larguar fyerjen dhe poshtrimin, a thua a nuk duhet t’i falenderohesh për këto të mira? Atëherë të mos e përdorësh gjuhen për të kundershtuar!

Zemra e madhe e Imam Hadiut rrahte shumë shpejt dhe ishte duke e braktisur këtë botë dhe ishte duke kaluar për tu bashkuar me Zotin e tij në boten tjeter, dhe më në fund shkoi në drejtim të pafundësis. Lajmi i martirizimit të tij u hap ane e mban qytetit Samera, njerëzit erdhen që për her të fundit ta shohin fytyren e bukur të imamit, nga se më nuk do ta shihnin këtë fytyr të ndritshme dhe më nuk do ta dëngjonin zërin e but të tij. Bërtimat dhe qarjet u ngriten nga çdo anë e qytetit Samera. Populli i bashkuar u mblodhen te dera e shtepis së imamit për ta bërë përshëndetjen e fundit me të dashurin e tyre. Atë ditë trupi i paster i Imam Hadiut a. s. me një madhështi dhe dinjitet të pa parë u lëshua në varrin e tij të pastër. Të gjithë ithtareve të të vërtetes dhe të drejtësis i shprehim ngushllimet më të sinqerta për marterizimin e nipit te Pejgamberit s.a.v.s.

Imam Ali En-Naki a.s., apo i ashtuquajturi Hadi rrethë 33 vjetëve ishte në postin e imametit. Historia dëshmon që gjatë viteve të imametit te tij ishte një kohë shumë e vështirë, por ky njei i Zotit me gjithë këto rrethana ishte i dhënë pas udhëzimit dhe edukimit të njerzëve. Në kohën e jetës së tij, disa persona u fuqizuan dhe morën poste të larta në kalifatin Abasit, dhe çdo njëri prej tyre përpiqej që të asgjësoj dashurinë dhe autoritetit e Imam Hadiut te populli. Madje, edhe kur Imami i ishte vetëm gjashtë vjeçar, Mu’tesemi, Halifi Abasit, me qëllim që të mashtroj njerëzit dhe të zvogëloj pozitën shkencore dhe të dijes të Ehli Bejtit, ai emëroi një njeri të quajtur Xhunejdi për të edukuar dhe për ta mësuar imam Hadiun. Xhunejdi ishte një shkenctarë dhe dijetar i madh, por në të njëjtën koh ishte edhe armik i familjesë së Profetit. Ai pas disa leksioneve që mbajti me Imam hadiun as. tha: “Betohem në Zotin, se në këtë qytet nuk njoh ndonjë dijetar më të madh se ky fëmij. Çdo vend që unë mbështetm dhe tregoj ndonjë gjë nga krijimtaria letrare e imja, ai këtu mi hap dyerë të medhaja dhe në këtë rastë aq shumë më entuziazmon dhe më habit sa që filloj të mësoj nga ai. Ai me çfarë zëri të ëmbël lexon ajetet e Kur’anit dhe në çfarë mënyrë i komenton ato, mua trupin ma kaplon një ndjenj shumë e çuditshme. Zoti qoftë I madhëruar, ku e merrë ai këtë dituri kaq të madhe?”

Në këtë mënyrë dituria e gjërë dhe informatat nga çdo lëmi të tij, jo vetëm që çuna kotë planin e Mu’tesmit, por ai u bë shkaktar që Xhunejdi të bëhet një ithtarë e ndjekës i flaktë i familjesë së pastër, Ehli Bejtit.

Imam Hadiu a.s. me mosdashje kishte ardhur nga qyetiti i Medinës në qytetin Samera. Halifët Abasid mendonin që me largimin e imamit nga Medin-ja edhe përkrhaësit dhe itharët e tij do të shpërndaheshin në të katër anët. Por, ata nuk e dinin një gjë se çdo vend që shkonte imami, zemra e tij e pastër magnetike tërhiqte me vete zemrat e dashuruara të ithtarëve të familjesë së pejgamberit. Imam Hadiu a.s. ishte i mendimit se informimi dhe rizgjimi i popullit është çështje që duhet kushtuar rëndësi shumë të amdhe. Në ketë mënyrë ai pa ndëprerje krijoi ambicie të mëdha te ithtarët per përpjekjet e tij kulturore dhe edukative, deri në atë masë sa feneri i mësimeve islame - që kishte mbetur e dhezur te nipat e më të dashurit të Zotit, Muhammedit s.a.v.s. - të mos fikej më kurrë. Ai për të ngritur nivelin e njohjesë dhe dijes së njerëzve në çështjet politike dhe shoqërore koshte organizuar kurse dhe kishte mbajtur ligjërata të shumta, me gjithë situatën e keqe që mbizotronte në qytetin e Samara, por, Imam Hadiu arriti që nën këto kushte t’i ket mbi 180 student të zgjedhur, që këta më pas do të beheshin udhërryfyrsit dhe dijetarët e kohës.

Imam Hadiu a.s. për ringjalljen e fesë islame kishte filluar një luftë indirekte me udhëheqësit Abasid. Ai duke përituar nga ndonjë rast i volitshëm, mundohej që të ndalonte bashkëpunimin e muslimanëve me pushtetin e abasidëve. Shumë herë shtëpia e Imam Hadiut ishte objekt i bastisjesë së zyrtarëve të pushtetit, por kujdesi dhe syçeltësia e imamit nuk lejonte asnjëherë që atyre tu jep ndonjë rast për ta fyer apo burgosur. Ne të kundërtën me kufizimet dhe presionet, ndikimi i tij shpirtëror aq shumë u thellua sa që shumë herë ushtarët dhe nëpunësit e Kalifatit Abasid bëheshin ithtarët më të flaktë të tij. Kjo çështje aq shumë e ngacmonte halifin Mutez, sa që nga urrejtja dhe xhelozia e madhe e tij e detyroi që të vendos për ta mbytur këtë njëri të shenjtë. Ne prap ju shprehim ngushëllimet më të sinqerta për për këtë njeri të pastër dhe hyjnor, dhe programin tonë e përfundojmë me disa fjalë të nipit të Profetit tonë Muahmmedt s.av.s. Ai thotë:

“Ai, i cili e pëlqen dhe krenohet me vetveten do të shtohet shumë numri i atyre që nuk janë të kënaqur me te”.

Dhe në një tjetër rast shprehet:

“Pëlqimi i vetvetes shkakton ngecje dhe ka pasoja në dituri dhe shkencë. Koprracia është gjesti dhe zakoni më i papëlqyeshëm, dhe lakmia është cilësia më e keqe nga të gjitha”.