Shkruan: Mona Agrigoroaiei
Deri kur Shqipėria gjysmake do t’u nėnshtrohet “vlerave” tė teorisė idealiste nė marrėdhėniet e saj me fqinjėt kolonialė antishqiptarė sllavė e grekė?!
“Burri i shtetit duhet tė mendojė nė terma tė interesit kombėtar, i konceptuar si fuqi midis fuqive tė tjera”
Hans Morgenthau
(Politika ndėr kombet: Lufta pėr fuqi dhe paqe)
Nė emėr tė vlerave morale tė “multietnicitetit”, “mirėbesimit”, “bashkėjetesės”, dhe “qėndrueshmėrisė” sė “Ballkanit Perėndimor”, udhėheqja karrieriste e shtetit tė pėrgjysmuar shqiptar po gjunjėzohet para kėrkesave tė fqinjėve kolonizatorė.
Nuk konceptojmė “Ballkanin Perėndimor” si strukturė paraprake tip bllok e nevojshme pėr integrimin e shteteve ballkanike nė BE, ashtu siē ka qenė nė mesin e shekullit 20-tė, nė Evropėn Perėndimore, organizata e quajtur Shoqata Evropiane pėr Tregti tė Lirė (SHETL). Ajo, ishte krijuar nga Britania e Madhe nė kontekstin e domosdoshmėrisė sė negociatave tė saj me Komunitetin e Qymyrgurit dhe Ēelikut (KQĒ) dhe njėkohėsisht si pasojė e tensioneve dhe skepticizmit tė saj lidhur me idenė evropiane. Si hapėsirė alternative tė KQĒ-sė deri nė aderimin e shumicės sė shteteve (me pėrjashtim tė Zvicrės, Islandės, Lichtensteinit dhe Norvegjisė), SHETL-ja ishte bazuar nė barazinė e shteteve anėtare e nuk kishte tendenca sunduese hegjemoniste brenda tij tė njė shteti tė caktuar. Ndėrkohė qė “Ballkani Perėndimor” si koncept teorik e praktik, ka qėllime kryesore, krejt tė ndryshėm nga SHETL.
1. Strategjikisht, “Ballkani Perėndimor” u realizua si koncept nė momentin kur shqiptarėt janė duke u vetėdijesuar pėr domosdoshmėrinė e ecjes pėrpara nė rrugėn pėr ribashkim kombėtar, gjė qė nuk ėshtė nė pėlqimin e shteteve kolonialiste ballkanike. Nė kėtė kontekst, politikanėt shqipfolės sė Shqipėrisė gjysmake, nė “koncertin multietnik” tė Ballkanit Perėndimor, tallen me kombin e vet, duke vazhduar retorikėn antishqiptare e heqjes dorė nga trojet nėn sundimin e kolonizimin sllav, pėr “tė mirėn” e krijimit tė hapėsirės sė pėrbashkėt pėr bashkėpunim tė ndėrsjelltė nė kėtė zonė
2. Taktikisht, “vlerat e pėrbashkėta” tė propaganduara, po e lidhin Shqipėrinė gjysmake me prangat paralizuese, pėr t“u pranuar dinakrisht nė grupin e shtetetve kolonialiste ballkanike tė pangopura me nga trojet shqiptare; nė cilėsinė e “faktorit” e jo “tė aktorit” (ashtu siē vetė presidenti shqiptar Alfred Moisiu deklaroi kohė mė parė) njė Kosovė tė ngushtė “tė pavarur” me kokėn tė shtypur nėn Serbi.
3. “Ballkani Perėndimor” nuk ėshtė njė hapėsirė e pėrbashkėt tregu as nuk ėshtė i bazuar mbi barazinė midis shteteve. Shqipėria nuk ėshtė e barabartė me shtetet tjera. Thėnė shkurt e shqip, kjo udhėheqje lejon Serbinė tė bėhet hegjemoniste e rajonit.
Sjellja krejtėsisht kaotike, e politikanėve tė Shqipėrisė londineze pėrballė aksionit tė pėrqėndruar e tė peshuar tė qarqeve antishqiptare pėr rrėzimin, e varrosjen tė kėrkesave tė drejta pėr ēlirim dhe ribashkim tė trojeve tė veta shqiptare i jepė theks njė politike sipas teorisė idealiste qė nėpėrkėmb interesin kombėtar shqiptar. Mungon te faktori i politikės ditore, njė strategji kombėtare pėr trajtimin koherent dhe zgjidhjen e problemeve specifike mbarėshqiptare, sepse nuk respektohet tradita politike e mirėfilltė kombėtare, qė nga Rilindja Shqiptare e deri nė kohėra mė tė vonėshme historike, kur kėrkohej hapur ēlirimi dhe ribashkimi i trojeve etnike shqiptare, sipas parimit njė komb njė shtet!
Ēka ėshtė dhe mė tragjike fakti se: as aktet e pėrcaktimet juridike tė shtetit shqiptar nuk respektohen!
Nė vrapimin e tyre pėr pushtet, politikanėt shqipfolės “harrojnė” krejtėsisht se nė aktin mė themelor tė Shqipėrisė, shkruan nė Preambulė me shkronja tė arta tė vullnetit tė popullit, se Kushtetuta ėshtė e krijuar “... me aspiratėn e popullit pėr identitet dhe bashkim kombėtar”. Dhe, pastaj “harrojnė” se legjitimitetin para popullit e kanė vetėm nėse i pėrmbushin kėto aspirata tė popullit, vetėm nėse nuk i nėnēmojnė dhe punojnė vetėm e vetėm pėr t“i realizuar ato.
Jemi i mendimit, njėkohėsisht me pėrfaqėsuesin e shkollės neorealiste tė mendimit nė teorinė e marrėdhėnieve ndėrkombėtare, Hans Morgenthau, se “burri i shtetit duhet tė mendojė nė terma tė interesit kombėtar, i konceptuar si fuqi midis fuqive tė tjera”. Interesi kombėtar shqiptar ka dy dimensione: politika e brendshme dhe e jashtme, ashtu si e shteteve tė tjera tė botės.
Pėr shkak tė ndarjes dhe copėtimit tė trojeve shqiptare, politika e brendshme tė Shqipėrisė duhet tė ketė dy linja tė pėrgjithshme:
1. Qeverisja e mirėfilltė e gjysmė-shtetit shqiptar nė fushėn politike, ekonomike, shoqėrore, kulturore etj.;
2. Veprimtaria aktive pėr ēlirimin e trojeve shqiptare nga pushtuesit fqinjė, duke i dhėnė fund sundimit tė tyre.
Pika e dytė lidhet logjikisht edhe me vijat e pėrgjithshme tė politikės sė jashtme tė Republikės sė Shqipėrisė.
1. Ndjenja e inferioritetit karshi Beogradit, Shkupit, Podgoricės e Athinės duhet tė pėrqėndrohet (anashkalohet)- (hiqe kėtė fjali nė kllapa pra fjalėn anashkalohet ), nėpėrmjet ngritjes sė zėrit nė instancat ndėrkombėtare lidhur me karakterin kolonial tė ēėshtjes shqiptare;
2. Nuk duhet pranuar mė retorikėn gjoja “paqedashėse” tė qarqeve antishqiptare serbo-sllavo-maqedonase deri kur kėto shtete koloniale nuk do tė pranojnė e respektojnė tė drejtat kombėtare e popullit shqiptar pėr tė jetuar nė liri dhe nė shtetin e vetėm kombėtar.
3. T“i jepet pėrparėsi ribashkimit (integrimit) mbarėshqiptar, (realizimi i shtyllės sė dytė tė politikės sė brendshme) dhe mė pak “integrimeve” brenda koncepteve tė dyshimta politike si “Ballkani Perėndimor”.
Ėshtė njė marrėzi qė nė emrin e “integrimit euro-atlantik”, Shqipėria e pėrgjysmuar tė humbė boshtin e saj kurrizor deri nė fund, madje edhe pavarėsinė e saj.
Integrimi evropian ėshtė njė domosdoshmėri, por vetėm pas arritjes sė ribashkimit kombėtar shqiptar.
4. Nė mjedisin anarkist ndėrkombėtar, ku peshorja e forcave midis fuqive tė mėdha aktuale po bllokojnė ēdo zgjidhje tė drejtė tė ēėshtjes kombėtare, Shqipėria duhet tė kėrkojė pėrforcimin e rolit tė OKB-sė dhe parimeve tė saj pėr vetėvendosje dhe dekolonizim.
Teoria realiste, ėshtė e vėrtetė, nuk vė theks mbi njė organizimi mbikombėtar siē ėshtė Organizata e Kombeve tė Bashkuara.
Jemi tė mendimi se pėrforcimi i rregullave dhe kujdesi qė ato tė jenė respektuara, sė bashku me njė mekanizėm kontrollues mund tė ndėrrojė anarkinė specifike hapėsirės ndėrkombėtare. Aq mė shumė se pėrparime tė dukshme u bėnė nė gjysmėn e shekullit tė fundit nė procesin e dekolonizimit.
Vetėm mbi kėto baza mund tė ketė njė diplomaci e mirėfilltė kombėtare qė merr parasysh interesat dhe synimet strategjike tė ēlirimit tė trojeve shqiptare nė njė shtet tė vetėm, Shqipėria e Ribashkuar. Ēdo qasje tjetėr ėshtė e mjerueshme, ėshtė formulė e kuazidiplomacisė tė kolaboracionizmit shqipfolės qė synon tė zhdukė entitetin e veēantė shqiptar nga harta e Ballkanit, pėrmes inkuadrimin nė njė sistem shfarosės tė “bashkėpunimit” (lexo: bashkim-vėllazėrimit) me qarqet sllave.
Rumani, 28 Maj 2006
Krijoni Kontakt