Shume thone se Krishterimi eshte nje nga fete, te tjerre se eshte feja me e mire dhe te tjere se eshte e vetmia fe. Asgje nga keto nuk eshte e vertete. Krishterimi nuk eshte thjesht fe, eshte fe vetem ne nje pjese te tij.
Tek Bibla gjakundi Krishterimi nuk thuhet fe, edhe pse referohet shume here dhe me emra te ndryshem, dhe fjala fe (gr. θρησκεια) perdoret shume here me kuptim te ndryshem. Por c'fare kuptimi kishte ne vitet e apostujve kjo fjale? Kaq ne lashtesine klasike si dhe gjate perjudhes helenistike, gjate se ciles jetuan Zoti dhe Apostujt, fe quhej sakramenti, dhe kur thuhej per nje fe perdorej edhe shumesi fete (gr. θρησκειαι) dmth sakramentet, kulti edhe tipika e fese.
Dhjata e Re quan fe, fene judaike me ligjin mosaik (Vep. 26:5) dhe kult adhurimin kakodhoks te engjejve nga disa heretike (Kolos. 2:18), emeron njehere per fe brenda kuptimit te Krishterimit por nuk nenkupton plotesisht Krishterimin. Me konkretisht, Jakobi thote se Feja e pastër dhe pa njollë përpara Perëndisë dhe Atit është kjo: të vizitosh jetimët dhe të vejat në pikëllimet e tyre dhe ta ruash veten të pastër nga bota. (Jak. 1:27). Thote ketu Jakobi si fe adhurimin, te cilin e nenkupton ne menyre llogjike dhe shpirterore, sepse e bashkon me pastertine dhe ndihmen. Keto te dya sigurisht nuk jane Krishterimi, bile as gjysma e tij.
Te gjitha fete dhe feja para Krishterimit e vertete e Hebrejve quhen fe por Krishterimi jo. Dhe kjo sepse nga te gjitha fete e tjera thelbi i tyre ishte adhurimi, pjestaret e tyre mund te ishin kriminele, te padrejte, vrases dhe te adhurojne pa i kontrolluar feja e tyre. Vetem tek feja Israelite, pervec adhurimit, Perendia detyroi monoteizmin dhe largimin nga padrejtesia dhe kurveria dhe keshtu kjo fe kishte dicka me teper nga feja.
Krishterimi nuk eshte vetem fe. Atehere c'fare eshte? Duhen shume kuptime dhe shume emertime qe te shprehim se c'fare eshte Krishterimi. Le te shikojme Biblen dhe te gjejme atje si e quanin ata qe e krijuan dhe e perhapen te paret.
Eshte mbreteri. Kur Krishti filloi predikimin e Tij, e para qe predikoi ishte mbretëria e qiejve është afër (Mat. 4:17), dhe te dishepujt e tij i mesoi te luten: Ati ynë që je në qiej...Ardhtë mbretëria jote (Mat. 6:10). Perpara Pilatit, guvernatorit te Palestines, deshmoi sse eshte mbret, dhe shtoi se Mbretëria ime nuk është e kësaj bote (Gjon. 18:36).
Pavli e quan Krishterimin mbreteri e Krishtit (Ef. 5:5). Emri <> eshte dalluese e nje force politike sikur themi sot Berishiane apo Zogiste vetem se ketu kemi te bejme me nje parti shpirterore, jo te kesaj bote. Eshte pra Krishterimi mbreteri, shtet shpirteror, nje shtet me mbret Jezu Krishtin.
Shprehje perfekte e mbreterise eshte Kisha (nga gr. Εκκλησια), emri tjeter i Krishterimit. Nuk eshte nevoja te permend sa here e quajne Kishe, krijuesi Krisht dhe predikuesit e tij. Me e nevojshme eshte te percaktojme se cili ishte kuptimi i fjales ekklesia (kisha). Ekklesia quhej atehere mbledhja e pergjithshme e popullit gjate se ciles populli tregon se eshte kryetari me i larte i shtetit dhe perdor fuqite e tij duke pergatitur zgjedhje apo veprime te tjera politike. Prape kemi kuptimin e shtetit.
Kisha eshte organizate dhe bashkim, ku c'do besimtar ka vendin e tij dhe rolin e tij si pjeset e trupit. Krishti erdhi ne toke jo per te bere njerez te mire dhe te Krishtere, por per te krijuar Kishen e Tij dhe trupin e Tij.
Krishterimi eshte lufte, dmth organizate ushtarake operacion. Pavli here flet per armët e luftës sonë (II Kor. 10:4) dhe here porosit Timoteun që sipas tyre të bësh luftimin e mirë (I Tim. 1:18). Kisha shpreh pamjen politike te mbreterise, kurse lufta shpreh pamjen ushtarake dhe jeten dhe veprat luftarake te Krishterimit. Tek njera pamje pasqyrohen vendimet dhe zbatimi i fuqise kurse tek tjetra, betejat dhe pushtimi. Qe te dy pamjet shprehen me emrin <> (nga gr. στρατευομενη εκκλησια).
Predikuesit e pare e quajten Krishterimin Udhe, dmth menyre jetese dhe veprimi. Ne Efes midis paganeve, thote Llukai Dhe në atë kohë u bë një trazirë e madhe lidhur me Udhën, dmth per Krishterimin (Vep. 19:23, 9:2, 18:25, 19:9, 22:4). Kjo menyre jetese eshte per c'do sens te jeets, politiken, ekonomine, moralin, shkencen dhe c'do tjeter. Nuk eshte <> adhurim tipik dhe nuk eshte thjesht fe.
Prandaj thuhet Krishterimi dhe jete, sepse sundon te gjithe kuptimin e jeteses. Shkoni, paraqituni në tempull dhe i shpallni popullit të gjitha fjalët e kësaj jete (Vep. 5:20), tha engjelli tek apostujt. <> eshte Krishterimi, i cili ne nje vend tjeter thuhet jetë e përjetshme. Rrok jetën e përjetshme në të cilën u thirre (I Tim. 6:12).
Eshte Krishterimi shkolle dhe shkence. Dhe me te vertete keto fjale nuk perdoren ne Bibel si emertime por Jezusi quhet Mesues dhe ata qe e mesuan te paret ishin dishepuj, dhe apostulli Pavl mësues i johebrenjve (I Tim. 2:7) dhe te gjithe te Krishteret dishepuj (Vep. 6:1, 9:26), dhe permbajtja e Krishterimit mesim dhe transmetimi i mesimit, tradite (Rom. 6:17). Mesim i kesaj shkolle eshte permbajtja e besimit, objekt kerkimi i kesaj shkence, e verteta e perjetshme dhe shpetimtare.
Thuhet Krishterimi testament, kontrate midis Perendise dhe njerezve, i nenshkruar me gjakun e Krishtit dhe duke mbajtur si vule ringjalljen e Tij. Ne vend te termave pa vend qe perdoren shpesh here dhe sot si <> dhe < >, apostujt thoshnin < > dhe < > ose < > (II Kor. 3:6, Heb. 9:15, 12:24). Kuptohet se me termin testament ne keto vargje nuk nenkuptojne librat e Bibles.
Thuhet Krishterimi shprese. Pavli porosit te Krishteret se Le të mbajmë të patundur rrëfimin e shpresës sonë (Heb. 10:23), dmth <> e Krishterimit, kurse Pjetri jini gjithnjë gati për t`u përgjigjur në mbrojtjen tuaj kujtdo që ju kërkon shpjegime për shpresën që është në ju (I Pjet. 3:15).
Quhet Krishterimi se fundi dhe besim (apo beslidhje). Kur te Krishteret pane Palin te sapondricuar thoshnin Ai që na persekutonte më përpara, tani po shpall atë besim që ai shkatërronte (Gal. 1:23). Juda shkruan derguar te Krishtereve ju bëj thirrje të luftoni për besimin, që u qe trasmetuar shenjtorëve një herë e përgjithmonë (Jud. 3) dhe duke ndërtuar veten tuaj mbi besimin tuaj shumë të shenjtë (Jud. 20). Besim (gr. πιστις) quhej atehere beslidhja, dhe besa midis dy njerezve dhe besimi i njerit per tjetrin, kontrata qe nuk shkruhej, por ishte gojore.
Meqe ky besim apo beselidhje ndertohet midis njeriut dhe Perendise se padukshme, besa per njerezit behet siguria e gjërave që shpresohen, tregim i gjërave që nuk shihen (Heb. 11:1), Nen i ketij besimi (me garantues Krishtin) eshte se Perendia na ka bijte Tij dhe trashegues te mbreterise se pavdekshmerise, kurse ne te besojme ne te dhe te mbajme ligjerimet.
Garantues i ketij besimi eshte Krishti, i cili u paraqit midis nesh dhe tregoi Hynitetin e tij, dhe prape nga ana e njerezve tregoi devotshmerine e Tij dhe dha gjakun si garanci. Pjese te ketij testamenti (kontrate) jemi ne, te Krishteret.
Jo thjesht fe Krishterimi, se asnjehere nuk e quajten keshtu krijuesi dhe ndertuesit i tij. Por jete, dhe Udhe jete, lufte, shkolle, shkence, mesim, testament dhe beslidhje, shprese, mbreteri, Kishe. Keshtu e quajten Krishti dhe Apostujt. Kurse emrat e tij me te perdorura jane mbreteri, kishe dhe bese. Mbreteria e Krishtit, Kisha e Krishtit dhe Besimi i Krishtere.
Ku ka diference mbreteria nga feja ne kuptimin e thjeshte eshte e dukur nga veprat e qytetarit te mbreterise dhe te atij qe eshte thjesht fetar. Ai qe shkruhet ne mbreterine e Krishtit pendohet. Prandaj dhe thirja e ardhjes se mbreterise thote: Pendohuni, sepse mbretëria e qiejve është afër (Mat. 4:17). Ndryshon jete, rregullon jeten sipas deshires se Zotit. Dorezon gjithcka dhe jeetn e tij ne duart e mbretit Krisht.
Nga ana tjeter njeriu i thjesht fetar, i fal Krishtit ato gjera qe nuk i duhen Krishtit por nuk i fal jeten e tij, sekretet me te thella te egzistences se tij. Keshtu shikojme njerez, te cilet bejne nje jete te keqe, por kur kalojne para nje kishe bejne kryqin. Me kujtojne ata mafjozet ne disa filma qe vrasin e presin por kur kalojne (ose futen ne kishe) heqin kapelen. Kane ne makinene e tyre nje ikone-hajmali te Shen Marise, qe ua dhuroi e dashura..
Fyejne shenjtoret (sidomos disa taksixhi ketu ne Greqi), por mbushen rruget me Ikonizma sepse shpetuan nga karambolet pa derdhur asnje lot pendimi dhe pa ndezur brenda tyre nje vendim per ndryshim te jeteses.
Sensi se Krishterimi zevendeson fete e meparshme eshte gabim. Sepse nuk zevendeson vetem ato. Besimi i Krishtere u be per te zevendesuar ne bote gjithcka, edhe shtetet, edhe shkencen, edhe filozofine, edhe levizjet fetrae, artistike, te gjitha aspektet te jetes shoqerore dhe private te njerezve por edhe mendimet e njerezve per to. U blodh ky besim dhe u krijua kjo mbreteri per te kontrolluar dhe per te shtire dore tek gjithcka e njerezimit.
Por te Krishteret, duke dhene vend ne nje adinami te padukshme, u zhgenjyen, kur u bashkuan me shtetet e kesaj bote dhe sidomos me Bizantin. Bizanti, i cili u ndertua me ndihmen e te Krishtereve, e kthyen Krishterimin nga nje Kishe, mbreteri, besim ne konceptin e fese. Kjo eshte shkalla e pare e sabotimit qe beri Bizanti kunder mbreterise se Krishtti ne perjudhe te nje shkeulli, nga 313 deri ne 407. Nga Urdheri i Mediolanit deri ne vdekjen e nje te madhi te mbreterise se krishtere.
Gjate perjudhes se dyte me te madhe nga shekulli i V-te deri ne shek. e XV kompletoi nje sabotim tjeter, akoma me te madh nga i pari. Avash avash dhe padukur transformoi fene shpirterore, konceptin te cilinkufizoi Krishterimin, ne fe te tipit laik dhe sekular. Fe brenda Krishterimit eshte jeta e paster dhe bamiresia qe vaksinuan jeten e padrejte te pare, kurse Bizanti keto elemente te fese i sabotoi, dhe ne vend te tyre krijoi nje trup nenpunesish, programe festore, artet e bukura, kostume ceremoniale, motive arkitektike, drejtesi administrative, tradita popullore, panaire, letersi dhe c'do gje tjeter qe nuk ka as forcen e besimit as vleren e bamiresise dhe te pastertise.
Kuptohet se shtetet e tjerra devijuan akoma me shume nga Bizanti. Shtetet koptike dhe siriake, Evropa latine e Papes, dhe <> e carit, perhapen vepren e katastrofes se mbreterise te Krishtit. Por Bizanti luajti rolin e mashtruesit te pare. Keto sigurisht nuk do te thone se Kisha po zhduket, te ciles dyert e ferrit nuk do ta mundin atë sipas fjales se Zotit (Mat. 16:18).
Dhe gjithmone, dhe sot egziston pjesa me e vogel e njerezimit, <> qe mban Krishterimin si mbreteri dhe besim, mban Kishen Orthodhkse te Krishtit te panjollosur.
Perpara ketij realiteti, sot egzistojne dy opinione per Krishterimin, qe te dyja te gabuara, ajo farisaike dhe ajo sadukaike. Farisenjte dhe Sadukenjte jane te njejtit mendim deri ne faktin, se Krishterimi eshte fe dhe me konkretisht jo ne sensin qe ndeshet tek Jakobi por me sensin laik. I japin sigurisht poziten e fese se pare ose te vetmes fe, por sigurisht e duan fe. Dhe keta farisenjte perkufizojne si permbajtje te Krishterimit ate c'fare krijoi Bizanti, <> sic tha dhe Zoti Jezu.
Te kemi priftin te na pagezoje, kurorezoje apo varosi, te japi uraten lopes apo lehonave tona, te bej litani per thatesiren, te kemi Ungjillin ne ikonostas, te vejme lule ne epitaf, te hame ne Pashke vezet e ngjyera etj.
Kurse Sadukejte, te cilet nuk besojne dhe asgje, por nuk thone dhe te ndalojne te hane nga Kisha, si morrat nga koka e palare, kane kete teori: Shpirti i njeriut ka shume ndarje, sipas disave kater, sipas disave gjashte ose me shume; ndarjen ekonomike, mendore, ekonomike, fetare, artistike, erotike etj. Qe te jete nje njeri i kompletizuar dhe normal, duhet te mbushi te gjitha keto ndarje te shpirtit.
Me arritjet shkencetare te mbushi ndarjen e shkences, me arritjet ne politike ndarjen politike, me traditat fetare te mbushi pjesen e tij fetare e keshtu me radhe. Dmth, si nje shtepi ka edhe kuzhinen, edhe dhomen e pritjes edhe banjen keshtu edhe njeriu i kompletizuar duhet te kete edhe <>, te kete edhe hobbi, te veje edhe ne Kishe.
Mjere ju, Farisenj dhe Sadukenj sepse gaboheni. Krishterimi eshte mbreteri shpirterore, ploteson te gjitha senset e egzistences njerezore, dhe ka pretendimin te zoteroi gjithkund. Eshte sistem totalitar, vertete, por vecse nuk detyrohet me dhune por zgjidhet lirisht. Me zgjidhje te lire por qe te sundoi dhe do pushtoi gjithckane tone.
Krishterimi do plotesoje, ose do frenoje, ose do paralizoje ose do fisnikeroje anet e shpirtit tone. Prandaj dhe Kisha thote <<veten tone dhe te tjeret dhe gjithe jeten tone tek Krishti, Zot, e dorezojme>>. Mjere tek te gabuarit Farisej, sepse kufizuan Krishterimin ne skajet e ngushta te fese, qe njeriu me te vertete nuk hyn; mjere dhe tek Sadukejte, sepse, duke ndjere merzitje ne skajet e kufizuara te fese farisaike, devijuan dhe mbushen sensin e jeteses se tyre me plehra.
Mos u habitni si nga fanatiket farisenj dolen ateistet sadukej sepse ky eshte evolucioni historik (stereotip) i feve. Krishterimi vetem gjendet mbi c'do evolucion historik te feve, sepse nuk eshte fe, por mbreteri dhe jete dhe besim i pergatitur prej shekujsh (Ekonomia Hyjnore) nga Perendia dhe e themeuar nga Biri i tij.
Kaq kisha per te thene.
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Seminarist
Krijoni Kontakt