Kur u bëmë refugjatë në Greqi

[Davius]

15 vjet pas ikjes së refugjatëve të parë shqiptarë në Greqi, vijnë në një ekspozitë në Tiranë imazhet e rralla, të memorizuara nga një ish-refugjat shqiptar, sot fotoreporter

Kur u bëmë refugjatë në Greqi

Belina Budini

TIRANË

Çanta refugjatësh, bluxhinse, manjetofonë me bokse me drita, atlete... Detaje të mbledhura në kampet e refugjatëve të parë shqiptarë që sapo kishin kaluar matanë, në Greqi. Pas portës që hapej dhe mbyllej, me intervale të gjata dhe të ngadalta, ende pantallona doku, këmisha fanellate, çizme llastiku.... Detaje të veshjeve të atyre për të cilat porta e kalimit në Greqi nuk ishte hapur ende. Si për të na i kujtuar, një ekspozitë e financuar nga Ambasada Greke në Shqipëri, i risjell kontrastet pas 15 vjetësh, nëpërmjet gjetjes së fotografive të rralla që ka “marrë” rastësisht nga kalimi i shqiptarëve në Greqi në vitin 1991, pikërisht një refugjat shqiptar, tanimë fotoreporter për media në Greqi dhe në Shqipëri.

Ai nuk e kishte menduar se do të bëhej “memorie” gati-gati ekskluzive e një ngjarjeje që e përfshinte edhe vetë. Fotografitë që ai “përjetësoi” gjatë kalimit të refugjatëve të parë shqiptarë në Greqi janë ndër dëshmitë e rralla vizive të atij kalvari të cilin të shumtë qenë ata që e përjetuan, por që është fotografuar shumë pak, për të mos thënë fare.

Të paktën nga sy shqiptarë, ndërsa mediet e huaja nuk kanë munguar të “marrin” imazhet e para të shqiptarëve që dilnin nga “burgu” komunist për në anën tjetër të kufirit, në Greqi apo në Itali. Në fakt, imazhet e ikjes së parë të shqiptarëve në Itali janë më të njohura. Ato të kalimit në Greqi i ka sjellë, për herë të parë, dje në një ekspozitë në Galerinë Kombëtare të Arteve një emigrant shqiptar në Greqi.
Ishte vetëm 21 vjeç dhe i kanë mjaftuar 24 orë për të memorizuar gjithçka me një aparat të thjeshtë manual të markës “Practica”. Nuk i ka shkuar mendja të dalë vetë fotografi, ndërsa gjithçka që shihte përreth i dukej fotografi e gatshme.

“Mjaftonte të shkrepja aparatin. Kishte portrete, skena, ngjarje...”, - tregon Dritan Haxhia. Atëherë nuk është se dinte aq shumë për fotogazetarinë, por diçka kishte mësuar nga fotografi i qytetit të Fushë- Arrëzit, ku ishte rritur, ndërsa sapo kishte ndërprerë edhe studimet për operator filmi dhe regjisurë në Tiranë. Pastaj, siç kujton, vetë pati rastin të shihte se si fotografonin ata dhjetëra fotoreporterë të huaj që tregonin mjaft interes ndaj asaj ngjarjeje që duket se ishte e madhe dhe e rëndësishme jo vetëm për Shqipërinë.

Aventura e Dritan Haxhisë ngjan me atë të shumë shqiptarëve të tjerë në fillim, por tanimë ka marrë një kthesë më të mirë sesa për një pjesë. “Meqenëse të gjithë shokët e mi po iknin, kështu bëra edhe unë. Mbaj mend që shkuam me një fugon deri në Gjirokastër dhe aty gjeta më shumë se 500 emigrantë të tjerë në pritje për të kaluar pikën kufitare të Kakavijës. Prisnim përpara një porte që hapej dhe mbyllej. Nuk më ra të prisja gjatë.

Pas 24 orësh të kaluara në një çadër të ndërtuar nga ushtria, kohë gjatë së cilës realizova edhe fotografitë, na nisën për në Greqi, ku fillova punën për dy vjet në ndërtim, pastaj kamerier, më vonë gazetar dhe fotograf për media shqiptare në Greqi dhe si korrespodent i Greqisë në Shqipëri”, - rrëfen Dritani.
Pas kaq vjetësh në Greqi, Dritani ka mbledhur dëshmi të tjera shqiptarësh atje, por duket se ato të vitit 1991 kanë filluar të marrin aromën e “verës së mirë”. Në fakt, i është dashur t’i punojë disa syresh, pasi filmat ishin dëmtuar nga lagështia, ndërkohë që disa prej tyre i ka ekspozuar edhe në veprimtari ndërkombëtare të fotografisë, edhe pse thotë se nuk është një profesionist i fotografisë, por ende një amator i saj dhe se foton e ka më tepër pasion sesa profesion, pasi nuk jeton me të. Ishte pikërisht ai çast pasioni fatlum që e ndihu Dritanin ta ruante një ngjarje të rëndësishme dhe jo vetëm për vete, në 10 pelikula bardhezi.

Ekspozita
Shqiptarët e para 15 viteve

Tani imazhet e shqiptarëve në Greqi mund të ishin të ndryshme. Të sillnin edhe nxënës të shkëlqyer shqiptarë në shkollat greke, këngëtarë të suksesshëm shqiptarë në spektaklet greke, ashtu si edhe mjaft profesionistë, të tjerë e shqiptarë, që kanë arritur të jenë të suksesshëm në Greqi. Por ndoshta kjo do të jetë tema e një ekspozite tjetër. Kësaj radhe ekspozita “Kalimi për në Greqi”, e fotoreporterit Dritan Haxhia, e financuar nga Ambasada Greke, solli dëshmi të rralla fotografike të vitit 1991, që kujtojnë largimin e shqiptarëve për në Greqi. I pyetur se përse ka zgjedhur të sjellë pikërisht këto momente dhe jo ato që tregojnë ndryshimin që ka ndodhur me shqiptarët në Greqi, Dritan Haxhia shprehet se “ky ishte objekti i kësaj ekspozite. Për ato ndoshta do të ketë një ekspozitë tjetër”.

Një kalim bardhezi për në Greqi

Filmi bardhezi (i Dritan Haxhisë) na jep nuancat e pafundme shpirtërore, ngarkesën, por edhe relaksimin pas furtunës. Kështu, siç po vazhdon edhe jeta, me furtunat dhe bunacat e saj...”

Pantelis Carcabassis
Ambasador i Greqisë në Shqipëri

Çfarë duan të kujtojnë këto foto?
Disa fotografi të kësaj ekspozite të kujtojnë “holokaustin”. Nga ana tjetër, ato imazhet shumë të forta me pjatat në duar në radhë për të marrë ushqimin në anën tjetër të kufirit në Greqi, sikur “të kujtojnë bukën e dhënë”. Në fakt, nuk e di se kujt i intereson kjo...

[Xhuxh Xhumaku]

Për emigrantët, harresë dhe përçmim
Nga Agim Jazaj

Emigrantët shqiptarë, të endur në gjithë botën, votojnë në të 100 zonat elektorale dhe zgjedhin të 140 përfaqësuesit, më të lartë të shtetit shqiptar, deputetët e vendit. Emigrantët zënë mbi një të tretën e numrit të popullsisë dhe, duke votuar përcaktojnë, gjithashtu edhe të gjithë përfaqësuesit e pushtet vendor. Kjo nuk është një fjalë goje, e nxjerrë nga një emigrant i thjeshtë, qoftë ai në Athinë, Romë, Gjermani, Zvicër, Shtetet e Bashkuara të Amerikës etj, por ka dhe arsyetimin e vet bindës.

Pavarësisht prej kësaj si edhe pse u kanë premtuar deputet të ndryshëm nga të gjithë forcave politike, emigrantët janë harruar. Eedhe ndonjë interpelancë parlametare e premtuar dhe kaq shumë e pritur prej tyre, nuk është zhvilluar. Vota e emigrantëve, për shumë arsye të përligjura, ka orientuar zgjedhësit dhe ka përcaktuar të zgjedhurit, sepse:

Së pari, emigrantët shqiptarë japin kontribut në "skemën e kafshatës" dhe ai është pohuar me zërin e ngritur "Shqipërinë e mban gjallë emigracioni". Ky është një përfundim i nxjerrë dhe i prekur nga qytetarët në shumicë, nga përfundimet mediatike të publikuara, si dhe nga politika që e ka pranuar, ndoshta, me gjysmë zëri.

[i]Së dyti, emigrantët ose diaspora e re[/b], përveç përfitimit më shumë të të ardhurave, sjell nga jashtë vendit edhe më shumë qytetërim, kulturë e civilizim, një pasuri e pakosto dhe mjaft dobiprurëse për emancipimin dhe civilizimin e shoqërisë sonë, shoqëri e cila aspiron përfshirjen në Bashkimin Evropian. Pra, vjen nga vende më të pasura ekonomikisht si dhe të pasura me qyterim.

Shumtë individë evidencohen dhe nga radhët e emigrantëve shqiptarë, të përfshirë e të integruar në jetën shoqërore vendase, të politikave emigratore europiane e botërore, por dhe të biznesit vendas. Madje, në Itali një emigrant shqiptar drejton, bashkinë e Sardenjës! Ndërsa në Shqipëri nuk evidencohet asnjë rast kur t'i jetë ofruar një shqiptari të mirëformuar në emigracion nga politika për të garuar për kreun e një komune.

Asnjë nuk shënohet i ofruar në administratën shtetërore e deri në përfshirjen e përfaqësimit në organet vendore dhe, pse jo, në parlamentin shqiptar, kur në emigracion ka me bollëk njerëz, kapacitete, edhe mbi mesataren e përbërjes reale të më të mirëve në Shqipëri.

Politika aktuale shqiptare për 15 vjet emigracionin (ose mbi një e tretën e kombit) e ka kaluar në harresë e deri me përçmim. Konstatohet edhe frikësimi ndaj kësaj pjesëze, e cila është vështirë dhe e pamundur të futet në rrjetat klienteliste të politikës. Lëvizjet e shumta të komuntetit të emigracionit shqiptar kanë dhënë efektin e tyre edhe për ndryshimin e legjislacionit të emigracionit vendas në Greqi, duke ardhur në demokratizimin e shpeshtë të tij, dhe me tendencën e përafrimit me standardet e ligjeve europiane.

Por emigrantët ndihen më të diskriminimit edhe nga ligjet e vendit të tyre, taksat e larta dhe procedurat rraskapitëse të legalizimit. Këto gjëra emigrantët i kanë ngritur shpesh edhe përpara politikanëve që kanë zbritur në emigracion dhe kanë komunikuar me këtë pjesë të kombit. Përpara tyre nuk kanë munguar premtimet e shpeshta, të pashoqëruara me zbatimin e tyre.

Në muajin shtator të këtij viti, edhe kryeministri Berisha u premtoi emigrantëve të shumtë në Athinë dhe udhëzoi në sallën e takimit ndryshimin e proceduarave dhe thjeshtimin e tyre. Taksat e larta të emigrantëve nuk pësuan asnjë ndryshim ashtu si ndodhi me taksat e biznesit të vogël. Një rrotullim vule, thjeshtë për të vërtetuar një çertifikatë i kushton emigrantit 20 euro, pra 10 fishi më e kripur se taksa për të njëjtin shërbim në vend.

Edhe pas një viti të qeverisë aktuale, e ardhur në pushtet edhe nga vota dhe kontributi i emigrantëve, kjo pjesë e kombit mbetet e papërfshirë në programin e qeverisë (!?). Ende nuk është futur në paketën fiskale ulja e taksës konsullore, thjeshtimi i procedurës së legalizimit të dokumenteve, etj. Përderisa qytetarët janë pajisur me pasaporta 10 vjeçare "me elementë të lartë sigurie", përse duhet të shoqërohet ai dokument me çertifikatat e gjashtë muajve pas, here pas here, sikur njeriu të lind çdo gjashtë muaj?!

A duhen të legalizohen çertifikatat "me element të lartë sigurie" si deri më tani nga prefekturat, kur poseduesi ka në përdorim pasaportën e sigurisë së lartë?! Ende barrierat, burokracia dhe kalvari i padrejtësive mbeten ndaj kësaj pjese të kombit, të (pa)përfshirë në programin e qeverisë! Harresë dhe përçmim!

E Shtune :02/12/2006

[YaSmiN]

Davius eshte bere edhe nje Ekspozite here tjeter ne Shqiperi vjet por mendoj se gjerat nuk jane edhe aq e thjeshta sic e tregojne fotot qe nxjerrin keta gazetar ne Ekspozite.Kjo nuk do te thot sepse ne hame buke ketu kemi pune edhe nuk eshte me aq shume qe ta trajtojne si Shqiptar.Por kalimi i kufirit ne Greqi per disa rrefugjat nuk ka qene edhe aq e thjesht sic e tregojne ne fotot.Por ka qene aq i veshtire sa kane arritur te vrasin njerez,ti rrahin deri ne vdekje edhe shume gjera te tjera qe nuk mund ti imagjonosh edhe ti shkruash.Me ka treguar nje djal qe babai i tij e kishin rrahur aq shume sa beri 1 jave ne spital ne Tirane.Gjithashtu akoma edhe me acid u hidhnin kur i kapnin ne kufi.Keto Eksozita tregojne nje menyre tjeter te qeverise Greke kur hapi kufinjt atehere per emigrantet.Por shume njerez kane kaluar nga malet edhe kane qene 1 jave pa uje edhe pa buke kur arriten ne Athine kjo eshte menyra tjeter e ketyre temave qe hapin Eksozita.Kjo nuk eshte nje propagant qe bejme ne refugjatet kunder Greqise por e verteta kjo eshte,propagant nuk mund te bejme ne asnjeri nuk kemi te drejt se ne fund te fundit sic e thashe punojme ketu,njerezit kane shtepira te tyre ,dyqane,makina nuk ndryshojme me shume nga Greket me tani.Por fillimi per cdo njeri ne nje vend te huaj ka qene i veshtire por jo te arri qe nje njeri tjeter qe nuk ndryshon nga ne Shqiptaret edhe nje vend qe na ndan nje kufi te arri deri ne keto gjera kjo tregon elementin e njeriut jo te policise te kufirit ose te Greqise.