Skenaret e këqija për Kosovën

[Davius]

Reziqet rreth përcaktimit të statusit për Kosovën

A munden me dështue bisedimet e Vjenës.
- Largimi i gjashtë ministrave që parashihej për në maj çfarë destabilizimi mund të sjell për Qeverinë e Kosovës.
- A do të përballet Kosova me trazina si në marsin e vjetit 2004.
- A mundet me u nda Kosova në vija etnike.
- A do të ofrohet pamvarsimi me cungim territorial

Ramush Tahiri

Ashtë thanë se statusi i Kosovës do të përcaktohet deri në fund të këtij vjeti. Afati i përcaktuem përveç shpresës i ka ngjallë edhe dyshimet dhe frigën se si mundet me u zgjidhë ky status. Përveç segmentit politik të pamvarsisë së plotë, apo të kushtëzueme dhe përveç faktit pamohueshëm të nji prezence të madhe apo të vogël, ndërkombëtare, të nji misioni, vëzhgues, mbikçyrës apo këshillues, apo të kombinuem, shumë thelbsore bile ma kryesorja në përcaktimin e statusit të Kosovës asht çashtja e sovranitetit dhe të tanësisë territoriale të Kosovës.

Në analizat e ndryshme për të ardhmen e Kosovës, mbasi ajo nuk u përcaktue qartë menjiherë mbas përfundimit të luftës dhe mbas intervenimit të NATO-s në Jugosllavi edhepse kanë kalue gadi gjashtë vjet nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të OKB-s (10 qershor 1999) , edhe njiherë vihen në lojë të gjitha opcionet e mundshme. Faktorët, të themi vendimarrës ndërkombëtar i kanë përcaktue disa rregulla të lojës, të cilat si parime që nuk banë të shkilen, e kanë për qëllim me e përcaktue drejtimin e zgjidhjes të çashtjes së Kosovës. Mos kthimi në gjendjen para vitit 1999 ashti nji nga parimet kryesore, gjithashtu mosndamja e Kosovës, mosbashkimi i saj apo i nji pjese të saj me nji shtet tjetër, si dhe, ma së fundi Grupi i Kontaktit pikërisht në Londër e përcaktoi parimin se zgjidhja do të jetë në pajtueshmni me vullnetin e popullit.

Poçese këto parime zbatohen drejtë dhe poçese ka mekanizma mbrojtës e përkrahës të këtyne atëherë asht shumë e qartë se Kosova simbas vullnetit të shprehun lirshëm të popullit të saj do të jetë shtet i pamvarun, mandej se ky shtet do ta ketë integritetin e sovranitetin e vet në gjithë territorin ashtu si ishte me Kushtetutën e vitit 1974 dhe se ky shtet nuk do të bashkohet me asnji shtet tjetër, e as që do të ndahet ndonji pjesë e Kosovës e cila mund ti bashkohet shtetit tjetër apo të shpallet e pamvarun e mos ta pranojë pushtetin qendor të Prishtinës…

[Davius]

Shteti i cunguem i Kosovës

Nëse Grupi i Kontaktit asht i qartë e i besueshëm në të gjitha këto përcaktime, atëherë puna formale dhe e vetme asht të shprehet vullneti i popullit të Kosovës, ose nëpërmjet përfaqsuesve të vet të zgjedhun në Kuvendin e Kosovës ose nëpërmjet referendumit që është forma ma demokratike dhe ma e drejtë e deklarimit. Nëpërmjet pyetjes së formulueme qartë populli do të deklarohet për të ardhmen e Kosovës, për statusin e ardhshëm apo përfundimtar të saj deri në referendumin tjetër… Pse atëherë nuk po bahet kështu?

Bashkësia ndërkombëtare, Organizata e Kombeve të Bashkueme, Bashkimi Evropian dhe Fuqitë e Mëdha të mbledhuna në Grupin e Kontaktit i kanë zgjedhë përfaqsuesit e vet për përgaditjen e përcaktimit të statusit të ardhshëm të Kosovës . Asht krijue mekanizem i veçant, janë krijue ekipe të posaçme prej ekspertave, janë dhanë mjete materiale dhe janë përcaktue kushtet e bisedimeve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, me lehtësimin apo ndërmjetësimin ndërkombëtar të cilat po mbahen në Vjenë dhe simbas temave të paracaktueme duhet të përmbyllen deri në korrik të këtij viti. Marrëveshja që do të arrihet, apo ajo për të cilët palët merren vesh, duhet me i krijue mekanizmat që me u zbatue me të tana garancitë përcjellëse,si vendore ashtu edhe ndërkombëtare. Faktorët vendosës, llogarisin që Bisedimet e Vjenës i krijojnë parakushtet me u vendosë për statusin e ardhshëm të Kosovës dhe kjo që zgjidhje mos me sjellë destabilitet në rajon…

Tue i dijtë përcaktimet kambëngulëse të Prishtinës dhe të Beogradit atëherë zgjidhja shihet vetëm në arritjen e nji kompromisi, i cili deri dikund do ti kënaqte të dy palët, por që asht ma e randësishme do të ishte i zbatueshëm, funksional e efikas. Mbasi pozicioni i Prishtinës asht pamvarsi e plotë për Kosovën e pozicioni i Beogradit asht autonomi substanciale për Kosovën në kuadër të Serbisë, ndërmjetësit ndërkombëtarë por edhe pjesëmrrësit në bisedime kompromisin e shohin në një autonomi substanciale për serbët në Kosovë dhe në një lloj pamvarsie pa sovranitet për Kosovën. Në praktikë kjo do thotë se Kosova nuk do të jetë shtet i pranuem ndërkombtarisht, nuk do të ketë ulëse në OKB, nuk do të ketë ushtri të veten apo Forca të Armatosuna… por do të ketë territor të përcaktuem e të njohun, do të ketë institucione dhe organe të zgjedhuna legale e demokratike, do të jetë shtet që ka marrëdhanje me shtetet e tjera, simbas marrëveshjeve konkrete, do të ketë monitorim e mbikqyrje të fortë ndërkombëtare, me prezencë konkrete të misioneve në fushat e caktueme.

[Davius]

Autonomia për serbët e Kosovës

Ajo që konsiderohet e randësishme për Beogradin i cili zyrtarisht deklarohet se nuk don ti qeverisë shqiptarët e Kosovës, ashtë pozita e serbëve në Kosovë, të drejtat e tyne si komb, pronat e pasunia e tyne dhe monumentet kulturore e historike e sidomos objektet fetare të Kishës Ortodokse Serbe. Beogradi insiston përpara se mos me kundërshtue shtetin e Kosovës, me i pasë garancitë për autonominë, apo autonomitë politiko territoriale të serbëve në Kosovë, me i pasë garancitë formale simbas Marrëveshjes së Vjenës, të obligueshme me Kushtetutën dhe me Ligjet e Kosovës por edhe me garancitë e caktueme ndërkombëtare… Kjo autonomi për serbët do të jetë politico- territorialeqë konkretizohet në ate që serbët në çashtjet e caktueme nuk do te jenë të mbivotuem prej shqiptarëve në asnji institucion e organ të Kosovës dhe gjithashtu do të krijohen komunat e reja me shumicë 70-80 përqind të popullsisë serbe përmbrenda Kosovës.

Komunat e reja nëpërmjet ndamjes së re teritoriale të Kosovës apo të përcaktimit të kufijve të rij të komunave të Kosovës do të krijohen në mjediset rurale por edhe urbane të Kosovës dhe nuk do të jenë të kufizueme në numrin minimal të banorëve si kusht, sepse edhe tash Kosova ka komunë me pesë mijë banorë, por do të jenë funksionale dhe do ti përmbushin të gjitha nevojat e banorëve local, si ato zhvillimore ashtu edhe në ofrimin e shrbimeve të caktueme. Banorët në këto komuna do ti realizojnë të drejtat dhe detyrat e veta edhe kolektive edhe individuale në arsim, në shëndetësi, në kulturë si dhe të drejtat e organizimit politik dhe të administrimit autonom. Për këtë qëllim komunat do ti kenë lidhjet e veta ndërmjet vedi si dhe lidhjet me Serbinë sepse serbët e kosovës edhe për kahë shtrimja edhe për kah numri nuk munden vet me I përmbushë këto nevoja, këto liri dhe këto të drejta se nuk kanë kapacitete as njerëzore as materiale, sidomos në arsimin e naltë e në nivel univerziteti edhe në shërbimet e përkujdesjen shendetësore në nivel specialistik…

Kompromisi konkret në Vjenë do të jetë sa komuna të reja do të bahen në Kosovë me shumicë serbe dhe sa do të jetë territori i Kosovës në përqindje që do të përfshijnë këto komuna, apo thanë ndryshe në sa për qind të territorit të Kosovës do të vendoset autonomia politiko-territoriale e serbëve të Kosovës. Të gjitha analizat flasin se ky territor do të jetë dikund ndërmjet 27-33 përqind të mbarë territorit të Kosovës. E nji randësie të veçant do të jetë komuna e Graçanicës, që nuk asht e njejtë me Pilot Njisinë e maparshme të Graçanicës, sepse kjo do të jetë nji komunë në Kosovën Qendrore që do të shtrihet në rreth 130 kilometra katrorë dhe që do të jetë qendra e re urbane e serbëve të Kosovës, me Univerzitet, me Qendër Klinike, ne ndërtim të banesave e kuarteve të reja për të gjithë ata serbë, kuadra e ekpertë që pranojnë me u kthye në Kosovë e që për arsye të ndryshme nuk dojnë me u kthye në vendet e maparshme ku kanë jetue…

Duket se ky asht opcioni i vetëm i mbetun, sepse Bashkësia ndrkombëtare mbasi e ka lëshue rastin e imponimit në vitin 1999, ma nuk ka asnji mekanizëm me të cilin Serbinë e vnonë para aktit të kryem apo e bindë se duhet me hjekë dorë prej Kosovës.

Delegacioni i Serbisë në Vjenë asht i përfaqsuem në nivel të këshilltarve që nuk e kanë të drejtën e nëshkrimit por që kjo e drejtë as nuk asht qëllimi me iu delegue atyne sepse Serbia në asnjenën mënyrë nuk pranon Konferencë ndërkombëtare me Kosovën, dhe kurrqyshë nuk donë me i pranue organet dhe institucionet shtetnore të Kosovës përpara se me u garantue të drejtat e serbëve dhe përpara se me u krijue autonomia politiko-teritoriale e serbëve të Kosovës nëpërmjet krijimit të komunave të reja, dhe përderisa të mos krijohet e drejta e koncesusit nacional në Kosovë…

[Davius]

Bisedimet e Vjenës si destabilitet

Përfundimi me sukses apo jo, i Bisedimeve të Vjenës mundet me sjellë destabilitet në Kosovë. Trazina në Kosovë mund të shpërthejnë si shprehje e pakënaqësisë së shqiptarëve të Kosovës, apo si shprehje e pakënaqëisë së serbëve të Kosovës. Mvarësisht prej asaj se çka asht pritë dhe mvarësisht prej asaj se çka konsiderohet se asht kompromis i mirë e i sukseshëm. Opinioni kosovar , të gjitha matjet relevantetregojnë, nuk asht i përgaditun, dhe kërkush nuk mundet me e llogaritë reagimin e tij. Udhëheqja e Kosovës asht krejtësisht në mvarshmëni partiake, ndërsa partitë politike në mungesë të funksionimit të mekanizmave demokratikë mbrendapartiak, krejtësisht janë nën mekanizmat lideriste apo klanore të udhëheqjes. Kjo metodë dhe mënyrë nuk ka legjitimitet të qëndrueshëm dhe nuk mund të prodhojë garanci për zbatim efikas të marrëveshjes.

Njohësit e specialistët e fushave të ndryshme vlerësojnë disa faktorë të rrezikshëm për të ardhmen e Kosovës potencial për destabilizimine rrjedhave. Ndër këta faktorë përveq atij të dështimit të bisedimeve, që shprehet si humbje e besimit dhe e perspektivës të popullit, janë edhe disa që ndërlidhen edhe faktorë tjerë të jashtëm dhe të mbrendshëm.

Si faktor me rrezik potencial vlerësohet situata në Mal të Zi rreth Referendumit të pamvarsimit që do të mbahet me 21 maj të këtij viti. Ekziston në skenar i mundshëm i destabilizimit nëpërmjet të nji krijimi të nji Ushtrie çlirimtare të shqiptarëve në Mal të Zi, përmes nji deklarimi të nji autonomie politiko territoriale, apo të shpalljes së komunave me shumicë shqiptare.Kjo e ka qëllimin të ndikojë në shtyemjen e Referendumit apo në pamundësinë e mbajtjes në territor të caktuem apo në kërcnimin për destabilizim dhe për proces jo të qetë.

I ngjajshëm ashtë edhe skenari me popullsinë boshnjake në Mal të Zi. Në nxitjen e kontradiktave dhe anmiqësive nacionale, etnike dhe fetare ndërmjet popullsisë së Malit të Zi, në vuemjen në dyshim të rezulltateve dhe të vet procesit të referendumit, sidomos tue marrë parasyshë sondazhet për dallimet e vogla në përqindje të prkrahësve të pamvarsimit dhe të atyne që jënë që MaliiI Zi me mbetë në bashkësi me Serbinë… Faktor pozitiv asht deklarimi i partive politike shqiptare dhe boshnjake se do të rrespektojnë legalitetin dhe legjitimitetin e Referendumit dhe se kërkesat e tyne do ti shtyjnë në rrugë institucionale. Shumë pozitiv është qëndrimi zyrtar i Shqipnisë rreth zhvillimeve në rajon dhe në shtetet përreth.

Faktor destabiliteti konsiderohn edhe zgjedhjet e ardhëshme në Maqedoni dhe koalicionet mbas zgjedhore, me defaktorizimin e kësaj apo asaj partie politike duke mos i marrë për bazë rezulltatin e zgjedhjeve dhe vendet e fitueme në Kuvend. Asht interesant qëndrimi i partnerëve të koalicionit ndaj partive politike shqiptare, që bajnë koalicion mvarësisht prej synimeve politike e jo mvarësisht prej numrit të votave që i ka fitue partia politike e cila ma shumë apo ma pak i prezenton interesat e shqiptarëve në Maqedoni.

Fator destabiliteti konsiderohet edhe largimi i gjajstë ministrave të Qeverisë së Kosovës që asht paralajmërue se do të ndodhë në pjesën e parë të mujit majit. Konsultimet konkrete janë ba me të gjithë liderët e partive politike, dhe tash po kçyren vetëm numrat. Largimi i ministrit Petkoviq i hjekë edhe dy vota përkrahëse për Qeverinë, por ardhja e Ivanoviqit i sjellë tetë vota të reja të subjektit të tij politik. Largimi i tre ministrave të LDK-s e hjekë vetëm nji votë të deputetit, mirëpo me ndikim shumë të fuqishëm në LDK që mund ta përçajë apo fraksionojë këtë parti me numrin më të madh të deputetëve. Largimi i dy ministrave të AAK që janë edhe deputetë i hjekë gjithashtu dy vota përkrahje për Qeverinë…

Kryeministri Agim Çeku mbasi e ka përkrahjen e liderve partiak të Kosovës por edhe të disa përfaqsive ndërkombëtare guximshëm mund ti ndërrojë gjashtë ministra të kabinetit të tij qeveritar pa pasë nevojë dhe obligim me i votue në Kuvendin e Kosovës. Ai vetëm e njofton Kuvendin me shkrim per këtë ndërrim (e ka ma herët rastin e ministrit Baliq), mirëpo nji subjekt caktuem politik, grup parlamentar, mundet me e kërkue votëbesimine Qeverisë së Kosovës e cila rrëxohet nëse nuk e merr përkrahjen e së paku 61 deputetëve, Nëse kjo ndodhë atëherë mund të zgjedhet Qeveria e re, gjithësesi pa Agim Çekun kryeministër, në këtë koalicion, në koalicion ma gjithëpërfshimës apo në nji koalicion tjetër. Mund të krijohet lehtë Qeveri e re në përbamje PDK, ORA, Lista Serbe, Gjashtë plus dhe Grupi për Integrim, dhe deputetët individual që dalin nga LDK dhe AAK.(30 +8+7+6+6 dhe plusë katër apo gjashtë të tjerë 61-63 gjithësej). Nëse nuk mbërrihet me u krijue Qeveri e re atëherë mund të shpallen zgjedhjet e reja parlamentare, nëse ma përpara nuk arrihet marrëveshja me u krijue nji Qeveri Teknike.
Faktor tjetër destabilizimi asht kriza ekonomike që po thellohet dhe që po e vështirëson jetesën dhe ekzistencën e qytetarëve sidomos të kategorive të caktueme. Trazinat mund të provokohen nga punëtorët e arsimit, nga ata të paknaqun me privatizimin, apo nga kategoritë e të papunëve.

Faktori ma i rand i destabilizimit të Kosovës do të ishte që cilido faktor i krizës ,të eskalon dhe të kthehej në trazina etnike, të ngjajshme me ato të marsit 2004. Dhuna etnike do të ishte me pasoja katastrofale për të ardhmen e Kosovës sepse do të prodhonte shpërngullje të popullsisë serbe nga Kosova, do të prodhonte shpërngulje të shqiptarëve nga Lugina e Preshevës dhe ndamje të Kosovës për lumin Ibër. Nji lloj apo formë qiprizimi i Kosovës Kjo do të krijonte ndamje të dhunshme etnike dhe kufij mbi baza etnike, që do të lejshin pasoja afatgjata të anmiqsisë ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, dhe do të përkeqësonte shumë gjendjen në gjithë rajonin…

Thanjet se statusi i Kosovës duhet me u zgjidhë ma shpejtë, se ai duhet me sjellë stabilitet dhe mirëkuptim në rajon, se duhet të jetë i pranueshëm për të gjithë dhe se duhet këtu të ketë nji prezencë ma afatgjate ndërkombëtare me mandat të përcaktuem tue imarrë parasyshë faktorët e ndryshëm potencial të destabilizimit shihet si alternativë e vetme. Politika dhe diplomacia e përgjegjshme secilën herë legale dhe legjitime e ndërtueme në institucione shihet si metodë e vetme për me e arrijtë këtë qëllim.

[Sabriu]

Jo more po mahiteni....