Deklarata Islame Universale e të Drejtave të Njeriut
"Është dokumenti i dytë bazë, i shpallur prej Këshillit Islamik, në
fillim të shekullit 15 të epokës Islame. E para ishte Deklarata
Islame Universale, e shpallur prej Konferencës Internacionale,
mbajtur në Londër, prej 12- 15 prill 1980."
Deklarata Islame Universale e të Drejtave të Njeriut, bazohet në
Kur'an dhe Sunet dhe është përpiluar prej studiuesve eminent
musliman, juristëve dhe përfaqësuesve të lëvizjeve dhe mendimit
Islamik.
Dashtë All-llahu t'i shpërblej ata të gjithë për përpjekjet e tyre
dhe të na udhëheq ne në rrugën e drejtë.
Paris 21 Ka'ade 1401 Salim Azam
19 shtator 1981 Sekretari i Përgjithshëm "
Dokumenti i përgjithshëm i të drejtave të njeriut në Islam
(19 shtator 1981.)
(Shih http:// www. alhewar.com/ISLAMDECL.html Përkthimin e
Deklaratës Islame për të Drejtat e Njeriut e kam bërë nga gjuha
angleze nga adresa e përmendur në interenet, duke e krahasuar edhe
me tekstin e gjuhës arabe, shën.- Ajni Sinani)
Deklarata Islame për të Drejtat e
Njeriut
Me emrin e Allahut, Bamirësit të Përgjithshëm, Mëshiruesit.
Preambula
Këto janë të drejta, të cilat i ka vendosur Krijuesi - i lartësuar
qoftë Ai. Njeriu, kushdo qoftë ai, nuk ka të drejtë që t'i ndryshojë
ose t'i cenojë ato. Pacenueshmëria e tyre, nuk mund të ndikohet, as
nga vullneti i individit dhe as nga vullneti i shoqërisë, të
përfaqësuar përmes institucioneve të çfarëdo lloj natyre, ose
çfarëdo lloj force. Konfirmimi i këtyre të drejtave, paraqet rrugën
drejt ngritjes së shoqërisë së mirëfilltë islame, drejt:
- Shoqërisë, në të cilën, janë të barabartë të gjithë dhe ku nuk ka
privilegje ose diskriminim të individit, për shkak të origjinës,
racës, gjinisë, ngjyrës, gjuhës ose religjionit.
- Shoqërisë, në të cilën, barazia është bazë e posedimit të të
drejtave dhe përmbushjes së obligimeve, barazisë, e cila bazën e
saj, e ka në origjinën e përbashkët të gjithë njerëzimit: "O ju
njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre…"
(Kur'ani: 49, 13.); dhe tek nderimi me çka e ka pajisur Krijuesi, i
lartësuar qoftë Ai: "Ne, vërtet, nderuam pasardhësit e Ademit
(njerëzit), u mundësuam të udhëtojnë hipur në tokë e në det. I
begatuam me ushqime të mira, i vlerësuam ata (i lartësuam) ndaj
shumicës së krijesave që Ne i krijuam." (Kur'ani: 17, 70).
- Shoqërisë, në të cilën, liria e njeriut, me të cilën ai është i
lindur pajtohet me kuptimin e jetës së tij, dhe në mbrojtjen e së
cilës, ai, e sheh vetën e tij, të mbrojtur nga persekutimi, dhuna,
nënçmimi dhe robërimi.
- Shoqërisë, e cila, esencën (bërthamën) e saj e sheh në familje, së
cilës, për këtë arsye, i ofron mbrojtjen, respektin dhe i siguron
asaj të gjitha parakushtet për stabilitet dhe prosperitet.
-Shoqërisë, në të cilën, zotëriu dhe shërbëtori, para Sheriatit
(Ligjit) të Krijuesit, janë të njëjtë, pa e privilegjuar ose
diskriminuar njërin ose tjetrin.
- Shoqërisë, në të cilën, fuqia i është besuar një sundimtari të
mirë që, ai t'i sendërtojë qëllimet në atë mënyrë sikurse ka
urdhëruar (porositur) Sheriati.
- Shoqërisë, në të cilën, secili është i bindur se, vetëm Zoti është
sundimtar i gjithë universit, dhe se çdo gjë është e varur nga
krijimi i Zotit, si dhuratë e mirësisë së tij, kurse para kësaj
askush nuk kishte asgjë në dispozicion. Është e drejtë e çdo njeriu,
që të marrë pjesën e njëjtë, të kësaj të dhëne nga Zoti: "Dhe për ju
nënshtroi gjithë ç'ka në qiej dhe gjithë ç'ka në tokë." (Kur'ani:
45,13).
-Shoqërisë, në të cilën vendimet politike merren përmes konsultimit
(esh shūra) dhe të cilat, nëpërmjet Ummetit, mbikëqyren dhe
zbatohen: "…dhe ata që konsultohen mes vete." (Kur'ani: 42, 38).
- Shoqërisë, në të cilën, gjithsecilit i është dhënë mundësia e
njëjtë, që secili sipas prirjeve dhe talentit të marr përgjegjësi.
Ai për veprat e tij është përgjegjës para Ummetit, kurse në botën
tjetër, para Krijuesit të tij: "Secili nga ju është bari dhe është
përgjegjës për tufën e tij." (hadhithi sipas Buhariut, Muslimit, Ebu
Davudit, Tirmidhiut dhe Nesaiut).
Shoqërisë, në të cilën sundimtari dhe nënshtetasi, janë të barabartë
para vendimeve dhe masave gjyqësore.
- Shoqërisë, në të cilën, secili është ndërgjegje e gjithë
shoqërisë. Është e drejtë e tij, që të ngrejë padi kundër çdo
njeriu, i cili bën gabime në drejtim të drejtave të shoqërisë. Ai ka
të drejtë, që të kërkojë edhe përkrahjen nga të tjerët, të cilët
janë të detyruar, që të jenë në anën e tij dhe që në çështjen e tij
të drejtë, të mos e lënë pa përkrahje.
- Shoqërisë, e cila, refuzon çfarëdo formë të tiranisë dhe, e cila,
garanton lirinë, sigurinë, dinjitetin dhe drejtësinë, ndërsa zbaton
të drejtat që paraqet Ligji (Sheriati) i Zotit për njeriun, vepron
pozitivisht në sendërtimin e tyre dhe mbikëqyr ruajtjen e tyre.
Këto të drejta i proklamohen botës "me këtë dokument":
Neni 1- E drejta për jetë
a). Jeta e njeriut është e shenjtë dhe e pacenueshme dhe duhet bërë
çdo përpjeke për ta mbrojtur atë. Në veçanti, askush nuk duhet të
jetë i ekspozuar ndaj dëmtimit apo vdekjes, përveçse nën autoritetin
e Ligjit (islam, A. S.): "Kush e mbyt një njeri (pa të drejtë), pa
pas mbytur ai ndonjë tjetër dhe pa pas bërë ai ndonjë shkatërrim në
tokë, atëherë (krimi i tij) është si t'i kishte mbytur gjithë
njerëzit. E kush e ngjall (bëhet shkak që të jetë ai gjallë) është
si t'i kishte ngjallur (shpëtuar) të gjithë njerëzit." (Kur'ani: 5,
32).
b). Sikurse gjatë jetës, gjithashtu edhe pas vdekjes, shenjtëria e
trupit të njeriut është e pacenueshme. Është obligim i besimtarit,
që kur ta mbështjellë trupin e personit të vdekur me çarçaf të
vdekjes, ai le ta bëj një gjë të tillë me ndërgjegje. (hadithi,
transmeton Muslimi, Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu); "Mos e shani
të vdekurin, sepse së shpejti, do t'iu gjejë ajo që ia përgatitni
vetes." (hadithi, sipas Buhariut).
Neni 2- E drejta për liri
Njeriu lind i lirë. Asnjë sulm nuk duhet bërë mbi të drejtën e tij
për liri, përveçse nën autoritetin dhe procesin e duhur të
ligjit: "Secili lind me natyrë të tij të pastër." (hadithi sipas
Buhariut dhe Muslimit); "Qysh kur po robëroni njerëzit, kur nënat e
tyre i kanë lindur të lirë?! " (thënie e h. Umerit).
Çdo individ dhe çdo popull ka të drejtën e pacenueshme për liri, në
të gjitha format e saj- fizike, kulturore, ekonomike dhe politike-
dhe duhet t'i jepet e drejta për të luftuar me të gjitha mënyrat e
lejueshme kundrejt çdo shkeljeje apo privimi të kësaj të drejtë; dhe
çdo individ apo komb i shtypur ka njohjen e së drejtës legjitime të
përkrahjes së individëve apo popujve të tjerë në një përpjekje të
tillë: "Nuk do të përgjigjet ai, i cili e kthen me të njëjtën masë
dëmin e pësuar." (Kur'ani: 42, 41); "Ata të cilët kur Ne u
mundësojmë vendosjen në tokë, e falin namazin, japin zeqatin,
urdhërojnë për të mirë dhe largojnë prej të keqes." (Kur'ani: 22,
41).
Neni 3-E drejta për barazi dhe ndalimi i diskriminimit.
a) Të gjithë personat janë të barabartë përpara Ligjit dhe u jepet e
drejta për mundësi dhe mbrojtje të barabartë nga Ligji: "Arabët nuk
kanë përparësi ndaj joarabëve, dhe as joarabët nuk kanë përparësi
ndaj arabëve, as të bardhët ndaj të zinjve dhe as të zinjtë ndaj të
bardhëve, veçse me devotshmëri (hadith i Pejgamberit a.s.); "Edhe
sikur të vidhte Fatimja, vajza e Muhammedit, edhe asaj do t'i pritej
dora" (hadithi sipas Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut
dhe Nesaiut.); "Më i dobëti nga ju, është më i forti tek unë, derisa
t'ia kthej të drejtën (që i takon), kurse më i forti nga ju, është
më i dobti tek unë, derisa ia marr të drejtën e tjetrit. (thënia e
Halifit Ebu Bekër me rastin e marrjes së pushtetit).
b) Të gjithë personave, duhet t'u jepet e drejta për shpërblim të
barabartë për punë të barabartë: "Ju të gjithë jeni bijtë e Ademit,
kurse Ademi është krijuar prej balte." (thënia e Pejgamberit a.s. me
rastin e haxhit lamtumirës, hadithi transmetohet nga Ahmedi); "E,
secilit sipas veprave që bën, i takon shkalla." (Kur'ani 46,
19); "Gjaku i të gjithë muslimanëve është i barabartë me të
tjerët."(Transmeton Ahmedi).
Asnjë personi nuk duhet t'i mohohet mundësia për të punuar, apo të
diskriminohet në çfarëdo formë, apo të ekspozohet kundrejt një
rreziku më të madh fizik për shkak të besimit fetar, ngjyrës, racës,
origjinës, gjinisë apo gjuhës: "Andaj, ecni nëpër pjesë të saj
(tokës) dhe shfrytëzoni begatitë e Tij." (Kur'ani: 67, 15); "E kush
punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë. Dhe kush
punoi ndonjë të keqe, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë."
(Kur'ani 99, 7-8).
Neni 4-E drejta për drejtësi
Çdo person ka të drejtë të trajtohet në përputhje me Ligjin, dhe
vetëm në përputhje me Ligjin: "Nëse nuk pajtoheni për ndonjë
çështje, atëherë parashtrojeni atë te Allahu (te libri i Tij ) dhe
te i Dërguari." (Kur'ani 4, 59); "Që edhe ti të gjykosh me atë që të
zbriti Allahu, e mos ndiq dëshirat e tyre." (Kur'ani: 5, 49).
Çdo person ka jo vetëm të drejtë, por gjithashtu e ka obligim të
protestojë kundrejt padrejtësisë; t'i drejtohet për ndihmë mjeteve
të parashikuara me Ligj, për sa i përket ndonjë dëmtimi apo humbjeje
personale të padrejtë; të vetëmbrojtjes kundrejt çdo akuze që është
ngritur kundër tij dhe për të siguruar vendim gjyqësor të drejtë
përpara një trupi të pavarur gjyqësor, në ndonjë konflikt me
autoritetet publike apo me ndonjë person tjetër: "Allahu nuk do
publikimin e shprehjeve të këqija, përveç (publikimit) nga ai, të
cilit i është bërë padrejtësi." (Kur'ani: 4, 148); "Njeriu le ta
ndihmojë vëllanë e tij që bën padrejtësi, ose që i bëhet
padrejtësi.. Kur bën padrejtësi le ta ndalojë, ndërsa kur i bëhet
padrejtësi, le ta ndihmojë. (sipas Buhariut, Muslimit dhe
Tirmidhiut); "Imami (prijësi) është mbrojtje, për të luftohet dhe ai
është strehë." (sipas Buhariut dhe Muslimit).
Është e drejtë dhe detyrë e çdo personi të mbrojë të drejtat e
ndonjë personi tjetër dhe të bashkësisë në përgjithësi (hisba): "A
dëshironi t'ju them se kush është dëshmitari më i mirë? Është ai i
cili vjen me dëshminë e tij, para se të pyetet për të." (hadithi
sipas Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut dhe Nesaiut).
Asnjë person nuk duhet të diskriminohet, ndërsa përpiqet të mbrojë
të drejtat private dhe publike: "Ai që pohon, është i obliguar të
japë dëshmi" (hadithi, sipas Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit,
Tirmidhiut, Nesaiut); " Kur, para teje, paraqitën dy palë, vendos
vetëm pasi t'i kesh dëgjuar të dyja palët, sepse kjo procedurë është
konform marrjes së vendimit dhe e bën vendimin të saktë." (hadithi
sipas Ebu Davudit dhe Tirmidhiut).
Është e drejtë dhe detyrë e çdo Muslimani të refuzojë t'i bindet
çfarëdo urdhri, i cili është në kundërshtim me Ligjin, pa marrë
parasysh se prej kujt është lëshuar ai: "Nuk ka bindje ndaj krijesës
që çon në mëkatim ndaj Krijuesit." (hadithi sipas Buhariut,
Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut dhe Nesaiut.); "Muslimani është
vëlla për muslimanin, ai nuk i bën padrejtësi dhe respekton
tjetrin." (hadithi sipas Buhariut).
Neni 5- E drejta për procedurë të drejtë gjyqësore
Asnjë person nuk duhet të konsiderohet fajtor i një kundërvajtjeje
dhe të bëhet përgjegjës dhe t'i nënshtrohet ndëshkimit, veçse pasi
t'i provohet fajësia, para një trupi gjyqësor të pavarur: "Çdo
njeri në bashkësinë time konsiderohet i pafajshëm, përveç atyre që e
punojnë të kundërtën publikisht." (sipas Buhariut dhe Muslimit).
Asnjë person nuk duhet të shpallet fajtor, përveçse pas një procesi
gjyqësor të ndershëm dhe pas mundësisë për mbrojtje që i është
siguruar atij: "Ne nuk dënuam askë para se t'ia dërgojmë të
dërguarin." (Kur'ani: 17, 15); "Nuk është ndonjë mëkat nëse keni
gabuar padashje, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë
qëllimisht." (Kur'ani: 33, 5).
Ndëshkimi duhet të jepet në përputhje me ligjin, në përpjesëtim me
seriozitetin e shkeljes dhe me marrjen në konsideratë të rrethanave,
nën të cilat është kryer ajo: "Nëse ndonjë njeri i pandershëm u
sjell ndonjë lajm, sqarojeni mirë." (Kur'ani: 49, 6).
Asnjë veprim nuk duhet të konsiderohet krim, derisa ai nuk
parashikohet si i tillë në formulimin e qartë të Ligjit: "Ato janë
norma të All-llahut." (Kur'ani: 2, 229).
Çdo person është përgjegjës për veprimet e tij. Përgjegjësia për një
krim nuk mund të shtrihet tek anëtarët e tjerë të familjes apo të
rrethit të tij, të cilët përndryshe nuk janë përfshirë direkt apo
indirekt në kryerjen e krimit në fjalë: "Dhe asnjë mëkatar nuk do të
bartë mëkatet e tjetrit." (Kur'ani: 17, 15); "Çdo kush është
përgjegjës për atë që e bënë vet." (Kur'ani: 52, 21); "Zoti na ruajt-
tha ai- si të marrim tjetër në vend të atij ku e gjetëm gotën
tonë?! Atëherë ne jemi mizorë!" (Kur'ani: 12, 79).
Neni 6-E drejta për t'u mbrojtur kundrejt shpërdorimit të
pushtetit
Çdo person ka të drejtë të mbrohet kundrejt shqetësimeve prej
organeve zyrtare. Ai nuk është përgjegjës për të dhënë llogari për
vetveten, përveçse të bëjë mbrojtjen kundër akuzave të ngritura
kundër tij, apo ai të jetë gjetur në një situatë, ku mund të jetë
ngritur një padi në mënyrë të arsyeshme, në lidhje me dyshimin e
përfshirjes së tij në një krim: "E ata që fyejnë besimtarët dhe
besimtaret, për çka ata nuk janë fajtorë, ata kanë ngarkuar veten me
një mëkat shumë të madh." (Kur'ani 33, 58).
Neni 7-E drejta për t'u mbrojtur kundrejt torturës
Asnjë person nuk duhet t'i nënshtrohet torturës mendore apo trupore,
apo të poshtëërohet, apo të kërcënohet me dëmtim, ai vet, ndonjë i
afërt apo që është i dashur për të, apo të detyrohet forcërisht për
të pohuar para komisionit të një krimi, apo të jetë i detyruar të
miratojë një akt, i cili është i dëmshëm për interesat e tij: "Ata
që i torturojnë njerëzit në këtë botë, do të dënohen nga Zoti në
botën tjetër." (hadithi sipas Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit,
Tirmidhiut dhe Nesaiut); "Zoti ia ka falë bashkësisë sime gabimin,
harresën dhe atë në çka është e detyruar." (hadithi sipas Ibn
Maxhes).
Neni 8-E drejta për mbrojtjen e nderit dhe reputacionit
Çdo person ka të drejtë të mbrojë nderin dhe reputacionin e tij
kundrejt shpifjeve, akuzave të pabaza, apo përpjekjeve të
paramenduara të përgojosjeve dhe shantazheve: "Gjaku juaj, pasuria
juaj dhe nderi juaj janë të shenjtë, sikurse është e shenjtë kjo
ditë e juaj, në këtë muaj tuajin dhe në këtë qytetin tuaj." (nga
Haxhi i Lamtumirës të Pejgamberit a.s. në Mekë); "Dhe mos hulumtoni
për zbulimin e të metave të njëri-tjetrit, dhe mos përgojoni njëri
tjetrin." (Kur'ani 49, 12); "Dhe mos etiketoni njëri-tjetrin me
llagape." (Kur'ani 49, 11).
Neni 9-E drejta për strehim
Çdo person i persekutuar ose i shtypur, ka të drejtë të kërkojë
strehim dhe azil. Kjo e drejtë i garantohet çdo qenie njerëzore,
pavarësisht prej racës, religjionit, ngjyrës apo gjinisë: "E nëse
ndokush prej idhujtarëve të kërkon strehim, ti strehoje në mënyrë që
t'i dëgjojë fjalët e Allahut (Kur'anin), e mandej përcille deri në
vendin e tij të sigurt." (Kur'ani 9, 6).
Shtëpia e Zotit, Qabeja në Mekë, është vend i shenjtë për të gjithë
muslimanët: "Dhe kush hyn në të, ai është i sigurt." (Kur'ani: 3,
97).
"Dhe kur shtëpinë (Qaben) e bëmë vendkthimi dhe vendsigurie për
njerëzit." (Kur'ani 2, 125); "Të cilën Ne e bëmë të barabartë për
njerëz, qofshin vendas ose të ardhur. " (Kur'ani 22, 25).
Neni 10-Të drejtat e pakicave
Parimi kur'anor nuk ka detyrim në fe, rregullon të drejtat fetare të
pakicave jomuslimane: "Në fe nuk ka dhunë." (Kur'ani: 2, 256).
Në një vend Musliman pakicat fetare duhet të kenë alternativë për të
qenë të qeverisur, për sa i përket çështjeve të tyre civile dhe
personale, sipas Ligjit Islamik apo prej ligjeve të vet atyre: "Po
nëse të vijnë, ti ose gjykoji ose ktheju shpinën! Dhe nëse ua kthen
shpinën, ata nuk mund të bëjnë asgjë. Por nëse i gjykon, gjykoi
drejt sepse All-llahu i do të drejtët." (Kur'ani: 5, 42); "E përse
ata kërkojnë prej teje që t'i gjykosh Ti kur e kanë Tevratin, ku
gjenden normat e All-llahut? Pastaj ata prapë i kthejnë shpinën."
(Kur'ani: 5, 43); "Edhe pasuesit e Inxhilit le të gjykojnë sipas
asaj që ka shpallur Allahu në ta." (Kur'ani: 5, 47).
Neni 11-E drejta dhe detyrimi për të marrë pjesë në mënyrën e
qeverisjes dhe administrimin e çështjeve publike
I nënshtruar ndaj Ligjit, çdo individi në bashkësi (mmet) i jepet e
drejta për të marrë detyra publike: "Dhe ata që konsultohen mes
vete." (Kur'ani 42, 38); "Gjaku i çdo muslimani është i barabartë;
ata e ndihmojnë njëri tjetrin; madje edhe më i thjeshti prej tyre
përpiqet të fitoj sigurinë e përbashkët." (sipas Ahmedit).
Procesi i konsultimit të lirë (Shura) është baza e marrëdhënieve
administrative midis qeverisë dhe popullit. Populli gjithashtu ka të
drejtë të zgjedhë dhe të heqë sundimtarët e vet në përputhje me këtë
parim: "Unë jam udhëheqësi juaj, por në të njëjtën kohë nuk jam më i
miri i juaj. Nëse shihni se punoj drejt, më përkrahni, e nëse vëreni
se bëj gabime, më thoni. Më dëgjoni, nëse unë jam i dëgjueshëm ndaj
Zotit, dhe Pejgamberit të Tij, e nëse unë nuk jam i dëgjueshëm,
atëherë as ju nuk jeni të obliguar që të më dëgjoni mua." (thënia e
Halifit Ebu Bekr).
Neni 12-E drejta për lirinë e besimit, mendimit dhe të
folurit
Çdo person ka të drejtë të shprehë mendimet dhe bindjet e tij,
derisa ai qëndron brenda kufijve të parashikuar prej Ligjit.
Megjithatë, askujt nuk i jepet e drejta për të përhapur gënjeshtra,
apo për të qarkulluar thashetheme, të cilat mund të nëpërkëmbin
dinjitetin publik, apo të kënaqet me përgojime, aluzione apo të
lëshojë shpifje përgojuese ndaj personave të tjerë: "Po nëse
hipokritët dhe ata që kanë zemra të sëmura, dhe ata që përhapin
gënjeshtra në Medinë, nuk ndalen, Ne do të bëjmë që ti të dominosh
mbi ta e pastaj ata nuk do të jenë fqinj me ty në të, vetëm një kohë
të shkurtër. ( Do të jenë ) Të mallkuar, kudo që të ndeshen do të
kapen dhe do të mbyten" ( Kur'ani: 33, 60-61 ).
Ndjekja e diturisë dhe kërkimi i së vërtetës, është jo vetëm e
drejtë, por edhe detyrë e çdo muslimani: "Unë ju këshilloj vetëm me
një gjë: për hirë të Allahut të angazhoheni sinqerisht dy nga dy ose
një nga një, e pastaj të mendoni thellë" (Kur'ani: 34, 46 ).
Është e drejtë dhe detyrë e çdo Muslimani të kundërshtojë dhe të
luftojë ( brenda kufijve të lejuar prej Ligjit ) kundër shtypjes,
madje edhe nëse kjo përfshin mospranimin e autoritetit më të lartë
të shtetit: " I Dërguari i Allahut është pyetur: cila luftë e
shenjtë është më e mira? Ai ka thënë: Fjala e së vërtetës drejtuar
sundimtarit despot " (sipas Tirmidhiut dhe Nesaiut).
Nuk duhet të ketë pengesa në propagandimin e informacionit, me kusht
që kjo të mos rrezikojë sigurinë e shoqërisë apo shtetit, dhe të
kufizohet brenda kufijve të caktuar nga Ligji: "Kur atyre u vjen
diçka që ka të bëjë me sigurinë ose tmerrin, ata e bëjnë edhe më të
madhe- e përhapin. Sikur ata t'i drejtohen për këtë Pejgamberit ose
përfaqësuesve të tyre, ata do t'i kishin njoftuar." (Kur'ani 4, 83).
Askush nuk duhet të përbuzë, apo të tallë besimet fetare të të
tjerëve, apo të nxisë armiqësi publike kundër tyre; respekti ndaj
ndjenjave fetare të të tjerëve është obligim i të gjithë
muslimanëve: "Mos i shani ata, të cilëve u luten në vend të All-
llahut, se ata do të shajnë All-llahun nga armiqësia, duke mos e
ditur. Gjithashtu çdo populli ua kemi zbukuruar veprat e tyre. Ata
pastaj do t'i kthehen Zotit të vet. Ai do t'i informojë se çka kanë
punuar." (Kur'ani 6, 108).
Neni 13-E drejta për lirinë e besimit
Çdo person ka të drejtë për lirinë e ndërgjegjes dhe adhurimit, në
përputhje me bindjet e tij fetare: "Ju keni fenë tuaj, kurse unë kam
fenë time." (Kur'ani: 109, 6).
Neni 14-E drejta për shoqërim të lirë
Çdo personi, i jepet e drejta për të marrë pjesë individualisht dhe
kolektivisht në jetën fetare, sociale, kulturore dhe politike të
komunitetit të tij; dhe për të krijuar institucione dhe mjete, që
kanë si qëllim të bëjnë atë çfarë është e drejtë (maruf) dhe për të
parandaluar çfarë është e ndaluar (munker): "Thuaj: Kjo është rruga
ime, thërras te All-llahu, haptazi, unë dhe kush më pason mua."
(Kur'ani: 12, 108).
Çdo personi i jepet e drejta për t'u përpjekur për themelimin e
institucioneve ku zotërimi i këtyre të drejtave duhet të bëhet i
mundur. Kolektivisht, komuniteti është i obliguar për të krijuar
kushte të tilla, që u lejojnë antarëve të tij të zhvillojnë
plotësisht personalitetet e tyre: "Dhe le të ketë nga ju të atillë
që do të thërrasin në të mirë dhe kërkojnë të bëhen punë të mira dhe
të pengojnë nga veprat e këqija." (Kur'ani: 3, 104); "Ndihmojeni
njëri-tjetrin në bamirësi dhe devotshmëri dhe mos ndihmoni në mëkat
dhe armiqësi!" (Kur'ani: 5, 2); "Nëse dikush sheh dikë që bënë
padrejtësi dhe nuk e ndalon atë nga një gjë e tillë, ai shumë
shpejtë do të jetë i dënuar nga Zoti." (hadithi sipas Ebu Davudit,
Tirmidhiut, Nesaiut dhe Ibn maxhes).
Neni 15- Rendi ekonomik dhe të drejtat e evoluimit
a) Në punët e tyre ekonomike, të gjithë personave, u jepet e drejta
për përfitime të plota të natyrës dhe të të gjitha burimeve të saj.
Ekzistojnë mirësi të dhuruara prej Zotit për të mirën e njerëzimit
në tërësi: "All-llahut i takon pushteti i qiejve dhe i tokës, edhe
çka ka në to." (Kur'ani: 5, 120); "Dhe ua ka nënshtruar çka ka në
qiej dhe në tokë. E tëra është prej tij…" (Kurani 45, 13). "As
njerëzve mos ua cenoni të drejtat e tyre dhe mos bëni krime e
shkatërrimë në tokë." (Kur'ani 26, 183); "Se dhuratat e Zotit tënd
nuk janë të ndaluara për askë." (Kur'ani: 17, 20).
b) Të gjitha qenieve njerëzore u jepet e drejta për të siguruar
jetësën e tyre në përputhje me Ligjin: "Në tokë nuk ka asnjë qenie
të gjallë e të mos e ketë ushqimin te All-llahu." (Kur'ani: 11,
6); "Ai i cili ua ka bërë tokën të përshtatshme, andaj ecni nëpër te
dhe ushqehuni me furnizimet e tij." (Kur'ani: 67, 15).
Çdo personi, i jepet e drejta për pronën e vet individualisht, apo
në shoqëri me të tjerët. Prona shtetërore e pasurive ekonomike të
përcaktuara në interesin publik është e ligjshme: "Dhe se Ai pasuron
dhe zbukuron." (Kur'ani: 53, 48); "Atë që ia ka dhënë All-llahu si
plaçkë Pejgamberit të vet nga fshatrat, ajo është e All-llahut,e
Pejgamberit, të afërmvet dhe bonjakëvet e varfanjakëve, dhe
udhëtarit që ajo të mos qarkullojë ndërmjet pasanikëve tuaj."
(Kur'ani: 59, 7).
I varfri ka të drejtën e një pjesë të paracaktuar në pasurinë e të
pasurit, siç përcaktohet prej Zekatit, që obligohet dhe mblidhet në
përputhje me Ligjin: "Edhe ata që në pasurinë e tyre kanë një pjesë
të caktuar. Për lypsin dhe për atë (nevojtarin) që nuk lyp."
(Kur'ani: 70, 24-25); "Nëse refuzoni të më jepni vetëm një pjesë të
asaj që ia keni dhënë Pejgamberit, do të luftoj kundër jush."
(thënia e h. Ebu Bekrit).
Të gjitha burimet dhe mjetet e prodhimit duhet të shfrytëzohen në
interes të bashkësisë (Ummetit) në tërësi, dhe nuk duhet të
mospërfillen apo të shpërdorohen: "Cili nga shërbëtorët e Zotit nuk
i ofron ndihmë njerëzve për të cilën është i ngarkuar, nuk do të
gjej rrugën e tij për xhenet." (hadithi sipas Buhariut dhe
Muslimit).
Me qëllim të përkrahjes së zhvillimit të një ekonomie të balancuar
dhe të ruajtjes së shoqërisë prej eksploatimit, Ligji Islamik
ndalon: monopolet, praktikat tregtare restriktive të paarsyeshme,
fajdenë, të detyruarit në bërjen e kontratave dhe publikimin e
reklamimeve mashtruese: "Kush gënjen, nuk është i yni." (hadithi
sipas Muslimit); "Pejgamberi ka ndaluar shitjen e gjërave të pavlerë
dhe të dyshimta." (hadithi sipas Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut
dhe Nesaiut); "Pejgamberi ka ndaluar shitjen e rrushit, para se të
jetë pjekur dhe shitjen e të lashtave (drithërave) para se të jenë
forcuar." (hadithi sipas Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut
dhe Nesaiut); "Të mjerë ata që drejtë nuk peshojnë. Të cilët kur
blejnë e marrin masën e plotë prej të tjerëve. Por kur u masin të
tjerëve me litër e kandar ua mungojnë." (Kur'ani: 83, 1-3);"Vetëm
qyqari monopolizon." (hadithi sipas Muslimit);"Dhe All-llahu e ka
lejuar tregtinë dhe e ka ndaluar kamatën." (Kur'ani: 2,
275);"Blerësi dhe shitësi kanë të drejtë të ndërrojnë mendimin,
derisa nuk janë ndarë nga njëri tjetri. Nëse ata janë të bashkuar
dhe në harmoni atëherë shitblerja do të jetë e bekuar, e nëse
mashtrojnë dhe gënjejnë, atëherë bekimi është larg punës së tyre."
(hadithi sipas Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut dhe
Nesaiut).
Të gjitha aktivitetet ekonomike janë të lejuara me kusht që ato të
mos jenë të dëmshme për interesat e bashkësisë (Ummetit) dhe të mos
shkelin ligjet dhe vlerat Islame.
Neni 16-E drejta për mbrojtjen e pronës
Prona nuk mund të shpronësohet, përveçse për interes publik dhe mbi
pagesën e kompensimit të drejtë dhe të mjaftueshëm: "Dhe mos e hani
pasurinë e njëri-tjetrit në mënyrë të palejuar." (Kur'ani: 2,
188); "Kush merr nga toka në mënyrë të padrejtë, në Ditën e gjykimit
do të zhytet, së bashku me atë tokë, në zjarr." (hadithi sipas
Buhariut); "Atij prej jush që i është besuar ndonjë punë publike dhe
ai komprometohet qoftë edhe sa maja e gjilpërës, ai është mashtrues,
dhe në Ditën e gjykimit do të ndëshkohet." (hadithi sipas Muslimit)…
Neni 17-Statusi dhe dinjiteti i punëtorëve
Islami e nderon punën dhe punëtorët dhe i urdhëron Muslimanët, jo
vetëm ta trajtojnë punëtorin me drejtësi, por gjithashtu edhe me
bujari. Ai kërkon që jo vetëm t'i paguhet aty për aty paga e tij e
fituar me punë, por gjithashtu i jep të drejtën e pushimit të
mjaftueshëm dhe të kohës së lirë: "Dhe thuaj: punoni …" (Kur'ani: 9,
105). "Zoti i do ata të cilët punën e tyre e kryejnë në mënyrë të
përsosur." (hadithi sipas Ebu Jala's). "Jepjani mëditësit mëditjen e
tij para se t'i thahet djersa e ballit." (hadithi sipas Ibn
Maxhes). "Për secilin ka shkallë të posaçme sipas asaj që kanë
punuar. Veprat e tyre do t'i shpërblejë dhe ata nuk do të
dëmtohen." (Kur'ani: 46, 19);
"Dhe thuaj: Punoni! Se All-llahu do ta shoh punën tuaj, por edhe
Pejgambeeri i tij edhe besimtarët." (Kur'ani: 9, 105); "Zoti e do
besimtarin zanatçi." (hadithi sipas Taberaniut). "Në Ditën e
gjykimit Zoti thotë: Unë jam kundërshtar i tre personave: njeriut i
cili ka premtuar diç në emrin tim, kurse nuk e ka përmbushur
premtimin; njeriut i cili ia ka shitur tjetrit personin e lirë dhe
njeriut i cili ka marrë me qira mëditësin, nga ai ka përfituar çdo
gjë që ka dashur, kurse nuk e ka paguar." (hadithi sipas Buhariut).
Neni 18-E drejta për sigurim social
Çdo person ka të drejtë për t'u ushqyer, për t'u strehuar, për t'u
veshur, për t'u edukuar dhe për përkujdesje mjekësore në përputhje
me burimet e bashkësisë. Ky obligim i bashkësisë shtrihet në veçanti
ndaj të gjithë individëve, të cilët nuk mund të kujdesen për veten e
tyre për shkak të disa paaftësive, qofshin ato të përkohshme apo të
përhershme: "Pejgamberi duhet të jetë më i kujdesshëm ndaj
besimtarëve se sa ata ndaj vetës." (Kur'ani: 33, 6).
Neni 19- E drejta për të formuar familje
Çdo personi i njihet e drejta të martohet, të krijojë familje dhe të
edukojë fëmijët në përputhje me religjionin, traditat dhe kulturën e
tij. Çdo bashkëshorti i njihet e drejta e të drejtave dhe
privilegjeve të tilla dhe mban obligime sikurse janë parashikuara
sipas Ligjit: "O njerëz, frikësohuni Zotit tuaj, i cili ju krijoi
prej një njeriu, nga i cili krijoi edhe shokun e tij për jetë dhe
prej atyre dyve bëri shumë meshkuj dhe femra." (Kur'ani: 4,
1); "Edhe ato kanë po aq të drejtë sa edhe obligim, por burrat kanë
përparësi për një shkallë ndaj tyre." (Kur'ani: 2, 228); "Ju jeni
përgjegjës dhe do të jepni llogari për ata që keni në ngarkim."
(hadithi sipas Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit, Tirmidhiut dhe
Nesaiut ).
Secilit prej partnerëve në martesë i jepet e drejta për respekt dhe
nderim të tjetrit: "Edhe një tjetër argument i tij është se Ai, nga
lloji juaj krijoi bashkëshort që të gjeni prehje pranë tyre dhe
ndërmjet jush mbjell dashuri dhe mëshirë." (Kur'ani: 30, 21).
Çdo bashkëshort është i obliguar të mirëmbajë bashkëshorten dhe
fëmijët e tij në përputhje me pasurinë e tij: "Ai që ka, le të
shpenzojë sipas pasurisë së vet, por edhe si që është në skamje le
të shpenzojë nga ajo që i ka dhënë Allahu, sepse Allahu nuk ngarkon
askë më tepër se sa i ka dhënë ." (Kur'ani: 65, 7).
Çdo fëmijë ka të drejtë të mirëmbahet dhe të edukohet siç duhet prej
prindërve të tij, ndalohet që fëmijët të punojnë në një moshë të
hershme, apo që mbi ta të vendoset ndonjë barrë e cila mund të
pengojë, apo të dëmtojë zhvillimin e tyre natyral: "Dhe thuaj: O
Zoti im, ki mëshirë ndaj tyre, siç kanë pasur kujdes ata ndaj meje
në vegjëli!" (Kur'ani: 17, 24).
Nëse prindërit, për disa arsye, janë të paaftë për të plotësuar
obligimet e tyre kundrejt fëmijës, atëherë është përgjegjësi e
bashkësisë për të përmbushur këto obligime në llogari të shpenzimeve
publike: "Unë kujdesem për secilin musliman, më shumë se ai për
vete. Nëse dikush lë ndonjë borxh ose ndonjë foshnje pa përkujdesje,
është obligim imi që unë të përkujdesem për ta. Nëse dikush lë
pasuri, atëherë ajo i takon trashëgimtarëve." (sipas Buhariut,
Muslimit, Ebu Davudit dhe Tirmidhiut.).
Çdo personi i jepet e drejta për t'u mbështetur materialisht, si
edhe për përkujdesje dhe përkrahje prej familjes së tij gjatë
fëmijërisë së tij, në pleqëri apo në rast paaftësie. Prindërve u
jepet e drejta për t'u përkrahur materialisht si edhe për
përkujdesje dhe mbrojtje nga ana e fëmijëve të tyre: "Ti dhe çka
është e jotja është e babait tënd." (hadithi sipas Ebu Davudit).
Amësisë i jepet e drejta për respekt të veçantë, përkujdesje dhe
ndihmë nga ana e familjes dhe organeve publike të bashkësisë
(mmetit): "O i Dërguar, kush e meriton më së shumti respektin tim?
Ai u përgjigj: Nëna jote! Ai përsëri pyeti: E pas asaj? Ai u
përgjigj: Nëna jote! Ai pyeti përsëri: pas asaj? Ai u përgjigj: Nëna
jote! Ai pyeti edhe një herë: E pas asaj? Ai u përgjigj: Babai yt!"
(sipas Buhariut dhe Muslimit).
Brenda familjes, burri dhe gruaja kanë pjesë në obligimet dhe
përgjegjësitë e tyre sipas gjinisë së tyre, dhuntive të tyre
natyrore, talenteve dhe prirjeve, duke mos harruar përgjegjësitë e
tyre të përbashkëta kundrejt pasardhësve të tyre dhe farefisit të
tyre: "O i Dërguari i Zotit, kë duhet ta respektoj më shumë? Ai
përgjigjet: Nënën tënde, pastaj nënën tënde, pastaj përsëri nënën
tënde, pastaj babain tënd, pastaj kushërirët, pastaj kushërirët."
(hadithi sipas Ebu Davudit dhe Tirmidhiut).
Asnjë person nuk duhet të martohet kundër dëshirës së tij apo të
saj, apo të humbasë, apo të pësojë uljen e personalitetit të
ligjshëm për shkak martesës: "Një vajzë erdhi tek i Dërguari dhe i
tregoi se i ati e kishte fejuar, edhe pse ajo kishte refuzuar një
gjë të tillë. Pejgamberi i lejoi asaj të vendos." (hadithi sipas
Ahmedit dhe Ebu Davudit).
Neni 20-Të drejtat e grave të martuara
Çdo gruaje të martuar i jepet e drejta që:
të jetojë në shtëpinë në të cilën jeton burri i saj: "Le të banojnë
ku banoni edhe ju." (Kur'ani: 65, 6).
të pranojë pasurinë e nevojshme për mbajtjen e një standardi jetese,
që nuk është më i ulët se ai i burrit të saj, dhe në rast divorci të
marrë gjatë periudhës së përcaktuar të pritjes (idet) pasuri për të
jetuar në përpjesëtim të drejtë me pasurinë e burrit të saj për
vetveten si edhe për fëmijët që ajo kujdeset apo që i mban,
pavarësisht prej gjendjes së saj financiare, pagës, apo pasurisë që
mund të zotërojë: "Burrat janë mbështetje e grave me aq sa u ka
dhënë Allahu përparësi njërës palë ndaj tjetrës dhe për shkak se ata
shpenzojnë pasurinë e vet." (Kur'ani 4, 34); "Nëse janë me barrë ju
furnizoni deri sa të lindin." (Kur'ani: 65, 6); "E nëse ju japin gji
fëmijëve tuaj, atëherë atyre jepuni shpërblimin e vet." (Kur'ani:
65, 6).
të kërkojë dhe të fitojë prishjen e martesës në përputhje me kushtet
e Ligjit. Kjo e drejtë i takon asaj, përveç të drejtës së saj për të
kërkuar divorc nëpërmjet procedurave gjyqësore: "Po nëse frikësoheni
se ata dy nuk do të mund t'i ruajnë dispozitat e Allahut (në
bashkëshortësi), nuk e kan mëkat atë (divorcin) me atë që ajo bënë
kompensim." (Kur'ani: 2, 229).
të trashëgojë prej burrit të saj, prindërve të saj, fëmijëve të saj
dhe të afërmve të tjerë, në përputhje me Ligjin: "Kurse
bashkëshorteve u takon një e katërta nga ajo që lini ju, nëse nuk
keni fëmijë; e në qoftë se keni fëmijë atyre u takon një e teta nga
ajo që keni lënë ju." (Kur'ani: 4, 12).
Besueshmëri strikte prej bashkëshortit të saj, apo ish-bashkëshortit
nëse është divorcuar, në lidhje me ndonjë informacion që ai mund të
ketë siguruar rreth saj, përhapja e të cilit mund të rezultojë i
dëmshëm për interesat e saj. Një përgjegjësi e njëjtë qëndron edhe
mbi të, përsa i përket bashkëshortit, apo ish-bashkëshortit të
saj: "Dhe mos harroni mirësinë ndaj njëri-tjetrit." (Kur'ani: 2,
237).
Neni 21- E drejta për t'u arsimuar
a) Çdo personi i njihet e drejta për t'u arsimuar në përputhje me
aftësitë e tij natyrore: "Zoti yt ka përcaktuar që të mos adhuroni
tjetër përveç Atij dhe të silleni mirë me prindërit. Nëse njëri prej
tyre, ose të dy, përjetojnë pleqëri te ti, mos u thuaj ’ of ’! e as
mos u fol me zë të lartë, por t'u drejtohesh me fjalë respekti të
plotë. Shtrij përpara tyre krahët e përulshmërisë dhe thuaj: 'O Zoti
im, ki mëshirë ndaj tyre, siç kanë pasur kujdes ata ndaj meje në
vegjëli'." (Kur'ani: 17, 23-24): "Të kërkuarit e dijës është obligim
për çdo musliman dhe muslimane." (hadithi sipas Ibn Maxhes).
Çdo personi i njihet e drejta për një zgjidhje të lirë të
profesionit dhe karrierës dhe mundësisë për zhvillimin e plotë të
dhuntive të tij natyrore: "Dhe kur All-llahu e mori besën prej atyre
të cilëve u është dhënë Libri, se me siguri do t'ua sqarojnë
njerëzve dhe nga ai nuk do të fshehin asgjë, ata pastaj e lanë këtë
pas shpine (Librin) dhe patën blerë me të diçka që vlen fort pak. Sa
e keqe është ajo çka kanë blerë ata!" (Kur'ani: 3, 187); "Atij që
Zoti ia do të mirën, ia mëson fenë, ndërkaq, unë jam vetëm ai që
ndan, kurse Zoti jep." (sipas Buhariut dhe Muslimit); "Secili është
i suksesshëm kur kryen atë për çka është i krijuar." (sipas
Buhariut, Muslimit, Ebu Davudit dhe Tirmidhiut).
Neni 22- E drejta për ruajtjen e sferës private
Çdo personi i njihet e drejta për të mbrojtur jetën e tij
private: "A ia ke hapur zemrën." (hadithi sipas Muslimit); "Dhe mos
spiunoni njëri-tjetrin." (Kur'ani: 49, 12); "O ju, që jeni bërë
Musliman vetëm me gjuhë, dhe që feja nuk ju ka depërtuar në zemra:
mos i shkaktoni muslimanëve hidhërim,, mos i spiunoni dhe mos
shfrytëzoni pikat e tyre të dobëta. Kush ia zbulon të metat
muslimanit, Allahu do t'ia zbuloj atij të metat në botën tjetër."
(hadithi sipas Ebu Davudit dhe Tirmidhiut).
Neni 23- E drejta për lirinë e lëvizjes dhe vendbanimit
Duke marrë parasysh faktin se Bota Islame është vërtet një Bashkësi
Islame (Ummeh Islamije), çdo musliman ka të drejtë të lëvizë lirisht
brenda dhe jashtë çdo vendi Musliman: "Ai i cili ua ka bërë tokën të
përshtatshme, andaj ecni nëpër te dhe ushqehuni me furnizimet e
tij." (Kur'ani: 67, 15); "Thuaj: 'Ecni nëpër tokë e shihni se si
kanë përfunduar përgënjeshtarët." (Kur'ani: 6, 11); "Vallë, a nuk
ishte toka e All-llahut e gjërë që të emigroni." (Kur'ani: 4, 97).
Askush nuk duhet të detyrohet forcërisht ta lëshojë vendbanimin e
tij apo të internohet arbitrarisht, pa kërkuar ndihmën e procedurës
gjyqësore: "Të pyesin për muajin e shenjtë, për luftën në të. Thuaj,
luftimi në atë muaj është mëkat i madh, por shmangia nga rruga e
Allahut dhe mohimi i tij dhe tempullit të shenjtë dhe përzënia e
banorëve të tij prej aty, është mëkat më i madh te All-llahu."
(Kur'ani 2, 217); "Edhe ata të cilët e kanë përgatitur shtëpinë dhe
besimin, përpara atyre, i duan ata që kanë ardhur te këta dhe nuk
ndiejnë ngushti në zemrat e tyre ndaj asaj që u është dhënë atyre,
dhe u japin përparësi, madje edhe kur kanë nevojë për vete."
(Kur'ani: 59, 9).
Përfundimi i dokumentit.
Falënderimi i takon Allahut, Zotit të të gjitha botërave.
(Përktheu: Ajni Sinani).
http://www1.umn.ed/humanrts/INSTREE/...CLARACION.html
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Cappuccino
Për: Deklarata universale e të drejtave të njeriut dhe Islami
Krijoni Kontakt