I dërguari i posaçëm në bisedimet për statusin e Kosovës i dha një intervistë ekskluzive seksionit shqip të BBC-së, në prag të programit radio-televiziv Auditorium në Prishtinë.
Me zotin Ahtisaari bisedoi korrespondenti i BBC-së në Prishtinë, Arbër Vllahiu.

BBC: Zoti Ahtisaari, bisedimet për zgjidhjen e problemit të Kosovës kanë filluar përmes takimeve për decentralizimin. Janë organizuar tri raunde bisedimesh dhe po përgatitet i katërti. Sa mendoni ju se është arritur deri tani në këto bisedime?

Z. Ahtisaari: Para së gjithash, kuptimi i këtyre raundeve të bisedimeve është që të përmirësohen kushtet e jetesës për pakicat në Kosovë dhe në veçanti për pakicën serbe. Dhe ne e filluam me decentralizimin e administratës, sepse kjo është jetike dhe ka të bëjë me bartjen e disa funksioneve. Duhet thënë se bartje të disa funksioneve tashmë janë bërë dhe nuk bëhet fjalë për fillimin nga zeroja.

Por, gjithashtu, duhet të marrim pikëpamjet e palëve për decentralizimin si dhe të shohim se si duhet ta zbatojmë atë sipas këndvështrimit të tyre.
Është e qartë sa ka elemente të caktuara ku ka pajtueshmëri dhe të tjera ku nuk ka. Prandaj ne duhet t'i vazhdojmë këto bisedime.

Në fillim të muajit maj ne do të ecim drejt një faze të re por duke iu kthyer çështjes së decentralizimit më vonë.

Do të flasim për komunat, sa të tilla ka nevojë të krijohen për serbët, ku ata do të jenë shumicë, cili do të jetë përkufizimi i tyre në Kosovë dhe pastaj ka nevojë të flitet për trashëgiminë kulturore dhe për objektet fetare, për mbrojtjen e tyre sikur edhe për mbrojtjen e pakicave në përgjithësi.

Pastaj, duhet të bisedojmë për çështjet ekonomike, meqë ato janë gjithnjë e më shumë të rëndësishme dhe pastaj duhet të përqëndrohemi në të drejtat e pakicave dhe mbrojtjen e tyre si një çështje në kuptim të gjerë, në një takim të veçantë.

Këtë do ta bëjmë gjatë periudhës së pranverës dhe është shumë e vështirë të thuhet nëse do ta përfundojmë këtë proces para periudhës së verës. Mund të ndodhë që këto bisedime të zhvillohen deri në qershor.

Por pastaj ne nuk mund të shmangim faktin se duhet të shikojmë se çfarë po ndodh në Kosovë, se kur do të raportojë Përfaqësuesi i Posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm para Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

Sipas asaj që shohim, duket se ai do të raportojë diku nga muaji qershor, mbase nga fillimi i muajit. Ne të gjithë shpresojmë se ai do të jetë i drejtpërdrejtë kur bëhet fjalë për çështjen e standardeve.

Dhe pastaj prej nga ai moment ne do të ecim përpara.

BBC: Zoti Ahtisaari, para jush janë paraqitur koncepte të ndryshme për decentralizimin. Të dyja palët kanë qëndrimin e tyre por si e keni parë këtë 'betejë' ndërmjet tyre?

Z. Ahtisaari: Mendoj se do të ishte befasi sikur të dyja palët të vinin me plane të ngjashme se si duhet të zgjidhet decentralizimi.

Grupi i Kontaktit ka udhëzime të qarta - Jo ndarje dhe jo bashkim me ndonjë vend tjetër


Marti Ahtisaari

Mendoj se ka rregulla të caktuara që janë nënvizuar në parimet udhëzuese të Grupit të Kontaktit, në të cilat, veç të tjerash, thuhet se nuk do të ketë ndarje dhe mendoj se ne duam të krijojmë një shoqëri shumëkombëshe në Kosovë.

Duhet patur kujdes, megjithëse nuk mund të shmangen çështje të tilla se si psh. do të kanalizohet çështja e mbështetjes nga Beogradi. A do të bëhet kjo përmes qeverisë qendrore, autoriteteve qendrore në Prishtinë apo ndihmat duhet të kanalizohen drejtpërsëdrejti?

Në cilindo rast kjo ka të bëjë me transparencën dhe duhet të ndodhë në atë mënyrë që të gjithë duhet të dijnë se çfarë po ndodh në të vërtetë.

Pastaj ka pyetje të tilla si cilat janë lidhjet ndërmjet komunave të ndryshme, si do të duhej që të organizoheshin këto lidhje, pastaj lidhjet e mundshme ndërmjet komunave të ndryshme dhe Beogradit. Unë këtu po flas për komunat ku ka pakicë dhe shumicë serbe. Kjo gjithashtu duhet të shihet se sa i përshtatet sistemit ligjor në Kosovë.

Pra, të gjitha këto janë çështje të ndërlikuara, çështje teknike, por unë mendoj se ka nevojë gjithashtu që përreth tavolinës të ketë ekspertë teknikë që t'i çojnë këto bisedime më tej. Dhe kjo mund të thuhet edhe për çështjet e tjera.

BBC: Por zoti Ahtisaari, nëse palët janë të ndara thellësisht, a mund të rrezikohet ky process?

Z. Ahtisaari: Unë nuk mendoj ashtu. Sepse asnjëra palë nuk ka thënë se nuk do që të marrë pjesë. Përkundrazi, unë kam dëgjuar se ato duan të jenë pjesë e këtij procesi dhe të shohin se ku çon ai në fund.

E logjikshme do të ishte që kur të përmbushet kjo axhendë që e përmenda, atëherë duhet parë se si do t'i trajtojmë çështjet aktuale të statusit.

Këto tani janë çështje teknike, të cilat duhet të diskutohen dhe duhet të zgjidhen në një mënyrë ose tjetrën. Kjo sepse në takimet e deritanishme të dyja palët kanë paraqitur idetë e tyre dhe në fund edhe ne iu paraqitëm idetë tona të dyja palëve.

Dhe kjo shumë shpesh është e nevojshme sepse kur palët kanë pikëpamje të ndryshme, atëherë ne provojmë të dalim me propozime që mendojmë se janë racionale, kanë kuptim dhe ne e ndjejmë se palët duhet t'i pranojnë.

Por ato gjithashtu mund të kenë kundërshtime ndaj propozimeve tona dhe ne duhet të vazhdojmë e t'i përpunojme këto propozime. Procese te tilla kërkojnë kohë.

BBC: Bashkësia ndërkombëtare do një përshpejtim të procesit të zgjidhjes së statusit. A mund të presim që së bashku me këto të ashtuquajtura çështje teknike ju të hapni edhe çështjen më të vështirë për t'u zgjidhur, atë të statusit?

Z. Ahtisaari: Do të vijmë edhe te çështja e statusit, por jo përpara se të zgjidhen këto çështje.


Do të zgjidhim çështjet tenike përpara se të diskutojmë për statusin


Marti Ahtisaari

Do të arrijmë atje, por këto janë çështje që duhet të zgjidhen pavarësisht se si do të jetë statusi. Ne duhet të krijojmë kushte për pakicën serbe dhe pakicat e tjera në Kosovë, pavarësisht nga statusi në fund.

Ne duhet të zgjidhim çështjen e trashëgimisë kulturore dhe të objekteve fetare si dhe të mbrojtjes së tyre; duhet të shohim çështjet ekonomike si dhe të drejtat e pakicave. Pra këto çështje duhet të zgjidhen.

Ne do ta lëmë mënjanë çështjen e statusit për një kohë, sepse unë dua që të qartësohen këto çështje dhe shpresoj që në fund të shohim se kemi patur mundësi që të krijojmë një kornizë dhe të jenë bërë ndryshime në terren, sepse kjo është gjithashtu me rëndësi.

Nuk është diçka që ne mund të themi "le ta bëjmë pasi të jetë kryer statusi". Ndryshimet duhet të ndodhin në Kosovë tani, dhe ne po shohim se si ky process mund të udhëzojë dhe përkrahë procesin që autoritetet po zhvillojnë në Prishtinë momentalisht nën udhëheqjen e kryeministrit të ri.

BBC: Por, nëse nuk arrihet një marrëveshje rreth këtyre çështjeve teknike që po diskutohen dhe do të diskutohen, cilat do të jenë hapat apo masat që ju do t'i ndërmerrni?

Z. Ahtisaari: Mendoj se në një fazë, me shumë gjasë, duhet të kemi një sesion ku të dyja palët të shprehin pikëpamjet e tyre për statusin, se si e shohin ato këtë çështje. Dhe pastaj ne do të vazhdojmë mbi atë bazë.

Por se kur do të ndodhë kjo, unë nuk mund ta them sepse, sikundër e thashë, duhet që deri në qershor ta përfundojmë këtë fazë.

Dallimet nuk janë të patejkalueshme dhe ndonjëherë kur ka bisedime, njerëzit duan të nënvizojnë dallimet dhe jo ato çështje ku palët janë pajtuar. Sepse nuk ka marrëveshje përpara se të arrihet marrëveshje për të gjitha çështjet.

Ky është një parim bazë të cilin unë e kam përcjellë gjithmonë në negociatat e mia në të kaluarën. Mendoj se është një gjë e mirë sepse mund të hapësh për diskutim çështje të vështira dhe të ecësh përpara.

Unë nuk mendoj se dikush po na shtyn ose po na përshpejton. Ka një pajtueshmëri në Grupin e Kontaktit se duhet të synojmë që të arrijmë një marrëveshje gjatë vitit 2006.

Nëse procesi kërkon më shumë kohë atëherë duhet të vendosim kur të mbërrijmë në atë pikë. Por mandati që OKB-ja i ka dhënë misionit tonë, zgjat një vit dhe ai ka filluar që në 10 nëntor të vitit të kaluar. Në këtë kuptim është një detyrë njëvjeçare.

Por ka edhe fleksibilitet, nëse kërkohet pak më shumë kohë. Megjithatë, unë mendoj se askush në bashkësinë ndërkombëtare nuk do që të humbë shumë kohë, sepse mendoj se koha nuk mund të ndryshojë gjasat për gjetjen e një zgjidhjeje.

BBC: Por çka nëse do të ketë presion mbi ju që t'i përfundoni bisedimet në nëntor apo dhjetor të këtij viti?

Z.Ahtisari: Jo, nuk ka nevojë për ndonjë presion, sepse e di që Grupi i Kontaktit në takimin e tij në janar në Londër, ku mora pjesë dhe unë, përmes një deklarate publike, ra dakord se do të dëshironte që të arrihej një zgjidhje gjatë vitit 2006.

Ndoshta dikush në Grupin e Kontaktit do të donte që ne të mos nguteshim dhe të shfrytëzonim kohën sado e gjatë që të ishte ajo.

Por unë nuk mendoj se dikush është i gatshëm që të vazhdojë përgjithmonë. Sepse ata gjithashtu e kanë kuptuar se koha shtesë nuk do të na ndihmojë që të gjejmë një zgjidhje më të mirë.

Nga ana tjetër, ka edhe çështje të tjera dhe bashkësia ndërkombëtare ka në axhendën e saj aq shumë çështje sa, edhe pse kjo është një çështje me rëndësi, ka edhe çështje të tjera më të rëndësishme. Dhe ne nuk duhet ta harrojmë këtë.

BBC: Zoti Ahtisaari, a mendoni se mund të ketë përshkallëzim në Kosovë, duke marrë parasysh se të dyja palët ende mbajnë qëndrimet e tyre 'të fuqishme'?

Z. Ahtisaari: Jo, unë nuk mendoj kështu dhe do të isha shumë i zhgënjyer nëse një gjë e tillë do të ndodhte.

Kjo nuk do të kishte kuptim dhe neve do të na duhej të shihnim me kujdes se kush në realitet do të ishin shkaktarët.

Ajo palë që do të nxiste një gjë të tillë, do të dënohej nga e gjithë bashkësia ndërkombëtare dhe do ta humbte besueshmërinë e saj në këtë proces.

Është e vështirë në çdo shoqëri që të shmanget ndonjë incident. Kur e shohim gjendjen në Kosovë, ne duhet ta krahasojmë atë me nivelin e krimit në vende të tjera në situata të ndryshme.

Ndoshta për shkak të së kaluarës së hidhur, ne gjithmonë tentojmë ta shohim realitetin me lupë zmadhuese. Dhe ndonjëherë prentendojmë se Kosova është një rast i posaçëm në vetvete dhe harrojmë se duhen bërë krahasime me situata të tjera.

Dhe në fund mund ta kuptojmë se gjendja në Kosovë, në shumë aspekte, është më e mirë se sa në disa vende të tjera.

Gjithashtu, është me rëndësi të pranohet se udhëheqja e re, pas vdekjes së presidentit Rugova, presidenti Sejdiu dhe kryeministri Çeku, po bëjnë ç'është e mundur për të ecur në rrugë të mbarë, duke filluar t'i trajtojnë shqetësimet e pakicës serbe dhe të pakicave të tjera në Kosovë.

Mendoj se këto gjeste janë shumë të mirëpritura. Prandaj ata kanë filluar të kenë qëndrime të reja me qëllim që popullsia shumicë në Kosovë ta kuptojë se ka përgjegjësi që të afrohet dhe të vendosë kontakte me pakicën serbe.

Por, duhet nënvizuar gjithashtu se edhe pakica serbe ka përgjegjësi që të bashkëpunojë me Prishtinën sepse, në të kundërtën, siç e them shpesh, kushtet nuk mund të ndryshohen por do të bëhen të vështira.

Gjithashu, duhet që Beogradi zyrtar t'i inkurajojë serbët e Kosovës që të marrin pjesë dhe jo t'u thotë atyre të tërhiqen, ashtu siç ka ndodhur për fat të keq deri tani.

BBC: Zoti Ahtisaari, ndërmjet pavarësisë të kërkuar nga pala shqiptare dhe autonomisë që e ka propozuar qeveria e Beogradit për Kosovën, çfarë opsioni mund të gjendet?

Z. Ahtisaari: Ta shohim nëse kompromisi do të arrihet. Mendoj se është shumë heret të parashikohet nëse do të ndodhë. Atëherë i takon bashkësisë ndërkombëtare të vendos se çfarë do të bëjë.

Por, ajo e ka bërë të qartë një gjë tashmë duke e filluar procesin e statusit se nuk dëshiron ta zgjas status quo-në, me fjalë të tjera, situatën aktuale.

Natyrisht, në teori mund të kishte një alternativë tjetër, që është zgjatja e mandatit të UNMIK-ut dhe të KFOR-it edhe për dhjetë vjet të tjera. Mirëpo atëherë bashkësia ndërkombëtare nuk do të më kërkonte mua dhe kolegëve të mi që të përfshiheshim në këtë process.

Tani na duhet diçka e re, shpresoj më e qëndrueshme. Dhe ky është procesi në të cilin jemi të përfshirë.

Secili është i vetëdijshëm se kur bëhet fjalë për çështjen e statusit, pikëpamjet janë shumë të ndara. Njëra palë do pavarësi e tjetra çdo gjë përveç pavarësisë.

Madje në nivelin praktik neve na duhet të arrijmë deri të bisedimet për statusin.

Duam të shohim përmirësime në terren dhe ne jemi në këtë fazë. Prandaj mos të arrijmë në përfundime të nxituara sepse duhet të bëjmë punë në terren tani, dhe kjo është shumë e rëndësishme.

Sa më të suksesshëm të jemi tani në krijimin e realiteteve të reja, aq më mirë do të ishte. Kjo do të kishte përfitime kur të arrijmë tek statusi.

BBC: A mendoni ju se, në fund të fundit, do të duhej të kishte një zgjidhje të imponuar nga bashkësia ndërkombëtare?

Z. Ahtisaari: Natyrisht, ka zgjidhje me marrëveshje por edhe të tilla të imponuara dhe unë shpesh them se pse nuk mendohet të arrihet një zgjidhje ndërmjet këtyre dy opsioneve. Ne do të përballemi me këtë kur të arrijmë atje.

Shumë varet nga bashkësia ndërkombëtare se si i sheh ajo këto bisedime, a do ta pranojë ajo se të dyja palët do të jenë serioze dhe a e kupton ajo se cila është historia e bisedimeve tona.

Sepse shumë shpesh ne harrojmë përse bashkësia ndërkombëtare u përfshi në vitin 1999 dhe pse u desh që unë të përfshihesha me Strob Talbot-in dhe Viktor Çernomirdin-in në pranverë të atij viti.

Edhe Grupi i Kontaktit e ka bërë të qartë se nuk mund t'i harrojmë zhvillimet historike dhe, gjithashtu, ka thënë në deklarimin publik të Londrës këtë vit se duhet të kemi parasysh se zgjidhja përfundimtare duhet të aprovohet, mes të tjerash, nga popullsia e Kosovës.

Prandaj ka shumë udhëzime dhe unë u them shpesh njerëzve që t'i lexojnë parimet udhëzuese të Grupit të Kontaktit si dhe Deklaratën e Janarit të këtij viti, sepse të gjitha këto janë dokumente publike.

Ka disa ide, gjithnjë e më të rëndësishme, që janë futur në tekst dhe është e dobishme që të lexohen.

Aty gjen shumë udhëzime dhe unë së bashku me kolegët e mi i shohim me kujdes të madh, sepse janë katër anëtarë të përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së në mesin e anëtarëve të Grupit të Kontaktit.


Udhëzimi i Grupit të Kontaktit është jo ndarje e Kosovës dhe jo bashkim me një vend tjetër


Marti Ahtisaari

Ndërkohë, unë kam për qëllim që të informoj edhe anëtarin e pestë dhe do të vizitoj Kinën në fillim të qershorit për ta informuar qeverinë kineze.
Kjo është me rëndësi të madhe. Kështu kam vepruar edhe në vitin 1999.

Të gjithë anëtarët e përhershëm duhe të informohen, ashtu si edhe i gjithë Këshilli i Sigurimit.

Dhe kjo do të ndodhë pasi Përfaqësuesi i Posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Soren Jessen-Petersen të raportojë në qershor.
Them se pas paraqitjes së parë që bëra në pranverë, unë do të jem përsëri në Këshillin e Sigurimit përpara fillimit të pushimeve të verës.

BBC: Sikur e thatë, ka shumë parime, udhëzime të Grupit të Kontaktit dhe një nga ato është se nuk do të ketë ndarje të Kosovës. Por, si duhet të zgjidhet problemi i Mitrovicës dhe i veriut të Kosovës?

Z. Ahtisaari: Ai duhet të zgjidhet duke iu përmbajtur këtij parimi:
bashkësia ndërkombëtare nuk do të tolerojë asnjë ndarje dhe ky është një udhëzim i qartë dhe i dobishëm.

Dhe kësaj i duhet shtuar se Kosova nuk mund t' i bashkohet asnjë vendi tjetër.

Kjo është arsyeja pse unë i rekomandoj parimet udhëzuese dhe Deklaratën e Janarit sepse shumë njerëz nuk i lexojnë ato. Duhet sa më shumë publicitet për këto dokumente për t’i ndihmuar njerëzit në mënyrën se si mendojnë për këtë çështje.

BBC: Dhe më lejoni t'ju pyes zoti Ahtisaari, çka nëse nuk arrihet asnjë marrëveshje? Çfarë marrëveshje do të ketë për Kosovën atëherë?

Z. Ahtisaari: Unë besoj se do të ketë një zgjidhje, pavarësisht nëse e quani marrëveshje apo jo. Mendoj se një zgjidhje do të gjendet në fund të këtij procesi.

Dhe bashkësia ndërkombëtare duhet të marrë përgjegjësinë. Ndonjëherë, bashkësia ndërkombëtare ka tendencë që t'i shtyjë për më vonë proceset vendimmarrëse. Por, është detyrë jona që t'ua përkujtojmë se është koha për të marrë vendime edhe nëse në fund do të jetë e vështirë.

Sikur e thashë, unë e ndjej se ne jemi ende ne fillim të këtij procesi sepse edhe pse e filluam shumë shpejt punën nga fundi i nëntorit, menjëherë pasi u zgjodhëm dhe kemi punuar me ritëm, jemi ende në fillim të këtij procesi.

Ndoshta duhet të takohemi më vonë gjatë këtij viti, në pjesën e dytë të vitit dhe të diskutojmë se ku jemi, pra nga vjeshta.