Shpallja e pavaresise dhe kerkesa per njohje nderkombetare e Shqiperise pas vitit 1912, pati dhe karakteristikat e veta unikale. Perandoria osmane e gjendur ngushte mes kombeve kryesisht te krishtera qe kerkonin me force shkeputjen, tashme u gjend edhe para presionit te shqiptareve, tek te cilet Porta e Larte kishte patur nje besim thuajse absolut, duke i lene ne dore disa prej frenave kryesore te shtetit. Shume historiane jane te mendimit se deri ne kohen e veteshpalljes se pavaresise, shqiptaret do te ishin ndjere mire me nje status autonomie te zgjeruar, por pretendimet territoriale te serbeve dhe grekeve, njekohesisht dobesimi i Perandorise, shtyne shqiptaret te kerkojne njohjen e tyre nga fuqite perendimore. Per nje loje tragjike te fatit, shume shqiptare pas vitit 1912, do te detyrohen te braktisin trojet e tyre, per t'u vendosur pikerisht ne vendin nga i cili kerkuan te mevetesohen. Pasiguria ne vitet e para te shtetit te pavarur, mungesa e nje shteti qe te kontrollonte tere territorin e vendit, nxisin valen e pare te madhe te migrimit te shqiptareve, jo vetem drejt Turqise, por edhe Shteteve te Bashkuara, Australise, Argjentines, kryesisht te popullsise se krishtere, nje rryme qe nuk do te ndalej deri ne fillim vitet 60.
Popullsia myslimane e zonave rurale, e njohur per ndergjegjen e ulet kombetare, do te zgjidhte largimin drejt Turqise, vendit ku ata ndjeheshin me mire dhe ku realisht tashme ishte formuar nje komunitet shqiptar apo me origjine shqiptare.
Me 1953, nje tjeter marreveshje nenshkruhet mes Jugosllavise dhe Turqise. Represioni antishqiptar i drejtuar nga ministri i brendshem Aleksandar Rankovic gjate viteve 1945-1953, shtyn me mijera shqiptare te largohen, kryesisht drejt Turqise, duke i shtuar keshtu nje element politik, profilit te padeshiruar nacionalist te tyre. Tashme shqiptaret u shpallen prej Jugosllavise, edhe si armiq te socializmit. Kjo ndjenje antikomuniste ende ruhet sot ne kete shtrese te emigranteve shqiptare ne Turqi. Duhet thene se nje rol negativ luajten gjate kesaj kohe edhe nje pjese e krereve te klerit mysliman, te cilet u shprehen ne favor te emigrimit te shqiptareve drejt Turqise e vecanerisht Stambollit.
Edhe sot e kesaj dite egziston nje fare ndjenje perbuzjeje ndaj ketyre klerikeve qe vune "fene para kombit". Si pasoje shume shqiptare do te tentojne te fshihen pas etnonimit "turk" per t'i shpetuar represionit sllav. Keshtu ne regjistrimin e popullsise se vitit 1953 deri ne vitin 1961, numri zyrtar i shqiptareve ne gjithe Jugosllavine shtohet vetem me 3814 vete, ndersa ne Maqedoni ky numer zvogelohet dramatikisht, nga rreth 200 mije, ne pak me teper se 162 mije vete.
Sokol Balla
Revista Klan
Krijoni Kontakt