Debati Demaci-Surroi
Marre nga trepca.
-------------
Balade elektronike per tirq dhe mauzer
--------------------------------------------------------------------------------
Kjo pergjigje drejtuar Adem Demacit tregon konceptin e Veton Surroit, qe pas firmes se tij ne Marreveshjen e Rambujese. Nuk jam per liri me gjak, pranon publicisti, por per ndertimin e shtetit te se drejtes. Konceptet e Demacit shkojne me Romantizmin e shekullit XIX, shton publicisti.
Veton SURROI
Mbi emrin dhe zhurmen
I nderuari z.Adem,
Erdhi koha qe me kerkesen tende te te mos adresoj si "Bace". Perdorimi i kesaj nofkeje nuk ka qene vetem shenje afersie ne komunikimin tone, por me shume e te vleresuarit per simboliken qe e ka pasur. Me sa di , kete nofke e ke marre ne burg , si shenje respekti nga te burgosurit tjere, dhe te gjithe ne, qe nuk te kishim njohur nga koha e ilegalitetit dhe burgosjes , vazhdonim te te quanim me kete emer meqe kishte peshen e simbolit te cilin e perfaqesonte, rezistencen ndaj represionit.
Ne takimin tone te pare , kur dole nga burgu me 1990 ,e zura veten te befasuar me nje mendim qe me brofi: ti kishe kaluar ne burg perafersisht aq vjet sa kisha mbushur une atebote, 28. Qe nga atehere e per gjithe keto vite mendja ime ndaj teje eshte ndare dysh, po aq se paku sa edhe personaliteti yt. Nga njera ane, ishte respekti i pashmangshem ndaj njeriut, i cili reziston represionin per nje kohe aq te gjate. Nga ana tjeter, ishte nevoja e vetedijshme qe fjala te peshohet sipas merites se vet fjales, e jo merites se shqiptuesit.
Respekti ndaj vuajtjes sate nuk me ka humbur as pas leter/pergjigjes sate ne te cilen fillon duke me quajtur "trumcak, "kapadai"e perfundon me "kriminel gjakatar" .
Mbi tonin dhe respektin
Per nje jave te tere ke pasur te drejte ne gazeten qe ti e quan "superprivate" t[i shpalosh mendimet tua. Forma te cilen e ke zgjedhur mua me intereson nga aspekti fenomenologjik, jo aq nga permbajtja. Perkunder shprehjes tende te mesimeve te hinduizmit e budizmit mbi qenien e cila perfshin qeniet tjera (ne fjalet se uni im eshte edhe yti, si edhe i te gjithe qenieve te gjalla) megjithate toni i debatit te cilit i prive ishte ai i ofendimit personal. Kjo redaksi u detyrua te te botoje te ketille, ofendues , perkunder respektit per gazeten , ne menyre qe ti te shprehesh i plote.
Nuk mund te ta kthej me te njejten mase, por me masen te cilen me ka mesuar edukata familjare dhe pervoja jetesore. Te kam pranuar cfare je, me te gjitha te mirat dhe te keqiat qe i ke. Kam pranuar te bisedoj me ty i tille cfare je ne syte e tu dhe syte e tjereve. Mund te jesh a te kesh qene enveristi, marksist-leninisti, trimi shqiptar, avanturieri, atdhetari, shkruesi i librave te palexuar e ndoshta edhe te palexueshem, mbrojtesi i te drejtave te njeriut, polemizuesi- mbi te gjitha jokonvencionali dhe i pakenaquri. Por, cfaredo qe te jesh prej meje ke qene i respektuar dhe i denje per bashkebisedim.
Problemi per mua tash shtrohet ndryshe: pse une, me te gjitha mospajtimet e mundshme te mos mund te zhvilloje polemike me ty e te mos gjeje fjale ofenduese si argumente? Pse, ne vend te thelbit te polemikes, ne historine e polemikave te letrave shqipe gjendet fyerja si argument madhor? Mund te jete shkaktar fillimi i vonshem i te shkruarit shqip, gjithsesi. Por, gjithashtu, e si pasoje i voneses ne te shkruar, refleksioni i kultures sone politike.
Kosoven nuk do ta ndertojme te lire, z.Adem, nese mospajtimet tona perqendrohen ne ofendim, e jo ne dallim konceptesh.
Mbi pronen dhe fondet
Ne letren tende ti qe nga fillimi krijon dallimin mes nesh , duke me identifikuar , ne kontekst negativ, si pronar medial ndersa veten si kryetar te Bordit te nje institucioni publik. Shpjegimi i menjehershem qe del prej kesaj ndarjeje eshte mungesa e te drejtes sime qe te shkruaj e artikulohem publikisht dhe e drejta jote qe, ndonese me leje te zyrtareve te institucionit tend, kete ta besh.
Konsekuenca e kesaj ndarjeje eshte se institucionet publike jane per nga natyra te virtytshme, ndersa ato private jane per nga natyra te dyshimta, nese jo edhe te keqija (ngase perfaqesojne interesa private).
Dallimi i ketille artificial ka ekzistuar ne kohen e socializmit, andaj edhe nuk jane lejuar mediat private. Por, kam menduar se, perkunder aderimit tend te hershem ne versionin enverist te komunizmit, do te kesh tejkaluar kete faze te te menduarit, ngase vet kishe qene themelues i nje mediumi privat, nje reviste te quajtur "Forumi" e cila perkunder finansimit inicial nga ana e Fondacionit "Soros" deshtoi.
Ti, megjithate, e mban , tash ne rolin e drejtuesit te Bordit te RTK-se "pastertine" e mediave publike karshi te tjereve, duke perdorur stereotipin nga shtypi partiak kosovar, per "fondet e medha" te cilat kompania KOHA i ka marre nga institucionet nderkombetare.
Ketu ben edhe dy gabime konceptuale. Se pari identifikon shfrytezuesit e donacioneve te huaja si aktore negativ te shoqerise, nderkohe qe nuk ka aktore shoqerore me relevance qe nga institucioni ku gjendesh ti , pra RTK e deri te Parlamenti i Kosoves qe ne nje forme a tjeter nuk eshte krijuar a mbajtur me donacione te huaja.
Se dyti, shkruan kuturu, pa njohuri as per fondet e as per situaten reale ekonomike te mediave sot. Por, ja po ta shpjegoj. E vetmja gazete e cila jeton nga puna e vet ne Kosove eshte KOHA Ditore. Kjo gjendje ka ekzistuar para luftes, ndersa pas ndihmave iniciale te pasluftes, KOHA Ditore jeton me mjetet e veta qe nga nentori i vitit 1999. Te gjitha gazetat tjera jetojne prej donacioneve nderkombetare ose te burimeve (mbase edhe te dyshimta) private/ partiake...
Mbi Bingon dhe Clirimin
Nuk i permenda lojerat Bingo, te cilat ti i ke tumire, pse mendoj se jane problemi me i madh i Kosoves, por sepse e simbolizojne nje lloj gjendje shpirterore tenden. Shqiptaret e Kosoves, pas 12 qershorit te vitit 1999 u cliruan kolektivisht nga perndjekja dhe vrasja institucionale. Ti ne letren tende nuk e pranon perdorimin e fjales Clirim me "C" te madhe, dhe shtjellon argumente te kunderta ne formen e pranise institucionale serbe ne enklavat serbe. Dhe, ndonese pajtohem me ty se ky eshte nje dimension i patolerueshem, ky eshte nje perjashtim nga jeta e shumices e ti e shnderron perjashtimin ne rregull. Ne rruget e Kosoves nuk ka ushtare e police serbe e nga mosprania e tyre fizike ne Kosove me nuk vriten femije, gra e burra shqiptare nga ana e pushtetit. Per here te pare ne Kosove nuk shetisin uniforma armiqesore. Dhe, kjo do te ishte a pamundur pa nenshkrimin ne Rambouillet e Paris.
Ti thua se kjo nuk mjafton , sepse Serbia po na dihat ne qafe. Madje, jo vetem thua se nuk mjafton , por thua se kjo gjendje clirimi nga vdekja ishte akt tradhtie te nje njeriu frikacak, e pastaj edhe te nje grupi njerezish.
Por, mu ketu , qe nga fillimi eshte dallimi mes meje e teje. Ti mund ta quash akt cfare te duash, por une krenohem me faktin se i kam kontribuar clirimit nga vrasja institucionale, nga perditshmeria ne te cilen fati yne imediat varej nga vullneti i nje polici a ushtari serb.
A eshte ky ai Clirim, dhe a perfundon me kaq clirimi?.......
Mbi dy luftat
Konsekuenca ne qendrimin tend se duhej vazhduar luften me 1999 lengon prej shume mosnjohurish. Pos mungeses se sensit elementar humanitar per jeten e civileve te cilet do te shkaterroheshin ne lufte, te mungon njohuria elementare per strategji ushtarake si edhe per definimin e caqeve politike.
Per sa i perket strategjise, UCK-ja kishte arritur cakun e vet kryesor qe me 1998, pra te shnderrohej ne faktor ushtarak i cili i nxit proceset politike. Dhe , ky ishte momenti kyc per Kosoven, nderkombetarizimi i plote i krizes kosovare, me mundesine e krijimit te aleances me fuqite boterore.
Ridefinimi i cakut ushtarak , pra ne vend te katalizatorit politik ne force ushtarake clirimtare, do te thoshte transformim i natyres se UCK-se. Transformimi i ushtrise guerile ne nje ushtri konvencionale jo vetem qe do te merrte kohe dhe energji , por do te kerkonte qender te forte organizative e finansiare, pra do te kerkonte nje qeveri dhe nje popull te gatshem qe ta perkrah plotesisht kete. Pa ushtri konvencionale, e kjo ishte pervoja e Kroacise dhe e Bosnjes, do te ishte e pamundur te shporrej okupatori. Per me teper, do te kerkonte perkrahje nderkombetare per kete.
Kosovaret nuk kishin potencial per te bere as unifikim politik e lere me te merrnin barren e shnderrimit te nje levizje guerile ne nje ushtri konvencionale, aq me shume kur ushtria konvencionale ne fakt eshte e determinuar me ekzistencen e shtetit.
Caku politik i UCK-se poashtu u arrit, ndonese ca i riformuluar. UCK-ja, nga kendveshtrimi i vet, me aksionet e veta, perfundimisht me perkrahjen politike kosovare dhe aksionin vendimtar te NATO-s arriti ta shporr pushtimin serb nga Kosova. Njekohesisht, caku i pavaresise nuk u arrit menjehere , por u vendos ne binaret e nje procesi politik. Vizioni yt i luftes eshte ai i nje kenge te gjate dimri qe kendohet ne fshat. Eshte epi per kacakun e vetmuar i cili me mavzerin e vet vret kush e di sa kundershtare , per te perfunduar edhe vet i vrare ne ndonje shkemb. Eshte epi i kushtrimit te njeriut qe nuk duron me dhe qe , pa ndonje cak pos shprehjes se mllefit te tij perfundimtar me roberine , ia kris pushkes. Eshte epi i fundit te shekullit XIX dhe fillimit te atij XX, kur shqiptaret ia krisnin si dinin e ku dinin , pa qender vendosje, organizim as strukture komanduese.
Epi i ketille eshte balada jote , tashme me kitare elektrike , duke vajtuar per mungese tirqesh e mavzeresh qe do te permbushnin imazhin e luftes qe e ke krijuar ne femijeri.
UCK-ja asobote ndermorri, pa te te degjuar, nje hap me tutje, nje hap historik pergjegjesie. Femijet tone shkojne ne shkolla , njerezit u jane kthyer shtepive te tyre, jeta merr nje dimension te cliruar nga frika e perndjekjes dhe vrasjes institucionale. Njekohesisht, partive politike dhe institucioneve kosovare u eshte dhene pergjegjesia qe se bashku me bashkesine nderkombetare te definojne statusin e ardhshem te Kosoves.
Kjo eshte paqja te cilen ti e quan tradhti dhe per kete ke ofruar si alternative luften. Por, tashme keto jane te bera: marreveshja e Rambouilletit solli NATO-n, NATO me Rusine sollen Rezoluten 1244, Rezoluta solli UNMIK-un, UNMIK-u dhe partite kosovare Kornizen kushtetuese e ajo sistemin politik ne Kosove.
Gjendja eshte e ketille cfare eshte dhe nuk mund te kthehet prapa.Po, tash, cka na ofron si alternative? Edhe nje lufte? Kunder kujt?
Mbi lirine
Je perpjekur shume here, madje edhe ne kete leter , te shkruash per dhe ne emer te lirise. Madje, ne kete leter ke deklaruar se populli i Kosoves nuk e ka dashur lirine, prandaj edhe nuk e ka fituar.
Ideja jote themelore eshte se populli i cili nuk e cliron veten me arme nuk eshte i lire. Sic te thash edhe me heret, ky mendim do te mund te perkiste ne romantizmin e shekullit XIX, ndersa ne kete shekullin tone behet fyes. Behet fyes per kete popull, sepse si edhe cdo tjeter, si edhe cdo qenie tjeter njerezore ,edhe shqiptaret e Kosoves e duan lirine si pjese te veten organike.
Problemi tash shnderrohet ne akuze ndaj teje: nese ky popull nuk te ka degjuar me 1999 a di ti cfare eshte liria? A eshte fjala per nje gjendje te cilen je i kualifikuar vetem ti te vleresosh, nje gjendje e ngurte, apo liria eshte nje forme e te jetuarit, eshte nje perpjekje e perhershme edhe e qenies njerezore e edhe e kolektivitetit, ne kete rast kombit ?
Perse nuk eshte liri e drejta per te jetuar pa perndjekje dhe vrasje institucionale, duke u perpjekur te ndertohet shteti i se drejtes, i cili do te garantoje lirite individuale? Perse duhet te jete liri vetem te vdekurit per liri? Perse per ty liria eshte vdekje?
Cfare ofron ti si perpjekje per t'u cliruar ne te ardhmen? Gjykuar sipas letres qe me ke derguar jo shume. Eshte ose lufte, si ne Rambouillet, ose konfrontim me tere boten.
Per ty nuk ekziston liria e te ndertuarit te shoqerise e shtetit, edukimi, hapja ndaj botes.
Por, te luftuarit e konfrontimi i perhershem jane nje lloj roberimi i vetes.Perse atehere duhet koncepti i roberimit tend te jete koncepti i lirise sone? Perse liria jone te identifikohen serish me burgun tend?
Ne te gjitha rastet burgosja jote, gjate gjysmes se dyte te
shekullit te kaluar ishte me shume akuze ndaj shoqerise qe te burgoste se sa ndaj rrezikut qe mund te paraqisje per te. Perse deshiron ta kthesh veten ne nje burg tjeter, tash mendor, te vendosjes se jetes njerezore ne kafazin e mendjes se mbyllur? Per here te pare , ne jeten tende, rrezikon qe burgosja jote, tashme mendore, te mos jete akuze ndaj shoqerise.
Mbi friken nga paqja dhe te sotmen
Ti thua se isha frikacak kur nenshkrova ne Rambouillet. Thua se duhet te jesh frikacak nese e do fundin e luftes, dhe se je trim nese e do vazhdimin e saj.
Por, une mendoj se lufta mund te fshehe friken nga paqja. Shoqeria ne te cilen ne gjendemi nuk kishte pasur dite demokracie para qershorit te vitit 1999. Ndertimi i shoqerise demokratike eshte proces i mundimshem ne te cilin nuk vijne shume ne ndihme as meritat e te kaluares, as parullat per "liri a vdekje" e as teorite e konspiracionit. Shkurt, paqja dhe demokracia ishin dhe jane sfide e madhe per nje shoqeri e cila nuk eshte mesuar me to, por ka ndertuar ne vete sistem te vetmbrojtjes, me te cilin ka treguar se cka refuzon, ndaj ckahit reziston.
Sa e veshtire eshte edhe paqja e edhe demokracia shihet sot. Lere menjane , per nje moment Rambouillet-ne (fajtorin tend per te gjitha) dhe shiko perreth. Kosova eshte keshtu cfare eshte , kryesisht, sepse ka nje sistem ekonomik e politik te padefinuar. Ne ekonomi vazhdon nderlidhja e pabesueshme mes socializmit vetqeverises, iniciatives private, kontrollit feudal/partiak te nje pjese te biznesit, kontrabandes dhe krimit te organizuar. Ne politike, kemi demokraci parlamentare pa te drejte vendosjeje. Kjo do te thote se kemi nje qeveri e cila nuk mund ta permbush as funksionin e vet me elementar, pra definiminin e te ardhurave publike dhe ridistribuimin e tyre. Ne judikature, kemi kombinim ligjesh nga sisteme te ndryshme vlerash qe nga Kardeli deri te Milosheviqi, kombinuar me Rregullore te Kryeadministratoreve, qe jane me te vlefshme se sa ligjet.
Gjate tre viteve te kaluara, nga partite politike kosovare nuk ka dalur ASNJE iniciative qe do te mund te ndertonte sistem tjeter ekonomik a politik.
Shoqeria e mesuar me vite te tera te tregoje se cka nuk don, ka veshtirese te tregoje ne terma te kuptueshem ligjor se cka don...
E , kjo eshte shume me veshtire se sa te behet debati se ideologjik mbi sovranitetin. Eshte me lehte te flasesh cdo dite pse Kosova duhet te jete e pavarur se sa te krijosh iniciativa ligjore qe asaj do t[i japin sovranitetin.
Ti ,une dhe te gjithe qe flasin publikisht kane per obligim ta ndryshojne kete gjendje te sotme, por me iniciativa politike , jo balade per tirqe e mavzere.
.....
Kosova ime eshte ajo e ardhmerise, z. Adem. Eshte ajo e cila do te nxjerr nga vetja energjine e ndertimit , do te integrohet ne Evrope me emer te vetin dhe do ta beje kete duke shprehur me debat tolerance se cka duhet bere kur. Do te kete nevoje , ne kete rruge, edhe per trimerine tende. Gjate leximit te letres tende, megjithate , kam kuptuar se sa te bute jane kufijte mes trimerise dhe sharllatanerise. Shpresoj se e ardhmja do t'i ngurtesoje keto kufij ne favor te te pares.
(p.s. Me kete , nga ana ime, perfundon ky debat)
-------------
Krijoni Kontakt