Close
Faqja 10 prej 13 FillimFillim ... 89101112 ... FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin 91 deri 100 prej 127
  1. #91
    R[love]ution Maska e Hyllien
    Anėtarėsuar
    28-11-2003
    Vendndodhja
    Mobil Ave.
    Postime
    7,708
    Un nuk i kuptoj keto debate mbi fene. Feja jone eshte feja e Krishtere, kjo dihet. Nuk matet puna car kena qene perpara Krishterimit, jo po pagan etj. Jemi ne epoken monotheiste, dhe kjo tradite tek ne fillon me perhapjen E NATYRSHME te Krishterimit(madje do thoja me nje perhapje qe kerkonte nje besim dhe krenari te fuqishme se ndryshe nga Islami, ata qe deshin krishterimin vriteshin deri sa e beri perandori Ilir pra shqiptar, Konstantini, zyrtare) dhe me perhapjen me dhune dhe me kolone turq(ne shumicen e rasteve por jo kudo) te Muslimanizmit. Keto jane premisat qe duhet te kihen parasysh sa here qe behen debate. Plus qe Turku ne na LA PA SHKOLLA, dhe kjo qe aresyeja numer nje qe ne injorance shqiptari morri fene e pushtuesit. Ata qe thone se Krishterimi eshte fe e pushtuesit e kan gabim, pasi e ilustrova siper se si u perhap.
    Mirepo debati qe bejne nje pakice ne shqiperi eshte qe keto premisa mundohen ti hedhin poshte, duke thene se edhe Krishterimi eshte fe e pushtuesit(Romakut) etj etj. Ne rradhe te pare Krishterimi nuk qe feja e Romakut kur na pushtoi, dhe per me teper Romaku ashtu si Greku morri sistemin tone pellazgo-ilir fetar dhe e adaptoi sipas qefit, pra ka ndodh e kunderta. Nese Turqia nuk na ka muslimanizu me zorr atehere per cdreqin e kena bo ket lufte me Turkun per pavarsi ku udheheqesat me te medhenj dhe vete njeriu qe ngriti flamurin qe nje Musliman ??????
    Se sa i mire ka qene pushtimi Turk ne kuadrin e ruajtjes se identitetit dhe prishjes se aleances greko-sllave(nese megjithmend ka patur prishje te tille gjate periudhes otomane), konvertimi i dhunshem dhe i detyruar i shqiptareve ajo eshte dicka qe akoma nuk eshte debatuar sic duhet nga historianet. Ne akoma nuk dime mire historine tone te Krishtere, librat i morri Enveri ja dha jugosllavit, priftat i vrau e i preu dhe tani produkti qe mbetet eshte nje njeri pa orientim. Kadareja thjeshte po jep nje orientim te drejte dhe me themel historik per mendimin tim me shkrimet e veta. Muslimanet e rrespektuar shqiptare le ta vazhdojne rehat punen e tyre, ndersa 60 % tjeter i popullsise qe akoma se ka idene se cfare eshte nuk mund te rri ne ate fare feje, qe te rikonvertohet nga Iliaz ne Ilia per leke apo per hall nga Greku kesaj rradhe. Njeriu pa identitet dhe qe nuk e ka idene se cfare eshte eshte i rrezikshem per veten e vet dhe per vellain e vet, gje qe ne jeten tone mund te verifikohet fare lehete keto 300 vitet e fundit se sa e sa here jane tradhetuar dynjaja apo kena vra njeri tjetrin. Ne nuk jemi mercenare fetare dhe nuk mund te jemi te tille, ne kemi identitet dhe si te tille historia jone e mohuar dhe e padokumentuar sic duhet(shpresojme me shume pune do behet ne kete aspekt), edukimi etj do sjellin qe Krishterimi dhe nje here te hy NATYRSHEM sic hyri kahmoti qysh ne vitet e para(me duket se viti 54 AD ne Durres).
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Hyllien : 03-05-2006 mė 19:20
    "The true history of mankind will be written only when Albanians participate in it's writing." -ML

  2. #92
    Perjashtuar Maska e Lunesta
    Anėtarėsuar
    09-09-2005
    Vendndodhja
    Dove la..Vittoria.....
    Postime
    1,660
    Citim Postuar mė parė nga Rejjan
    Shpejto se nuk ke shume kohe. Sipas analisteve per 20 vjet Islami do te jete feja dominuese ne Evrope.
    Atehere me mire ti lutesh atij busti te shemtuar qe ke ne shtepi, te pish canabis ose te behesh muslimane, por me bindje ama.

    Se shihni endrra me sy hapur prandaj jeni akoma 5 shekuj mbrapa bote. Po cthua o qyqar si mund te triumfoje nje sistem mesjetar dhe injorant perpara nje sistemi te civilizuar dhe plot dije? Historia na ka mesuar se bota shkon perpara, kurre prapa. Evropa kaloi nga skllavopronaria ne feudalizem, socializem, kapitalizem, apo klasicizem, romantizem, ekspresionizem, impresionizem, futurizem, modernizem e postmodernizem. Si thua ti, pasi kemi evoluar gjithnje e me shume do kthehemi prape ne kohen e mesjetes tende? A e kupton sa gabim ja fut? Wishful thinking i thone kesaj tendes. Evropa kurre nuk do kthehet ne ate qe do ti sepse ne gen eshte e LIRE dhe LIBERALE. Ca gjera jane me gene e trashegimi ne kete bote, llap sa te duash ti. Nuk mund te kthehet nje sternip i Victo Hygose ne bejtexhi syresh, ashtu si nuk mund te kthehet nje sternip i Zhan Zhak Rysose apo Frojdit ne recitues xhamie. Kapish ?? Nccc e di e di..po perpiqu te pakten. Mjaft jetove ne boten surreale alla Sadam dhe Ali Komiku.

    Kadareja eshte jo vetem ndergjegja e popullit tone, por ndergjegja e krejt Evropes se lire qe ideal udheheqes ka lirine e individit dhe mundesine per per zgjedhjen e lire, jo imponimin dhe dhunen. Kush se kupton ben mire qe te lexoje e kulturohet me shume per ta kuptuar..ose mos te flase fare.

  3. #93
    dEaD rAceR Maska e unreal
    Anėtarėsuar
    02-04-2003
    Postime
    528
    Nuk matet puna car kena qene perpara Krishterimit, jo po pagan etj. Jemi ne epoken monotheiste, dhe kjo tradite tek ne fillon me perhapjen E NATYRSHME te Krishterimit
    Matet matet,cyclo...!
    Perse te matet vetem deri aty ku te konvenon ty,apo atij tjetrit?
    Eshte e palogjikshme te besohet se nje popull me histori,kulture,besim,doke dhe zakone te veta t'i nenshtrohet aq "natyrshem" nji perralle ardhacake!

  4. #94
    dEaD rAceR Maska e unreal
    Anėtarėsuar
    02-04-2003
    Postime
    528
    Lunesta!

    Europa ka evoluar me shpejt sepse i dha shqelm krishterimit!Tash te krishteret jane vetem sa per display

    Po ne kete europe,nga vete kisha eshte denuar me vdekje G.Bruno.Gati i kushtoi me jete edhe Galileut!

    Sikur te mos shqelmohej krishterimi nga "rrebelet" mendjendritur,edhe ne europe do te kishe fatwa te leshuara nga vete kisha.

  5. #95
    dEaD rAceR Maska e unreal
    Anėtarėsuar
    02-04-2003
    Postime
    528
    Citim Postuar mė parė nga Cyclotomic
    Dmth feja e Krishtere qe mbijetoi gati 200 vjet pas Krishtit edhe pse njerezit qe e praktikonin u denuan dhe u masakruan qenka perralle, dhe feja Muslimane nuk qenka perralle... edhe pse nuk morri as 1/1000 e kundershtise dhe sakrifices qe u muarr ne anen e Krishtere. Shikohet qarte nga martiret qe kjo fe ka nga viti 1 e deri ne ditet tona.
    Prandaj nuk behet debat dot me disa nga ju sespe nuk pranoni asgje, dhe perfundoni si disa pastaj qe me vrap mezi presin postime te tilla te japin "pike negative" ne reputacion. Te ishit kaq krenar ju per historine e lavdivshme pagane do ju kisha pa anej nga forumi historik, por fakti eshte qe nuk po ju shof andeja, edhe as ju kam pa keto 3 vjet gati qe kam qene ketu, pervec kur sillni tema qe kane te bejne me perhapjen e islamizmit.

    Po shkrove dicka qe s'i pelqen nje te krishteri, je musliman!Po shkrove dicka qe s'i pelqen muslimanit je i krishtere!

    Nga e nxore se une qenkam musliman?!Vetem pse s'mbaj ID te krishtere!?

    Cyclotomic,une jam rritur pa keto perrallat e bibles dhe kuranit!

    Kadare,apo kushdo tjeter,s'ka perse te humbe kohen duke u munduar te te na jep,apo paraqet me ndonje identitet fetar!

    Shqiperine,dhe mbare popullin shqiptar nuk i shpie identiteti fetar ne nje te ardhme me te mire,por vetem identiteti yne i verete,ai shqiptar.

  6. #96
    i/e regjistruar Maska e Labeati
    Anėtarėsuar
    31-07-2003
    Vendndodhja
    North America
    Postime
    1,232
    Citim Postuar mė parė nga unreal
    Lunesta!

    Europa ka evoluar me shpejt sepse i dha shqelm krishterimit!Tash te krishteret jane vetem sa per display

    Po ne kete europe,nga vete kisha eshte denuar me vdekje G.Bruno.Gati i kushtoi me jete edhe Galileut!

    Sikur te mos shqelmohej krishterimi nga "rrebelet" mendjendritur,edhe ne europe do te kishe fatwa te leshuara nga vete kisha.
    Nqse absurditeti qe ke shkru ketu ma nalt te qeteson ndonje kompleks personal... atehere nuk prish pune.

    Vula kristiane e rranjet kristiane te Europes jane ne cdo aspekt te jetes se sotme ne legjislacion, ne organizim politik e ne tolerance,

    Perkundrazi devijimi prej kristianizmit ka sjelle revolucione, gjakderdhje e diktatura si fashizem, komunizem ne Europe.

    Kisha ka pase monopolin e edukimit dhe arsimit deri ne fillim te shek 20 e per disa vende edhe ma vone.
    Qysh prej reformimit protestant, nuk ka pase lufta fetare ne Europe.

    Nuk e di se ku i ke pa keto "shqelma" kunder kishes??

    Ti qe te mbeti ne goje Xhordano Bruno... e "krimet e kishes" a e ke idene se sa krime e vuajtje solli ideologjia anti-kristiane ndoshta ne Revolucionin masonik e jakobin ku mbasi vrane qindra mijra civila... ju sollen e vrane njeri tjetrin....

    Po ashtu ne Spanje prej 1935-1938 komunistat vrane rreth 100 mije prifta e murgesha, e u desh diktatura frankiste per me e shpetue ate vend....
    apo ne Rusi, Shqipni etj ku u vrane me mijra klerike e u braktis kristianizmi, keto vende paten nji ecje mbrapa sa qe sot jane shoqnite ma te prapambetuna, e kane nxjerre nji brez me komplekse (si puna jote) qe i thoni vetes ateista por thelle nuk e din as vete cka je...

    Anglia (deri ne fund te shek 19) Austria (deri me 1917) Italia etj kane qene vende thellsisht fetare... dhe kane prodhu njo shoqni moderne e te zhvillume qofte ne politike qofte ne art ekonomi etj...

    Tashti kjo gja nuk ndodhi e nuk po ndodh ne popujt me besim tjeter fetar qe paten kene ne po ato kushte si Europianet e bile ma te favorshme....

    Ti kujton se vetem perzimja ne politike apo leshimi i "fatwa"-ve tregon autoritetin dhe ndikimin e fese ne botkuptim e kulture... Ti nuk e njef aspak kristianizmin dhe as historine....

  7. #97
    viva voce
    Anėtarėsuar
    05-09-2005
    Vendndodhja
    NY
    Postime
    758
    Citim Postuar mė parė nga unreal
    Po shkrove dicka qe s'i pelqen nje te krishteri, je musliman!Po shkrove dicka qe s'i pelqen muslimanit je i krishtere!

    Nga e nxore se une qenkam musliman?!Vetem pse s'mbaj ID te krishtere!?

    Cyclotomic,une jam rritur pa keto perrallat e bibles dhe kuranit!

    Kadare,apo kushdo tjeter,s'ka perse te humbe kohen duke u munduar te te na jep,apo paraqet me ndonje identitet fetar!

    Shqiperine,dhe mbare popullin shqiptar nuk i shpie identiteti fetar ne nje te ardhme me te mire,por vetem identiteti yne i verete,ai shqiptar.
    Pese paragrafet e tu jane te mjaftueshem per te kuptuar qe je nje njeri qe mund ta perdoresh trurin po te duash.
    Ne paragrafin e katert flet per Kadarene dhe merakodsesh per kohen etij te humbur???? Pse? Ai eshte njeri si gjithe te tjeret (si edhe ne ketu qe po grijme sallate virtualisht) dhe ka te drejten "biologjike" qe te flase edhe per gjera jo fort te rendesishme per njeres te seres se tij.
    Thashe te drejten biologjike sepse me sa di une biologjia thote qe nje nga vetite me misterioze te trurit te njeriut eshte aftesia per te mos qendruar ne vend. Nuk e shuan dot trurin si te themi...driten elektrike. Ai levis, mendon'''dhe ai i Kadarese mendon goxha me shume se truri yt apo imi. Keshtu nje dite truri i Kadarese filloi te mendonte edhe per fene... dhe i tha ai kodosh tru qe "ore ti para se te vinin turqit mos ke qene i krishtere"? Pa mos valle ajo e jema e gjyshes se anese tende bente kryq kur flinte? ...Ku dihet se c'i eshte fanitur ne enderr Kadarese.

    Pa veshtro njehere me keto syzet time se ndoshta te bejne pune?
    Respekt
    DP
    sereno

  8. #98
    Perjashtuar Maska e fejer_nagy
    Anėtarėsuar
    18-08-2005
    Vendndodhja
    kėtu
    Postime
    231
    Vula kristiane e rranjet kristiane te Europes jane ne cdo aspekt te jetes se sotme ne legjislacion, ne organizim politik e ne tolerance
    Labeat, nuk je i sakte ne kete qe ke shkruar me siper, sidomos kur thua qe toleranca e sotme e europianeve ka rrenje apo vule te kristianizmit. Ne rast se i hedh nje sy historise, pikerisht asaj te shkruar nga vete europiane te krishtere, do te shohesh qe krishterimin europian neper shekuj, nuk e ka karaketerizuar ndonjehere toleranca, por mungesa e tolerances.

    Toleranca qe haset sot ne Europe, dhe te ciles ti i referohesh, nuk eshte prodhim i kristianizmit europian, por eshte rezultat i c'fetarizimit (dekristianizimit) gradual te shoqerise europiane te pasluftes. Ky c'fetarizim ka ardhur si pasoje e nje numri faktoresh ekonomik, politik, social e kulturor.


    Perkundrazi devijimi prej kristianizmit ka sjelle revolucione, gjakderdhje e diktatura si fashizem, komunizem ne Europe.
    Te njejten gje mund ta thuash edhe per krishterizmin, perhapjen e tij dhe luftrat qe jane zhvilluar ne emer te tij, perfshi ketu edhe luften, ose me mire te themi gjenocidin serb, te vetem nje dekade me pare.

    Kisha ka pase monopolin e edukimit dhe arsimit deri ne fillim te shek 20 e per disa vende edhe ma vone.
    E vertete qe e ka pasur, po shtrohet pyetja perse e ka pasur ate monopol? C'motive e kane shtyre kishen te monopolizoje arsimin dhe edukimin? Kujt i ka sherbyer nje monopolizim i tille i arsimit? Popullit apo kishes? Mos ndoshta kisha ka pasur per qellim te mbaje ne erresire te plote bagetine e saj? Pastaj, perse gjithe ajo rezistence nga ana e kishes ndaj levizjeve iluministe te Europes se mesjetes? Mos valle keta iluministe ua rrezikonin kishtareve monopolin e dijes dhe te arsimit?

    Qysh prej reformimit protestant, nuk ka pase lufta fetare ne Europe.
    Edhe ketu nuk je i sakte. Luftera fetare ne Europe, por edhe jashte saj, ka pasur qe c'ke me te, edhe pas reformimit protestant. Madje edhe lufta e dyte boterore, me shkaterrimtarja deri me sot, kishte dimensione te theksuara fetare. Vete Holokausti, ngjarja me tragjike e kesaj lufte dhe e historise njerezore, nxorri ne pah disa nga tiparet me te errta te krishterimit, te pakten te atij krishterimi qe mbizoteronte ne Europen e para 60 e kusur vjetesh.

    Urrejtja patologjike a nazisteve per cifutet (e ngjajshme me ate te serbeve kundrejt shqiptareve), megjithese trumbetohej dhe kamuflohej me retorike raciste, kishte ne thelb te saj dallimin fetar, jo ate racor. Ajo qe i dallonte cifutet nga gjermanet dhe europianet e tjere, nuk ishte raca apo ngjyra e lekures, se edhe cifutet te bardhe jane, por feja. Per me teper, inspirimin e tyre per te urreyer cifutet dhe per ti pare ata si kafshe e jo si njerez, ideologet dhe udheheqesit naziste, perfshi ketu edhe vete Hitlerin, i moren nga shkrimet dhe predikimet thellesisht antisemite te klerikeve katolike, qe ne Austrine dhe Gjermanine e 1920-ve ishin ne mode.

    Pervec holokaustit qe kishte ngjyrime fetare dhe qe ven ne dukje mostolerancen e krishtere, vlen te permenden edhe pogromet famekeqe ruse ndaj cifuteve qe poashtu si ideatore kishin klerike te krishtere te dale nga gjiri i kishes orthodokse ruse.

    Te gjitha perndjekjet, persekutimet, vrasjet dhe intrigat qe kishat e krishtera europiane ushtronin ndaj cifuteve dhe pakicave tjera fetare, ishin vetem pjese te nje planprogrami qe kishte per qellim zhdukjen fizike te tyre. E tere kjo parapriej nga nje demonizim dhe dehumanizim te viktimave, per te arsyetuar dhe justifikuar keto plane djallezore (ngjajshem me ato qe bejne kishat orthodokse ne Ballkan kunder shqiptareve), prandaj ti Labeat nuk mund te pretendosh te njohesh historine ne rast se injoron ose perpiqesh te anashkalosh kete te kaluar te erret te krishterizmit europian.

    Mos te permend ketu edhe lufterat fetare ne territorin e ish Jugosllavise, ne mes katolikeve kroate dhe orthodokseve serbe, gjate LIIB, por edhe gjate luftrave te 1990-ve. Kur ke parasysh gjithe kete qe u tha me siper Labeat, do te kuptosh se ajo:'nuk ka pasur lufta fetare ne Evrope' , apo ajo tjetra 'toleranca fetare me rrenje kristiane' nuk qendrojne aspak.


    Po ashtu ne Spanje prej 1935-1938 komunistat vrane rreth 100 mije prifta e murgesha, e u desh diktatura frankiste per me e shpetue ate vend....
    Nuk mund te thuash qe diktatura frankiste e shpetoi Spanjen. Nje koment i tille do te ishte teper i njeanshem dhe do injoronte realitetin e hidhur me te cilin perballeshin popujt e vegjel ne Spanjen Frankoiste. Ndoshta ti ke dashtur te thuash qe diktatura frankiste e shpetoi kishen katolike te Spanjes, por jo popullin e atij vendi. Te pakten jo pakicat kombetare qe jetojne ne ate shtet, si psh: basket, katalanet. Per keto popuj diktatura frankiste paraqet nje nga periudhat me te errta te historise se tyre, kur pushteti i Frankos, here pas here edhe ne bashkepunim me kishen, u perpoq te zhduk cdo identitet te tyrin. Gjate diktatures frankiste dekurajohej, madje edhe ndalohej perdorimi publik i gjuhes baske, pershfi ketu edhe perdorimin e baskishtes si gjuhe te litugjise. Ata individe qe e flisnin publikisht baskishten denoheshin me burgim, kurse per shkolla baske as qe mund te behej fjale. Ne fakt, kjo shtypje qe i behej identitetit dhe kultures baske u be shkak per formimin e organizates ETA, te etiketuar si terroriste. Pra, e pare nga nje kendveshtrim bask, diktatura franksite jo vetem qe nuk mund te konsiderohet si shpetimtare e popullit, por mund te vleresohet si diktatura me e eger qe u perpoq te asimiloj dhe te zhduk identitetin e tyre jospanjoll.

    Anglia (deri ne fund te shek 19) Austria (deri me 1917) Italia etj kane qene vende thellsisht fetare... dhe kane prodhu njo shoqni moderne e te zhvillume qofte ne politike qofte ne art ekonomi etj...
    Po pikerisht ngaqe kane qene shtete thellesisht fetare, shoqeria angleze, por edhe ajo e shteteve tjera europiane, deri ne fund te shekullit XIX karakterizohej nga nje shtresim klasash, ku nje perqindje fare e vogel kontrollonte jeten politike, ekonomike, kultorore e fetare ne vend, kurse nje shumice dermuese e popullisese jetonte dhe shfrytezohej si kafsha. Ne shoqerite europiane te shek. XIX, behej ekploatimi i eger i punetoreve, perfshi ketu edhe shfrytezimi i femijeve si punetore krahu (besoj se e ke lexuar 'Oliver Twist'). Deri ne fillim te shekullit te kaluar, por edhe me vone, ne shtetet europiane as qe mund te behej fjale per 'shoqeri moderne', sic e kuptojme sot, por vetem per nje shtrese aristokrate qe jetonte nje jete lluksoze ne kurriz te mases te thjeshte punetore dhe te femijeve si Oliver Twist, nje sistem eksploatues ky, qe sic pohon edhe ti, mbeshtetej nga kisha.

    Per modernizim te shoqerise europiane mund te flitet vetem pas luftes se dyte boterore kur kemi nje zhvillim te theksuar ekonomik, nje industrializim te pershpjetuar, nje ngritje te standardit te jeteses dhe paralelisht me to, nje c'fetarizim (dekrishterizim) gradual te shoqerise europiane, c'fetarizim ky qe eshte shoqeruar me paraqitjen e tolerances, nje dukuri e panjohur per europianet vetem disa dekada me pare.


    Tashti kjo gja nuk ndodhi e nuk po ndodh ne popujt me besim tjeter fetar qe paten kene ne po ato kushte si Europianet e bile ma te favorshme....
    Ne fakt, kjo gje ka ndodhur dhe eshte duke ndodhur ne shtete qe nuk jane e as kane qene ndonjehere te krishtera si Japonia, Korea jugut etj. Biles edhe Kina, nje shtet socialist me ekonomi te tregut, eshte ne rritje e siper, dhe nuk do te jete e larget dita kur ky shtet per nga fuqia ekonomike, politike dhe ushtarake, do ti eklipsoj shtetet europiane. Pastaj, ti nuk mund te thuash qe kushtet ishin te njejta si per europianet ashtu edhe per te tjeret, kur ke parasysh shfrytezimin dhe skllaverimin qe u beri Europa kontinenteve tjera, dhe popullsive te atyre kontinenteve per 4-5 shekuj rradhazi.

    Sa per rolin e kishes sot, ndikimin qe ka ajo ne jeten e qytetareve europiane, si dhe raportet e mardheniet e saj me shtetin, jane tema ne vete qe nuk mund te analizohen me hollesi vetem me nje paragraf apo postim te vetem. Sidoqofte te bien ne sy fakti qe roli i kishes ne jeten e qytetareve europiane behet gjithnje e me minimal, ne nderkohe qe rritet roli politik i saj, sidomos ne raport me vendet, popujt jo te krishtere.

  9. #99
    i/e larguar Maska e forum126
    Anėtarėsuar
    05-10-2003
    Vendndodhja
    USA
    Postime
    1,198
    Gjeografia lėvizėse

    vazhdimi i shkrimit te Rexhep Qoses

    Ėshtė e ēuditshme pse Ismail Kadare, megjithėse do tė ketė
    qenė nė kontinente tė ndryshme, sigurisht, nė Amerikė, nė
    Azi dhe nė Afrikė, nuk do tė shohė se deri ku arrin roli i
    gjeografisė nė pėrcaktimin e identitetit tė popujve dhe tė
    grupeve tė ndryshme etnike. Nuk ėshtė shumė e vėshtirė,
    edhe nė qoftė se nuk kemi pasur fatin qė, pėrpos Evropės,
    tė shohim edhe kontinente tė tjera, tė pranojmė se
    gjeografia, vėrtet, flet shumė pėr identitetin e popujve e
    tė grupeve etnike por, megjithatė, nuk i thotė tė gjitha
    pėr tė. Pėrpos gjeografisė, edhe njė sėrė faktorėsh tė
    tjerė marrin pjesė, cili mė pak e cili mė shumė, nė
    pėrcaktimin e identitetit tė tyre. Mund tė thuhet se dikur,
    para, fjala vjen, katėr-pesė shekujsh, gjeografia, vėrtet,
    e pėrcaktonte plotėsisht ose pėrafėrsisht plotėsisht,
    identitetin e popujve dhe tė grupeve tė ndryshme, por mė
    vonė ky ndikim i saj do tė vijė duke u pakėsuar gjithnjė e
    mė dukshėm. Zbuluesit e kontinenteve e tė vendeve tė reja,
    Kristofor Kolombo, Ferdinand Magelani, Amerigo Vespuēi dhe
    hulumtuesit e kontinenteve tė zbuluara, mandej, posaēėrisht
    tė Afrikės, Azisė dhe Amerikės Jugore do tė jenė tė
    merituar – do tė thoshin kozmopolitėt apo do tė jenė
    fajtorė - do tė thoshin kundėrshtarėt e tyre - pse
    lartmadhėria e saj gjeografia pothuaj ka rėnė prej fronit
    tė lartė tė identitetit.

    Pse mund tė thuhet kėshtu?

    Mund tė thuhet kėshtu sepse janė tė shumtė shembujt qė e
    dėshmojnė shfronėsimin e gjeografisė nė mbretėrinė e
    identitetit.

    Nuk ka dyshim se dikur, para zbulimit tė kontinenteve tė
    reja, gjeografia e kontinentit tė Australisė e pėrcaktonte
    identitetin (fizik, shoqėror dhe kulturor) e aborixhanėve;
    gjeografia e Amerikės e pėrcaktonte identitetin e majėve,
    inkėve, shoshonėve, ēejenėve, apaēėve, komanēėve e tė
    fiseve tė tjera indiane; gjeografia e kontinentit tė
    Afrikės e pėrcaktonte identitetin e zezakėve, tė arabėve
    dhe tė popujve a grupeve tė tjera qė nė atė kontinent
    jetonin; gjeografia e kontinentit tė Azisė e pėrcaktonte
    identitetin e persianėve, tani tė quajtur iranas, tė
    afganėve, tė kinezėve, tė japonezėve, tė vietnamezėve, tė
    hindusve, tė tajlandezėve e tė tjerėve. Ajo kohė, ndėrkaq,
    ka kaluar pėrgjithmonė dhe nuk do tė kthehet mė.
    Kontinentet e reja, Amerika dhe Australia, janė banuar me
    popullsi tė kontinenteve tė vjetra, para sė gjithash, me
    popullsi tė Evropės, tė Afrikės dhe tė Azisė. Prej gjysmės
    sė dytė tė shekullit njėzet, lėvizjet e njerėzve prej
    shteti nė shtet, prej kontinenti nė kontinent janė bėrė mė
    tė shpeshta. Tani njerėzit sikur e marrin gjeografinė me
    vete: nė shpinė dhe nė shpirt.

    Ēka po shohim tani?

    Tani po shohim, natyrisht ata qė duan tė shohin, se
    anglezėt, skocezėt dhe irlandezėt, fjala vjen, tė cilėve
    dikur ua pėrcaktonin identitetin ishujt britanikė, e kanė
    ruajtur identitetin e tyre historikė edhe nė Amerikė, nė
    Kanada, nė Australi dhe nė Republikėn Jugafrikane,
    natyrisht, tė pasuruar me pėrbėrės apo me ngjyresa
    pėrbėrėsish, qė ka sjellė koha dhe qė ka sjellė
    bashkėjetesa me popuj tė tjerė nė ato kontinente. Apo jo?
    Arabėt jetojnė nė dy kontinente, nė kontinentin e Azisė dhe
    nė kontinentin e Afrikės, prej tė cilėve Ismail Kadare,
    pikėrisht pse arabėt jetojnė atje, pėrpiqet aq shumė ta
    largojė Evropėn, sidomos, Shqipėrinė, por arabėt e
    kontinentit aziatik pothuajse nuk ndryshojnė prej arabėve
    tė kontinentit afrikan: kanė tė njėjtin identitet - arab,
    me prejardhje, me gjuhė, me fe, me kulturė, me qytetėrim
    pothuaj tė njėjtė.

    T'i afrohemi edhe mė tepėr Evropės.

    Turqit jetojnė nė kontinentin e Azisė dhe nė kontinentin e
    Evropės, qė janė tė ndarė nga Bosfori, por turqit e Turqisė
    evropiane nuk ndryshojnė me asnjė pėrbėrės tė identitetit
    prej turqve tė Azisė.

    Rusėt jetojnė edhe nė Evropė edhe nė Azi, por rusėt e
    kontinentit evropian kanė tė njėjtin identitet qė kanė
    rusėt aziatikė.

    Shqiptarėt jetojnė nė Ballkan, nė kėtė pjesė tė skajshme tė
    Evropės, e jetojnė edhe nė SHBA-tė, nė Kanada dhe nė
    Australi, por shqiptarėt ballkanikė, qė kanė pasur rastin
    tė vizitojnė bashkėkombėsit e tyre nė ato kontinente, nuk
    thonė se e kanė ndryshuar identitetin, sė paku jo ata qė
    kanė lindur nė Ballkan. Pėrkundrazi. Thonė se shqiptarėt qė
    jetojnė nė kontinente tė tjera nuk janė mė pak shqiptarė se
    ne nė Ballkan: e kanė tejēuar atje identitetin kombėtar dhe
    e ruajnė traditėn kulturore me shumė dashuri.

    Se sa ėshtė bėrė I paqėndrueshėm roli I gjeografisė nė
    pėrcaktimin e identitetit tė popujve e tė grupeve tė
    ndryshme etnike nė kėtė planet mė sė miri, ndoshta, e
    tregojnė hebrenjtė. Fati tragjik historik i ka shpėrndarė
    nė disa kontinente, nė vende tė ndryshme tė kontinentit
    evropian, tė kontinentit aziatik dhe tė kontinentit
    amerikan, por, prapė, edhe nėse pėrpiqen shumė qė t'u
    pėrshtaten kushteve politike, shoqėrore, kulturore nė
    vendet ku jetojnė, prapė e ruajnė identitetin historik tė
    hebrenjve.

    Por, sa i paqėndrueshėm ėshtė bėrė ndikimi i gjeografisė nė
    identitetin e popujve e tė grupeve tė ndryshme na e thotė
    edhe deklarata e shkrimtares sė njohur amerikane, Emili
    Dikinson. I takonte brezit tė ashtuquajtur brezi i humbur i
    shkrimtarėve amerikanė; kishte vendosur tė jetonte njė kohė
    larg Atdheut tė vet - nė Evropė, nė Paris. Kur, mė njė
    rast, miqtė evropianė e pyesin: a frikėsohet se duke jetuar
    aq gjatė larg Atdheut, larg SHBA-ve, do tė mbetet pa
    rrėnjė, ajo do tė pėrgjigjet: "Ēka mė duhen rrėnjėt nė
    qoftė se nuk janė rrėnjė qė mund t'i marr me vete". Kjo
    shkrimtare, me popullorėsi, kryesisht, tė paktė, por,
    megjithatė, shkrimtare gjeniale, para Luftės sė Dytė
    Botėrore e kishte vėrejtur atė qė ne as shtatėdhjetė vjet
    pas saj nuk po e vėrejmė: se gjeografia nuk ėshtė mė ēka
    ishte. Kush ju beson tė dhėnave sendore mund tė bindet se
    tė njėjtėn fjali tė shkrimtares amerikane do tė mund ta
    shqiptonin edhe Fani Noli, Faik Konica, Arshi Pipa, qė kanė
    jetuar dhe kanė vdekur nė SHBA-tė, Naim Frashėri e Sami
    Frashėri, qė kanė jetuar dhe kanė vdekur nė Azi, nė
    Stamboll; Vaso Pasha qė ka vdekur nė Azi, nė Liban; Andon
    Zako Ēajupi qė ka vdekur nė Afrikė, nė Egjipt; Filip
    Shiroka qė ka jetuar dhe ka vdekur nė Azi, nė Liban, dhe,
    sot, Naum Prifti dhe Naim Balidemaj, qė jetojnė e krijojnė
    nė Nju-Jork.

    Ē'duan tė thonė tė gjitha kėto tė dhėna?

    Duan tė thonė, ndoshta, se gjeografinė mund ta shpallin
    edhe mė tej faktor vendimtar nė pėrcaktimin e identitetit
    tė popujve e tė grupeve tė ndryshme etnike vetėm ata
    politikanė e intelektualė, tė cilėt, kur flasin pėr
    gjeografinė dhe identitetin, nė thelb mendojnė pėr
    gjeografinė e kohės sė Kristofor Kolombos. Harrojnė se,
    pėrpos lėvizjeve tė njerėzve prej kontinenti nė kontinent,
    edhe teknika e teknologjia, mediat elektronike, interneti
    dhe globalizimi i egėr, ndikojnė nė identitetin e popujve
    mė shumė se gjeografia e shfronėsuar.

    Ē'duan tė thonė tė gjitha kėto?

    Duan tė thonė, ndoshta, se qė nga zbulimet e Kristofor
    Kolombos e kėndej e, sidomos, qė nga Revolucioni i Madh
    Francez, mė 1789 e kėndej, shumėfish mė tepėr se gjeografia
    ėshtė gjeopolitika, pra, politika e tė fuqishmėve dhe e tė
    pasurve, ajo qė luan rol tė "perėndishėm" nė identitetin e
    vartėsve tė tė gjitha llojeve.

    Identiteti dhe kultura

    Pėrpos gjeografisė, Ismail Kadare do ta vėrė edhe kulturėn
    nė shėrbimin e pėrpjekjeve tė tij pėr pėrgjithmonė me
    pėrbėrėsit myslimanė tė identitetit tė shqiptarėve. Ėshtė
    bindur, mė nė fund, se vetėm me gjeografinė nuk e ka kryer
    punėn. Pėrpos nocioneve, mė sė shpeshti tė pasqaruara a tė
    keqkuptuara, do tė pėrdorė ai edhe krahasime, metafora e
    simbole pėr t'imohuar e, kur nuk arrin t'i mohojė, pėr t'I
    zhvlerėsuar ata pėrbėrės. Si shkrimtar do ta quajė tė
    arsyeshme apo, ndoshta, edhe tė obligueshme qė mė sė pari
    tė qėrojė hesape me letėrsinė e bejtexhinjve, e cila, sipas
    tij, ėshtė fryt i luftės qė bėnte Perandoria otomane, "pėr
    zbehjen e identitetit shqiptar dhe zėvendėsimin me atė
    otoman", edhe pse kjo letėrsi nuk ka luajtur ndonjė rol tė
    veēantė nė krijimin a mbajtjen e identitetit tė shqiptarėve
    myslimanė. Nė kėtė betejė fitoren e pandeh tė paracaktuar,
    pėr ē'arsye edhe mund tė shkruajė: "Letėrsia e
    bejtexhinjve, pėr shembull, njėfarė brumi i pėrzier
    shqiptaro-turk, u thye pėrfundimisht, si njė sajesė prej
    qerpiēi prej murit hijerėndė e monumental, ndonėse tė
    ftohtė, tė traditės sė letėrsisė dygjuhėshe
    shqiptaro-latine".

    Sa mė kujtohet, as Osman Myderrizi, as studiuesit e tjerė
    tė paktė para tij apo pas tij tė letėrsisė sė bejtexhinjve,
    nuk kanė shkruar se autorėt e saj ishin tė detyruar prej
    pushtetit turk qė tė shkruanin ashtu siē shkruanin,
    domethėnė se ajo letėrsi ishte e tillė ēfarė ishte sepse nė
    Perandorinė Otomane kishte njė doktrinė teorike-letrare
    dogmatike, sė cilės, deshėn s'deshėn, ishin tė detyruar t'i
    pėrmbaheshin shkrimtarėt, nė radhė tė parė shkrimtarėt
    shqiptarė. Sa dihet, nė Perandorinė Otomane nuk kishte njė
    formacion letrar, qė do tė quhej "realizmi otoman" apo,
    "realizmi despotik". Perandoria Otomane, si e thonė
    historianė tė saj evropianė, qė kanė jetuar nė Stamboll si
    pėrfaqėsues diplomatikė tė vendeve tė tyre evropiane, ishte
    njė shtet kur mė pak e kur mė shumė despotik, si mbretėritė
    e asaj kohe nė Evropė. Ka madje historianė evropianė qė
    thonė se Perandoria Otomane, sė paku deri nė shekullin XIX,
    ishte shtet qė e karakterizonte toleranca etnike. Mos tė
    ishte kėshtu, thonė ata, nuk do tė mbahej aq gjatė. Nė kėtė
    mbretėri ngjante, sigurisht, shpesh, qė fatkėqijtė e
    shpallur fajtorė tė nguleshin nė hunj, por edhe nė
    mbretėritė evropiane ngjante qė fatkėqijtė e shpallur
    fajtorė tė digjeshin nė turrė tė drurėve!

    Mund tė besohet se ndonjėri nga tė dėnuarit mė parė do tė
    zgjidhte djegien nė zjarr se nguljen nė hu, por mund tė
    kishte edhe tė tillė qė mė parė do tė zgjidhte nguljen nė
    hu se djegien nė zjarr! Barbaria politike ishte ligji i
    kohės edhe nė Azi edhe nė Evropė. Bejtexhinjtė shqiptarė
    shkruanin ashtu siē shkruanin jo pse ishin tė detyruar t'i
    nėnshtroheshin luftės sė Perandorisė Otomane "pėr zbehjen e
    identitetit shqiptar" dhe pėr "gjymtimin e trurit tė tyre",
    por pse vetė, vullnetarisht, kishin vendosur tė shkruanin
    ashtu: pėrzieshėm!

    Letėrsia e bejtexhinjve shkruhej prej vetjeve, qė kishin
    kryer farė shkolle fetare nė gjuhėn turke, arabe a
    persiane, ashtu siē shkruhej letėrsia e krishterė prej
    vetjeve qė kishin kryer farė shkolle a fakulteti nė gjuhėn
    latine. Ajo shkruhej prej vetjeve, tė cilėt, si shumėherė
    dhe shumėkund gjatė historisė, e kishin pranuar pushtetin,
    gjuhėn, kulturėn, p o l i t i k ė n , ideologjinė,
    zakonėsinė, rendin shoqėror tė pushtuesit: tė pushtuesit
    despotik, i cili, megjithatė, vėllezėrit e tyre tė besimit
    katolik dhe ortodoks i lejonte tė shkruanin qoftė shqip,
    qoftė latinisht, qoftė greqisht apo italisht. E tillė ēfarė
    ishte ajo pėrfaqėsonte pėr ta dhe lexuesit e tyre shijen e
    kohės, besimin dhe iluzionin e kohės. Letėrsia e
    bejtexhinjve ishte, pra, shprehje e vullnetshme e autorėve
    tė saj, ashtu siē ishte letėrsia katolike apo ortodokse
    shprehje e vullnetshme e autorėve tė tyre, ashtu siē ishte
    letėrsia e realizmit socialist shprehje e vullnetshme, edhe
    teorikisht e mbėshtetur, e Ismail Kadaresė nė kohėn e
    komunizmit. Letėrsia e bejtexhinjve shkruhej mbi temat
    fetare, si edhe letėrsia e krishterė. Letėrsia e
    bejtexhinjve, ndėrkaq, mė shpesh se letėrsia e krishterė,
    shkruhej edhe mbi tema laike dhe kjo do tė thotė se
    tematikisht ishte mė e pasur se ajo. Po t'i vlerėsojmė
    artistikisht, pa paragjykime fetare, letėrsinė e
    bejtexhinjve dhe letėrsinė e krishterė do tė mund tė themi
    se nuk dallojnė shumė njėra prej tjetrės, me pėrjashtim tė
    sibilave tė Pjetėr Bogdanit qė shquhen me vlerė estetike:
    janė letėrsi me vlera kryesisht modeste artistike. Por, aq
    sa e ul vlerėn e letėrsisė sė bejtexhinjve leksiku i huaj -
    turk, arab dhe persian, po aq e shton vlerėn historike
    gjuhėsore tė letėrsisė sė krishterė, nė mėnyrė tė veēantė
    tė letėrsisė katolike, pikėrisht gjuha shqipe e pėrdorur nė
    tė sado me shumė shtresa tė huaja.

    Ismail Kadare na bėn me dije, i gėzueshėm, se letėrsia e
    bejtexhinjve na qenka thyer pėrfundimisht "si njė sajesė
    prej qerpiēi" prej "murit hijerėndė e monumental, ndonėse
    tė ftohtė, tė traditės sė letėrsisė dygjuhėshe shqiptaro-
    latine". As historia e letėrsisė shqipe, as historia
    politike e popullit shqiptar nuk e dėshmojnė kėtė pohim
    poetik. Letėrsia dygjuhėshe shqiptaro-latine asnjėherė,
    gjatė asnjė shekulli, nuk ia ka vėnė pėrpara letėrsisė sė
    bejtexhinjve murin e saj "hijerėndė e monumental", prandaj
    edhe nuk e ka thyer, siē thuhet, "si njė sajesė prej
    qerpiēi". Letėrsitė nuk qėrojnė hesape mes vetes as me
    mure, as me qerpiēė! Letėrsitė dygjuhėshe shqiptarolatine,
    shqiptaro-greke dhe shqiptaro- turke, shqiptaro-arabe kanė
    bashkėjetuar, duke mos u takuar apo duke u takuar rrallė e
    tek, deri nė gjysmėn e dytė tė shekullit nėntėmbėdhjetė. Jo
    ato njėra- tjetrėn, po vetėm letėrsia e Rilindjes
    Kombėtare, qė nė jetėn e popullit shqiptar sjell idenė
    laike as katolike, as ortodokse, as myslimane, qė kryetemė
    tė saj bėn Kombin nė vend tė Fesė, do t'i tregojė
    historikisht jo pėrkatėse, historikisht tė tejkaluara ato
    letėrsi. Shkrimtarėt e Rilindjes do t'i pranojnė ato si
    traditė tė vetėn, pavarėsisht prej ideologjive fetare nė tė
    cilat mbėshteteshin jo pėr arsye artistike sa pėr arsye se,
    duke i pranuar qė tė tria, mund tė ndėrtohej ideologjia
    kombėtare shqiptare mbi sloganin: fe e shqiptarėve ėshtė
    shqiptaria. Ata I trajtonin ato letėrsi tė barasvlershme
    qoftė edhe pse ishin tė vetėdijshėm se nuk kishte arsye as
    etnike, as shoqėrore, as ideologjike qė autorėt e njėrės
    prej tyre tė shpalleshin mė tė aftė, mė tė talentuar se
    autorėt e tė tjerave.

    Mendja e shėndoshė nuk do t'I quante mė tė pa dhunti
    krijuese bejtexhinjtė se krijuesit e letėrsisė sė krishterė
    vetėm pse ishin myslimanė.

    Sado letėrsia e Rilindjes kombėtare e bėnte historikisht tė
    tejkaluar, letėrsia e bejtexhinjve, si edhe letėrsia e
    krishterė, do tė vazhdojė tė shkruhet edhe mė vonė, nė
    Kosovė, madje, deri te Lufta e Dytė Botėrore.

    Qėndrimi tepėr subjektiv, nga pikėpamje historiko-letrare I
    paarsyeshėm, i Ismail Kadaresė ndaj letėrsisė sė
    bejtexhinjve nuk merr fund me kaq. Ai shkruan se "gjatė
    kohės sė komunizmit u bėnė shumė pėrpjekje pėr ta
    rehabilituar kėtė letėrsi, me qėllimin meskin pėr t'ia
    kundėrvėnė letėrsisė tradicionale mesjetare, sidomos asaj
    katolike, qė regjimit nuk i pėlqente kurrsesi". Dhe, kėto
    pėrpjekje pėr "rehabilitimin" e saj bėheshin pavarėsisht
    pse studiuesit, qė "e morėn nėpėr duar, e panė se, pėrveē
    qė ishte qesharake pėr nga niveli, ajo ishte thellėsisht e
    pamoralshme".

    E pse ishte qesharake pėr nga niveli kjo letėrsi?

    Ishte qesharake pėr nga niveli pse nuk pėrshkohej prej
    besimit tė krishterė si letėrsia e krishterė, sidomos ajo
    katolike, po prej besimit mysliman!

    E pse ishte thellėsisht e pamoralshme kjo letėrsi?

    Ishte thellėsisht e pamoralshme jo aq pėr shkak se pjesa e
    saj erotike ishte e "mbushur me motive ashikėsh e
    dylberėsh", qė Shqipėria mund t'ia paraqiste Evropės sot"
    si dėshmi tė habitshme tė vizionit tė saj tė emancipuar pėr
    homoseksualizmin, dy shekuj pėrpara Evropės sė sotme", por
    pse "e ashtuquajtura letėrsi erotike, nė njė pjesė tė madhe
    tė saj s'ishte gjė tjetėr veēse bejte dhe lavde pėr
    pedofilinė. Ne - vazhdon Ismail Kadare - i dėgjojmė kėto
    kėngė edhe sot, por shtiremi sikur nuk i marrim vesh
    ē'thonė. Ato gjėmojnė disa herė nėpėr lokalet e natės,
    madje, nė programet televizive, e ne prapė shtiremi se nuk
    i kuptojmė".

    Kjo qė thotė shkrimtari ynė ėshtė e vėrtetė: nė pjesėn
    erotike tė kėsaj letėrsie kishte, si tė themi, pornografi,
    kishte homoseksualizėm, kishte ashikė e dylberė, kishte,
    ndoshta, edhe "bejte dhe lavde pėr pedofilinė"! Kishte
    shumė ēka nga ato qė mund tė shihen e mund tė dėgjohen edhe
    nė njė pjesė tė nėnkulturės sė sotme masive. Por, lexuesit
    e sprovės sė Ismail Kadaresė Identiteti evropian i
    shqiptarėve, qė mund tė kenė dėgjuar dhe lexuar se kush
    ishte kush nė kohėn e komunizmit, mund ta pyesin Ismail
    Kadarenė: ti qė ishe gjatė deputet i Kuvendit tė Republikės
    Popullore tė Shqipėrisė, qė ishe, njėkohėsisht, nėnkryetar
    i Frontit Popullor tė Shqipėrisė, qė edhe deputet, edhe
    nėnkryetar i Frontit Popullor ishe pėrzgjedhur si
    pėrfaqėsuesi mė i shquar i letėrsisė, njė, si mund tė
    thuhet, ideolog i krijimtarisė artistike komuniste, pse nuk
    e ngrije zėrin kundėr rehabilitimit tė letėrsisė sė
    bejtexhinjve dhe kundėr diskriminimit tė letėrsisė sė
    krishterė, sidomos asaj katolike? Do tė kishe argumente tė
    fuqishme: ruajtjen e masave popullore prej atyre qė
    kėndoheshin nė atė letėrsi: prej homoseksualizmit, qė aq
    fort e dėnonte komunizmi dhe prej pedofilisė, qė aq fort e
    dėnonte edhe komunizmi dhe e gjithė bota? Pse i lejoje
    vetes tė shkruaje nė sprovėn Mbi ndikimet e huaja dhe
    karakterin kombėtar tė letėrsisė, me tė cilėn i jepje
    pėrgjigje sprovės sė Rexhep Qosjes Letėrsia kombėtare dhe
    letėrsia botėrore ose afrimi pėrmes ndryshimeve: "Nuk ishte
    pak pėr letėrsinė tonė (tė realizmit socialist - R.Q) qė nė
    kėta tridhjetė vjet tė jetės sė saj tė ngrihet si njė
    protestė kundėr botės sė vjetėr, tė ndante llogaritė njė
    herė e pėrgjithmonė prej letėrsisė reaksionare zyrtare,
    dekadente dhe klerikale tė sė kaluarės..."?

    Po mirė, tė mos kėrkojmė mikut kosovar me uar Ismail Kadare
    tė gjeografisė nė ntitetit tė popujve ndryshme qė ata in e
    kulturės nė titetit tė shqiptarėve shumė prej Ismail
    Kadaresė nė atė kohė kur nuk ishte e lehtė tė thoshe
    lirisht ēka mendoje, sidomos ēka mendoje nė kundėrshtim me
    mendimet zyrtare, sado nė Shqipėri edhe nė atė kohė kishte
    intelektualė dhe qytetarė tė zakonshėm qė e thoshin
    mendimin mospajtues pavarėsisht prej pasojave. Por, hajde,
    ta kėrkojmė tė drejtėn dhe tė vėrtetėn prej Ismail Kadaresė
    sot! Nė qoftė se me tė drejtė ngre zėrin kundėr
    pornografisė tradicionale nė letėrsinė e bejtexhinjve e nė
    kėngėt popullore, pse nuk ngre zėrin edhe kundėr
    pornografisė nė nėnkulturėn tonė tė sotme? Mos pse ajo e
    para shprehet nė gjirin e ideologjisė fetare myslimane,
    kurse kjo e dyta nuk ėshtė nė lidhje me kėtė ideologji
    fetare? Nė qoftė se Ismail Kadarenė e shqetėsojnė lokalet
    dhe televizionet, nė tė cilat, ja, kėndohen kėngė pėr
    ashikėt, dylberėt, pedofilėt, pse nuk e shqetėsojnė po aq
    edhe filmat pornografikė, nė tė cilėt vajza tė reja
    pėrjetojnė pėruljen mė tė shtazėrishme qė mund tė
    imagjinohet e qė jepen rregullisht nė shumė televizione nė
    botė, qė i shohin tė rinjtė dhe qytetarėt tanė, qė duan t'I
    shohin? Nė qoftė se sinqerisht e shqetėsojnė kėngėt pėr
    dylberėt, ashikėt dhe pedofilėt, pse nuk e shqetėsojnė edhe
    kėngėt e shfrenimet pornografike nė klubet e natės, nė tė
    cilat pėr joshje ashikėrie pėrdoren edhe lloje tė ndryshme
    tė drogės? Pse nuk e ngre zėrin edhe kundėr kėtij
    zhgruanimi, "zhburrėrimi e zvetėnimi moral tė pashembullt"?


    Mos pse ajo e para na qenka Lindje, kurse kjo e dyta
    Perėndim?

    Mos pse kjo e dyta ėshtė dėshmi e identitetit modern
    evropian, kurse ajo e para ishte dėshmi e identitetit
    "lėngaraq", si e quan Ismail Kadare identitetin mysliman,
    tė cilin identiteti shqiptar, "si njė luan i zgjidhur nga
    zinxhiri", bėnte pėrpjekje ta hidhte "si leckė"! Bukur!
    Identiteti, si luan me zinxhirė nė qafė! Ku ėshtė parė luan
    i tillė? Me zinxhirė nė qafė!

    Betejės sė pabarabartė mes identitetit mysliman dhe
    identitetit shqiptar pas ēlirimit nga Perandoria Otomane i
    jep fund vetė Ismail Kadare kur thotė: "Kombet nuk
    ndryshohen as nga pushtimet e as nga konvertimet". Pėr tė
    dėshmuar sa serioz, sa shkencor, sa i qėndrueshėm ėshtė ky
    pohim i Kadaresė po e japim njė tė dhėnė. Nė Enciklopedinė
    linguistike tė Kembrixhit, tė autorit Dejvid Kristal,
    shkruan se deri sot, nė botė, janė shuar rreth njėzetmijė
    gjuhė, qė ishin gjuhė tė grupeve tė vogla etnike, tė fiseve
    dhe tė popujve. Me to mund tė besohet se janė shuar a janė
    pėrvetuar nga popuj tė tjerė edhe folėsit e tyre. Dhe, mund
    tė besohet se numri mė i madh i kėtyre grupeve, fiseve dhe
    popujve janė shuar a janė pėrvetuar nga popuj tė tjerė si
    pasojė e pushtimeve dhe e kolonializmit.

    Edhe historia shqiptare e pėrgėnjeshtron pėrgjithėsimin
    "teorik" tė Ismail Kadaresė: pushtimi turk ka sjellė
    konvertimin e mbi dy tė tretave tė popullit shqiptar, kurse
    ky konvertim ka sjellė njė identitet fetar, identitetin
    fetar mysliman, si pėrbėrės I identitetit tė pėrgjithshėm,
    historik shqiptar: i identitetit kombėtar shqiptar.
    Domethėnė: kombet mund tė ndryshohen shumė edhe nga
    pushtimet, edhe, sidomos, nga konvertimet.

    Thirrje pėr kthim nė fenė e tė parėve

    Pėrpos nė Shqipėrinė shtetėrore, ku, thotė Ismail Kadare,
    pėrkraheshin prej komunizmit, bejteve, muzikės, kėngėve,
    veshjeve, nė pėrgjithėsi, traditės myslimane, shqiptarėt do
    t'ia shohin sherrin edhe nė ish-Jugosllavinė. Dhe, do t'ia
    shohin sherrin jo vetėm nė Jugosllavinė mbretėrore, por
    edhe nė Jugosllavinė komuniste.

    Duke filluar prej viteve tė 50-ta tė shekullit njėzet,
    shkruan ai, shqiptarėt po treteshin: " I gjithė ngjyrimi
    kombėtar po zbehej me shpejtėsi. Muzika po orientalizohej
    mė fort se mė parė, veshjet e famshme tradicionale, ato qė
    edhe gjatė periudhės sė gjatė otomane ishin ruajtur, po
    zėvendėsoheshin, jo prej veshjeje tė kohės si kudo, por me
    petka arabe, qė nuk ishin njohur kurrė nė kėtė vend.
    Jugosllavia, kjo primadonė e "botės sė tretė", po i ofronte
    kėsaj bote popullsinė mė tė padėshiruar tė saj, shqiptarėt.
    Ajo pėrpiqej qė kėta tė ngjanin sa mė pak evropianė e aq mė
    shumė afrikano-veriorė e aziatikė". Megjithėse nė fund tė
    kėsaj fjalie do tė duhej tė vihej, sė paku njė pikėēuditje,
    Ismail Kadare e vė njė pikė tė zakonshme! Jugosllavia,
    "primadona" e botės sė tretė, po i afronte asaj bote
    popullsinė mė tė padėshiruar: shqiptarėt nė ndryshorin
    (variantin) afrikano-verior dhe aziatik! Domethėnė:
    popullsia mė e padėshiruar e kėsaj bote nuk ishin
    shqiptarėt, po vetėm shqiptarėt qė ngjanin "mė pak
    evropianė e aq mė shumė afrikanoveriorė e aziatikė"!
    Pėrfundimi i gjykimit tė kėtillė tė Ismail Kadaresė ėshtė
    ky: afrikano-veriori dhe aziatiku, pėr shkak se dallojnė
    prej evropianit, nuk kanė dinjitet tė barasvlershėm me tė.
    Ja edhe njė shpėrthim racist i shkrimtarit tonė - edhe njė
    qėrim hesapesh me turqit dhe me arabėt!

    Nuk ka dyshim se si nė Jugosllavinė mbretėrore ashtu edhe
    nė Jugosllavinė komuniste janė bėrė pėrpjekje tė ndryshme
    pėr shkombėzimin e shqiptarėve. Pėrpjekje pėr shkombėzimin
    e tyre, gjithsesi shumė djallėzore, ishte regjistrimi pa I
    pyetur, i njė numri shqiptarėsh si myslimanė apo si turq!
    Por, as nė Jugosllavinė mbretėrore, as nė Jugosllavinė
    komuniste shqiptarėt as nuk janė kandisur, as nuk janė
    detyruar qė tė orientalizojnė muzikėn e tyre, veshjen e
    tyre, pamjen e tyre vetėm e vetėm qė tė ngjajnė sa mė pak
    evropianė e sa mė shumė aziatikė, domethėnė turq dhe
    afrikano- veriorė, domethėnė arabė. Jo. Pėrkundrazi: ka
    ngjarė qė detyrueshėm tė "ēaziatizohen" dhe tė
    "ēafrikanizohen"! Kėshtu, pėr shembull; grave, nė shumė
    raste, me dhunė u ėshtė hequr ferexheja. Aziatizim dhe
    afrikanizim folklorik i shqiptarėve nė Kosovė, "duke
    filluar prej viteve tė 50-ta tė shekullit njėzet", nuk ka
    ngjarė. As nė Jugosllavinė mbretėrore, as nė Jugosllavinė
    komuniste, turqit nuk janė pėrbuzur, pėrkundrazi: janė
    ēmuar. Kudo ishin nė Jugosllavi - nė Kosovė, nė Maqedoni,
    ata ishin njė si shtresė e lartė; nė Kosovė ata ishin
    qytetarėt e qytetėruar tė Kosovės, fisnikėt e Kosovės. Ata
    trajtoheshin kėshtu qoftė edhe pėr shkak se si Jugosllavia
    mbretėrore ashtu edhe Jugosllavia komuniste kishte
    marrėdhėnie politike dhe shtetėrore me Turqinė tė mira, nė
    situata tė veēanta, jashtėzakonisht tė mira, kurse babai i
    Turqisė moderne, Ataturku, kishte qenė mik i mbretit
    Aleksandėr, ashtu siē kishte qenė kryetari i mėvonshėm,
    gjeneral Evreni, mik i Josip Broz Titos.

    Nė Serbi dhe, nė pėrgjithėsi, nė Jugosllavi nuk pėrbuzeshin
    siē i pėrbuz Ismail Kadare as veshja, as muzika turke apo
    arabe. Si muzika e veshja ashtu edhe veēori tė tjera
    orientale tė kulturės serbe shiheshin si njė mbetje
    historike, qė do tė duhej tė ruhej nė muze, nė teatėr apo
    nė festivale tė kėngės popullore. Tė rinjtė shqiptarė, qė
    kanė studiuar nė universitetin e Beogradit, mbajnė mend se
    nė dekanatin dhe sallat e Fakultetit tė Gjuhės dhe tė
    Letėrsisė Serbe mbahej portreti I madh me fes nė kokė i
    themeluesit tė gjuhės letrare serbe, Vuk Stefanoviq
    Karaxhiqit, i cili njihet edhe si autor i sloganit ku jeton
    qoftė edhe njė serb ėshtė tokė serbe, qė do tė bėhet
    slogani i nacionalizmit pushtues serb, duke filluar prej
    gjysmės sė parė tė shekullit nėntėmbėdhjetė. Nė teatrot
    serbe, qoftė edhe nė Beograd, mė shpesh se asnjė shfaqje
    tjetėr do tė shihej shfaqja e punuar sipas dramės sė
    shkrimtarit serb, Borisllav Stankoviq, Koshtana, nė tė
    cilėn tė gjithė personazhet janė tė veshur siē ishin veshur
    nė kohėn e Perandorisė Otomane - allaturka dhe argėtoheshin
    siē ishin argėtuar atėherė - allaturka!

    Ata qė urreheshin nė Jugosllavi, ata qė pėrbuzeshin nė
    Jugosllavi, nė Jugosllavinė mbretėrore dhe nė Jugosllavinė
    komuniste, mund tė ishin vetėm shqiptarėt. Ata ishin tė
    paracaktuar pėr tė bėrė punėt mė tė rėnda dhe mė tė pista
    nė Beograd e nė qytete tė tjera si mė tė mėdha nė tė dy
    Jugosllavitė: pėr tė bartur qymyrin dhe pėr tė fshirė
    rrugėt.

    Dhe ata qė ishin tė paracaktuar pėr dajakun e policisė dhe
    pėr plumbat e ushtrisė serbe kudo e, sidomos, nė kufirin me
    nėnėn Shqipėri, ishin kėsulėbardhėt - shqiptarėt, qė mbanin
    nė kokė qylafin, qė i binin fyellit dhe ēiftelisė! Vetėm
    ata, thuhej nė Klubin kulturor serb, ku pėrpunohej
    strategjia e zgjidhjes pėrfundimtare tė ēėshtjes shqiptare
    e ku ishte paraqitur edhe projekti i Vasa Ēubrilloviqit
    Shpėrngulja e arnautėve - para Luftės sė Dytė Botėrore dhe
    nė UDB-nė e Rankoviqit – pas Luftės sė Dytė Botėrore, e
    mbajnė kombin sepse vetėm ata nuk e ndėrrojnė qykėn lehtė!
    Nė kohėn kur Sllobodan Millosheviqi e kishte filluar tė
    ashtuquajturin jogurt - revolucionin, me qėllim qė tė
    pėrmbyste autonominė e Kosovės tė njohur nė vitin 1974 dhe,
    ashtu, mandej, t'I ndryshonte marrėdhėniet kushtetutore mes
    republikave tė ish-Jugosllavisė, serbėve qė prej Kosovės
    shkonin nėpėr Serbi pėr ta shprehur zėshėm mosdurimin e
    tyre ndaj shqiptarėve, nė Novi Sad tė Vojvodinės, u thuhej:
    kthehuni atje prej nga keni ardhur dhe qėrojini hesapet me
    ato kokat e gjipsuara! Vetėm ata ju vijnė haqesh ju! Jo
    shqiptarėt qė Ismail Kadare i pandeh tė veshur nė rroba
    turke (aziatike -thotė ai) dhe arabe (afrikanoveriore -
    thotė ai) po shqiptarėt, me kokė "tė gjipsuar", ishin ata
    qė duhej tė dėboheshin prej Kosovės, sepse prej tyre, prej
    vitalitetit tė tyre, prej qykės sė tyre, frikėsoheshin
    serbomėdhenjtė. Do ta provojmė kėtė nė vitin 1998 dhe nė
    gjysmėn e parė tė vitit 1999: fshati shqiptar ishte ai mbi
    tė cilin u derdh gjithė tėrbimi i shtazėrishėm i
    paramilitarėve, I policive nė uniforma tė ndryshme dhe i
    ushtrisė serbe dhe I cili u "pastrua etnikisht", pėr fat,
    vetėm pėrkohėsisht. E, kėta, "primadona e botės sė tretė",
    Jugosllavia, nuk do tė denjonte t'i vishte nė veshjet e
    miqve tė atėhershėm politikė: tė turqve dhe arabėve.

    Qėllimin e kėtyre bredhjeve tė tij fetare,
    politiko-historike, nėpėr Jugosllavinė mbretėrore dhe
    Jugosllavinė komuniste, Ismail Kadare do ta shpjegojė vetė
    kur shkruan: "Njė shekull mė pas - thotė ai - duke e
    zgjatur harkun kohor nė njė shekull edhe pse rrėfimin pėr
    orientalizimin e shqiptarėve nė Jugosllavi e kishte filluar
    nga vitet e 50-ta tė shekullit njėzet - kundėr propagandės
    serbe qė kėmbėngulte t'i jepte shqiptarėt si turq apo
    aziatikė tė ardhur vonė nė Ballkan, dhjetėra mijėra tė rinj
    myslimanė shqiptarė mė 1981-shin e 1991- shin, kėrkuan
    rrėnjėt e krishterimit tė hershėm shqiptar, aspak pėr arsye
    fetare, por thjesht pėr tė treguar se populli I tyre kishte
    qenė ngulitur nė Kosovė shumė shekuj pėrpara sllavėve".

    Sa shumė do tė befasohen "tė rinjtė myslimanė shqiptarė"
    kur ta lexojnė kėtė pohim propagandistik tė koniunkturshėm
    tė Ismail Kadaresė. Rinia studentore dhe shkollore e
    Kosovės, as nė vitin 1981, as nė vitin 1989-1990, nuk ėshtė
    ngritur nė demonstrata "pėr tė kėrkuar rrėnjėt e
    krishterimit tė hershėm shqiptar". Demonstratat e vitit
    1981 dhe tė vitit 1989-1990 nuk janė bėrė as pėr tė kėrkuar
    rrėnjėt e paganizmit ilir, as tė krishterimit tė hershėm,
    as tė krishterimit tė vonshėm, as tė myslimanizmit tė
    hershėm a tė vonshėm. Jo dhe jo. Kėrkimi i rrėnjėve tė
    krishterimit tė hershėm do tė bėhet zbulim I komunistėve tė
    kthyer shpejt e shpejt nė gjoja demokratė pas viteve tė
    '90-ta, tė cilėt do ta kuptojnė se duke i kėrkuar ato
    rrėnjė do tė mundė tė pėrfitojnė politikisht pėr karrierat
    e tyre! Dhe, disa prej tyre edhe do tė pėrfitojnė: do tė
    dėgjohet pėr ta dhe do tė jenė tė ndihmuar nė pėrparimin e
    tyre. Tė rinjtė e ngritur nė demonstratat e vitit 1981 dhe
    1989-1990 nuk do tė kėrkojnė rrėnjė, sepse ata rrėnjėt i
    kishin me vete si nė shtėpi, nė shkolla e nė fakultete
    ashtu edhe nė demonstrata. Nė qoftė se, megjithatė, do tė
    pranojmė se do farė rrėnjėsh i kėrkonin, atėherė duhet tė
    thuhet e vėrteta: tė vetmet rrėnjė qė disa prej tyre
    kėrkonin mė 1981, fatkeqėsisht, ishin rrėnjėt
    marksiste-leniniste!

    Ata nuk ishin ngritur nė demonstrata as "pėr tė treguar se
    populli i tyre kishte qenė ngulitur nė Kosovė shumė shekuj
    pėrpara sllavėve". Ata brohorisnin: jemi shqiptarė jo
    sllavė, jo pėr tė thėnė se shqiptarėt janė rrėnjės, banorė
    mė tė hershėm tė Kosovės se serbėt, po pėr tė thėnė se
    Kosova as etnikisht, as historikisht s'i takon
    Jugosllavisė. Ata nuk ishin ngritur nė demonstrata as pėr
    arsye fetare, as pėr arsye arkeologjike, historike a
    linguistike. Pėr kėtė as nuk kishin nevojė, as nuk kishin
    kohė. Ngulitjen e popullit tė tyre nė Kosovė pėrpara
    sllavėve e kishin dėshmuar arkeologėt, historianėt dhe
    gjuhėtarėt e shquar shqiptarė: Hasan Ceka, Skėnder Anamali,
    Muzafer Korkuti, Vangjel Toēi, Neritan Ceka, Aleks Buda,
    Arben Puto, Kristo Frashėri, Stefanaq Pollo, Kristaq
    Prifti, Ali Hadri, Gazmend Shpuza, Eqrem Ēabej, njė varg
    shkencėtarėsh tė huaj - gjermanė, francezė, italianė,
    bullgarė, kroatė, boshnjakė, madje, edhe ndonjė serb. Ata
    nuk e lodhnin mendjen atėherė tė shqiptojnė nė demonstrata
    parullat fetare qė Ismail Kadaresė do t'i duhen dhjetė a
    njėzetepesė vjet mė vonė pėr koniunkturėn e tij politike
    dhe letrare. Ata ishin ngritur nė demonstrata pėr ta bėrė
    botore njė kėrkesė shumė mė tė rėndėsishme: kėrkesėn pėr
    Kosovėn republikė e cila, mbasi tė bėhej republikė, do tė
    mundė tė bashkohej me, si thuhej atėherė, shtetin amė -
    Shqipėrinė.

    Cili s'ėshtė misioni I Shqipėrisė

    Nxitimi pėr tė qenė politikisht i koniunkturshėm atje ku ai
    shumė dėshiron tė jetė i koniunkturshėm, do tė bėjė qė
    Ismail Kadare tė predikojė njė ide politike oh sa tė
    palejueshme pėr Shqipėrinė dhe njė ide politike, oh sa tė
    palejueshme pėr tė si krijues!

    Ta dėgjojmė me ē'vetėbesim e predikon kėtė ide ai.

    "Klisheja krejtėsisht e gabuar e pėrftimit tė Shqipėrisė si
    vend ndėrmjetės, njė sanduiē midis Lindjes dhe Perėndimit,
    njė qytetėrim as ashtu, as kėshtu, thėnė ndryshe njė "vend
    i as-asit", s'na bėn kurrfarė nderi. Sė pari, sepse nuk
    ėshtė e vėrtetė, sė dyti, sepse tė lakmosh njė cilėsim tė
    tillė, ėshtė njėlloj si tė vetėshpallesh "gjysmak", qė nė
    shqip midis tė tjerash do tė thotė "tarrallak". Ideja e
    pėrhapur andejkėndej, dhe fatkeqėsisht e pėrkrahur nga
    Qosja, se "fati ynė historik ėshtė i paracaktuar pėr tė
    sendėrtuar zbutjen e kundėrshtimeve midis Lindjes dhe
    Perėndimit", tė kujton njė nga njollat (e) historisė
    shqiptare, kapardisjen e Shqipėrisė komuniste pėr kinse
    misionin e saj planetar pėr mbrojtjen e
    marksizėm-leninizmit.

    Ide tė tilla delirante, ato me tė cilat, Shqipėria, pėr njė
    kohė tė gjatė, u bė gazi i botės, u kanė ardhur nė majė tė
    hundės shqiptarėve".

    Ēfarė margaritari politik!

    Ēfarė margaritari diplomatik!

    Ēfarė margaritari historik!

    Ēfarė margaritari gjuhėsorstilistik!

    Pėr ta kuptuar plotėsisht, me tė gjitha ngjyresat
    politiko-diplomatike, dhe tragjiko-komike kėtė katekizėm
    politik tė Ismail Kadaresė ėshtė e nevojshme ta kthejmė nė
    trajtė tė bashkėbisedimit.

    Ēka ėshtė pohimi i Rexhep Qosjes se fati historik i
    popullit shqiptar ėshtė i paracaktuar pėr tė sendėrtuar
    zbutjen e kundėrshtimeve midis Lindjes e Perėndimit?

    Ėshtė njė klishe krejtėsisht e gabuar e pėrftimit tė
    Shqipėrisė si vend ndėrmjetės, njė sanduiē midis Lindjes e
    Perėndimit.

    Thėnė ndryshe?

    Thėnė ndryshe do tė thotė njė vend i as-as- it.

    Ēka s'na bėn ky pohim i Rexhep Qosjes?

    S'na bėn kurrfarė nderi.

    Pse s'na bėn kurrfarė nderi pohimi pėr Shqipėrinė si vend
    ndėrmjetės, qė mund tė zbusė kundėrshtitė midis Lindjes dhe
    Perėndimit?

    Sepse, kjo sė pari nuk ėshtė e vėrtetė.

    E sė dyti?

    Sė dyti, sepse tė lakmosh njė cilėsim tė tillė, tė lakmosh
    tė bėhesh ndėrmjetės ėshtė njėlloj si tė vetėshpallesh
    gjysmak.

    Ēka do tė thotė gjysmak nė shqip?

    Gjysmak nė shqip, midis tė tjerash, do tė thotė
    "tarrallak".

    A ėshtė kjo ide qė i pari e paraqet publikisht Rexhep
    Qosja?

    Kjo ėshtė ide e pėrhapur andej-kėndej?

    Nuk mė kujtohet qė pėr kėtė ide tė kem lexuar nė gazetat
    tona a tė kem dėgjuar

    nė mediat tona elektronike.

    S'ka pėrgjigje!

    Idetė e pėrhapura andej kėndej kanė njė shqiptues tė parė.

    S'ka pėrgjigje!

    Duket, megjithatė, se shqiptues i parė publik I kėsaj ideje
    djallėzore, kėsaj klisheje, tė jetė Rexhep Qosja.

    S'ka pėrgjigje!

    Ēka tė kujton kjo ide e Rexhep Qosjes e pėrftimit tė
    Shqipėrisė si vend ndėrmjetės, njė sanduiē midis Lindjes
    dhe Perėndimit, njė qytetėrim as

    ashtu, as kėshtu?

    Mė kujton njė nga njollat e historisė shqiptare,
    kapardisjen e Shqipėrisė komuniste pėr kinse misionin e saj
    planetar pėr mbrojtjen e marksizėm-leninizmit?

    Ėhė! Po cili ėshtė kontributi yt nė kapardisjen e
    Shqipėrisė komuniste pėr kinse misionin e saj planetar pėr
    mbrojtjen e marksizėm-leninizmit?

    S'ka pėrgjigje!

    Sa kap numri i vjershave, tregimeve, romaneve, sprovave,
    artikujve, referateve, intervistave me tė cilat ti i ke
    shėrbyer posaēėrisht shumė asaj kapardisjeje tė Shqipėrisė
    nė kohėn e komunizmit pėr kinse misionin e saj planetar pėr
    mbrojtjen e marksizėm- leninizmit?

    S'ka pėrgjigje!

    A dėshiron t'i pėrkujtojmė titujt e tyre dhe tė shėnojmė
    ndonjė citat si mė tė gjatė? S'ka pėrgjigje!

    Si mund tė cilėsohet ideja e Rexhep Qosjes pėr pėrftimin e
    Shqipėrisė si vend ndėrmjetės, njė sanduiē midis Lindjes
    dhe Perėndimit, njė qytetėrim as ashtu, as kėshtu?

    Mund tė cilėsohet si ide delirante?

    Deri ku ju kanė ardhur idetė e tilla delirante shqiptarėve?


    Idetė e tilla delirante, me tė cilat pėr njė kohė Shqipėria
    u bė gazi i botės, u kanė ardhur nė majė tė hundės
    shqiptarėve.

    E pse idetė e tilla delirante ju kanė ardhur nė majė tė
    hundės shqiptarėve? A vetėm pse i shqipton Rexhep Qosja?

    Sepse idetė e tilla po "shkaktojnė ēoroditjen kryesore nė
    politikėn shqiptare. Njė pjesė e madhe e politikanėve
    flasin gjithė ditėn pėr Evropėn dhe Perėndimin, por
    mendjen, me sa duket, e kanė nga Lindja. Nga Lindja nė tė
    gjithė gamėn qė ajo ngėrthen: Lindja e Mesme, ish-lindja
    sovjetike, e po tė mos mjaftojė kjo, edhe ajo kineze
    maoiste".

    E pabesueshme! Vėrtet delirante! Lindjefobi! Myslimanofobi!
    Myslimanofobia e Ismail Kadaresė, vėrtet, ėshtė delirante!
    Dhe, ėshtė e leverdishme!



    RRESHQITJE POLITIKE DHE INTELEKTUALE

    Bėni krahasim! Sa kundėrhistorik e sa shkurtpamės ėshtė mendimi i Ismail Kadaresė, gabimisht i pandehur si i koniunkturshėm sot, me tė cilin ia mohon Shqipėrisė, me mbi dy tė tretat e popullsisėmyslimane, misionin qė ia kanė paracaktuar historia dhe gjeografia

    NGA REXHEP QOSJA



    Politika e kėshtjellėzimit
    Shkrimtari Ismail Kadare jo vetėm se kundėrshton, dėnon, zhvlerėson, duke e quajtur, madje, njollė nė historinė e Shqipėrisė, pohimin tim se "fati ynė historik ėshtė i paracaktuar pėr tė sendėrtuar zbutjen e kundėrshtimeve mes Lindjes e Perėndimit", por njėkohėsisht merr nė thumb tė gacatores sė tij edhe atė pjesė tė politikanėve shqiptarė, qė bėjnė politikėn e bashkėpunimit politik, diplomatik, ekonomik dhe, pse jo, kulturor tė Shqipėrisė me tė gjitha vendet pa dallim race, kombėsie, feje, ideologjie. Shihet qartė: Ismail Kadare e ngre zėrin, zėshėm, vendosmėrisht, kundėr ēdo kontakti tė Shqipėrisė me vendet e Lindjes sė Afėrme e tė Lindjes sė Mesme, domethėnė me vendet islamike, duke pėrfshirė kėtu, madje, edhe ish-republikat aziatike sovjetike, si vende me popullsi kryesisht myslimane. A ėshtė e mundshme? Dhe, pėrpos vendeve myslimane, Ismail Kadare e ngre zėrin edhe kundėr ēdo bashkėpunimi tė Shqipėrisė me Kinėn, e cila, pėr tė, vazhdon tė jetė maoiste, si nė kohėn kur e ka shkruar romanin Dasma - jehonėn e revolucionit kulturor kinez nė letėrsinė shqipe! Siē e kėshillonte dikur Shqipėrinė komuniste qė tė mbahej larg, sa mė larg, prej imperializmit perėndimor dhe sa mė larg prej revizionizmit sovjetik, Ismail Kadare e kėshillon tani Shqipėrinė demokratike qė tė mbahet larg, sa mė larg, prej vendeve islamike! A ka nevojė fare tė shpjegohen burimet dhe frymėzimet e kėsaj myslimanofobie nė tė vėrtetė tė kėtij kėshtjellėzimi tė ri nė mėnyrė tė koniunkturshme tė Ismail Kadaresė? Jo. Por ka nevojė tė thuhen edhe disa fjalė pėr zhvlerėsimin politik dhe historik qė i bėn ai mendimit tim mbi fatin e paracaktuar historik tė Shqipėrisė pėr zbutjen e kundėrshtimeve midis Lindjes dhe Perėndimit. Pėr fatin e popujve tė tyre, dhe pėr fatin e kulturave e tė qytetėrimeve tė tyre ėshtė i madh numri i intelektualėve nė Perėndim dhe nė Lindje, tė cilėt as nė kohėn e Luftės sė Ftohtė nuk janė pajtuar me kėshtjellėzimin e popujve e tė shteteve tė tyre, tė cilėt kanė predikuar dhe tė cilėt predikojnė lidhjet, bashkėpunimet, bashkėmarrėveshjet midis Perėndimit dhe Lindjes, midis qytetėrimit tė krishterė dhe qytetėrimit mysliman. Dhe, fatmirėsisht, numri i tyre tani ėshtė nė rritje si pas Luftės sė Dytė Botėrore. Janė kėta intelektualė, tė cilėt jo vetėm se nuk e kundėrshtonin dhe nuk e kundėrshtojnė, dhe jo vetėm se e predikonin dhe e predikojnė, por e quanin dhe e quajnė tė fisėm misionin historik tė vendit tė tyre pėr zbutjen e kundėrshtimeve midis Lindjes dhe Perėndimit. Dhe, pėr mė tepėr, kėtė fat tė rėndė, tė vendit tė tyre e quanin dhe e quajnė tė shenjtė. Po e citoj njėrin prej tyre: po e citoj shkrimtarin grek, Nikos Kazanxhakis, i cili nė romanin e tij tė lavdishėm, njė kryevepėr e letėrsisė botėrore, Letėr El Grekos, pėrkthyer shqip nga Miēo Gubera e tė botuar nga Shtėpia Botuese Eugen, nė vitin 2001, pėrpos tė tjerash, shkruan: "Pozicioni i Greqisė ėshtė me tė vėrtetė tragjik; pėrgjegjėsia e Greqisė sė sotme ėshtė dėrrmuese; ajo ngarkon mbi supet tona njė detyrė tė rrezikshme, tė vėshtirė pėr t'u plotėsuar. Forca tė reja ngrihen nga Lindja, po ashtu forca tė reja ngrihen nga Perėndimi dhe Greqia qėndron gjithmonė midis kėtyre dy shtysave qė pėrplasen e bėhet edhe mė shumė vendi i vorbullave. Perėndimi ndjek traditėn e logjikės e tė kėrkimit, turret pėr tė pushtuar botėn; Lindja, shtyrė nga forca tė tmerrshme tė subkoshiencės, pėrpiqet edhe ajo tė pushtojė botė. Greqia, ndėrmjet tyre, kryqėzimi gjeografik e shpirtėror i botės, ka detyrė sėrishmi t'i pajtojė kėta dy sulmues tė mėdhenj, duke arritur sintezėn e tyre. A do tė mundet? Fat i shenjtė, tmerrėsisht i hidhur". Bėni krahasim! Sa i thjeshtė ėshtė mendimi im pėr fatin e paracaktuar historik tė Shqipėrisė pėr tė zbutur kundėrshtitė midis Lindjes dhe Perėndimit nė krahasim me mendimin e autorit grek, i cili nuk ishte njeri pa paragjykime politike dhe ideologjike, por, megjithatė, ishte humanist i vetėdijshėm pėr misionin qė historia ia kishte caktuar vendit tė tij: jo vetėm pėr tė zbutur, si them unė pėr Shqipėrinė, kundėrshtimet mes Lindjes e Perėndimit, po pėr tė bėrė sintezėn e tyre. Bėni krahasim! Sa kundėrhistorik e sa shkurtpamės ėshtė mendimi i Ismail Kadaresė, gabimisht i pandehur si i koniunkturshėm sot, me tė cilin ia mohon Shqipėrisė, me mbi dy tė tretat e popullsisėmyslimane, misionin qė ia kanė paracaktuar historia dhe gjeografia, pėr tė luajtur rol, vėrtet, ndėrmjetėsues, pėr tė qenė jo "sanduiē", po subjekt historik, qytetėrues, moral nė zbutjen e kundėrshtimeve mes Lindjes e Perėndimit sot! Sa pėrjashtues dhe moralisht i mjerė ėshtė mendimi i Ismail Kadaresė nė krahasim me mendimin e gjeniut grek, Nikos Kazanxhakis, i cili Greqinė, me fare, fare pak popullsi myslimane dhe jo greke, e sheh si ndėrmjetėsuese, madje si vend pajtimi, ku do tė arrijnė sintezėn e tyre Lindja e Perėndimi, i cili Greqinė e sheh ēka ajo ishte e do tė jetė: kryqėzimi gjeografik e shpirtėror i dy botėve. E kush e sheh njėmendėsinė shqiptare tė tillė ēfarė ėshtė, kush e sheh njėmendėsinė shqiptare pa paragjykime fetare e politike, kush e sheh njėmendėsinė shqiptare pa e shpėrnjohur pėr shkak tė leverdive tė veta tė ēastshme, do tė thotė: mė parė se Greqia - me fare pak popullsi myslimane dhe jogreke, ėshtė Shqipėria (me Kosovėn dhe Maqedoninė Perėndimore)- me mbi dy tė tretat popullsi tė besimit mysliman, ėshtė, pra, Shqipėria ai kryqėzimi gjeografik dhe shpirtėror i dy botėve, i Lindjes dhe i Perėndimit, qė ka misionin historikisht tė paracaktuar pėr zbutjen e kundėrshtive tė tyre. E kuptueshme. Tokat shqiptare janė ato nė tė cilat, mė dukshėm e mė krijueshėm se kudo nė Ballkan apo nė botė, ka ngjarė takimi i Lindjes dhe i Perėndimit, ėshtė arritur bashkimi midis qytetėrimit tė krishterė dhe qytetėrimit mysliman. Kultura dhe qytetėrimi shqiptar, ashtu si i ka trashėguar brezi ynė - brezi qė i afrohet fundit tė jetės, ėshtė dėshmia e kėsaj. Dhe, bashkėjetesa shumėshekullore e harmonishme fetare nė tokat shqiptare ėshtė dėshmia e mrekullueshme e kėsaj. Dhe, ky mision i paracaktuar i Shqipėrisė nuk e nxjerr Shqipėrinė sot as gjeografikisht, as shpirtėrisht, as politikisht prej Evropės. Pėrkundrazi, pikėrisht pėr shkak tė kėtij misioni, do tė duhej ta bėnte mė tė dėshiruar pėr Bashkimin Evropian. Mos mendojmė ne se Evropa dhe Amerika do tė na ēmojnė, vėrtet, pse prodhojmė kėso mendimesh pėrjashtuese, si tė Ismail Kadaresė, qė na kthejnė nė kohėn e Luftės sė Ftohtė? Mos mendojmė ne se Amerika dhe Evropa do tė na ēmojnė, vėrtet, mė shumė pse ministrin spanjoll tė Punėve tė Jashtme e presim gojėkyēur vetėm pse kishte ardhur nė Tiranė pėr tė frymėzuar pikėrisht rolin zbutės tė Shqipėrisė, me njė pjesė tė madhe tė popullsisė sė besimit mysliman, nė marrėdhėniet e sotme midis Lindjes myslimane dhe Perėndimit tė krishterė? Mos mendojmė ne se Amerika dhe Evropa duan tė na konvertojnė nė tė krishterė pėr tė na pėrdorur nė "luftėn" fetare midis qytetėrimit tė krishterė dhe qytetėrimit islamik? Jo. Kjo nuk ėshtė ardhmėria jonė. Dhe, kjo nuk ėshtė ardhmėria e qytetėrimeve. Dhe, kjo nuk ėshtė politika e Perėndimit. Kjo nuk duhet tė jetė dhe historikisht nuk do tė mund tė jetė politika e Shqipėrisė. Kjo mund tė jetė vetėm rrėshqitje politike dhe intelektuale e Ismail Kadaresė. Identiteti i nėnēmuar Prej hidhėrimit mospajtues me tė cilin reagon ndaj pohimit tim se nė identitetin shqiptar janė tė pėrmbajtur pėrbėrės tė krishterė dhe pėrbėrės myslimanė, se identiteti kombėtar shqiptar nė tė vėrtetė ėshtė njė pėrgjithėsi, njė e pėrbashkėt, njė e tėrė e gjerė, e identitetit fetar tė krishterė dhe e identitetit fetar mysliman, nė tė cilėt janė bashkuar edhe pėrbėrės historikė, kulturorė, zakonorė, moralė e tė tjerė edhe mė tė pėrparshėm; prej pėrzgjedhjes sė njėanshme tė disa tė dhėnave apo trillimit tė disa tė tjerave; prej analizės dhe shpjegimit tė njėanshėm tė tyre, kur e kur tė cekėt e tė njėanshėm deri nė naivitet dhe, mė nė fund, prej disa pėrgjithėsimeve qė bėn, del qartė se Ismail Kadare mohon tė vėrtetėn dhe tė drejtėn pėr identitetin shqiptar i tillė ēfarė ėshtė dhe madhėron njė identitet evropian shqiptar sot tė mbajtur prej tij nė shemėrim tė supozuar me identitetin mysliman tė Lindjes. Qėndrimi shpėrfillės ndaj identitetit mysliman nė identitetin e gjithėsishėm shqiptar nuk ka se si tė pėrjetohet ndryshe, pėrpos si fyerje prej shqiptarėve myslimanė qė si pėrbėrės tė identitetit tė vet kombėtar e ēmojnė edhe fenė myslimane me tė gjitha tė veēantat e saj shpirtėrore, morale dhe qytetėruese. Mund tė thuhet kėshtu sepse nė gjykimet e tij janė shpėrfillur: adetet qė shoqėrojnė ceremonitė e lindjes, tė martesės dhe tė varrimit; mėnyra tė jetės nė shtėpi dhe nė shoqėri; ceremonitė fetare nė ndėrtesat dhe nė vendet e kultit; veshjet me tė cilat shumė gra myslimane vishen nė shtėpitė e tyre apo edhe dalin nė qytete; muzika popullore me veēori tė muzikės orientale; vallet popullore me veēori tė valleve orientale; kuzhina popullore me veēori tė kuzhinės orientale; arti popullor nė tė cilin janė tė pėrmbajtura motive dhe veēori tė tjera tė artit popullor turk dhe arab; krijimtaria letrare, fetare, iluministe, pedagogjike, morale, dokumentare e shkruar me alfabetin arab; monumentet fetare kulturore siē janė xhamitė, teqetė dhe tyrbet, numri i tė cilave, posaēėrisht i xhamive, ėshtė i madh nė Shqipėri, nė Kosovė dhe nė tė gjitha trevat ku jetojnė shqiptarė nė Ballkan; urat dhe kėshtjellat e ngritura nė kohėn e Perandorisė Otomane vlera kulturore historike e tė cilave ėshtė e madhe; objektet e arkitekturės bashkėkohore, nė tė cilat shihen pėrbėrės tė arkitekturės tradicionale orientale; qytetet e njohura shqiptare si Shkodra, Berati, Vlora, Prizreni, Gjakova, Peja, Gjirokastra e tė tjera, nė tė cilat arkitektura evropiane paraqitet vonė, kryesisht, gjatė Luftės sė Dytė Botėrore dhe nė kohėn e komunizmit. Nė turrin e tij shpėrfillės tė pėrbėrėsve myslimanė nė tė vėrtetė tė identitetit mysliman nė identitetin e gjithėsishėm shqiptar, Ismail Kadare ka shkuar aq larg sa ka shpėrfillur edhe emrat e mbiemrat e disa milionė shqiptarėve e kjo do tė thotė se ka shpėrfillur qytetėrimin qė i ka krijuar ata! Dhe, jo vetėm kaq. Nė kėtė turr shpėrfillės Ismail Kadare ka shkuar edhe mė larg: ka shpėrfillur edhe emrin e vet, Ismail, sigurisht duke mos dashur ta pranojė se edhe emri i tij e nėnkupton njė qytetėrim - se ėshtė shprehja e tij dhe njė identitet - se ėshtė dėshmia e tij. Domethėnė: nė kėtė turr tė myslimanofobisė sė tij, tė supozuar tė leverdishme sot, ai ka shpėrfillur njė qytetėrim - njė sistem vlerash materiale e shpirtėrore, zakonesh, rregullash, shprehish, virtytesh e vesesh, qė karakterizojnė identitetin mysliman tė shqiptarėve myslimanė e qė, bashkė me identitetin e krishterė tė shqiptarėve tė krishterė, ėshtė i pėrmbajtur nė identitetin e pėrbashkėt: nė identitetin kombėtar shqiptar. A ėshtė e mundshme? Mos ka dashur Ismail Kadare t'i bėjė tė verbėr dhe t'i bėjė tė shurdhėr evropianėt qė kanė qenė ndonjėherė nė Shqipėrinė shtetėrore, nė Kosovė dhe nė Maqedoni? Dhe, mos ka dashur Ismail Kadare tė na bėjė edhe ne tė verbėr dhe tė shurdhėr: tė mos shohim ēka shohim dhe tė mos dėgjojmė ēka dėgjojmė! Dhe, tė mos jemi edhe ēka jemi! Po, kjo ėshtė e drejta e tij: njeriu mund tė bėjė me veten ēka tė dojė. Nuk mund tė bėjė ēka tė dojė, ndėrkaq, me tė tjerėt: me identitetin e tyre. Mbas pėrmbysjes sė komunizmit kjo quhet shkelje e tė drejtave dhe lirive themelore tė njeriut.

  10. #100
    i/e larguar Maska e forum126
    Anėtarėsuar
    05-10-2003
    Vendndodhja
    USA
    Postime
    1,198
    Kadare, Evropa dhe jeta jonė



    Si ta sjellim Evropėn nė jetėn tonė Nuk ka dyshim se rruga qė ka ndjekur Ismail Kadare pėr ta treguar evropian identitetin tonė, ėshtė e gabuar dhe ėshtė e gabuar pėr dy arsye: e para, pse prej identitetit tonė ėshtė pėrpjekur tė heqė ato qė nuk mund tė hiqen, dhe e dyta, pse nė jetėn tonė nuk po i sheh ato qė do tė duhej tė hiqeshin. Duke vrapuar nėpėr histori, ai nuk u ėshtė afruar pothuaj fare ēėshtjeve kryesore nė jetėn e sotme shqiptare. Pse Evropa po i afron shqiptarėt mė ngadalė se popujt e tjerė tė Ballkanit? Sigurisht jo pėr shkak se nė identitetin e tyre, nė atė pėrgjithėsinė, nė atė tė tėrėn, qė i themiidentitet kombėtar i shqiptarėve, ėshtė i pėrmbajtur edhe identiteti mysliman i numrit mė tė madh tė tyre. Siē shkruan Rexhep Meidani nė artikullin “Eurobarometri dhe barometri shqiptar”, tė botuar nė gazetėn “Panorama”, mė 11 janar 2005, Agjencia e Komisionit Evropian pėr Hulumtimin e Opinionit dėshmon se vetėm 33 pėr qind e qytetarėve evropianė e pėrkrahin pranimin e Shqipėrisė nė Bashkimin Evropian, kurse Bosnjėn e Hercegovinėn 40 pėr qind. Kjo e dhėnė dėshmon mjaftueshėm se nuk ėshtė feja myslimane e shumicės sė shqiptarėve arsyeja pse ata dėshirohen mė pak se tė tjerėt nė Bashkimin Evropian, se po tė ishte feja arsyeja, atėherė mė pak se shqiptarėt do tė ishin tė dėshiruar boshnjakėt. Arsyeja e vėrtetė pse shqiptarėt dėshirohen mė pak se tė tjerėt nė Bashkimin Evropian, nė tė vėrtetė ėshtė joevropa e sotme nė jetėn e tyre tė sotme politike dhe shtetėrore, janė mentalitetet, shprehitė, sjelljet, veprimet, tė bėrat e palejueshme, jodemokratike, primitive nė politikėn e tyre tė sotme, qė po ua vrasin sytė evropianėve qė na vizitojnė, a qė janė nė Kosovė, qė u kanė ardhur nė majė tė hundės edhe shqiptarėve e pėr tė cilat Ismail Kadare nuk e quan tė nevojshme tė bėjė fjalė nė sprovėn e tij “Identiteti evropian i shqiptarėve”. Dhe, kėto mentalitete, shprehi, sjellje, veprime, tė bėra tė palejueshme, jodemokratike, nė thelb cenuese pėr identitetin tonė nė sytė e tė tjerėve, aq sa janė orientale janė edhe oksidentale, aq sa janė burimore janė edhe tė mėsuara prej botės sė huaj tė djeshme dhe tė sotme. Nė qoftė se kjo ėshtė e vėrtetė, atėherė pėr njė intelektual shqiptar, qė do tė merrej me ēėshtjen e pėrbėrė tė identitetit, shumė mė e arsyeshme se tė shemėrojė identitetin kombėtar shqiptar dhe identitetin mysliman, qė tė shemėrojė Lindjen dhe Pėrėndimin nė kulturėn dhe nė qytetėrimin tonė, ėshtė tė bėjė betejėn mendore pikėrisht kundėr kėsaj joevrope tė sotme nė politikėn dhe nė jetėn tonė tė sotme. Ėshtė e rėndėsishme pėr tė sotmen dhe pėr tė nesėrmen tonė evropiane, qė tė ngremė zėrin e tė mos lejojmė qė nė heshtje tė bėhen pėrbėrės tw identitetit tonė: kultura e kuptuar vetėm si e drejtė e jo, para sė gjithash, si obligim; shteti i privatizuar qė po ngjan nė Shqipėri e nė Kosovė; shteti i kuptuar kryekėput si pushtet mbi popullin e jo si servis i tij; politika e kuptuar si sundim urdhėrdhėniesh e jo si qeverisje demokratike; tribalizmi dhe krahinorizmi tė dėshmuar jo vetėm nė zgjedhje, nė organizimin partiak e nė administratė, po edhe nė gjykimet politike tė njerėzve tė politikės; konflikti i ideve moderne dhe i shoqėrisė sė mbyllur folklorike; trajtimi i pabarabartė i dinjitetit tė feve, qė mund tė cenojė baraspeshėn e tyre historike dhe tė ndikojė nė ēintegrimin e shoqėrisė; politika e njerėzve tė papėrgjegjshėm qė ia mėsojnė popullit papėrgjegjėsinė, shfrenimin, shumėfytyrėsinė, paqėndrueshmėrinė morale, shndėrrimet servile; lidhja pushtet-medie qė sjell uzurpimin dhe shpėrdorimin e sovranitetit tė popullit dhe shpėrfilljen e tė drejtave dhe tė lirive tė qytetarėve; vetitė e pushteteve despotike siē janė vrazhdėsia, arroganca, hipokrizia, nėnshtrimi para tė fuqishmėve dhe pėrēmimi i tė vegjėlve; tirania e vazhdueshme e gėnjeshtrave; demokracia frikėsuesepredikimi i demokracisė me britmė, me kėrcėnime, me gėnjeshtra dhe me urrejtje; trajtimi i partive si firma tregtare mė parė se si organizata qė reformojnė shoqėrinė; korrupsioni tmerrėsisht i pėrfshirė si nė Shqipėrinė shtetėrore ashtu edhe nė Kosovė, nė tė cilin janė zhytur prijės politikė, familjarė, miq dhe tė afėrm tė tyre tė tjerė; plaēkitja marramendėse e pronės dikur tė quajtur shoqėrore nė Kosovė nga ana e pushtetarėve dhe tė afėrmve tė tyre; luksi tragjikomik i njerėzve tė politikės nė Kosovė ndėrsa 67 pėr qind tė kosovarėve janė tė papunė, 38 pėr qind jetojnė nė varfėri, kurse 17 pėr qind jetojnė nė varfėri tė skajshme; despotėt qesharakė, tė cilėt krye mė vete, pa pyetur Kuvend, qeveri a popull shpallin: ndėrtimin e Shtėpisė sė Bardhė, afėr Prishtinės, si ajo nė Uashington dhe Ditėn e Presidentit, domethėnė tė vetvetes, si Dita e stafetės sė rinisė e Marshall Titos; despotėt qesharakė, tė cilėt pa pyetur Kuvend, qeveri a popull caktojnė flamur dhe himn tė vendit ende tė pabėrė shtet, caktojnė urdhra, medalje e dekorata tė folklorizuara me tė cilat i bėjnė “figura kombėtare” miqtė, shokėt dhe bashkėpunėtorėt e vet; politikanėt tė cilėt pjesė tė teknikės nga kabinetet e veta ēojnė nė vilat vetjake, kurse pastruesit e zyrave nė institucione i pėrdorin pėr pastrime nė shtėpitė e tyre; administrata mė e shtrenjtė partiake, politike dhe shtetėrore nė skajet mė tė varfra tė Evropės; gropat e rrugėve nė kryeqytetet shqiptare; telat e korrentit tė rėnė nėpėr arat dhe livadhet e Shqipėrisė shtetėrore dhe tė Kosovės; qėrimhesapet foljore dhe trupore, tashmė tė shpeshta, nė Kuvendin e Shqipėrisė; kthimi i Kuvendit tė Kosovės nė kuvend tė familjarėve, miqve, shokėve, kushėrinjve tė kryetarėve, nėnkryetarėve, sekretarėve tė partive tė pėrfaqėsuara nė Kuvend. E tė tjera e tė tjera. Tė gjithė shembujt e sipėrthėnė tė joevropės sė sotme nė politikėn dhe nė jetėn tonė tė sotme flasin mjaft pėr mbetjet e shumta: 1. tė despotizmit oriental 2. tė tribalizmit primitiv dhe 3. tė totalitarizmit komunist nė identitetin tonė tė sotėm Do tė duhej tė shqetėsoheshim: mos shembujt e sipėrthėnė dhe shumė tė tjerė si ata, mund t’i nxisin institucionet evropiane tė mendojnė se klasės politike, qė prodhon aq tė kėqija nė jetėn e popullit tė vet, i mungon pėrgjegjėsia pėr jetė tė pėrbashkėt institucionale nė njė bashkėsi demokratike, moderne, siē ėshtė Bashkimi Evropian! Pėr kėtė arsye ėshtė e nevojshme qė parullat e Ismail Kadaresė pėr identitetin tonė evropian t’i zėvendėsojmė me pėrpjekje tė sinqerta, kėmbėngulėse, tė vazhdueshme qė tė sjellim Evropėn nė jetėn tonė: shtetin e sė drejtės, demokracinė e vėrtetė, kulturėn politike, gjedhen kulturore kritikė, standardet dhe vlerat evropiane. Vetėm kėshtu do ta shpejtojmė integrimin nė Evropė. Njė nga personazhet nė romanin “Mbreti i xhindeve” tė shkrimtarit bashkėkohor francez, Mishel Turnie, thotė se ēdo popull i shquan si virtyte tė vetat pikėrisht ato qė mė sė shumti i mungojnė. Ismail Kadare nė sprovėn e tij “Identiteti evropian i shqiptarėve” ėshtė pėrpjekur qė t’i japė sa mė shumė tė drejtė kėtij personazhi dhe ta bėjė pėrbėrės tė identitetit tonė pikėrisht atė qė mė sė shumti na mungon: identitetin evropian! Jo rastėsisht kėtė identitet edhe e ka rrėgjuar nė gjeografinė. E kuptueshme! Popullorėsia e Ismail Kadaresė, pėrpos nė atė pjesė tė ēmuar tė krijimtarisė sė tij, qė i ka shpėtuar realizmit socialist, nė masė tė madhe u detyrohet edhe iluzioneve, gjysmė tė vėrtetave dhe tė pavėrtetave historike dhe bashkėkohore me tė cilat i ka ushqyer ai gjatė shumė viteve pėrkushtimet politike, ideologjike, kurse tani edhe anshėm fetare tė lexuesve e me tė cilat ėshtė bėrė edhe frymėzuesi mė pėrshtypjelėnės i atdhetarizmit tė rendit tė tretė nė jetėn tonė kombėtare. Pėr kėtė arsye, ėshtė shumė e nevojshme, ėshtė nė interesin e shkencės letrare shqipe dhe tė kulturės shqiptare nė pėrgjithėsi, qė krijimtaria e tij, aq shumė politike dhe e politizuar, tė shpjegohet dhe tė paraqitet kritikisht, objektivisht, ndershėm. Kjo do tė jetė e dobishme edhe pėr vetė Ismail Kadarenė sepse leximi, shpjegimi, vlerėsimi glorifikues i krijimtarisė sė tij e ka bėrė tė vetėkėnaqur: i ka krijuar iluzionin se tė gjithė lexuesit, paraqitėsit dhe kritikėt pajtohen edhe me koniunkturizmin e tij politik. Ky koniunkturizėm ėshtė edhe arsyeja kryesore pse Ismail Kadare, sado krijues me vepėr letrare tė rėndėsishme, nuk ėshtė bėrė pikė referimi nė kulturėn shqiptare. Dhe s’mund tė bėhet. Mjerisht. Prirja e Ismail Kadaresė pėr tė qenė me ēdo kusht i koniunkturshėm politikisht, nuk ėshtė mė vetėm ēėshtje e tij: kjo ėshtė, tani, mėzirė e letėrsisė dhe e kulturės sonė, sepse letėrsia dhe kultura jonė prirjen e tillė po e shpėrblejnė! Dhe, kjo ka njė ēmim moral qė letėrsia dhe kultura jonė e paguajnė nė dėmin e vet! E kulturės dhe jetės sonė publike, pėr shkak tė shtrirjes sė jashtėzakonshme tė korrupsionit mendor, moral dhe material nė jetėn kombėtare, sot mė tepėr se kurrė i nevojiten: - ndershmėria intelektuale; - intelektualė tė qėndrueshėm, me karakter tė fuqishėm, qė nuk shikojnė si t’u pėrshtaten pushteteve dhe opinionit mbizotėrues, qė tė vėrtetėn dhe tė drejtėn nuk pranojnė t’ua flijojnė leverdive vetjake: - intelektualė qė nė ēdo kohė nuk ngurrojnė qė- si thuhet pėr ta nė botė- tė tregojnė terrin qė mund tė pllakosė shoqėrinė dhe, njėkohėsisht, tė ndezin qiriun qė tė shohim nė atė terr.


    FUND

    * Teksti i plotė i kėsaj polemike, tė botuar
    pėr njė javė rresht nė gazetėn tonė, sė
    shpejti do tė botohet si libėr mė vete, nga
    Shtėpia Botuese “Toena”.

Faqja 10 prej 13 FillimFillim ... 89101112 ... FunditFundit

Tema tė Ngjashme

  1. Esse dhe artikuj të muslimanëve
    Nga ORIONI nė forumin Komuniteti musliman
    Pėrgjigje: 35
    Postimi i Fundit: 09-12-2010, 09:31
  2. Misioni Amerikan Nė Shqipėri (1946)
    Nga DriniM nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 8
    Postimi i Fundit: 30-07-2010, 21:39
  3. "Dr. dituria"
    Nga Sabriu nė forumin Komuniteti musliman
    Pėrgjigje: 20
    Postimi i Fundit: 18-12-2008, 06:32
  4. Dosja antishqiptare e Greqisė, 1912-2007
    Nga BARAT nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 645
    Postimi i Fundit: 15-10-2007, 19:27
  5. Debat mes anti liberalėve dhe liberalėve
    Nga liridashes nė forumin Ēėshtja kombėtare
    Pėrgjigje: 1
    Postimi i Fundit: 22-03-2005, 19:26

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •