Gjergj Kastrioti sipas pikëpamjeve antishqiptare

[Sabriu]

Vepër Sintetike Me Vlera Të Paçmuara


Në vijim të shkrimeve për librin e Hysamedin Ferajt “Skicë mendimit politik shqiptar"



Shkruan: Shqiptar Oseku


Dy fjalë me rastin e promovimit të veprës “Skicë e mendimit politik shqiptar”, botuar në Tiranë, në tetor, 1998 nga autori dr. Hysamedin Feraj.

(Ky punim u lexua edhe në Radio Malme, në Suedi, dt. 10.11.1998 në orën 20 e 30 minuta, në emisionin ABC, i cili hartohet nga zoti Ramadan Rexhepi, shkrimtar dhe nga zoti Zeqir Rama, publicist).



Vepra “Skicë e mendimit politik shqiptar” e politologut Hysamedin Feraj u bë, mu ashtu si thotë edhe autori në hyrje të botimit të parë, temë e dueleve intelektuale e politike që në lindje.

Mbaj mend që më ka rënë rasti të lexoj nja dy kritika të terthorta kundër tezave të këtij punimi në shtypin tonë, në kufinjtë e së padenjshmes e të propagandës, përpara se të më ofrohet mundësia ta lexoj punimin.

“Skicë e mendimit politik shqiptar” më ra në dorë përmes kujdesit të zotit Sabri Novosella në vjeshtën e vitit 1997 në formën e vet burimore, si temë disertacioni e politologut Hysamedin Feraj. Emri i autorit, i cili doli në dritë më në fund, ngjallte respekt. Shkrimet publicistike të zotit Feraj në revistën “Republika” dhe te gazeta “Albania” më kishin krijuar një respekt të shëndoshë për autorin, si punime të forta, me arsyetim të kthelltë dhe të qëndrueshëm.

Pas leximit të “Skicë e mendimit politik shqiptar”, ky respekt më është forcuar edhe më. E them me plot gojën që “Skicë e mendimit politik shqiptar” është njëra ndër punimet më sfiduese dhe më interesante që është shkruar ndonjëherë në lëmin e politologjisë shqiptare.

Tri syresh janë vlerat parësore të “Skicë e mendimit politik shqiptar” të zotit H. Feraj.

Së pari, përmbajtja; me ndërtimin e vet impozant teorik dhe përmes përdorimit mjeshtëror të perspektivave gjeostrategjike, historike dhe sociologjike, zoti Feraj i lë pas shumicën dërmuese të bashkëkohësve shqiptarë që janë lëshuar , ftuar e paftuar, në lëmitë e vështira të historisë së idesë si dhe të analizës së mendimit politik shqiptar.

Së dyti, gjuha: formulimi konciz i zotit Feraj te “Skicë e mendimit politik shqiptar” i ka qëruar gjithandej me konsekuencë të gjitha ngarkesat ideologjike, krahinore e religjioze, e besa edhe ato kuazipatriotike e folklorike, që shfaqen ende, si sëmundje e përzgjatur foshnjërie, te politologjia shqiptare.

Së treti, guximi dhe qasja shkencore pa kompromis. Te Hysamedin Feraj nuk ka mëshirë për lopët e shenjta, gjatë ndërtimit të modelit të vet kuptimor, i cili shkon diametralisht kundër të gjitha përsiatjeve të derisotshme zyrtare dhe gjysëm zyrtare të shqiptarëve rreth vetvetes zoti Feraj nuk zbrapset as para tabuve më të paprekshme të shoqërisë shqiptare.

Këto tri vlera, në kombinim, e kthejnë “Skicën e mendimit politik shqiptar” në domosdoshmëri kategorike për këdo që synon të formojë mendim të plotë për historinë e idesë politike te shqiptarët.

Te lexuesi shqiptar, i shkolluar në frymën e konvenancave të imponuara a të vetzgjedhura historike, efekti i parë që e krijon “Skica e mendimit politik shqiptar” është stepja, çmëria. Apo ç’të thuhet për këto citate: “Shembulli që e qartëson me kthjelltësinë më të madhe këtë kuptim të termit serbofil është Isa Boletini..... Isa Boletini është rasti më i dokumentuar i zbatimit të programeve politike serbe e malazeze ndaj shqiptarëve si vegël e lojtar i lojës politike të qeverive serbe e malazeze ndaj shqiptarëve.... (fusnota, fq. 124).

Ose: “Skëndërbeu, Pjetër Bogdani etj., u ndodhën jo thjeshtë krahas Perëndimit, por krahas sllavëve, krahas serbëve e rusëve, krahas armiqve kryesorë sipas konceptit nacionalist shqiptar, në luftë kundër Perandorisë osmane” (fusnota, fq. 83).

Ose, ca më mirë: “..... Skëndërbeu....., nuk ishte luftëtar i vëërtetë për liri kundër të gjithë pushtuesve, por përkundrazi, ishte i prirë për bashkëpunim me pushtuesit më të rrezikshëm, pushtuesit sllavë, kundër një pushtuesi tjetër, pushtuesit osman....” (fusnota, fq. 84).

Teza kaq provokative nuk janë thënë kurrë nga ndonjë studjues shqiptar. Stepja e parë kthehet në lëmsh të plotë, pasi këto vërejtje dhe një varg të tjerash autori i bën pandërprerë nga perspektiva nacionaliste. Kjo shkon në kundërshtim, si të thuash, me të gjitha rregullat e pranuara të lojës; lexuesi detyrohet të qëndrojë në një botë krejt tjetërfare, ku nuk vlejnë më shpjegimet e rëndomta, i mbërthyer kundërvullnetshëm për vendin vetëm nga lidhshmëria logjike e tezave të autorit.

Pikënisja e autorit është perspektiva e deduksionit gjeostrategjik dhe historik, e cila, në fakt, nuk është diskutabile dhe pranohet si konsenzus nga numri i madh i studjuesve shqiptarë dhe të huaj. Ajo vie përafërsisht kështu: etniteti shqiptar nga Veriu dhe Jugu kufizohet gjeografikisht i eksponuar në mes, ai, në krahasim me fqinjët e vet, i eksponohet një efekti të dyfishtë. Në histori, ky efekt është shfaqur në formë të trysnisë kulturore, religjioze, politike, ekonomike dhe ushtarake, deri në tendenca të asimilimit e zhbërjes.

Por, këtu edhe mbarojnë ngjashmëritë e Skicës me shumicën dërmuese të veprave në këtë lëmi. Ajo që e dallon Hysamedin Ferajn pakthyeshëm nga shumica e autorëve të tjerë është konsekuenca e rreptë logjike gjatë nxjerrjes së përfundimeve të mëtejshme.

Si pasojë, thotë Feraj, mbijetimi i kombit shqiptar ka qenë i varur gati krejtësisht nga ekzistenca e faktorit të tretë, atij jashtëballkanik, që e ka prishur herë pas here këtë raport të “senduviçit” antishqiptar.

Kjo është njëherit edhe pjesa më brilante Skicës. Sipas Ferajt, bazuar gjithnjë në perspektivën historike, trysnia e paprerë e etniteteve fqinje kundër shqiptarëve nuk u ka lënë shqiptarëve kurrë rast që të zgjedhin ndërmjet të mirës a të keqes, d.m.th ndërmjet lirisë si kategori absolute dhe pushtimit, por vetëm në mes të së keqes së vogël dhe të keqes së madhe; në mes të pushtimit nga fuqi të largëta e pa efekte shkombëtarizuese apo pushtimit nga etnitetet fqinje me ambicje direkt shkombëtarizuese.

Në këtë hapësirë të kufizuar, nacionalizmi shqiptar, si shfaqje kulmore e vetëdijes kombëtare te shqiptarët, në rrafshin e praktikave konkrete nuk ka patur rast ndonjëherë që të profilohet duke zgjedhur ndërmjet lirisë a pushtimit, por vetëm ndërmjet mbijetimit ekzistencial, sadoqë ndoshta jo aq heroik sa do të donim ne, dhe shkatërrimit e zhbërjes totale.

Ky përfundim i ftillon edhe citatet “çmeritëse” të përmendur më herët. Historinë e idesë politike shqiptare autori e sheh të ndarë në dy vija, në vijën e urtë që e pranon të keqen e largët, si dhe në vijën që, për shkaqe të nduarduarshme, e lufton atë, duke e disfavorizuar në planin afatgjatë orvajtjen e kombit shqiptar për mbijetim.

Feraj ndalet p.sh. gjerë e gjatë te periudha e pushtimit turk, që ai e sheh si fenomen tejet domethënës për fatin historik të kombit shqiptar. Për të, pushtimi turk qe e keqja e vogël, momenti që e ndaloi triumfin e plotë e të papenguar të së keqes së madhe dhe shkombëtarizimin e shqiptarëve nga mbretëritë e forta serbe e greke.

Rrjedhimisht dhe logjikisht, shpëtimtare e Shqipërisë nuk qe “vija skëndërbegase” për luftë kundër Perandorisë Osmane po përkundrazi, vija që e infiltroi perandorinë, duke ia stopuar tkurrjen territoriale etnitetit të ndrydhur shqiptar.

Në mënyrë konsekuente, Feraj i gjurmon dhe i gjenë trashëgimtarët ideorë të këtyre dy vijave përgjatë tërë historisë shqiptare, njërën të nxitur prej joshjeve të etniteteve fqinje, tjetrën të mbështetur te interesi vetjak shqiptar; vija e kaçakëve kundrejt vijës së më se 45 kryeministrave shqiptarë të perandorisë (qëndresë e armatosur kundër Perandorisë Osmane, apo integrim në të); vija frontale antiturke e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit kundrejt vijës moderate (me serbët e grekët kundër turqve apo me turqit kundër serbëve e grekëve); vija zogiste, noliste e komuniste kundrejt vijës irridentiste (zhvillim brenda kufinjve politikë, apo luftë për bashkim kombëtar).

Për hir të objektivitetit duhet thënë që shumë nga këto teza kanë qënë të njohura edhe më parë, madje shumica e tyre janë avokatuar pakashumë shkoqurazi edhe nga elita e historiografisë shqiptare. Punimet, librat dhe artikujt shkencorë të Prof. Dr. Skënder Anamalit. Dr. Pëllumb Xhufit, Prof. Dr. Jahja Drançollit, Prof. Dr. Skënder Rizajt, Akademik Mark Krasniqit, Dr. Zekeria Canës, Prof. Dr. Kristaq Priftit, Dr. Muhamet Pirrakut, Prof. Viron Kokës e shumë të tjerëve kanë rrahur shpesh herë anë të ndryshme të problemit origjinal shkencor me të cilin ka vendosur të merret Hysamedin Feraj, doemos, në mënyrë fragmentare dhe nga këndvështrimi puro historik.

Rëndësia e madhe e Skicës, e cila lirisht mund të quhet edhe teoria e parë e mirëfilltë e historisë së idesë së mendimit politik shqiptar, qëndron fakti se ajo i përmbledhë vendosmërisht kontributet e mëparshme në një sintezë stabile, i kompleton ato me rezonime të natyrës gjeostrategjike dhe sociologjike dhe, për rezultat, na ofron një mënyrë të re të soditjes, një perspektivë të kthjelltë e pa fërkime të mëdha logjike, e cila i qëndron mirë vështrimit kritik.

Vepra e Dr. Ferajt është, pa asnjë dyshim, një ndër kontributet më esenciale që është shkruar ndonjëherë në këtë lëmi në gjuhën shqipe. Ndër botimet e ngjashme shqiptare, Skica i kapërcen me pashë të gjitha veprat e botuara më parë dhe, të paktën deri sot, të gjitha që janë botuar pas saj.

Bibliografia impozante në fund të veprës zbulon që autori është mbështetur në radhë të parë te burimet e autorëve shqiptarë, pastaj kryesisht te botimet klasike anglosaksione dhe gjermane rreth fenomenit të nacionalizmit, si dhe te botimet rreth fenomenit të nacionalizmit, si dhe te botimet rreth shqiptarëve te po e njëjta fushë gjuhësore.

Ndoshta veprës do t’i shërbente në fillim një prezantim ca më i thuktë i teorive ekzistuese të nacionalizmit, për hir të lexuesit që ndoshta nuk e preferon këtë literaturë si ushqim të përditshëm . Ndonëse autori e bën një përpjekje të mirësjellshme në këtë drejtim në fq. 1935, krijohet përshtypja që ai këtë e bën shkarazi dhe detyrimisht, dhe druaj që rezultati, mjerisht, e pasqyron këtë qasje.

Me rastin e shtjellimit e shtjellimit të nacionalizmit, sado shkurtazi, u ndjehet mungesa e klasikëve, p.sh. mungon perspektiva sociobiologjike e Pjer Van Der Bergut (1978), ashtu sikur edhe referenca e shkëlqyeshme e Pal Brasit (1979) rreth garës së elitave dhe ndikimit të tyre në formimin e një kombi; mungesa e kësaj të fundit të habit, aq më tepër pasi vështrimi i Dr. Ferajt është bukur i fokusuar mu te proçeset kombformuese dhe kombruajtëse te radhët e elitave.

Një tjetër cen të Skicës e shkakton pikërisht ai që e bën atë më interesant, stili qëllimisht provokues. Autori është vërtet i çliruar krejt nga vërshimet e neologjizmave banale të tipit “neosllavokomunistët rusobizantinë”, të cilat po e rëndojnë pa masë literaturën më të re shqiptare në këtë lëmi e në lëmitë e përafërta, por stili i tij sfidues e shtynë atë drejt përdorimit të termave të tjerë po aq problematikë, përdorimi i të cilëve ka konotacion më tepër politik se sa shkencor, si p.sh. “serbofil”, “grekoman” etj., ndonëse ma ha mendja edhe mua që ato mund të përdoren lirisht në amfiteatrin shqiptar, më duket që përdorimi i tyre në një nivel çfarë aspiron Skica kërkon megjithatë arsyetime ca më të shkoqitura.

Do të ndalem tashti te ajo që më duket e meta më e madhe e Skicës, te paraqitja statistike që i bëhet atykëtu proçeseve dinamike të historisë. Më që duket se kjo e metë e ka burimin e vet të natyrshëm te zelli i autorit për ta fiskuar një model të qëndrueshëm skematik të të dy traditave të supozuara.

Kjo e metë vërehet që në fillim, kur autori e operacionalizon kategorinë komb në periudha kur ai nuk aplikohet dot shkencërisht. Skica si vepër më duket që çalon më së shumti atëhere kur Dr. Feraj përpiqet t’i klasifikojë nëpër sirtarë e sotëm aktorët historikë; kjo është sikur të përpiqesh me çdo kusht ta trusësh një cilindër në një vrimë katrore.

Me kriteret e sotme kombëtare, Skëndërbeu, Dushani dhe henriku i VIII do ta kishin të vështirë ta nxjerrin pasaportën, pasi secili prej tyre ose ish i martuar me tjetër kombësi, ose e kish të paktën njërin prind të huaj.

Edhe më problematik del p.sh. etiketimi i aktorëve të përveçëm si pjestarë të kësaj a të asaj vije. Kështu p.sh. është e vërtetë historike se Gjergj Kastrioti ka hyrë në histori si prijës i epopesë antiosmane, por është po aq e vërtetë historike se ai ka lidhur edhe paqe me Sulltanin, për ta siguruar pikërisht atë që Ferajt i duket se e ka vënë vazhdimisht në rrezik Shqipërinë.

Pra, aktorët dinin edhe ta ndërronin pllakën; ndoshta jo aq shpesh sa duhej, por, më duket, mjaft sa për t’i sjellë ca kokëçarja modelit të Dr. Ferajt. Ndërkohë, për të na ngatërruar edhe më keq, shumë nga ata që iu vërsulën egërsisht Shqipërisë me jataganin perandorak në dorë qenë, si psh Ballaban Badhera, pikërisht nga dyert e konvertuara shqiptare, nga rradhët e vijës që Feraj na udhëzon ta vështrojmë si nacionaliste.

Nëse vemë edhe një hap më tej, do të vërejmë që krerët e kryengritjeve shqiptare shpesh herë niseshin nga pandehma se, me thyerjen e Turqisë, ata do ta sundonin mbarë Siujdhesën Ilirike; mjafton t’i përmendim synimet e të birit të Kastriotit dhe të nipit, apo mburrjet e pater Pjetër Bogdanit para gjeneral Piklominit për “ushtrinë e tij” me “30 mijë vetë”, për t’i marrur me mend ambiciet e tyre të pathëna. Me faktet në dorë, vërtetë mund të konstatojmë se idetë e tyre nuk ishin gjithaq të realizueshme. Mundet që qëndron edhe fakti se efektet konkrete të kryengritjeve vajtën në dëm të popullit. Por, a mjafton kjo për t’i vënë në dyshim pa një, pa dy, si tradhëtarë edhe njerëzit prapa tyre, edhe qëllimet e motivet e tyre?

Skënderbeu, me rastin e blickrigut për rikthim të pronave atërore, i theu një numër të hordhive turke. Nëqoftëse ai nga kjo e nxorri përfundimin, vërtetë fundekrye të gabuar, se s’qenka gjë puna e turkut, se me ndihmën e Romës do të bëhem sundimtar i Ballkanit, se sapo të zbarkojnë ushtritë e premtuara të kryqëzatës, me mua si mbret të kurorëzuar nga dora e Papës, atëhere unë qebesa do të çliroj edhe Jerusalemin –a mjaftoka kjo për ta kualifikuar atë sot si “sllavofil”?

Nëqoftëse përgjegja është po, atëhere e kemi damkosur që më parë çdo veprim që është me rrezik; në fund të fundit, ky lloj mendimi e ul tiraninë këmbëkryq në fron, pasi askush nuk do të guxonte ta sfidojë atë nga droja e çekiçit moral të së ardhmes. Në përgjithësi, problemi me këtë lloj rezonimi është se bazohet mbi kualifikime posteriori. Në një botë të formuar sipas parimeve të tilla, kushdo që humbet rrezikon të kualifikohet pashmangshëm si tradhëtar nga pasardhësit.

Nëse e pasojmë me konseguencë deri në fund, ky rezonim na shpien deri te rezultatit absurd që çdo fitimtar ta bëjmë të drejtë, e çdo të mundur tradhëtar. Sikur të fitonte Kastrioti, ai do ta bënte superfuqi kombin shqiptar, ashtu si dikur Leka i Madh, dhe do të ishte “luftëtar i vërtetë i lirisë”; pasi humbi, vija e tij paska qenë “sllavofile”.

Qysh tani po e dëgjoj kundërshtimin, prandaj le të them menjëherë: edhe e kundërta e kësaj, trajtimi vetëm dhe vetëm i motiveve prapa një dukurie, shpien po ashtu në qorrsokak. Hitleri kish ambicie t’ia shtronte botën nën këmbë popullit gjerman, por e ktheu vendin në gërmadha.

Përkundër përshtashmërisë së vet ideopolitike përsa i përket motivit, Hitlerin mund ta quajmë lirisht nacionalistin më dështak gjerman të gjithë kohërave. Vlerësimi i drejtë për çdo historian, pra edhe për historianin e idesë, bëhet duke e studiuar “trininë e shenjtë”: kontekstin dhe dinamikën e kohës, motivet dhe ambiciet prapa lëvixjeve të ndryshme, si dhe rezultatin konkret.

Në përfundim, dua të shpreh edhe një herë befasinë time me faktin që Skica nuk e ka gjetur, për mendimin tim, atë pritje të bujshme e triumfale që është dashur patjetër ta gjejë një vepër sintetike e përmasave të këtilla.

Skica është origjinal, në kuptimin burimor të fjalës. Trajtimi i periudhës së Rilindjes, dhe shumica e pasazheve për enverizmin, përbëjnë vlera të paçmueshme për shkencën shqiptare, por edhe për secilin që aspiron të ketë mendim të shkolluar për historinë dhe politikën shqiptare.

Nëqoftëse mësimi për dy vijat nuk aplikohet dot në periudhën parakombëtare, ai mund të aplikohet fare lehtë në periudhën që prej Rilindjes e deri te shoqëria e sotme shqiptare.

Shumë nga pandehmat e Dr. Ferajt po i vërteton koha me saktësi rrënqethëse. Lufta në Kosovë na e ka përkujtuar edhe një herë rëndësinë kyçe të faktorit jashtëballkanik. Trazirat në Shqipëri, zgjatjet tashmë rituale të lejës së qëndrimit për kontigjentin ushtarak grek në Tiranë dhe kumtesat e qeverisë së re për gjoja rishikimin e rolit të Shqipërisë në Konferencën Islamike po e vërtetojnë – sërisht! – si profeci biblike ekzistencën e rrymës panballkanike ndër shqiptarët, të mbarsur me rreziqe të reja.

Shpresoj që heshtja e padrejtë dhe e padenjë që e ka mbështjellur këtë vepër dhe autorin e saj, Dr. Hysamedin Feraj ka të bëjë me botimin rishtazi të veprës; por druaj që ajo varet nga fakti se shumë vetë mund të jenë ndjerë të provokuar nga ajo, nga naiviteti, keqkuptimi ose ngase e kanë mizën nën kapele.

Kur çuni i përrallës bërtet që “mbreti qenka lakuriq”, të tjerët reagojnë dhe mbreti ikën. Në botën e vërtetë çunin do ta izolonte heshtja.

Ja, si kjo heshtja rreth veprës së zotit Feraj.

[Bianconero]

Politika e ''shfajesimit'' te pushtuesit jo me pak se 500 vjecar ndiqet me se miri nga disa kerma arabo-hale. Tipa si ky ''Sabriu'' jane me plot kuptimin e fjales, PLEHRA. ''Gojore-dhenesi'' i Baletes nuk le artikull antishqiptar pa sjelle ne forum, sa qe e ndoti krejt.

Jam i zhgenjyer nga te lehurat e njerit nder te medhenjte e letrave shqipe, K... Trebeshines, gjithsesi le te beje orgji me Abdiun, Sabriun si dhe me vepren e tij. Gjergjin e nderon gjithe bota, ndersa shqip-halo-folesit vjellin mbi te!

Persa i perket fese se Gjergj Kastriotit, per mua eshte problemi me i lehte qe mund te egzistoje. Rendesi ka vepra e tij si dhe te qenurit shqiptar. Rendesi ka qe luftoi 25 vjet per paraardhesit e Sabriut sepse te paret i ka pase shqiptare edhe pse ky eshte turkofil qe vetquhet ''Mr Dituria'', kur ne fakt me koke ''kacoje'' s'ke ku e gjene.

[Sabriu]

"skica E Mendimit Politik "vë Në Vështirësi Injorantët E Cmirëzinjët



Shkruan: Ramadan Osmani – Rexhepi, Suedi



Me rastin e daljes nga shtypi të librit të dr. Hysamedin Ferajt “Skicë e mendimit politik shqiptar”, Tiranë 1998

Të nderuar bashkëatdhetarë





Që në fillim dëshiroj t’i përshëndes ata që morën iniciativën e këtij takimi të sotëm. Në dorë të parë dua t’i përshëndes z. Sabri Novosellën e z. Shefki Osekun. Në dorë të dytë dua t’ju përshëndes juve që e keni bërë të mundur këtë takim, në të cilin së bashku, në mënyrë krejt modeste, do të përpiqemi ta nderojmë shkaktarin kryesor të këtij takimi, e që është zoti Hysamedin Feraj, kampion i ri i çështjes sonë kombëtare.

Ajo që na pikëllon të gjithëve është kjo: “Skicë e mendimit politik shqiptar” e kemi në mesin tonë, por jo krijuesin e saj, i cili, gjykuar nga parathënia e veprës, ka harxhuar me qindra e mijëra netë për të na e prezantuar në gjenden e tanishme.

Mungesën e dr. Ferajt nuk mund ta plotësoj askush dhe, më së paku ne që jemi mbledhur këtu. Megjithatë, jam i sigurt se, si inisiatorët e kësaj ndërmarrjeje ashtu edhe ne të tjerët, e ndjejmë veten të nderuar që si zoti Feraj u bë shkaktar të shihemi në shoqatën “BESA” të Trelleborgut, dhe të flasim për mendimin politik shqiptar.

Duke qenë se jam humanist dhe gjuhëtar, nuk do të marr guxim t’u mundoj me gjykimet e mia mbi librin që e kam para vetes. Kjo thjesht nga fakti, sepse libri në fjalë sapo ka arritur në Suedi dhe, për shkak të kohës kaq të shkurtër, unë nuk arrita që “Skicë e mendimit politik shqiptar” ta lexoj me seriozitetin që e meriton të lexohet një vepër e tillë.

Megjithatë, edhe si humanist, edhe si gjuhëtar, edhe si mësues, po edhe si shqiptar, dua të konstatoj se kurrë më parë nuk na janë dashur libra të këtilla si kjo “Skicë e mendimit politik shqiptar” e dr. Ferajt.

S’ka dyshim se populli ynë ka qenë ngushtë edhe pas vdekjes së Skënderbeut, kur një e katërta e shqiptarëve e lëshuan atdheun e tyre dhe u shpërngulën në Itali (të përmendim kalimthi se tokat ku u vendosën shqiptarët e asaj kohe ishin prona private të feudalëve katallanë, pra spanjollë, të cilët më me qejf ua lëshonin ardhacakëve shqiptarë se sa fshatarëve italianë).

Populli ynë ka qenë ngusht edhe gjatë robërisë osmane. Megjithatë, gjatë kësaj robërie të gjatë, nga radhët e veta i nxorri arkitektë si Sinani, pashallarë si Mehmet Aliun e Egjyptit, Aliun e Tepelenës dhe Bushatlinjtë e Shkodrës.

Populli shqiptar ishte ngushtë edhe gjatë Kryengritjes së Madhe, kur shumica e liderve të tij, pos Hasan Prishtinës së Madh, ia ngulën thikën prapa shpinës, por, megjithatë populli shqiptar ia arriti t’i sigurojë vetvetes gjysmën e territorit të vet etnik.

Populli shqiptar ishte ngusht edhe gjatë Luftës së Dytë botërore, kur nuk e sumuan vetëm italianët, gjermanët, serbët e bullgarët por edhe sivëllezërit e tyre, partizanët shqiptarë.

Populli shqiptar ishte ngusht edhe pastaj, gjatë diktaturës së proletariatit, kur gjysma e kombit mbeti nën robërinë sllave dhe gjysma tjetër mbeti nën robërinë greke.

Megjithatë, ai kurrë s’ka qenë më ngushtë se sot. Dikur ai goditej larg, në trevat që i kishin mbetur në periferi, pra goditej në margjina, kurse tani po goditet në zemër, në kryeqytetin e Shqipërisë dhe, shqiptarët, përkundër kapacitetit të tyre intelektual e shpirtëror, janë katandisur në një moçal të thellë.

Për herë të parë në ecjen e tyre, ata kanë çuar dorë nga atdheu, nga nderi, nga krenaria. Gjatë këtyre 5-16 muajve që shkuan, ata ndërruan tri herë qeveri dhe të tri herët zgjodhën kryeministra e qeveri joshqiptare!?

Ja, ky është shkaku se pse na duhet libra si “Skicë e mendimit politik shqiptar” e dr. Hysamedin Ferajt. Them “libra”, sepse libri sido që ta ketë emrin, e ka një mesazh dhe nuk zëvendësohet as me CD-pllaka, as me videokaseta. Libri është si kroi i mirë i bjeshkës, sa më shumë që të pijmë, aq më shumë na shtohet etja....

Shkaqet, bashkëudhëtarë të nderuar, se pse dr. Feraj e ka shtruar tezën e tij si “skicë” e jo si diçka më të madhe, është çështja irelevante. Kryesorja është se si ai i është qepur një teme vendimtare dhe si autori, ashtu edhe ne, lexuesit e tij, e dijmë se mendimi i mirëfilltë politik shqiptar fillon me rilindasit: jeronim De Rada, Thimi Mitkon, Vaso Pashën e Sami Frashërin, dhe vazhdon pastaj me Faik Konicën, Aleksandër Drenovën, Luigj Gurakuqin, Mit’hat Frashërin, Shahin Kolonjën, Fan Nolin dhe hasan Prishtinën.

Edhe pse ai zë fill para Lidhjes Shqiptarë të Prizrenit, ky mendim fillon të kristalizohet pas daljes së Faik Konicës në skenën kulturore dhe politike. Ky personalitet i madh i kulturës shqiptare, në fillim i afërt me Ismail Qemalin pastaj armik i përbetuar i tij, arrin të rekrutojë thuajse shumicën e intelektualëve shqiptarë dhe i boton të gjitha polemikat e tyre në revistën e paharruar, “Albania”.

Që nga kjo kohë, e deri në agun e Luftës së Parë Botërore, mendimi politik shqiptar, edhe pse i gjymtë në ecjen e tij, është relativisht i lirë dhe radikal. Ka aty artikuj kritik, ka polemika, ka reportazhe shoqërore, ka thirrje për kryengritje, ka thirrje për paqë, ka sharje, ka fyerje, ka gjithçka.

Kryesorja, është se aty një jaz i madh që i ndanë aktorët e mendimit politik shqiptar në dy blloqe kryesore, të cilët, me rrjedhën e kohës, ndahen pastaj në skëndërbegas dhe vazalistë, në sllavo-fil e turkofilë, në zogistë e nolistë, etj.

Kjo ecje vazhdon deri sa pëlcet Lufta e Dytë Botërore. Me triumfin e Partisë Komuniste Shqiptare mendimi politik shqiptar rraset në qivur dhe përfundon në një varrezëtë madhe, e cila na kujton varrezat e dikurshme egjyptiane, ku të gjitha pllakat janë pa emër e të parëndësishme me përjashtim të obelisqeve perandorake që janë shumë të gjatë, shumë të rrallë dhe shumë të pakët.

Që nga kjo kohë, për 45 vjet me radhë, në hapësirat e mendimit politik shqiptar vërtiten si lugetër Marksi, Engelsi, Vladimir Iliç Lenini, Stalini dhe Enver Hoxha. Të futesh në atë botë i papërgatitur, është një tmerr i vërtetë. Por të futesh në atë botë me një libër, siç e kemi sot, është njëlloj si të futesh në një strofull të gjarpërinjve me një shkop në dorë dhe, papra, me atë shkop, t’i godasësh gjarpërinjtë e tërbuar.

Ky detaj po ma kujton agun e viteve 60-të kur unë sapo isha kthyer nga trevat e Kosovës Lindore dhe isha punësuar si gazetar i Rilindjes. Banoja në një lagje të re që kufizonte me stacionin hekurudhor dhe ndaja banesën me një të ri gjakovar, që më vonë do të bëhej doktor i shkencave.

Kolegu im simpatik e dëgjonte Radio Tiranën natë për natë. Asnjë emision nuk e lëshonte dhe, saherë që e gjente ndonjë artikull interesant, ma sillte në gji. I lexoja ata artikuj me interesim të madh, duke konstatuar se nuk dallonin aspak njëri prej tjetrit: të gjithë fillonin me disa citate të gjata të klasikëve të marksizmit.

Herë pas here këto citate zgjateshin në disa faqe. Të gjithë ata ishin të ngjashëm me njëri-tjetrin si kokrat e qershive mes vete. Të gjithë ata ishin shkruar me një gjuhë, që mua më dukej më e ngatërruar se kinezçja. Më në fund çova dorë prej tyre, gjë që e dëshpëroi mikun tim.

Një shprehje e urtë popullore thotë sa vijon: kështu është kur kërkon sy prej qorrit. Duke mos patur as më të voglën ide sa ç’ka fshihej në kutinë e Pandorës. Intelektualët, studjuesit e politikanët shqiptarë nga Kosova ranë në kurthën e Lëvizjes Antishqiptare dhe brodhën me dekada nëpër errësirë.Gjithnjë duke pritur se qorri do t’ju jepte sy.

Ndonëse këtu nuk është vendi i përshtatshëm për të ngritur atë temë, megjithatë, mund të konstatojmë se ky gabim, kjo mjegullirë, ka qenë një vetëvrasje e madhe politike.

Të bindur se të gjithë ata artikuj që i shkruanin cincarët dhe loparët e Dropullit janë kryevepra shkencore, me qindra e mijëra kosovarë ranë viktimë të një komploti të madh.

Flijuan rininë e tyre, flijuan familjen e tyre për të mësuar 45 vjet më vonë se shkencat dhe premtimet që u jepnin minoritarët grekë, ishin qyfyre të Nastradin Hoxhës. Ata as që e kishin hallin e Kosovës, as që e kishin hallin e trevave të shkëputura prej saj.

Halli i minoritarëve grekë e bullgarë ishte se si t’i qepen aparatit shtetëror shqiptar dhe ta shembin Shqipërinë, për së brendshmi, me themel.

Të nderuar bashkëatdhetar!

Në vitin 1984, pak kohë para se të njihesha me z. Sabri Novosella, kisha marrë pjesë në një seminar që do t’i shqyrtonte Lëvizjet Kombëtare në botë. Gjatë atyre 14 ditëvesa zgjati seminari, pata rastin të dëgjoj shumë ligjërues të njohur e të panjohur nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Argjentina, Brazili, Algjeria, Egjipti, India, Irani, Malejzia, Japonia dhe Kili.

Të gjithë ata zhvilluan tezat dhe mendimet e tyre rreth raporteve që ekzistojnë midis familjes, fisit dhe kombit. Jo popullit, po kombit.

Duke folur për lojalitetin e individit kundrejt familjes, klanit dhe kombit, thuajse të gjithë ligjëruesit e cekën se një shoqëri ku individi e do më shumë familjen se klanin, aty klani është i dobët dhe shanset e tij për të mbijetuar janë të dobëta.

Sa më shumë që zihen familjet, aq më i rrezikuar do të jetë klani. Thuajse e njëjta gjë vlen për kombin. Ata e cekën se një shoqëri ku individi e do më shumë klanin e tij se kombin, aty kombi është më i dobët dhe shanset e tij për të mbijetuar janë të dobta.

Nga sa po shohim sot, besnikëria e popullit shqiptar ka ngecur diku mes familjes dhe kombit. Shqiptarët, të indoktrinuar 45 vjet me radhë, janë shumë lojalë ndaj familjes së vet, por pak ose aspak me kombin e tyre.

Shqiptarët në përgjithësi, janë shumë krenarë për ta mbrojtur nderin, por jo dhe kombin. Pas asaj që përjetuan 50 vjet me radhë, shqiptarët brengosen vetëm për fatin e barkut të tyre. Të gjitha atributet e tjera që e bëjnë shtetin shtet, si patriotizmi, flamuri, krenaria kombëtare etj., janë ishuj të panjohur në gjeografinë e popullit shqiptar.

Këto janë, para disa nga aspektet që duhet të na shtyjnë ta lexojmë librin që e kemi përpara. “Skica” e zotit Feraj mbërthen mendimin politik shqiptar që nga mosha e tij më e vjetër e deri në çastet e sotme, duke shtuar në pjesën e parë konceptet, metodat dhe teoritë ekzistuese rreth mendimit politik.

Në pjesën e dytë autori i qaset çështjes kombëtare dhe dy traditave kryesore që kanë mbizotëruar në hapësirën politike shqiptare. Kjo pjesë, pjesa kyçe e veprës, e trajton lindjen e nacionalizmave ballkanikë dhe relacionet e tyre me eksponentët e nacionalizmit , përkatësisht antinacionalizmit shqiptar.

Në pjesën e tretë të librit, dr, Feraj i qaset stalinizmit, sepse kjo ideologji ishte platforma më e fuqishme e lëvizjes antikombëtare shqiptare.

Pjesën e katërt të librit autori ia kushtuar enverizmit, pjellës më të ulët që ka dalë nga stalla staliniste.

Unë, Ramadan Rexhepi – Osmani, s’ka nevojë t’ju flas mbi dëmet që i ka shkaktuar kjo ideologji antikombëtare. Rezultatet e asaj sëmundjeje ngjitëse po i shohim në parlamentin shqiptar, në studjot e TVSH-së, në faqet e shtypit që po del në Shqipëri, në skafet, gomonet dhe fytyrat e atyre që po e braktisin vullnetarisht atdheun e tyre dhe posaçërisht, në pullazet, shtëpiat dhe pronat e demoluara të fshatarësisë kosovare.

Dhe në fund, do të dëhsiroja t’ua them nja dy fjalë rreth misionit të këtij libri në Shqipëri, Kosovë e diasporë. Ashtu si na e ka nisur dr. Feraj “Skicë e menimit politik shqiptar” nuk është ndonjë abetare politike por një vepër shkencore.

“Skicën” e dr. Ferajt do ta lexojnë nja 200-300 intelektualë shqiptarë, por jo dhe ata që kanë më së shumti nevojë për të. Por kjo nuk guxon t’u demoralizojë as juve, as neve.

Përkundrazi, kjo na obligon që ta lexojmë më mirë e mirë këtë libër dhe esencën e tij, brumin e tij t’ia transemtojmë popullit me fjalë më të thjeshta nëpër shoqata, nëpër oda të ndënjes, por edhe në takime politike.

Për vete, dëshiroj që ky libër të mos mbetet vetëm si një libër i rrallë i bibliotekës kombëtare, por të jetë një udhërrëfyes në të ardhmen tonë.

Lus grupin inisiator që ta përurojë zotëri Hysamedin Ferajn për punën e tij atdhetare dhe t’i dëshiroj atij jetë të gjatë.

Juve, nga ana tjetër, u lus që të mos i kurseni ato 80 korona sa kushton ky libër sepse, duke i ndihmuar shkrimtarët tonë kombëtarë ne e forcojmë vetveten.



Rrofshi sa malet, dhe më falni nëse kjo fjalë e rastit doli si e gjatë!

[Hyllien]

E pranoke vete qe ky qe paska shkrujt kete liber qenka antishqiptar. Por atehere zoti Sabri, aka Mr Dituria per cfare politike flet ky libri i mesiperm ? Shqiptari cfare duhet te nxjerri mesim nga ky liber nese ti e kategorizon tek pikepamjet antishqiptare ?

[Cappuccino]

Personalisht nuk njoh shqiptare qe e urrejne Skenderbeun, por e di qe ka shqipfoles muslimane qe shpirterisht ndjehen me afer Turqve/Bosniakeve/ndoshta Arabeve se sa me shqiptaret e krishtere, dhe e kan inat Skenderbeun. Ka mundesi qe keta te jene nga minoriteti turk i Kosoves/Maqedonise po ben vaki jane edhe shqiptare.

Nuk mund te jene shqiptare King!! Nje shqiptare i vertet, ne enet e gjakut te te cilit, rrjedh gjak shqiptari, nuk e urren Gjergjin.
Ata qe urrejne Gjergjin jane te shitur para lindjes se tyre...jane te perzier me lesh turku me crast kane trasheguar edhe ajetet turke.
Mua s'me cudisin sjelljet antiskenderbe te turqeve. Askush dhe askund nuk lavderohet dhe nuk nderohet heroi i huaj nga i cili kane pesuar disfata te njepasnjeshme.

[Sabriu]

Disa fjalë me rastin e promovimit të librit të dr. Hysamedin Feraj: “Skicë e mendimit politik shqiptar



Shkruan: dr. Zija Lleshi, Suedi





Në fillim dëshiroj të përshëndes dhe të falenderoj kryeredaktorin e revistës “Drita” këtu në Suedi, z. Shefki Oseku, për iniciativën që ka ndërmarrë për promovimin e këtij libri dhe ftesën që më ka dërguar me këtë rast. Njëherit shprehi keqardhje që autori i librit “Skicë e mendimit politik shqiptar”, dr. Hysamedin Feraj, nuk është i pranishëm sot këtu, me shpresë se një ditë do ta kemi nderin ta përshëndesim në mesin tonë.

Ky është momenti i shënuar kulturor i cili na ka tubuar në këtë numër të madh dhe që tregon se, derisa partitë politike shpesh përçajnë, kultura është ajo që bashkon, madje kultura bashkon edhe atëhere kur diskutohet për vetë partitë dhe për mendimin politik.

Libri i cili sot promovohet “Skicë e mendimit politik shqiptar” e autorit dr. Hysamedin Feraj, politolog, është një vepër shumë e rëndësishme shkencore së pari për vetë këtë lëmi shkencore të cilës deri tani na i ka munguar një studim i tillë, por gjithashtu është e një rëndësie të veçantë për vetë interesin e kombit tonë, meqë fati i kombit është aq shumë i lidhur ngushtë me këtë lloj të mendimit dhe me këtë lloj të të menduarit.

Unë jam i ftuar (350 km larg) dhe i prezentuar si fizikan, çfarë edhe jam, që së bashku me të ftuarit tjera dhe me të pranishmit sot këtu, të gjithë bashkarisht ta bëjmë momentin sa më të shënuar, kurse, unë librit do t’i referohem me disa fjalë si intelektual dhe personalisht e jo profesionalisht, thjeshtë pra si lexuesi më i rëndomtë.

Si fizikan mund të them vetëm këtë se libri në fjalë ka një vëllim tepër të madh (361 faqe) dhe një densitet (ky nocion po ashtu fizik) gjithashtu shumë të madh, në kuptimin e mendimeve, të ideve, të fjalorit e të shprehjes së pasur të autorit.

Për nga pesha dhe për nga niveli autori në këtë vepër shqyrton një lëndë tepër të rëndë në një nivel shumë të lartë shkencor prandaj, vetvetiu, kjo vepër kërkon një analizë shkencore e profesionale shumë më të specializuar se që mund ta bëjmë ne këtu. Por si shqiptar i përvuajtur, si jeni ju të gjithë, jeta më ka imponuar dhe ka nxitur interesimin tim edhe për këtë lloj literature duke me bindur pa mëshirshëm se nuk ka as bukë e as kripë, as ujë (po mendoj në ato puse ku okupatori serb sot në Kosovë po i hedh kafshët të cilat po i mbytë më parë), as ajër (gjithë ai kundërmim në Kosovë nga kufomat e shqiptarëve të masakruar nga okupatori serb!), e asnjë lloj shkence të mirëfilltë, pra, as matematikë e as fizikë pa liri dhe pavarësi.

Gjaku që shqiptarët sot po derdhin në Kosovë në luftën për liri dhe pavarësi ne, të gjithë shqiptarëve, na ka imponuar që temat politike të shndërrohen në tema ditore numër një. Këtë interesim po e nxit edhe më tepër ramja e komunizmit e cila e ka përforcuar edhe më shumë nacionalizmin në botë. Këto fakte pa dyshim i ka pasë parasysh edhe vetë autori dr. Hysamedin Feraj, i cili në pjesën e parë të librit paraqet teoritë dhe konceptet themelore të mendimit politik për të dëshmuar, në radhë të parë, metodat dhe vështrimin e vetë objektiv shkencor në analizën që i bënë këtij mendimi, por në anën tjetër, që kjo paraqitje t’u ndihmojë lexuesve të shumtë ta kuptojnë mirë, më në fund, edhe vet autorin, sidomos në ato raste, në të cilat konkludimet e tij janë të ndryshme, madje ndonjëherë edhe të kundërta me kuptimet dhe parafytyrimet tona, që është ky një takt i veçantë i autorit me të cilin ai shpreh respektin e vetë ndaj lexuesit.

Kjo vepër që, siç thotë autori, është rezultat i punës kërkimore dhjetëvjeçare të tij, me përjashtim të një kapitulli të vogël të shtuar. Punimi në fjalë, pra është teza e tij me tjetër titull e mbrojtur (janar 1997) në disertacionin e doktoraturës.

Libri përmban edhe tri pjesë të tjera: dy traditat themelore, stalinizmi si burim i enverizmit, enverizmi. Vet sasia e këtyre temave të numërta, që, nga ana tjetër janë po ashtu shumë të ndërlikuara, tregon se autori i ka hyrë një pune tejet të vështirë dhe të mundimshme shkencore e cila në shumë aspekte është multidisciplinare.

Faktikisht autori në këtë vepër studjon dhe zbërthen tërësinë e mendimit politik në të gjitha periudhat që nga lindja e tij e deri te, inkluzivisht , enverizmi. Pas një parapërgatitje të themeltë e të gjatë, autori i qaset kësaj pune kaq të vështirë me seriozitetin më të madh të një hulumtuesi shkencor dhe me përgjegjësinë më të madhe morale e njerëzore, si thotë vetë autori, “për idetë, qëndrimet, dhe interpretimet e parashtruara”.

Nga kjo peshë e përgjegjësisë, autori shumë më herët shkoqitet nga mënyra e mëparshme e të menduarit të vetë dogmatik të trashëguar e të kultivuar në mjedisin e vet shoqëror e politik dhe i afrohet mënyrës së re të të menduarit të mpreftë kritik e racional me një shikim të rinjë të distancuar e të kthjelltë të një fuqie përdalluese të re objektive. Shembë ai në vete nga themeli kuptimet e idetë e veta, e madje, edhe mitet dhe idolet e veta të vjetra (E. Hoxha) dhe filloi të dyshojë në çdo gjë e të kërkojë argumente për çdo gjë.

Një botë e tërë e re tani u gjetë para tij. Filloi ai më pastaj të studjojë mendimin politik shqiptar që nga lindja e tij dhe të bëjë një ndërtim të ri llogjik të historisë së ideve politike shqiptare për periudhën gati njëmijëvjeçare i cili do të ishte i qëndrueshëm në kohë. Meqë i shembi të vetat, me të cilat edhe pse fuqishëm prapëseprapë nuk qëndroi gjatë i lidhur, autori nuk nguron t’i lëkundë apo edhe t’i shembë edhe shumë kuptime, parafytyrime madje edhe heronjtë e mite tona (Skëndërbeu, A. Frahsëri, I. Boletini, P. Bogdani etj.).

Mjafton që ato të mos përputhen me definacionin. Në fakt, ideja e parë e autorit ishte ajo që më vonë mbeti e fundit, të studjojë e të gjejë përgjigje në këtë: a është enverizmi nacionalizëm shqiptar? Dhe, siç ngjanë jo rrallëherë në shkencë, fundi e sjell studjuesin që në fillim, në nisje të ideve dhe rrymave të para të mendimit politik shqiptar, në shek. IX.

Në studimet e deritanishme shkencore të mendimit politik shqiptar ka pasë mosdije, paqartësi e anarki vlersimesh, por ka pasë edhe forcë të detyrueshme , argumentum baculinum (dëshmia me dajak). Asnjëherë më parë nuk ka ngjarë e kundërta. Dhe, përderisa politika dhe pushteti nuk do të jenë nën mbikqyrjen dhe kontrollin e rreptë të vlerësimit rigoroz të shkencës dhe të kulturës, mund të thuhet se edhe mendimi politik nuk do të jetë i lirë, e as studimi i këtij mendimi, sikur që nuk do të jenë krejtësisht të lirë as Shqipëria dhe as shqiptarët.

Kjo bën që kjo vepër dhe vepra të tjera të ngjashme të reja të jenë shumë të kërkuara nga lexuesit. Sepse nuk është vetëm “shkolla ajo që na mëson” (F. L. fq. 331), por, pasi individët t’i kenë kryer të gjitha nivelet shkollore janë vetë këta njerëz ata të cilët duhet ta mësojnë shkollën dhe ta reformojnë atë, qoftë edhe atëhere kur është fjala për mendimin politik shqiptar.

Ndër veçoritë kryesore të këtij libri konsideroj këtë fakt, pra, se ky nuk është libër i dalur nga kabinetet apo laboratoriumet partiake të mendimit dogmatik, të cilat si të vetmet ekzistonin deri tani, dhe as nuk është ndonjë trajtim folklorik apo literar i çështjes kombëtare, me të cilat po ashtu, janë ngopur lexuesit, por është produkt i një mendimi të lirë dhe racional të lartë shkencor dhe rezultat i një analize të thellë të çështjeve në shqyrtim, të studjuara për herë të parë nga ky këndvështrim në tërësinë kohore të tyre njëmijëvjeçare.

Përsos kësaj libri paraqitet në një kohë të konflikteve dhe furtunave partiake me gjakderdhje në Shqipëri në luftën për pushtet, prandaj është mirë që për të kaluarën të flitet me argumentin e shkencës dhe të bëhet me dije përgjegjësia para historisë se, në mos jo sot, atëhere gjithësesi jo më larg se nesër, kështu, me argumente e fakte shkencore do të flitet për të sotmen.

Në këtë aspekt, nga e sotmja e lexuesit dhe nga e djeshmja autori i librit sfidon dhe do të zgjojë lavdata e debate të ashpra, kritika e polemika të rrepta, do të ketë përkrahje dhe kundërshtime, do të ketë qasje të ndërshme shkencore sikur edhe politizime dhe përpjekje për shfrytëzim për interesa partiake. Por, para së gjithash, ky libër gjithsesi do ta nxitë dhe do ta avancojë fuqishëm mendimin politik shqiptar, në bazë të metodës “me libër kundër librit”, si metodë e vetme akademike e lejueshme dhe e pranueshme, që është edhe një vlerë tjetër e veçantë e këtij libri drejt begatimit të trezorit shkencor me kësi lloj vepra.

Nacionalizmin këtu autori e trajton nga definicioni i Ernest Gellnerit të zgjeruar nga Hobsbaum. Sipas Gellnerit “nacionalizmi është parim politik sipas të cilit njësia politike duhet të jetë kongruente me njësinë ndërkombëtare”.

Këtë definicion Hosbaum e pasuron duke e zgjeruar dhe duke e trajtuar këtë parim si parim kryesor politik, parim mbi të gjitha parimet. Nacionalizmi shqiptar në këtë vepër njëherit është edhe objekt i studimit edhe instrumenti kryesor i autorit me të cilin kriter ai analizon dhe vlerëson deri në imtësitë më të vogla si dhe klasifikon mendimin politik shqiptar e madje kuantifikon distancën në mes rrymave politike shqiptare (fq. 188).

Tërë mendimin politik shqiptar gjatë historisë njëmijëvjeçare autori e shikon të ndarë në dy tradita themelore të dallueshme qartë njëra-nga tjetra: 1.) tradita e bashkëpunimit me sundimtarët fqinjë ballkanas sllavë e grekë kundër sundimtarëve të tjerë jashtëballkanikë, dhe 2.) tradita e bashkëpunimit me popujt jashtëballkanikë kundër sundimtarëve ballkanas, sllavë e grekë.

Kjo është teza bosht e me kryesore e autorit, i cili mandej në këto dy vertikale historike klasifikon dhe bën gjashtë prerje horizontale sipas periudhave të ndryshme vendimtare historike që nga shekulli IX deri në shekullin XX – gjashtë ndarje të mëdha siç i quan autori.

Secila prej këtyre ndarjeve, në bazë të ideve dhe sjelljeve që përmbajnë i takon njërës apo tjetrës traditë. Në ndarjen e gjashtë autori fut bashkarisht në të njëjtin grup zogistët, nolistët dhe komunistët (këta më së paku duronin njëri-tjetrin) përballë rrymës tjetër, rrymës irredentiste që është nacionaliste e pastër.

Në shekullin e XIX nga këto dy tradita lindën rrymat e ndryshme politike që u quajtën “serbofile” e “grekomane” si dhe ato “turkomane” e “nacionaliste” shqiptare. Shqiptarët për shkak të pozitës së tyre gjatë historisë kanë përjetuar shumë okupime.

Karakteristikat kryesore të okupuesve shqiptarë gjatë shekujve autori i ka shkoqitur dhe i ka përpunuar jashtëzakonisht mirë dhe në bazë të tyre dr. Feraj parashtron tezat kryesore të tij.

Sipas dr. Feraj, Perandoria bizantine krahas konvertimit të dhunshëm në besimin në kishë të lindjes, sllavizonte dhe greqizonte brutalisht shqiptarët dhe kështu kërcënonte vet ekzistencën e shqiptarëve. Ndërkaq Perandoria Osmane sillte Islamizmin, por nuk asimilonte shqiptarët. Përsos këtyre sy dallimeve në sferën shpirtërore e ekzistenciale dallim i madh i okupuesve ishte e dhe në sferën e ndërrimeve demografike.

Perandoria Romake dhe Perandoria Osmane ishin tranzite, ndërsa sllavizimi ndërronte strukturën kombëtare dhe vendosej përgjithmonë në trevat ballkanike. Në këtë situatë, shkruan dr. Feraj, shtrirja e Perandorisë Osmane në Ballkan e ka ruajtur substancën etnike shqiptare, përkundër të këqijave të tjera që i ka shkaktuar.

Kjo situatë e përhershme e shqiptarëve në mes të rrezikut nga zhdukja masive që nga koha e bizantit, të cilës së pari ortodoksonin dhe më pastaj sllavizonin dhe greqizonin, dhe Perandorisë Osmane, si më pak e rrezikshme, prandaj edhe më e pranueshme, është njëherit edhe “metafizika” politike e shqiptarëve. Sepse, sipas dr. Feraj, shqiptarët asnjëherë në histori nuk janë ndodhur në situatë për të zgjedhur në mes të mirës dhe të keqes, në mes lirisë dhe pushtimit , por vetëm në mes të keqes dhe të keqes më të vogël.

Nga kjo autori nxjerrë guximshëm tezën, në fillim paradoksale, se të gjithë shqiptarët nacionalizmi nuk ka lindur nga lufta e shqiptarëve kundër pushtuesit, veçse ka lindur nga bashkëpunimi me pushtuesit, por me atë më pak të rrezikshëm, pra me armiqtë dhe pushtuesit jashtëballkanikë kundër armiqve dhe pushtuesve asimilues ballkanas sllavë e grekë, me synimin që në fund të lirohemi nga të gjithë pushtuesit.

Edhe pse idetë e para për nacionalizmin dhe për kombin shqiptar hasën në shumë dokumente e shkrime publicistike te Rilindasit, sipas autorit themelues që paraqitën në mënyrë sistematike dhe programatike e metodologjike idenë e kombit dhe vetëdijen nacionaliste shqiptare janë Pashko Vasa (ish-guvernator i përgjithshëm i Libanit) në dy essetë e tij “Shqypnia dhe shqyptarët” (1879) dhe “E vërteta për Shqipërinë dhe shqiptarët” (1879) si dhe Sami Frashëri në essenë “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të jetë?” njëzetë vjet më vonë.

Pas pavarësisë sipas nacionalizmit shqiptar, shteti shqiptar kondicionohet dhe nuk do të mundet të forcohet politikisht e as të zhvillohet ekonomikisht pa u bashkuar edhe me pjesët e tjera të kombit edhe të territorit shqiptar. Prandaj nacionalizmi shqiptar ka për parim kryesor politik veprimtarinë politike, duke përfshirë edhe luftën e armatosur, ky i fundit kriter më dallues i tij, për të realizuar përputhjen e kufijve të njesisë politike me njësinë kombëtare.

[Hyllien]

Un prap se marr vesh pse ky perserit pjese here pas here. Cna ka gjet. Sajo ndonje rrene te ndryshme cdo here te pakten. Me postime te tilla nuk mund te besh dot debat ne asnje vije llogjike. Nese ka nje fare kuptimi debati Skenderbeu Katolik-Orthodhoks a ku di un, debate te tilla mbi Skenderbeun e Fan Nolin apo figura te tjera qe jane BOSHTI i shqiperise nuk ka kuptim te besh debat ishin antikombetar apo jo.

[Lioness]

Pas leximit të “Skicë e mendimit politik shqiptar”, ky respekt më është forcuar edhe më. E them me plot gojën që “Skicë e mendimit politik shqiptar” është njëra ndër punimet më sfiduese dhe më interesante që është shkruar ndonjëherë në lëmin e politologjisë shqiptare.

Tri syresh janë vlerat parësore të “Skicë e mendimit politik shqiptar” të zotit H. Feraj.

Së dyti, gjuha: formulimi konciz i zotit Feraj te “Skicë e mendimit politik shqiptar” i ka qëruar gjithandej me konsekuencë të gjitha ngarkesat ideologjike, krahinore e religjioze, e besa edhe ato kuazipatriotike e folklorike, që shfaqen ende, si sëmundje e përzgjatur foshnjërie, te politologjia shqiptare.

Së treti, guximi dhe qasja shkencore pa kompromis. Te Hysamedin Feraj nuk ka mëshirë për lopët e shenjta, gjatë ndërtimit të modelit të vet kuptimor, i cili shkon diametralisht kundër të gjitha përsiatjeve të derisotshme zyrtare dhe gjysëm zyrtare të shqiptarëve rreth vetvetes zoti Feraj nuk zbrapset as para tabuve më të paprekshme të shoqërisë shqiptare.

Këto tri vlera, në kombinim, e kthejnë “Skicën e mendimit politik shqiptar” në domosdoshmëri kategorike për këdo që synon të formojë mendim të plotë për historinë e idesë politike te shqiptarët.

“Shembulli që e qartëson me kthjelltësinë më të madhe këtë kuptim të termit serbofil është Isa Boletini..... Isa Boletini është rasti më i dokumentuar i zbatimit të programeve politike serbe e malazeze ndaj shqiptarëve si vegël e lojtar i lojës politike të qeverive serbe e malazeze ndaj shqiptarëve.... (fusnota, fq. 124).

Ose: “Skëndërbeu, Pjetër Bogdani etj., u ndodhën jo thjeshtë krahas Perëndimit, por krahas sllavëve, krahas serbëve e rusëve, krahas armiqve kryesorë sipas konceptit nacionalist shqiptar, në luftë kundër Perandorisë osmane” (fusnota, fq. 83).

Ose, ca më mirë: “..... Skëndërbeu....., nuk ishte luftëtar i vëërtetë për liri kundër të gjithë pushtuesve, por përkundrazi, ishte i prirë për bashkëpunim me pushtuesit më të rrezikshëm, pushtuesit sllavë, kundër një pushtuesi tjetër, pushtuesit osman....” (fusnota, fq. 84).

Teza kaq provokative nuk janë thënë kurrë nga ndonjë studjues shqiptar. .

Studiues Shqiptar????? Feraj? Nje ferre eshte ky, por pa gjemba. Sepse cdo shqiptar me nje pike gjaku shqiptari pallavra te tilla sensaciolizmi i shumezon me zero. Isa Boletini, Gjergj Kastrioti, Pjeter Bogdani jane armiq? (Se po the u ndodhen krahas armiqve, dmth jane armiq.) Dhe sa per informacionin e ferres, emri eshte GJERGJ KASTRIOTI, Skenderbeu eshte nje titull i dhene nga otomanet, dhe me ate titull ua nxorri syte Gjergji per 25 vjet.

Ky "pseudo-historiani" jo-shqiptar ka kaq gabime historike dhe mekate nacionaliste ne shkrimin e tij, sa nuk di ku t'i kap e ku t'i le. Por po kapem shpejt e shpejt me nje thenje te tille, qe shqiptaret nuk zgjodhen te keqen e vogel, dmth pushtimin nga nje perandori pa efekte shkombetarizimi, por preferuan te keqen e madhe, dmth ambicjet e fqinjeve. Injoranca e ketij aludimi nuk ka kufi. E para e punes, kategorikisht nuk eshte e vertete qe Gjergj Kastrioti, apo Pjeter Bogdani, apo Isa Boletini ndermoren akte te tilla, perkundrazi. Por c'eshte me kryesorja ky individ nuk e ka idene e organizimit te P.O, dhe aq me keq konsekuencat qe pesoi Ballkani, dhe me specifikisht, Shqiperia si rrjedhoje.

Perandoria Otomane nuk kishte nje identitet kombetar, por ishte theokraci islamike. Si e tille baza e kodit ligjor zyrtar i Perandorise ishte Sharia. Eshte per kete arsye qe identitetet perkatese nacionaliste nuk i interesonin perandorise. Popullesia e perandorise u nda ne zimmis (qe do te thote mbrojtje per jo-myslymanet, te krishteret dhe cifutet, per sa kohe sa ishin dakort te pranonin dominimin e Islamit, te paguanin taksat dhe te kishin nje status ligjor dhe social inferior ne krahasim me myslymanet.) Disa nga ligjet diskriminuese ishin permasat te pri-aprovuara te objekteve fetare (me te vogla se ato myslymane), stili, ngjyra dhe tekstile perkatese per veshjen e popullesise jo-myslymane.

Zimmis nuk u lejohej te mbanin kuaj apo arme. Dhe per me teper, ne gjyqe te ndryshme, deshmia e nje zimmi ishte ne nje pozite te disfavorshme ne krahasim me ate te nje myslymane. (Keto ishin rregullat e perandorise.)

Zimmis u ndane ne millete, qe do te thote komb fetar. Mileti Orthodoks, (me i madhi ne numer nga jo-myslymanet) mileti cifut, dhe mileti armenian (qe kishin Patriarkun e tyre ne Konstandinopole, dhe nen kete milet binin dhe katoliket e perandorise.) Myslymanet ishin de facto milleti i katert. Ishte pikerisht kjo ndarje ne linja fetare e Ballkanit (specifikisht) qe pati shume pasoja, per me teper negative per Shqiperine. Mileti ishte nje term ku ethniciteti nuk luan rol, por thjesht nje kualifikim fetar i popullesise. Si rrjedhoje, me kalimin e kohes, te pakten ne Shqiperi, popullesia orthodokse (grekofone dhe albanofone) kategorikohej si greke, nga e cila vuajme problemet qe kemi sot kur bie fjala per ceshtjen e Epirit. Gjithashtu, gjate shkembimit te popullesise pas luftes se pare Boterore, shqiptaret orthodoks te Camerise nuk u debuan, apo u shkembyen, por ishin camet myslymane (qe nga vendasit apo nga vete perkufizimi i perandorise ishin aka turq) qe vuajten.

Nuk dua te vazhdoj me gjate per jenicerizmin dhe te tjera efekte te perandorise. Por dua te them kaq, qe kur perendimi (pas luftrave 30 vjecare fetare) vendosi ne Traktatin e Westfalise krijimin e identiteteve kombetare ne Europe jo vetem ne baze te fese (Perandia e Shenjte Romane) por ne baze te ethnicitetit perkates, dhe atribute te tjera te perbashketa ekonomike, sociale, historike dhe kulturore, ne nje kohe kur nocioni komb-shtate lindi dhe mori krahe ne Europe, shqiptaret ishin "pis-milet." (Eshte disi ironik fakti qe Konferenca e Lezhes se Gjergj Kastriotit ishte thelbesisht e ngjashme me Traktatin e Westfalise dhe 200 vjete me pare.)

Une mund t'i fal perandorise otomane perdhunimin, vrasjet, djegjet, rrembimin e djemve per t'i bere jenicere, taksat e dreqi me te bire, por nuk do te falja kurre erresiren 5-shekullore te Shqiperise (dhe Ballkanit) nderkohe qe Europa mori krahe gjate Rilindjes, Iluminizmit, dhe revolucioneve te tjera (ekonomike dhe ideologjike.) Nderkohe qe mesjeta (quajtur ndryshe "Dark Ages") e Europes fillon fundin e saj ne shek. 13, Mesjeta (koha e erret) e Shqiperise fillon fundin ne 1912, ne Nentorin e Dyte, ku Ismail Qemali ngriti Flamurin e Gjergj Kastriotit, kur ai i dha krahe serish shqiponjes, edhe pse nje shqiponje e lodhur ndershekuj, kur ai i dha jete endres se shqiptare, per te shqyer zinxhiret e roberise otomane.

Ti Sabri, i sjell me endje te madhe keto lloj artikujsh anti-shqiptare. Ke mbushur forumin me teza te tilla, ashtu si tek helmi qe ke derdhur tek tema e Nolit.
Ky eshte paralajmerimi i dyte dhe i fundit. Nqs vazhdon te sjellesh ne forum plehra te tilla, do perjashtohesh. Ky eshte forum shqiptar, idete dhe shkrimet e tua perbejne ne thelb apostasi te shqiptarizmit, dhe per kete nuk do tolerohen.

[King_Gentius]

Shum bukur ke fol Lioness.

[Sabriu]

“Zoti zbriti për të parë qytetin dhe kullën
(e Babelit) që kishin ndërtuar njerëzit dhe tha: -

“Këta të gjithë, pra, janë një popull dhe flasin

një gjuhë të përbashkët ..... të zbresim dhe të

ngatërrojmë gjuhën e tyre që ata të

mos e kuptojnë njëri – tjetrin”.



Libri i Zanafillës. 11-5,6.