Njeriu me emrin e tė cilit janė lidhur mė sė shumti
kujtimet e llahtarshme pėr tmerret qė sollėn luftrat e
shpėrthyera nga Serbia dhe serbėt nė Ballkan gjatė
dhjetėvjeēarit tė fundit tė shekulli tė XX, Sllobodan
Milosheviēi, nuk merr frymė mė. Nuk tė bėn goja tė thuash
"ka vdekur", sepse nuk dihet nėse pėrbindshat me fytyrė
njeriu vdesin, nėse edhe deri nė ēastet e fundit ka jetuar
njė njeri, apo njė pėrbindsh nė atė trup qė lėviste me
pasaportėn nė emėr tė Sllobodan Milosheviēit. Nuk ėshtė
sqaruar shkencėrisht nėse lugetėrit hyjnė tek tė gjallėt,
apo tė vdekurit. Edhe deri mė 11 mars 2006 kur morėn vesh
se Milosheviēit i ishte ndalur frymėmarrja nuk mund tė
thuhet nėse para Gjykatės sė Hagės shfaqej vetė "Lugati i
krimit" kundėr njerėzimit, apo njė aktor qė luante rolin e
tij.
Kur ndryshon gjendjen tokėsore njė qenie e tillė nuk shkon
tė thuash "vdiq njė njeri", nuk tė vjen tė shqiptosh
ndonjė nga ato fjalėt qė pėrdoren nė kėsi rastesh, pėr tė
mirin e pėr tė keqin, si "Zoti e ndjeftė", " shpėtoi i
shkreti", " u pastė lėnė uratėn tė tjerėve", "t'i rrojė
kujtimi","rrofshi dhe e kujtofshi", makar dhe njė malkim
"shpėtuam prej tij". Edhe sikur tė pėrsėrisim natė-ditė
nėmėn "iu harroftė emri Milosheviēit", ai emėr nuk do tė
harrohet se nuk do ta harrojnė serbėt,dhe nuk duhet ta
harrojnė as viktimat e serbėve, as tė tjerėt.
Prej Milosheviēit askush nuk ka shpėtuar, sepse
milosheviēizmi vazhdon, milosheviēėt janė gjallė,
milosheviēėt rilindin. Gabuan rėndė qeveritarėt shqiptarė
qė gėzuan se verdiktin e mbetur pa dhėnė nga Gjykata e
Hagės pėr Milosheviēin e dha Perėndia. Populli e thotė mirė
"vdekja ėshtė hak" dhe verdiktin e vdekjes pėr ēdo njeri qė
lind Perėndia e ka dhėnė pa mundėsi apelimi qysh para se tė
lindė. Kanė gabuar edhe ata qė ndalimin e frymėmarrjes sė
Milosheviēit e pritėn me kėnaqėsi, sidomos ata qė thanė
menjėherė se vdekja e Milosheviēit ėshtė lehtėsim pėr
familjet qė kanė humbur tė afėrmit, pėr ata qė kanė parė e
pėsuar tmerre nga luftrat e Milosheviēit. Edhe pasi trupi i
Milosheviēit tė jetė kalbur nė varr viktimat e tij tė
gjallė nuk mund tė gjejnė lehtėsim dhe viktimat e tij tė
vdekur nuk mund tė gjejnė prehje pėr njė kohė tė gjatė,
sepse vepra makabre e Milosheviēit do tė torturojė shpirtin
e mendjet e njerėzve pėr shumė kohė, sepse trashėgimia e
Milosheviēi do tė trokasė pėrditė nė dyert e shqiptarėve e
tė boshnjakėve myslimanė e tė tjerėve, duke kujtuar
dhimbjet e shkuara dhe duke gjuajtur pėr viktima tė reja.
Gabojnė rėndė ata qė mendojnė se Gjykata e Hagės mund ta
ndjejė veten tė lehtėsuar tani qė e pushoi ēėshtjen qė e ka
zvarrisur mėrzitshėm nėpėr duar pėr njė kohė shumė tė
gjatė, pa e kuptuar as vetė se pėrse do tė shėrbejė gjykimi
mė shumė teatror. Me largimin e Milosheviēi nga banga e tė
akuzuarve sikur i shkulet zemra procesit gjyqsor nė Hagė.
Gjykata do tė duket si e mbetur jetime, e braktisur, e
panevojshme mė; do tė ngjajė mė shumė me njė sallė bosh, me
njė institucion qė nuk bėri dot pikėrisht atė gjė pėr tė
cilėn u krijua, nuk arriti tė jepte verdiktin e saj pėr
kryekriminelin europian tė gjykuar nė nisje tė shekullit
XXI dhe tė mijėvjeēarit tė III- tė tė Krishterizmit.
Gjykata e Hagės praktikisht nuk gjykoi fare Milosheviēin ,
pėrderisa nuk e gjykoi dot deri nė fund, pėrderisa nuk
arriti tė jepte verdiktin e saj pėr veprimtarinė e tij dhe
nuk do tė ketė rast tė japė vlerėsimin e saj pėr provat qė
mori gjatė viteve, nuk do tė shprehė se kush paraqiti
provat mė tė besueshme, kush fitoi nė kėtė proces , i
gjykuari apo akuzuesi e tij. Pra njė punė kaq e madhe shkon
pėr dhjamė qeni. Mlladiēin e Karaxhiēin prokurorja Karla
del Ponte nuk po tregohet e zonja t'i kapė e t'i nxjerrė
para kėsaj gjykate. Drejtėsia e Gjykatės sė Hagės po
dėshton, mė shumė po instrumentalizohet nga politika e
diplomacia europiane. Kėtė e pamė kur thirri nė Hagė, pranė
kryekriminelėve, edhe viktimat shqiptare tė krimit, kur
akuzoi e dėnoi padrejtėsisht dhe dha me shumė ngurim
pafajsi pėr luftėtarė shqiptarė tė lirisė.
E pamė Gjykatėn e Hagės tė bėnte qejfin e lojėn e
trashėgimtarėve politikė tė Milosheviēit nė Beograd, tė
kėnaqte dhe tė pandehurin Milosheviē nė bangėn e tė
akuzuarve, kur u pėrfshi nė lojėn politiko-diplomatike pėr
ta larguar njė komandant legjendar tė UĒK-sė, Ramush
Haradinajn, nga posti i kryeministrit tė Kosovės, kur i
jepte dhe i tėrhiqte kėtij komandanti lejen pėr t'u marrė
me politikė, si tė ishte fjala pėr njė leje mbajtje tė
armės sė gjahut, mandej t'ia rikthente kėtė leje njė ditė
pasi nė emėr tė partisė qė ai kryeson tė ishte caktuar njė
tjetėr person i sapopranuar nė kėtė parti tė zinte postin e
kryeministrit tė mbetur bosh nga njė dorėheqje enigmatike,
e atij qė para njė viti kishte zėvendėsuar Haradinajn, me
propozimin e vetė kėtij.
Sikur Gjykata e Hagės tė zbatonte kritere tė tilla
juridiko-politike pėr qėllime politike edhe nė Serbi,
atėherė pėr shumė kohė Serbia nuk do tė gjente kandidatė tė
pranueshėm jo vetėm pėr kryeministra, ministra e zyrtarė tė
tjerė tė lartė, por as pėr administratėn e niveleve tė
mesme, sepse nė kohėn e Milosheviēit vetėm handikapatėt
mund tė kishn mbetur pa u pėrfshirė nė veprimtari kriminale
tė mirėfillta, jo si ato pėr tė cilat janė akuzuar
luftėtarėt shqiptarė.
Vdekja e Milosheviēit erdhi nė njė kohė kur koinēidojnė
plot zhvillime qė tėrheqin vėmendjen rreth ēėshtjes sė
Kosovės. Koinēidencat kur bėhen shumė nė njė zhvillim
ngjarjesh rreth tė njėjtit bosht e hmbasin kuptimin e tė
qenurit koinēidenca. Kėtė duhet ta mbajmė parasysh edhe pėr
koinēidencat nė zhvillimet rreth ēėshtjes sė Kosovės. Vdiq
"legjenda e politikės kosovare", Presidenti i parė Ibrahim
Rugova, pas njė sėmundje tė rėndė qė vetėm para pak muajsh
e morėm vesh se e kishte zėnė. Varrimi madhėshtor e
dinjitoz i Rugovės i solli Kosovės njė prestigj tė ri nė
arenėn ndėrkombėtare. "Ndėrkombėtarėt" pa rėnė ende trupi i
Rugovės nė varr u treguan bujarė nė dhėnien e kėshillave
dhe tė porosive si tė pėrballej situata, me unitet,
bashkim, gjakftohtėsi,duke zėvendėsuar Rugovėn me njerėz qė
gėzojnė besim ndėrkombėtar, sepse kishte mbėrritur ēasti
delikat i fillimit tė bisedimeve tė Vienės pėr pėrcaktimin
e statusit pėrfundimtar tė Kosovės.Zgjedhja e Presidentit
tė ri tė Kosovės pas njė "zije tė stėrzgjatur" (pėr tė
fituar kohė pėr kombinacionet qė po bėheshin) erdhi si ogur
i mirė se punėt po shkonin pa telashet e zakonshme qė
lindin kur nga skena e politikės largohet lideri qė ka
mbizotėruar pėr shumė vjet.
Por edhe nė "Dard(h)aninė e lashtė" bishti i dardhės
vazhdon tė jetė mbrapa. Nisi shpejt ajo qė nė politikė
quhet "luftė bėrrylash", qė pavarėsisht nga shkaset e
shkaqet, pavarėsisht se mund tė ishte mjaft e motivuar dhe
mund tė rezultojė mė e mirė se gjendja e mėparshme beteja
politike pėr ripėrtėritjen e posteve kryesore e tensionoi
situatėn, shtroi dhe pikėpyetje dhe enigma. Njė dorėheqje
kryeministrore pėr tė plotėsuar kėrkesa ultimative pėr njė
gjė tė tillė nga partia e vetė kryeministrit dhe njė
refuzim kryeneē, por gjithėsesi parimor, nga kryetari i
Kuvendit ndaj trysnisė sė partisė sė tij pėr tė dhėnė
dorėheqje, duke parapėlqyer shkarkimin institucional
dėshmuan se pėrveē sėmundjes sė Rugovės politika e Kosovės
kishte qenė zaif edhe nė drejtime tė tjera.
Megjithėatė u krijua njė gjendje e re, tė cilės vdekja e
Milosheviēit nė Hagė mund t'i shtojė fillimisht njė pėrmasė
enigmatike dhe pastaj dhe njė pėrmasė praktike politike e
diplomatike qė mund tė mbajė shumė vula ndėrkombėtare.
Tollovitė e fundit politike nė Kosovė janė komentuar herė
si ngatėrresa tipike bajraktariste shqiptare, herė si
pasqyrime tė intrigave bajraktariste ndėrkombėtare nė
politikėn shqiptare. Mė e besueshme ėshtė se janė
ndėrthurur tė dy kėta faktorė pėr tė sjellė kėto zhvillime
me pak trazime, qė na thuhet se po dalin pėr mirė dhe
dalshin pėr mirė.
Por ėshtė rreziku qė serbėt dhe njė pjesė e ndėrkombėtarėve
nė bisedimet e Vienės dhe nė takime jashtė tyre t'u
pėrsėrisin shumė nė vesh shqiptarėve se tani mund tė marrin
frymė mė tė lehtėsuar meqenėse Milosheviēi nuk ėshtė mė dhe
prandaj duhet tė bėjnė ca lėshime pėr t'ua dhėnė shansin
liderėve serbė tė tregojnė frymė pajtuese, qė ata tė
shpėtojnė fytyrėn para opinionit tė tyre publik tė acaruar
dhe tė pengojnė ringritjen e milosheviēizmit. Presioni mbi
shqiptarėt do tė shtihet pas vdekjes sė Milosheviēit qė ta
lehtėsojė pozitėn e udhėheqėsve tė Beogradit duke u dhėnė
mundėsinė tė krijojnė njė atmosferė se Serbia nuk doli e
humbur fare nga zgjidhja pėr Kosovėn.
Milosheviēi vėrtetė vdiq, por litarin e sherrit qė ka lėnė
mbrapa mund tė tėheqė mė afėr varrit tė tij shqiptarėt nė
rast se nuk tregohen tė vėmendshėm qė ky litar tė mos u
ngatėrrohet nėpėr kėmbė. Shqiptarėt nuk duhet tė besojnė se
ėshtė punė e Zotit qė edhe Rugova edhe Milosheviēi,
simbolizuesit e konfliktit shumėvjeēar shkuan nė varr
brenda njė periudhe tė shkurtėr kohe. "Shėn Exhidio" nuk
mund tė bėnte edhe kėtė. As lutjet e Papės. Mbetet ta
zgjidhin Gjykata e Hagės dhe diplomacia ruse se kush ka tė
drejtė tė ankohet e tė akuzojė mė shumė tjetrin, gjykatėsit
qė dyshonin se rusėt nuk do t'ua kthenin tė burgosurin e
tyre tė ēmuar po ta lejonin tė shkonte nė Moskė pėr kurim,
apo rusėt qė inatosen se nuk ua dhanė mundėsinė ta kuronin
e mbase tė shpėtonin jetėn e Milosheviēit.
Ėshtė dhe njė paralelizėm qė nuk ka si tė mbetet jashtė
vazhdimit, paralelizmi i zhvillimeve nė Ballkan midis
shqiptarėve e serbėev me zhvillimet nė Lindjen e Mesme
midis palestinezėve dhe israelitėve. Jaser Arafati dhe
Ariel Sharoni pėr disa kohė u vunė nė rolet qė ishin Rugova
e Milosheviēi. Arafati u shpall nga miqtė e Sharonit si
pengesa pėr pėrparimin drejt paqes. Arafati vdiq si
papritmas pas njė sėmundje galopante. Sharoni nuk bėri
ndonjė gjė mė tė mirė me pasardhėsin e Arafatit dhe "fati"
bėri qė ai tė pėrfundojė nė duart e kirurgėve pėr njė sėrė
operacionesh ndaj tė cilave nuk reagon dot fare se ėshtė nė
koma tė thellė prej muajsh. Rugova vdiq, pas tij dhe
Milosheviēi. Nė Kosovė ka qeverisje tė re, pėr tė cilėn
serbėt hiqen tė shqetėsuar. Mos vallė serbėt do tė luajnė
tani kartėn propagandistike se nė Kosovė kanė ndodhur
ndryshime e qė pėrforcojnė "radikalizmin shqiptar", sikurse
ndodhi me fitoren e Hamasit nė zgjedhjet palestineze?!
Serbėt mund tė kapen pas ēdo trillimi pėr tė tentuar tė
arrijnė variantin e propozuar nga Tadiēi tė shtyrjes sė
marrjes sė vendimit pėr Kosovėn pėr 20 vjet tė tjera. Kėtė
mund ta lypin si ngushėllim pėr "humbjen e Milosheviēit" qė
ata e ēuan nė Hagė nėn trysninė ndėrkombėtare, por qė
Gjykata e Hagės e ktheu nė viktimė se nuk e lejoi tė
shkonte tė kurohej nė Moskė.
Ithtarėt e Milosheviēi sigurisht do t'u shprehi ngushėllime
familjarėve tė tij dhe Partisė Socialiste tė Serbisė. Po
mos duhet qė njerėzit t'i shprehin ngushėllime edhe
Gjykatės Ndėrkombėtare tė Hagės se humbi shumė nga roli i
saj! Mos duhet t'u shprehen ngushėllime edhe drejtuesve tė
burgut tė sigurisė sė lartė nė Holandė ku brenda pak ditėsh
u gjetėn tė vdekur nė mėngjes si pula tė ngordhura nga
flama nė kotec dy kriminelė tė mėdhenj serbė Milan Babiē e
Sllobodan Milosheviē? Holanda ėshtė pėrgojuar shumė se
ushtarėt e saj nuk ēanė fare kokėn pėr tė mbrojtur
myslimanėt qė u masakruan nė Srebrenicė nga xhelatėt e
Milosheviēit e tė Mlladiēit. Edhe tani Holanda nuk i
shpėton pėrgojimit qė tė burgosurit e njė rėndėsie tė
veēantė zbulohen tė vdekur nė qelitė e burgut tė saj tė
sigurisė sė lartė. Familjarėt e Milosheviēi i nisėn
menjėherė ankesat. Thuhet se do tė bėhen analizat pėr tė
zbuluar si ka ndodhur.
Por a do kuptohet ndonjėherė mirė se cilėt kanė qenė mė tė
dėshiruarit qė Gjyqi i Milosheviēi tė mos e arrinte kurrė
fundin me dhėnien e verdiktit tė fajėsisė e ndėshkimit
pėrkatės , qė mund tė kenė uruar me kohė nė heshtje qė
Milosheviēi tė ndahej nga kjo botė me statusin e tė
pėndehurit jo tė tė shpallurit fajtor nga drejtėsia
ndėrkombėtare?! Tė parėt janė serbėt qė nuk kanė dashur njė
verdikt ndėrkombėtar fajsie pėr Milosheviēin qė kjo tė mos
mbetej e regjistruar nė analet e historisė sė tyre tė
krimit shekullor shtetėror kundėr fqinjėve. Serbėt pa
pėrjashtim kanė dashur qė Milosheviēi tė hyjė nė librin e
tyre tė historisė vetėm si "viktimė e NATO-s dhe e
diplomacisė ndėrkombėtare", jo si i shpallur fajtor nga
Gjykata Ndėrkombėtare. E kanė dashur kėshtu jo vetėm pėr tė
lėnė derėn hapur pėr rehabilitimin e tij si person dhe
pėrfshirjen e tij si shenjt nė mitologjinė
kishtaro-politike serbe, por edhe pėr tė mos e vulosur
politikėn kriminale tė Serbisė nėn Milosheviēin sot si
politikė genocidale.
Vuk Drashkoviēi kur u njoftua vdekja e Sllobodanit filloi
ta mallkonte se disa herė kishte dashur ta vriste. Por si
ministėr i jashtėm i Serbisė Vuku ėshtė mė milosheviēian se
Slobodani nė mbrojtjen e politikės sė tij genocidale. Kur
erdhi nė Tiranė nė dhjetor tė vitit 2004 pėr tė "qarė
hallet serbo-shqiptare" me homologun shqiptar Kastriot
Islami, Drashkoviēi mė shumė se ēdo mendim tjetėr theksonte
atė se nė ish-Jugosllavi janė bėrė krime tė rėnda, janė
bėrė spastrime etnike, por kurrė nuk ka pasur genocid.
Drashkoviēi pėpiqej tė sajonte krime shqiptare nė Kosovė
dhe t'i vinte nė tė njėjtin rrafsh me krimet serbe pėr tė
treguar se nuk ishte bėrė genocid serb mbi shqiptarėt. Kjo
ishte mbrojtje pėr Milosheviēin nė Hagė. Vdekja e
Milosheviēit pa u shpallur fajtor pėr genocid mbi
shqiptarėt ėshtė lehtėsim vetėm pėr politikėn shoviniste tė
Serbisė. Babiēi dhe Milosheviēi vdiqėn njėri pas tjetrit nė
burgun holandez tė sigurisė sė lartė, sepse "fati" u paska
caktuar detyrėn t'i bėnin edhe kėtė shėrbim tė fundit
shovinizmit serbomadh. Pėr njerėzit qė kanė bėrė ligėsira
filozofia popullore ka sajuarr shprehjen "vdekja ėshtė
kapak floriri". Vdekja e Milosheviēit do tė jetė gjithmonė
varr i hapur. Atė do tė pėrpiqen ta pėrdorin si kapak tė
rėndė plumbi politikanėt serbė pėr tė futur thellė nė tokė
pėrgjegjėsitė e Serbisė pėr tė gjitha sa bėri nėn drejtimin
e Milosheviēit.
Qysh mė 11 mars 2006 kur u bėnė komentet e para pėr vdekjen
e Milosheviēit Serbia filloi tė merrte shpėrblimet e para
dekorative poklitike diplomatike. Zėdhėnėsit e BE mbajtėn
njė qėndrim parimor duke theksuar se kjo vdekje nuk e shuan
pėrgjegjėsinė e Serbisė. Por prirja e pėrgjithėshme e
burrave tė shtetit dhe komentuesve ishte qė fajet pėr
krimet e Serbisė t'i ngarkohen vetėm Milosheviēit. U
pėrsėritėn pėr folklor politiko-diplomatik termat "kasapi i
Ballkanit", "njeriu qė solli tragjeditė", etj. etj. Lihet
nė harresė mėsimi i thjesht se sado tė fuqishėm tė kenė
qenė diktatorėt kriminelė nė krye tė shteteve agresive,
sado pėrgjegjės tė jenė ata pėr krimet e bėra, ato nuk kanė
vepruar vetėm. Milosheviēi ishte si njė aktor i zgjedhur
pėr tė luajtur rolin kryesor nė njė film horror. Por
skenaristėt e regjizorėt e kėtij filmi nė "studion e
xhirimit tė krimit" me emrin Serbi kanė qenė tė tjerė. Ata
ditėn tė pėrzgjidhnin aktorin qė u duhej, Milosheviēin. Ata
janė aty edhe sot. Ata pėrzgjedhin vijuesit e veprės sė
Milosheviēit me metoda tė tjera. Prandaj edhe pse vdiq
Sllobodani, milosheviēizmi rron e do tė rrojė nė Serbi.
Prandaj lajmi pėr vdekjen e tij na erdhi si njė haber
rutinė mė 11 mars 2006, nėpėrmjet ekraneve televizive,
sikur po thuhej se nė njė fshat afėr Sarandės, apo diku
gjetkė nė Europė ishte zbuluar edhe njė pulė e sėmurė ose
njė mjelmė e ngordhur dhe ishte dėrguar pėr analiza nė
lobaratorin e fashėm nė Londėr qė mund tė pėrfshijė vende
tė tėra nė hartėn e tė prekurve nga "mikrobi tmerrues" i
gripit tė shpendėve, flamės sė pulave.
E pra lajmi kishte tė bėnte me njeriun qė po i ngarkohen
tani gjithė fajet pėr kasaphanėn shumėvjeēare nė Ballkan,
pėr njeriun qė dikur diplomacia botėrore e shihte si
mbajtės tė kyēeve tė paqės e tė luftės nė Ballkan, qė
Perėndimi e trajtonte si policin mė tė mirė pėr tė mbajtur
zap ballkanasit kokėshkretė e zullumqarė, qė bota
ruso-sllave e vlerėsonte si rojen e saj mė tė mirė
kufitare, qė ish-kryeministri i Shqipėrisė, Fatos Nano, e
lavdėronte me fjalėt "njeriu qė di tė bėjė paqen, ashtu siē
ka ditur tė bėjė edhe luftėn", kurse ish-presidenti i
Shqipėrisė Rexhep Meidani e shpallte "e keqja mė e vogėl
pėr shqiptarėt".
Ky njeri, pra, kishte vdekur nė burgun e Hagės si "plakė e
vetmuar", pa njeri pranė, ndonėse diplomacia euroatlantike
ishte servilosur para tij qė tė vinte njė firmė nė
marrėveshjet e Dejtonit pėr Bosnjen nė vitin 1995, duke i
premtuar konēesione tė mėdha nė Kosovė. Kishte vdekur "pa u
vėnė re" nė burgun e sigurisė sė lartė tė drejtėsisė
ndėrkombėtare i gjykuari mė i posaēėm nė botė qė pėr 5 vjet
me radhė dilte para trupit gjykues ndėrkombėtar dhe nė fund
ia la pushkėn ngrehur kėsaj gjykate qė nuk e ēoi dėri nė
fund gjykimin, pėr tė cilin duhej tė mjaftonin e shumta 5
muaj. Vdekja e "ēuditėshme" e Milosheviēit do tė jetė temė
pėr gjithfarė komentesh e shkrimesh. Pyetja shtrohet: mori
qėllimisht Milosheviēi ndonjė tė fshehtė me vete nė varr,
apo atij nuk i kishin mbetur mė tė fshehta pėr t'u mbrojtur
me ta dhe tė tjerėt ndihmuan qė tė krijohet "e fshehta e
fundit " e Milosheviēit, qė njerėzit tė zbaviten e tė
kacafyten rreth saj?!
12 mars 2006
Abdi Baleta
Krijoni Kontakt