Mbi kompozitorin e "Lule bore" Simon Gjoni

[Eni]

Mbi 50 vjet me pare kur kompozitori dhe dirigjenti i talentuar Simon Gjoni ngjizi melodine e embel te kenges aq shume te njohur "Lule bore", ai s'do ta kishte menduar se ajo melodi dhe loje e embel notash do ta harronte emrin e tij per t'u bere e te gjitheve.

Kompozitori Simon Gjoni



Mbi 50 vjet me pare kur kompozitori dhe dirigjenti i talentuar Simon Gjoni ngjizi melodine e embel te kenges aq shume te njohur "Lule bore", ai s'do ta kishte menduar se ajo melodi dhe loje e embel notash do ta harronte emrin e tij per t'u bere e te gjitheve. Kompozimi i kesaj kenge eshte perfshire ne permbledhjen "Album per piano", e cila se bashku me vepren "Album me romanca" u promovuan ne pranine e miqve, pianisteve e muzikanteve, ne nje ne nje ceremoni vecante, te Henen ne mbremje ne ambientet e Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve ne Tirane. Albumi per piano, i cili perbehet nga 22 vepra te gjinive te ndryshme dhe karaktereve te larmishme gjen driten e botimit per here te pare, me disa pjese te ekzekutuara nga pianiste ne koncerte te ndryshme. Pjese si Tokata, Prelud, Biseda e valeve, Humoreska, mund te kombinohen ne grupe 2-3 apo 4 formojne nje suite te vogel dhe luhen ne vazhdimesi. Ndersa albumi me romanca, e cilesuar si nje nga veprat me te arrira te kompozitorit Simon Gjoni, trajton tema lirike, poetike, filozofike si dhe tema me karakter te forte dramatik. Romanca e tij e pare eshte "Vajza dhe liqeni"(1946) dhe "Shoqe kemi hanen" (1949, te cilen e konceptoi per kanto, violine e piano. Aty perfshihen disa nga romancat me karakter lirik si; "I fola vales", "Erdhi pranvera", dueti "Bjeshkezo", te krijuara ne periudhen 1961, 1968, shquhen per melodicitetin, delikatesen dhe ngjyrat e shumellojshme. Ne ceremonine e vecante ku u intepretuan pjese te zgjedhura ne piano si; "Ballade" dhe Prelud ne re minor Apollonia nga Mariola Lishi, "Biseda e valeve" deh "Skerco" nga Dorina Komani, "Burim gezimi" dhe "Tokata" nga Valbona Paco e Emiliano Kola, etj, artistet dhe miqte e tij si, takuina Adami, Limos Dizdari, Avni Mula e Zhani Ciko, e cilesuan si figura e muzikantit qe ne plan te pare duket modest, por qe krijoi teresisht origjinalitetin dhe melodiken origjinale dhe te embel. Soprano Shqipe Zani interpretoi romancat e tij te cilesuara si mjaft te arrira teknikisht; "Premtimi" , "Mos mbaj meri" dhe "Vajza dhe liqeni". - Simon Gjoni dhe pavaresia e stilit te tij krijues - Kitare, trombe dhe piano do te mbante qe heret ne duart e tij, kompozitori i talentuar Simon Gjoni qe ne fillimet e karrieres, ndersa kompozoi mbi 200 kenge origjinale qe shume shpejt u perhapen ne te gjithe Shqiperine. "Lule-bore", "Syt' e tu si drita", "End o vashe", ishin disa prej motiveve me te njohura dhe teresisht origjinale te kompozitorit Gjoni.

I lindur ne qytetin e Shkodres, ai spikati qe kur ishte shume i ri duke kontribuar si drejtues i formacioneve te ndryshme orkestrale dhe vokale te qytetit te tij. Ne vitet 1946-1947 nje seri kengesh te paharruara te cilat shquhen per ndjeshmerine e tyre sa poetike aq edhe te sinqerta si," Lule bore", "Sy larushes", "Syte e tu si drita", "Fyelli i cobanit", "Nena dhe cika", etj. Ishin pikerisht keto kenge te cilat e cuan me tej traditen qytetare te lirikes shkodrane ndersa u perhapen ne te gjithe Shqiperine. Ne Moske, ne vitin 1956 trio Mula-Athanas, Tukici, korri sukses te jashtezakonshem me kengen Lule-bore ne Vjene, ndersa ne vitin 1961 festivali i rinise u cel me indroduksionin e Lule Bore E sot, ajo kendohet se bashku me publikun dhe ne Nju Jork koncertet perfundojne me hymnin e kenges shqiptare Lule-bore. Cesk Zadeja e konsideronte ate "Nje model te paperseritshem ne liriken shqiptare". Ai i kreu studimet e larta ne Akademine e Larte Muzikore te Prages, ne klasen e dirizhimit sinfonik me profesoret, V. Smetacek, R. Brook, A. Klima. Ne vitin 1954, ai eshte pjesemarres si kompozitor ne Festivalin Nderkombetar te Muzikes se bashku me koloset boterore si; Shopor, Janson, Rihter, Fisher, Fournet etj. Ne vitin 1956 ne sallen "Mestska Knihovna" dirigjon Shubert "Rosamunda" dhe Grieg "Perr Gynt".Po ne kete kohe dirigjon vepren "Pygmalion" te kompozitorit Jiri Benda. Ne vitin 1957 ne sallen "Dum Umelco" drejton "Simfonine orkestrale per violine e kontrabas" te K, Dittersdorf. Suksesi i ketij koncerti pasohet nga ai i pjeses simfonike te Franc Listzi-it "Les Preludes". Ne vitin 1958 ai u kthye ne atdhe me nje kulture te gjere, talent, pasion, disipline dhe force organizative artistike, vlera keto qe i transmetoi edhe ne orkestrat simfonike ku le mbresa te thella dhe horizont kulturor dhe artistik. Simon Gjoni eshte nje nder dirigjentet e pare te orkestrave tona simfonike te Teatrit te Operas dhe Baletit dhe te Radio-Televizionit. Ne vitin 1958 ai u emerua dirigjent ne TOB, ndersa shume vepra te shquara e gjeten interpretimin e "pare" tek dirigjenti i ri i cili i interpretoi ato duke zbuluar ngarkesen emocionale te tyre me nje ndjeshmeri te larte. Permendet ketu, baleti "Lola", "Laurencia", operat "Don Paskuale", "Berberi i Seviljes", "Paliacot", "Franceska da Rimini", "Pranvera"etj. Per here te pare me kujdesin dhe pasionin e tij Ai, incizoi krijimtarine e asaj kohe te kompozitoreve shqiptare Zadeja, Gaci, Nova, Grimci, opereten "Lejlaja" te T.Daise, opereten "Agimi" te K.Konos, Koncertin Nr.1 per violine te Zoraqit, Rapsodine per piano dhe orkester te T.Harapit, gjithashtu edhe muziken e disa filmave shqiptare. Nga autoret boterore ekzekutoi per here te pare ne Shqiperi Beethoven "Simfoni Nr.8", Mendelson "Uverture", Beethoven "Eleonora", Uverture K.M. Veber "Gjuetari Magjik", Liszt "Prelude", Dvorzhak "Valle simfonike". Me orkestren e re te RTV dilnin mjaft probleme per krijimin e nje profili te qarte. Per kete Simon Gjoni punoi me seriozitet duke arritur te krijoje individualitetin e kesaj orkestre, e cila ne ate kohe perbehej nga nxenes te Liceut artistik, nga studente qe vazhdonin Konservatorin, dhe orkestrante te apasionuar. Krijimtaria e tij ka kaluar pothuajse te gjitha gjinite duke filluar qe nga kenga, romanca, kantata, suita, poemat, veprat instrumentale e deri tek veprat e medha orkestrale si, 11 valle simfonike, vepra keto ku ndihet atmosfera e kohes, besimi i kompozitorit ndaj popullit te vet, prezenca e te cilit eshte e pashmangshme me te tera dukurite ne keto vepra. Ne Maj te vitit 1960 kompozon oden lirike "Pranvera jone" me tekst te Ismail Kadarese dhe nje suite simfonike me kater kohe. Nje vit me pas kompozon "Poema e rapsodit" per bas-celo-piano. Balada "Lufton shqipja" u kendua menjehere nga basi Lluke Kacaj. Me pas kompozon duetin "Bjeshkezo", romancat lirike "I fola vales", "O toka nane", "O bjeshke o male kreshnike" dhe nje numer kengesh te ndryshme. Ne vitin 1962 ai kompozoi vallen e pare simfonike shqiptare, qe u pasua gjate viteve nga 10 valle simfonike te tjera qe paraqesin nje gershetim te mrekullueshem te muzikes se kultivuar me muziken popullore. Secila nga vallet eshte nje veper me vete krejt e vecante dhe e ndryshme nga te tjerat. Simfonia trajton situatat e renda dhe te veshtira historike per te fituar lirine dhe pavaresine e popullit tone. Aktivitetin e tij si pedagog, ku ai dha nje kontribut te cmuar deri ne castet e fundit te jetes, ku pergatiti me dhjetra studente, e filloi ne vitin 1958 ne Liceun Artistik. Me 1961 eshte nje nder pedagoget e pare me themelimin e Konservatorit Shteteror te Tiranes se bashku me Cesk Zadene, T.Guraziun, Y.Skenderin, etj. u ka dhene lendet e Intonacionit, Polifonise, Dirigjimit, Muziken e dhomes. Simon Gjoni qe nje shembull i rralle nga ku gjeneratat mund te mesojne si per kerkesat sistematike, kembenguljen dhe disiplinen e larte artistike, ndergjegjen e thelle. Ai dha ndihmesen e tij edhe ne shume probleme te tjera si ne fushen e kritikes muzikore, ne pergatitjen e muzikanteve te rinj dhe materialeve didaktike per keta muzikante. Per krijimtarine e gjate artistike ai eshte nderuar me cmime te ndryshme si dhe me titullin e larte "Artist i Merituar". U nda nga jeta ne 31 Tetor 1991. Emri i Simon Gjonit ashtu sic e ka cilesuar edhe Zadeja i madh, do te ngelet i skalitur ne pentagramin e muzikes shqiptare, se ciles i sherbeu me dashuri dhe respekt.


(Publikuar me 4 Shtator 2002 17:51)


© 2001 Parajsa Shqiptare. All rights reserved.

[krispi]

E dini qe gjithe te huajt ne Shqiperi i dine fjalet e kenges "lule bore" dhe ne cdo feste, party, apo pub ne Tirane kjo eshte nje nga kenget e preferuara dhe e kendojne te gjithe ne kor.

[Eni]

"Tuj kerkue n`ar e n`koder
Tuj prek lulet t`gjith me dor`
Veç n`nji kopsht te vogel n`Shkoder
Ty te gjeta lulebore...."

Je e vogel, por je e plot
Ty t`kerkoj une tash sa mot
Tash sa mot un`ty t`kerkoj
N`gezim me ty jeten ta shkoj.
Eja, eja lulebor`
Une me ty do thur kunor`..."

[Eni]

Admirina Peçi

Kush është vajza, që iu kushtua "Lule Bora"?

Është një histori e çuditshme, të cilën e kanë marrë përsipër shumë vajza të asaj kohe. Shumë prej tyre kanë thënë se janë pikërisht ato , të cilave u është kushtuar "Lule Bora. Por vajza e vërtetë, nga lindi ky frymëzim, tani ndodhet në Amerikë. Në një koncert, që muzikantët shqiptarë kishin organizuar në Nju Jork, ku mes të cilave ishte edhe gruaja e Simon Gjonit, ata kanë kënduar edhe këngën "Lule Borë""E kanë prezantuar këtë këngë si të Pjetër Gacit, të Prenk Jakovës, apo këngë popullore. Megjithatë, kjo këngë është e Simonit",- thotë me bindje gruaja e tij Hermira Gjoni.. "Mbaj mend- thotë ajo, - që këtë këngë e kemi kënduar shpesh në Nju Jork, në shumë koncerte. Dhe kur e kemi kënduar në një koncert, erdhën e na uruan shumë njerëz. Mes tyre vjen njëra dhe na thotë "Unë jam Lule Bora". U habitëm dhe u mblodhëm të gjithë përreth duke e pyetur. Ajo na tregoi historinë e krijimit të kësaj kënge. Dhe na rrëfeu."Unë atëherë kam qenë gazetare dhe punoja në gazetën "Bashkimi. Isha vajzë e re 19- vjeçe. Shkova në Shkodër me një shërbim. Dikush më kishte dhënë një pako për Zef Palin. Atje ku shkova ta takoja në Shtëpinë e Kulturës, ishte një kopsht i bukur dhe u ulëm të pinim një kafe. Ndërsa unë i flisja për letërsinë, për gazetarinë, etj, ai nxori një letër nga xhepi dhe ndërsa unë vazhdoja të flisja ai çuditërisht shkruante. Kur kishte mbaruar, ma drejton letrën mua dhe më thotë: këtë e kam për ty. Pastaj këputi një tufë lule bore dhe m'i zgjati mua. U ngritëm për të ikur (unë duhej të kthehesha në Tiranë). Por unë nuk e dija që fati kishte caktuar që unë të jetoja atje dhe të takoja bashkëshortin tim atë ditë. I thashë, po këto lulet ku t'i çoj? - Hajde më tha- tek ime më se është e sëmurë dhe jepja asaj lulet. Shkova dhe lulet ia fala nënës së tij. Unë më pas u ktheva në Tiranë, dhe vazhdova me të përditshmen time. Ndërsa pas katër ditëve dëgjoj në altoparlantin e gazetës "Bashkimi" : " Nga Radio Shkodra do të dëgjoni këngën "Lule Bore". Kështu rrëfeu vajza ( Florenca Pali) historinë e vargjeve të "Lule Borës". Më tej frymëzimi kishte kaluar tek kompozitori. Gruaja e kompozitorit, Mira, rrëfen se si autori i vargjeve, Zef Pali, sa ishte nisur Florenca për në Tiranë ia kishte dhënë vargjet Simonit. "Nëse të frymëzojnë këto vargje, merri dhe muzikoi"- i kishte thënë poeti. Ndërsa Simoni, menjëherë kishte hedhur muzikën dhe grupi, i miqve të tyre Tish Daija, Zef Gruda, Tonin Rrota,etj, që kishin kompleksin e vogël muzikor në radio Shkodra e kishin incizuar "Lule Borën". Ndërsa Florenca e kishte dëgjuar pas katër ditësh në radio. "Asnjëra nga ato vajza që thonë se unë jam "Lule Bora" nuk thotë të vërtetën. Në të vërtetë unë jam ajo që frymëzova ato vargje, e më pas atë muzikë - kishte rrëfyer Florenca, atë ditë pas koncertit në Nju Jork.

[Mila]

Postuar më parë nga Eni
"Tuj kerkue n`ar e n`koder
Tuj prek lulet t`gjith me dor`
Veç n`nji kopsht te vogel n`Shkoder
Ty te gjeta lulebore...."

Je e vogel, por je e plot
Ty t`kerkoj une tash sa mot
Tash sa mot un`ty t`kerkoj
N`gezim me ty jeten ta shkoj.
Eja, eja lulebor`
Une me ty do thur kunor`..."

Strofa e dyte

Pash n'mat bukren stin t'pranveres
mbretereshen trandofill
Mos ja falesh kujt ti eren
se per mu vetem ke cil

refreni
Je e vogel.............

[NdocRroku]

kur kendoj kete kenge me vjen ne mend shkodra... dhe me mbushen syte me lot..

[olsen]

une vdes per ket kenge.francesk radi e kendon jashtzkonisht bukur kete kenge.

[Toffee]

Doja te dija se a e morri ate studenten Zefi a jo..po me sa shof nga "tregimi" i te shoqes me duket se jo.
Ehhh..edhe kjo Florencia si luleborat e tjera doli (te pakten kshu mendoj).
Nqs e di ndonjeri historin me mire te me korrigjoj.