Identiteti evropian i shqiptarëve

[Stargate_Boy]

Ismail Kadare dikur te kam lexuar me hendje,disa here nuk te kam kuptuar fare me ato frazat e tua(qe per mendimin tim dhe ti nuk ja dije kuptimin) por duke lexuar kete shkrim kuptova qe spaske ndryshuar fare. Ndoshta une po, sepse kam arritur te te kuptoj dhe kurr do te behesh i pakuptueshem apo me e keqje kurr fshehe egoizmin dhe pakenaqesin ndaj politikes shqiptare qe per fatin tend te keq te njofin dhe nuk te japin asnje thel nga kaposhi i tyre dhe behesh qesherak kur fillon te furcosesh kosoven e cila te jep disa lemosha.
Me ben pershtypje se sa me urrejtje flet per ne shqiptaret e vertet dhe se si zbutet pena jote putaneske2 kurr flet per kosovaret qe jane klientet e tu te mundshem dhe qe si te zgjuar qe jane per problemet e tyre u duhet dhe pena dhe mendja jote.
Misioni i shqiptarëve në këtë planet, fati apo e thënia e tyre, është një dhe i pandryshueshëm: mbrojtja e interesave të vendit të tyre, që quhet Shqipëri dhe i popullit të tyre që mban emrin shqiptar. Me duket se i ke shkruajtur ti zoti Ismail keto rreshta, por ketu pervec perbuzjes per shqiptaret e Shqiperise dhe lavdatat dhe himnet per Kosoven nuk arrita te shikoj tjeter.
i shkreti Albanez si eshte katandisur per para dhe interes ben cdo gje.
Shfrytezohe talentin qe te ka dhuruar Zoti per qellime te mira ,jo per kapricot dhe egoizmin tend. te uroj gjithe te mirat.

[Albo]

Ajo qe ne si shqiptare duhet te bejme tani, per te ruajtur identitetin tone te rifituar me shpalljen e pavarsise, per te mos lene vend per percarje dhe zenka midis nesh vetem per qejfet e shteteve fqinje, eshte te fillojme te duam vendin tone dhe gjuhen tone perseri . Te kultivojme kulturen tone dhe jo ate qe shohim neper televizione.

Ata qe nuk i kuptojne gjerat ne thellesine e tyre, gjithmone behen pre te "mendimit konvencional". Mos fol per "identitetin pas shpalljes se pavaresise", kur ti nuk ke marre mundimin te mesosh e kuptosh ne thelb epoken e pavaresise shqiptare qe kulmoi ne 28 nentor 1912 ne Vlore. Ismail Bej Vlora nuk zgjodhi rastesisht 28 nentorin si dite, as nuk zgjodhi rastesisht flamurin e arberit, flamurin bizantin, as nuk e konceptonte pavaresine thjeshte si nje "shkeputje nga Turqia", sic e shihni ju. Ismail Bej Vlora, ashtu si gjithe rilindasit tane para tij, nuk donin te shihnin vetem clirimin e shqiptareve nga zgjedha turke, donin te shihnin kthimin e shqiptareve ne origjine, rivendosjen e unitetit shpirteror me te paret tane. Me ata te pare qe Naim Frasheri i kendonte ne vargje ne vepren e tij Historia e Skenderbeut.

Ka vetem nje identitet shqiptar qe na u la trashegimi nga te paret tane, u rizbulua nga rilindasit, u afirmua ne 28 nentor 1912 ne Vlore, dhe eshte i pranishem dhe i prekshem per te gjithe shqiptaret sot qe jane te lire te gjejne dhe trashegojne kete identitet. Dhe dallimi midis shqiptareve dhe shqipfolesve eshte pikerisht kjo trashegimi shpirterore pa te cilen nuk ka as Shqiperi, as shqiptare.

[Albo]

Shqiptaret dhe popujt mesdhetar se pari jetojne me nje identitet i perbere nga mitologjia, legjendat, kode morale pagane, dhe fene qe i perket. Identiteti i tyre eshte i perbere nga shume faktore ( e jo vetem nga feja [ortodokse]) sic insistoni ju. Feja nuk ka pasur shume thellesi ne jeten e shqiptarit, gje e konstatuar shume here gjat historise sone dhe e publikuar nga 100 autor te huaj. Mbi te gjitha eshte ETHOSI yne qe na jep nje fare vet-dijeni, identitet, dhe ky ETHOS nuk rrjedh vetem nga feja (mos them hic) por nga shume elemente te perzier (te permendur me siper)

Perseri "mendimi konvencional" shabllon qe gelltitet pa u pertypur. Me ate qe ke shkruajtur me lart, une mesova qe a) ti nuk e ke marre ndonjehere mundimin te mendosh per keto ceshtje vete, ate qe une e quaj meditim i brendshem b) ti vete nuk ke nje bote shpirterore, nuk beson ne asgje c) nuk di te vleresosh trashegimine kulturore shqiptare qe gati 90% i perket tradites se krishtere. Per kete te fundit bindesh po te besh nje vizite ne Muzeun tone Kombetar ne Tirane.

Ti po thua, shqiptaret nuk njihen ne bote per besimtare te devotshem, njihen per pagane te medhenj. Sa i madh eshte komuniteti pagan sot ne Shqiperi? Dhe ajo qe eshte me e bukura, ata qe e mbrojne kete mendim jane ata qe dolen nga procesi ateisto-formues i rregjimit komunist. Kur ateistet shqiptare perballen me boten shpirterore te shqiptareve me besim, ata fillojne e flasin percart per pagane, ilire e pellazge. Nese nuk e di, as vete Gjergj Kastrioti nuk i ze ne goje pellazget dhe iliret, por thote: "...nese kronikat tona te vjetra jane te sakta, te paret tane jane epirotet." Kurse ne qe jetojme 6 shekuj me vone se Gjergj Kastrioti, nuk e kemi per gje qe te behemi here ilire, here pellazge, e here shpellare. Ky fenomen qe hasim tek ty dhe shume shqiptare nuk deshmon aspak origjinen e shqiptareve, por pasigurine e brendshme qe krijon humbja e identitetit si popull.

Kombi shqiptar lindi me Beselidhjen e Lezhes ne 2 mars 1444 ku gjithe prijesit shqiptare u mblodhen per te ruajtur lirine dhe traditen e te pareve te tyre nga pushtuesi turk. Prandaj ne i referohemi mesjetes si burim i identitetit shqiptar. Prandaj te gjitha mendjet me te ndritura te ketij populli ne shekuj i jane referuar figures se Gjergj Kastriotit dhe identitetit mesjetar te shqiptareve qe e gjejme te ruajtur tek arbereshet e Italise. Prandaj Ismail Bej Vlora e ngriti flamurin e arbrit ne Vlore ne te njejten dite qe Gjergj Kastrioti e ngriti ne Kruje. Prandaj presidenti Rugova zgjodhi flamurin origjinal te Gjergj Kastriotit per shtetin e ri te Kosoves. Atje eshte burimi i virtyteve me te larta te Shpirtit te Shqiptarit.

"Iliret", "pellazget" apo epoka e paganizmi kane nje vlere historike qe te studiohen, por nuk jane nje parakusht per te njohur identitetin shqiptar. Eshte epoka e mesjetes qe lindi identitetin e vertete shqiptar.

Albo

[Albo]

FEJA E SHQIPTARIT ESHTE SHQIPTARIA!

Dhe kulmi i tjetersimit shpirteror te shqiptareve te sotem arrin pikerisht kur perseritin si papagalle kete postulat qe ne vetvete mbart misterin e te gjitha mistereve, Perendine qe per njerezit eshte Dashuri.

C'lidhje ka Dashuria me Shqiptarine?

Vete shqiptaria do te thote Dashuri. Dashuri per vendlindjen, dashuri per popullin tim, dashuri per njeri-tjetrin. Nuk mund thuash se je shqiptar, kur mendja dhe zemra nuk te rreh per vendin tend, Shqiperine. Nuk mund te thuash se e do vendin tend, kur nuk i qendron prane popullit tend ne halle e gezime. Nuk mund te thuash se e do popullin tend, kur nuk tregon dashurine e duhur ndaj motrave dhe vellezerve te nje gjaku.

Pashko Vasa ne ate postulat po pohon Perendine, Dashurine, ne menyre qe shqiptaret te mos genjehen nga askush qe mundohet te shesi per dashuri urrejtjen ndaj njeri-tjetrit.

Ashtu si Enver Hoxha e perdori kete postulat per te mbyllur kisha e xhami, ashtu po e perdorni edhe ju per te larguar vemendjen nga erresira juaj shpirterore qe nuk u lejon te shihni universalitetin e kesaj thenie.

Albo

[Legjion]

Harrove të përmendësh prejardhjen çifute. Kur të më thuash ku bëjnë be shqiptarët (edhe ti, kur s'e ke mendjen e nuk ja kput "zotit"), atëherë do të them dhe unë n.q.s. janë paganë apo fetarë apo komunistë apo ateistë, kur të më thush se çdreqin dun që vejn verore çunat e gocat nëpër dur kur hy marsi, e çdreq kuptimi kanë ato tryezat e shtrume mas mesnate për vit t'ri masi ia fusin gjumit gjindja, e çdreqin kanë që martohen, e që i quajnë ditët e javës ashtu si i quajnë, e që i çojnë kalafëmijët lumenjve e pse iu presin flokët mnjish dysh e tresh kur lindin, e rrumullakosin vajzat me vezë e ca të tjera frushkullishte në mes frori që i dijnë vetëm plakat "besëtyta", e therrin ato që therrin nëpër themele shpish, e ca më plot të tjera që mund të t'i thonë simas krahinave gjith kta kolopuçat që flasin në forum, fetarë e jofetarë, po që dashje pa dashje s'i kishin kushtuar ndonjëherë rëndësi se fmi hesapi - e tërë këto me gjithë zbehjen e detyruar prej fesë e të komunizmit kanë ardhur deri sot e s'thonë të ikin, "se është keq!". le pastaj mos të kalojmë te ata "bizantinët" arbëreshë e të shohim ritet e atyre, se mos na pësoni ndonjë tronditje ideologjike. Po s'domend kur hyn feja dhe vjedh treçerekun e festave duke i paraqitur si të vetat, do dalësh e t'ia këpusësh - ja paganizmi s'ka festa. po ato ditat e hithrave, prillave, plakave, shtatoreve, gurave, verës, etj etj, ato që s'u vodhën dot, duke mos harruar pashkët e rishtjen e diellit, ato ndrikujt e kumbarat, e ca budalliqe të tjera që "s'ekzistojnë"... që ankoheshin priftërinj e hoxhallarë sa në vatikan e stamboll për kët popull të egër pagan e kryeneç që tërë kët kohë s'e qepte gojën megjithëse i shkonte koka në pirgje. Dihet që tani jemi bastarduar ca, se po të të vrasin ajkën gjenetike, do riprodhohen vetëm hajvanë me metodizim dhe organizim që vetëm patriarkana jote e gjithshenjtëruar në bashkëpunim me portat me çallma dhe viçat e stepave, që s'i zë gjumi po s'u morën ca me ne, bastardët, di ta kryejë. Po ja që jemi ende këtu or Albo, ne paganët që flasim shqip me gjuhë e me trup, aq sa jemi deri kur të jemi. Vazhdojmë lojën.

Ajo gazmorja me flamurin bizantin qe e nolt. Ka mundësi që po ta përsërisësh shpesh, të fillosh dhe ta marrësh për realitet. Pjesën tjetër, limonatën d.m.th, sa herë e ke thënë deri tani? Apo nuk po të pëlqen kjo ideja e mbrapshtë e shqiptarëve "të paidentet" ateisto-paganë që kanë mbirë kështu si pa dashje sa majtas djathtas sa nga jugu aq dhe nga veriu, ndërkohë që ushqeje iluzione për fetarizmin e shqipove? Le pastaj të diskutosh paganizmin me një që s'di se ç'është sikur s'ka kuptim. Ç'kujton ti se ishte paganizmi i shqipove? Fe? hehe ka store. Po shkoj të flas pak me Eusebin se ai i thotë më të koncentrume broçkullat. Ndërkohë s'iu përgjigje atyre pyetjeve për turqit.

shpresoj të më shuhen këto sa më shpejt si dhe herët e tjera.

[Legjion]

për atë thënien e Kastriotit, pse nuk e vazhdon fjalën e tij deri në fund, që ta shohi dhe pjesa tjetër se ku del heroi... apo nuk të intereson ajo pjesa tjetër se bëhet fjalë për ata egërsirat që mbetën në Pakistan, atje ku gjithmonë si pa dashje dalin shqipet dykrerëshe (se e ke parasysh, bizantinët e tu bashkë me viçat nuk kanë mundur të vënë dorë deri në Pakistan për të zhdukur faktet). Ke filluar dhe ti si çifot ca nga ca, përmend simas interesit dhe të tjerat i krrën se ashtu i zgjidh judeokrishteri i vërtetë problemet eh...

[Rina_87]

Të flitet për kombin dhe identitetin kombëtar duke e ngjyrosur me nuancën e një religjioni është antikombëtarizëm (sepse automatikisht mohon një pjesë të kombit), dhe njehë edhe armikun tënd vetëm pse i takon atij religjioni. Nocioni “komb” dhe “religjion”, janë plotësisht dy gjëra të ndara dhe nuk përkojnë me njëra tjetrën. Kombi është një grup etniko-kulturor dhe në asnjë mënyrë nuk mund të njëjtësohet me një religjion të caktuar. Individ apo grupe të caktuar brenda kombit, mund te kenë religjion të ndryshëm dhe nëse nuk përdoret si mjet i urrejtjes, por i paqes dhe dashurisë (çka unë edhe e kuptoj) midis njerëzve, drejtuar Zotit, atëherë është diçka e shenjtë, mirëpo nëse përdoret për të shkaktuar urrejtje, përçarje, vrasje, atëherë së pari është i drejtuar kundër vet Zotit dhe kundër çdo gjëje, që Ai ka krijuar (e njerëzit më së shumti e përdorin si vegël kundër njerëzve tjerë). Njerëzit e tillë unë nuk i quaj besimtar, por thjeshtë kriminel, të cilët jo që nuk kanë botë shpirtërore, por edhe nuk kanë të menduar të qartë!

Pra, religjioni është çështje personale dhe njerëzit duhet ta ushtrojnë atë në kisha dhe xhamia, ose nëpër shtëpitë e tyre dhe jo të dalin e të personifikohen me të e të vjellin helm e zjarr kundër diçkaje ose dikujt, që nuk ju shkon për shtati. E vërteta për religjionin e vërtetë ndoshta ndonjë ditë do të zbulohet, por deri më tani, ka edhe s’ka argumente të qëndrueshme, për të dëshmuar se cili është ai vërteti. Shpresoj se nuk do të dalin si mashtrim shumë nga religjionet, se do të jetë një zhgënjim jetësor, për të gjithë këta predikuesit e religjioneve të ndryshme.

Ndërsa, çështja kombëtare është diçka tjetër. Ekzistenca e kombit kurrë nuk mund të jetë mashtrim dhe nuk mund të quhet gjë personale. Kombi njëjtësohet me një grup njerëzish që kanë gjuhën e përbashkët, kulturën e përbashkët, tokën e përbashkët, historinë e përbashkët. Për të ekzistuar një komb duhet ta ngrit përkatësinë e vet mbi çdo gjë, madje edhe atë fetare. Në një jetë ideale ndoshta kjo nuk do të ishte e nevojshme, por në një jetë të tillë, të rrethuar nga armiqtë e shumtë, që për çdo ditë kanë pretendime çfarësose ndaj kombeve të tjera, kjo paraqitet prioritet madhor, mos të them edhe i vetëm. Bile së paku ne shqiptarët gjatë historisë e kemi shijuar në lëkurën tonë armiqësinë dhe egërsinë e kombeve tjera, të cilët kanë pushtuar, vrarë nga lakmia shtazarake, madje duke e marr të drejtën që sjelljet e tyre çnjerëzore t’i bëjnë në emër të religjionit dhe Zotit, çka unë e shoh plotësisht të papranueshme.

Asnjëherë dhe kurrë në historinë e tonë ne nuk kemi luftuar për të ekzistuar si musliman, katolik ose ortodoks. Ne gjithë në historinë tonë është dashur të mbrohemi vetëm pse kemi qenë SHQIPTARË.

Prandaj, në këtë rast përkatësinë religjioze unë e shoh si të dorës së dytë apo edhe të tretë, se me secilin religjion t’i mund ta kryesh obligimin që ke ndaj Zotit. Mirëpo përkatësinë kombëtare, më vjen keq për disa, por assesi nuk mund ta ndërrosh, se ajo qëndron thellë e rrënjosur në gjak dhe në gjene, e trashëguar brez pas brezi, kur shqiptarët kanë qenë paganë, etj. etj. (madje edhe sikur këta “shqiptarët” të donin ta ndërronin përkatësinë kombëtare, nuk do të mundnin, sepse nuk do të pranoheshin kurrë nga kombet e tjera dhe të vetmin epitet, që do ta fitonin është Tradhtar). Pra, nuk është me rëndësi se cilin religjion kemi trashëguar nga të parët tanë, se religjionet nuk jemi vetëm ne që i kemi ndërruar, por është me rëndësi sa e kemi ruajtur gjuhën, kulturën, traditën, tokën dhe patriotizmin. Sepse kjo është që ne na dallon nga tjerët dhe kjo i bën të tjerët që neve të na duan ose të na urrejnë.

KJO është që ne na bën SHQIPTARË dhe na jep IDENTITETIN KOMBËTAR SHQIPTAR dhe janë të parët tanë ilirët, që na japin IDENTITETIN EVROPIAN, në fakt janë themeli i kontinentit, të quajtur sot Evropë.

Dhe thënia FEJA E SHQIPTARIT ËSHTË SHQIPTARIA është ombrellë nën të cilën duhet të jetojmë ne shqiptarët dhe shërben për të injoruar “dallimet” (e vogla), që në fund të fundit kanë rezultuar nga armiqtë tonë kombëtar! Dhe duhet të jetë moto e çdo shqiptari!

[njeriu2006]

Ata qe nuk i kuptojne gjerat ne thellesine e tyre, gjithmone behen pre te "mendimit konvencional". Mos fol per "identitetin pas shpalljes se pavaresise", kur ti nuk ke marre mundimin te mesosh e kuptosh ne thelb epoken e pavaresise shqiptare qe kulmoi ne 28 nentor 1912 ne Vlore. Ismail Bej Vlora nuk zgjodhi rastesisht 28 nentorin si dite, as nuk zgjodhi rastesisht flamurin e arberit, flamurin bizantin, as nuk e konceptonte pavaresine thjeshte si nje "shkeputje nga Turqia", sic e shihni ju. Ismail Bej Vlora, ashtu si gjithe rilindasit tane para tij, nuk donin te shihnin vetem clirimin e shqiptareve nga zgjedha turke, donin te shihnin kthimin e shqiptareve ne origjine, rivendosjen e unitetit shpirteror me te paret tane. Me ata te pare qe Naim Frasheri i kendonte ne vargje ne vepren e tij Historia e Skenderbeut.

Ka vetem nje identitet shqiptar qe na u la trashegimi nga te paret tane, u rizbulua nga rilindasit, u afirmua ne 28 nentor 1912 ne Vlore, dhe eshte i pranishem dhe i prekshem per te gjithe shqiptaret sot qe jane te lire te gjejne dhe trashegojne kete identitet. Dhe dallimi midis shqiptareve dhe shqipfolesve eshte pikerisht kjo trashegimi shpirterore pa te cilen nuk ka as Shqiperi, as shqiptare.

A mund te me sqarosh te lutem se si i lexon potimet e te tjereve?????

Nqs shef mire une kam then qe identiteti shqiptar u rigjet nga rilindasit dhe jo u shpik Albo.
Por ishte pervec nje gjetjeje edhe nje zhvillim me tej. Ishte deklarate e popullit shqiptar kundrejt atyre qe e shfrytezuan dhe e mbajtzen nen hi per nje kohe te gjate.
Dhe shprehja: "Feja e shqiptarit eshte shqiptaria" vjen psa nje lutjeje apo drejtimi te ri: " Mos shikoni kisha e xhamia".

Sepse populli shqiptar kishte kuptuar qe keto institucione ishin kontribuesit kryesor ne percarjen dhe sundimin e tyre.

Ajo qe duhet te kuptosh ti Albo eshte se identiteti i nje kombi eshte gjithmone ne zhvillim. Kete zhvillim te madh qe shqiptaret paten me rilindjen (kot nuk quhet e tille) nuk duhet ta mohojme apo harrojme kurre.
Pa kuptuar kete pike ti je i paafte te kuptosh ate qe kane shkruar shumica e pjesemarresve ne kete Teme.

[Iliriani]

Ismail Kadare: Prania e dy shteteve shqiptare në Ballkan do të jetë e mirë për vizionin e shqiptarëve
Ilir Ikonomi
22-04-2006



Në një intervistë që i dha Zërit të Amerikës gjatë qendrimit në Shtetet e Bashkuara, shkrimtari i shquar shqiptar Ismail Kadare tha se me zgjidhjen e statusit të Kosovës, prania shqiptare në Ballkan do të jetë e fuqishme. Duke folur për ato që ai i quajti “dilema” tek disa shqiptarë lidhur me përkatësinë e tyre, ai tha se kombi shqiptar e ka vendin në Evropë dhe jo në Lindje. Ismail Kadareja erdhi në Shtetet e Bashkuara për të mbajtur një ligjëratë në Institutin Harriman të Nju Jorkut mbi marrëdhëniet mes letërsisë dhe tiranisë.

Zëri i Amerikës: Ky është një vit me rendësi për Kosovën, statusi i së cilës është në prag të zgjidhjes. Në Ballkan duket se do të krijohet së shpejti një shtet i ri. Çfarë prisni që të sjellë krijimi i këtij shteti të ri në psikologjinë shqiptare në përgjithësi?

Ismail Kadare: Me sa duket kjo do të ndodhë. Do të krijohet një tjetër shtet shqiptar në Ballkan, pra do të ketë dy shtete shqiptare. Për shumëkënd kjo u duk në fillim si pak e çuditëshme, e papranueshme. Këtu nuk ka asgjë të papranueshme, është normale. E papranueshme, e tmerrshme ishte që gjysma e kombit shqiptar nuk kishte liri, ishte në gjendjen e një kolonie. Kjo ishte skandaloze. Kurse zgjidhjet e tjera janë të gjitha logjike. Nuk duhet harruar që dikur, nëse hapim kronikat e Rilindjes, flitej për katër Shqipëri, ose katër vilajete siç quheshin. Prandaj këtu nuk ka asgjë të keqe dhe kjo është një përvojë që e njeh bota. Ka disa kombe që përbëhen nga dy shtete madje nga dy shtete e gjysmë. Pra, me sa duket, në një kohë të afërt në Ballkan do të ketë dy shtete shqiptare dhe kjo është një gjë e mirë për të gjithë hapësirën shqiptare, për vizionin e kombit shqiptar, për shtatin e tij, për përmasat e tij. Dhe kur trupi është më i plotë, edhe mendja bëhet më e plotë. Është diçka që i përshtatet kombit shqiptar dhe këtu nuk ka asgjë të keqe, përkundrazi ka një gjë të mirë: prania shqiptare në Ballkan do të jetë e fortë, e fuqishme. Kur them këto fjalë nuk i them sepse neve na duhet një prani e fuqishme për të uzurpuar ndonjë vend tjetër ose për t’u shtrirë diku ku s’na përket. Absolutisht jo. Kombi shqiptar do të gjejë shtatin e vet natyral. Se e ka gjetur këtë në një hapësirë unike ose në dy, kjo nuk ka shumë rëndësi. Kryesorja është që kombi shqiptar po hyn në Evropë me atë shtat që ka dhe jo me një shtat të gjymtuar siç ka qenë deri më sot.

Zëri i Amerikës: Kohët e fundit ju keni shprehur një farë ndjeshmërie për faktin që një pjesë e shqiptarëve priren të shohin drejt lindjes se sa drejt perëndimit, të cilin ju e konsideroni si vendin e natyrshëm të tyre. Cilat janë shkaqet e këtij preokupimi?

Ismail Kadare: Këtu kemi të bëjmë më tepër me një keqkuptim sepse nëqoftëse shqiptarëve do t’u shpjegohet mirë se çfarë është Lindja dhe çfarë është Perëndimi dhe përse ata i përkasin kontinentit evropian, atëhere nuk do të ketë dy mendime për këtë gjë por do të ketë një mendim. Natyrisht në çdo vend ka gjithmonë grupe të vogla që mendojnë mbrapsht dhe nuk u pëlqen kurrë mendimi i përgjithshëm por unë mendoj që vendi i shqiptarëve në Evropë është një vend objektivisht i natyrshëm, nuk është fryt i një propagande ose i një plani strategjik apo një shpikje. Shqiptarët e kanë pasur vendin në Evropë, e kanë dhe do ta kenë në Evropë. Nuk ka kontinent tjetër për ta. Prandaj vetë pyetja kur shtrohet, për mua përmban një element absurditeti. “Jo, po ne kemi edhe elemente nga Lindja,” thonë disa. Të gjithë vendet kanë elementë nga Lindja, disa herë edhe vende të largët. Të marrim Spanjën. Për shkak të një bashkëjetese relativisht të gjatë me botën arabe dhe myslimane, në kulturën, arkitekturën dhe gjuhën e saj ka gjurmë të kësaj bashkëjetese dhe kjo është normale, ashtu siç ndodh me të gjitha vendet. Por askush nuk mund të thotë se Spanja është midis Lindjes dhe Perëndimit. Ajo ka qenë dhe do të jetë gjithmonë një vend evropian. E tillë është pak a shumë pozita e Shqipërisë. Ne nuk jemi më afër asaj që quhet Lindje se shtete të tjera. Ka një sërë shtetesh që janë në kufi me Lindjen, shumë më afër se ne, prandaj s’ka pse ne t’i krijojmë vetes një lloj dileme të kotë, një lloj pyetje, hamendje, dyshimi nëse jemi më shumë kështu apo më shumë ashtu.

Zëri i Amerikës: Ka patur raste që në Shqipëri tensione ndërfetare janë rritur, përfaqësues të njërit besim fetar ankohen për veprime të besimtarëve të një feje tjetër, siç e kemi pare për shembull gjatë këtij viti. A është ende e vlefshme shprehja se marrëdhëniet ndërfetare në Shqipëri janë të shkëlqyera, apo kjo ka mbetur thjesht një formulë për t’u dukur mirë në sytë e botës.

Ismail Kadare: Nuk mendoj se ka qenë një formulë e sajuar për propagandë të trandafiltë, pra për t’u dukur mirë. Jo. Kjo ka qenë një gjë e vërtetë. Nëqoftëse do të kishte patur dizarmoni fetare, Shqipëria do të ishte shpërbërë prej kohe ose do të ishte tani një grumbull krahinash që kush e di se si do të kishin përfunduar po të ishin ndarë sipas feve. Kështuqë harmonia fetare, marrëveshja midis feve ka qenë një realitet, një gjë për të cilën shqiptarët janë krenuar me të drejtë. Sepse, duke qenë një popull shumë energjik në grindje, siç janë për fat të keq, ata do ta gjenin fenë si një vjegë, si një pretekst për t’u shpërbërë. Kjo nuk ka ndodhur dhe nuk ka pse të ndodhë tani. Natyrisht, në liri shfaqen probleme që për arësye madhore të robërisë nuk janë dukur më parë. Shqiptarët kanë patur probleme të tjera. Kur gjysma e Shqipërisë ishte shtypur nga komunizmi shqiptar dhe gjysma tjetër nga komunizmi serb, sigurisht që problemet fetare dalin në plan të dytë. Kështuqë kur vjen liria – Shqipëria dhe kombi shqiptar përgjithësisht, në shumicën e strukturës së vet janë të lirë - natyrisht që do të dalin probleme më të sofistikuara dhe prandaj del edhe problemi i kësaj harmonie fetare e cila, për mendimin tim nuk ka pse të rishikohet. Ajo ka qenë një përvojë shumë e vlefshme për kombin shqiptar por ajo duhet mirëmbajtur dhe duhet riushqyer, asaj i duhet bërë meremetim ashtu si çdo ndërtesë në këtë botë që kërkon mirëmbajtje.

Zëri i Amerikës: Sa rëndësi ka kërkimi i identitetit etnik apo fetar për shqiptarët në një botë ku kryefjala është globalizimi? Cfarë duhet harruar dhe çfarë duhet ruajtur në këtë identitet?

Ismail Kadare: Unë mendoj se identiteti shqiptar nuk bie ndesh me atë që quhet identitet evropian. Absolutisht jo. Evropa, që në themelet dhe në frymën e saj është Evropë e kombeve. Nuk është Evropa e fshirjes së kombeve. Nuk ka ndonjë Evropë abstrakte, të përgjithshme. Nuk ka ndonjë Evropë siç ishte doktrina e komunizmit sipas të cilës “jemi në radhë të parë komunistë pastaj kemi edhe kombësitë tona, jemi sovjetikë pastaj jemi edhe lituanezë, gjeorgjianë apo armenë” siç thuhej për kombet në ish Bashkimin Sovjetik. Jo. Evropa po ndërtohet si një Evropë e kombeve dhe jo si një Evropë e fshirjes së identiteteve. Prandaj, identiteti shqiptar si identitet themelor në Ballkan, është po aq i fuqishëm sa edhe identiteti grek, identiteti i sllavëve të jugut dhe s’ka pse neve të na shqetësojë një gjë e tillë. Ne kështu do të bëjmë pjesë në mozaikun evropian dhe kështu është e gjithë Evropa: në veri janë identitetet e vendeve skandinave, në qendër janë të tjera identitete, në perëndim të tjerë dhe në lindje të tjerë.

Zëri i Amerikës: Ndoshta vendet perëndimore nuk janë treguar aq dashamirës ndaj shqiptarëve, e kam fjalën te vështirësitë e mëdha që ende kanë ata për të udhëtuar në Perëndim. Duket sikur Perëndimi tregon një farë përbuzjeje ndaj faktit që shqiptarët janë ende të varfër. Kush e ka fajin në të vërtetë?

Ismail Kadare: Vështirësia për të udhëtuar në Perëndim është e përgjithshme. Ka një sërë vendesh, një pjesë e Evropës, nuk udhëton dot në Evropë. Kjo është e vërtetë. Është gjithashtu e vërtetë se për ne shqiptarët vitet e fundit është krijuar një lloj teprimi në këtë kah. Unë e kam ngritur disa herë që Shqipëria duhet të marrë masa për t’u mbrojtur nga racizmi antishqiptar. Çdo komb në Evropë e ka për detyrë t’i bjerë ziles së alarmit kur konstaton se me pa të drejtë – dhe gjithmonë racizmi është i padrejtë – ka shenja të racizmit. Unë e përsëris se ne nuk duhet të flemë mbi dafina por të shqetësohemi kur njerëzit tanë bëjnë gjëra të padenja por gjithashtu duhet të shqetësohemi kur pa të drejtë të tjerët na e teprojnë këtë gjë sepse racizmi krijon një kundërveprim shumë të keq tek një popull. Ai ose bëhet po ashtu racist ose egërsohet.

Zëri i Amerikës: Në ligjëratën që mbajtët në Institutin Harriman të Nju Jorkut ju folët për marrëdhëniet ndërmjet letërsisë dhe tiranisë. Tani që në Shqipëri tirania nuk ekziston më, me sa efektivitet po e shfrytëzojnë shqiptarët lirinë e fituar në aspektin e kulturës dhe të artit.

Ismail Kadare: Letërsia nuk përfiton e para nga liria, ndoshta përfiton e fundit. Letërsia është mësuar të jetojë në të dyja, edhe në mungesë të lirisë edhe në liri, prandaj ajo nuk përfiton përnjëherësh, përfitimi i saj është afatgjatë. Jeta shoqërore shqiptare do të ketë përfitime të tjera shumë të dukshme dhe i ka ndërkaq. Por në fund vjen arti sepse kalendari i artit është i ndryshëm, është shumë i ngadaltë, zhvillimi i tij është i ngdalatë dhe prandaj letërsia dhe artet jetojnë shumë gjatë sepse pjekurinë e tyre e arrijnë ngadalë.

[ZANOR]

Shqiptari i Ri, e ka edhe nje faze kalimtare te brockullave dogmatike, qe dikush mundohet me cdo kusht t'i beje baze e identitetit kombetar, pikerisht ato qe na pruan pushtuesit, duke hapur gjoksat e hekurt mbi trojet tona. Por, ai qe analizon, studjon drejte, duke nxierre konkluzione te gjalla, ne lidhjen e hallkave historiografike, eshte fitimtar. Duhet shkundur nga brockullat se kombi shqiptar qenka lindur me 2 mars 1444, e para asaj date nuk paska ekzistuar fare. Ajo date ishte vetem nje vazhdimesi historike ne Kuvendit te Lezhes, e tjerat kuvende me radhe... Shqiptari i ri, me moton 'feja e shqiptarit eshte shqiptaria' i mposhte te gjitha brockullat dogmatike dhe e lidhe direkt me prejardhjen ilire-pellgazgjike - identitetin kombetar shqiptar. Keto hithera plehu, qe po dalin nga mllefi i ndalimit te feve gjate komunizmit, e sikur pacerrkat rriten rreth trungut te lisit duke i dalur ne maje, nuk mund ta lekundin origjinen identike te trungut shqiptar me ate iliro-pellgazgjik.

ABETARJA ESHTE LIBRI HYJNOR I SHQIPTAREVE!